장음표시 사용
201쪽
n. T VLLI I cIc ERO Nis Mutus de Verborum significationibus, In rutis, inquit,er caesis ea sunt,
quae terra non tenent*r, qu ; opere structili tectorioue non continentur. Ergo ruta caesa in aedibus, sint Iulcra, sedes, scrinia, armaria, er sitialia, qu si tollas, solidae manent aetas. in agras rura sunt, arma, cre lapitis, metalla,c siqua eiusmodi sunt erum. sa uero, arbores caesae, herbae,segetes. Prodia sunt domus Cr agri, quae dicuntur bona immobilia. Lex praei, quas de praedi, mancipio Cr possione. In stitu legali 'mamentum solum
ei st in qualitatem. Tres autem bis scit jtitus legales. Unam in ambiguia dire Alterum in scripto Cr sententia. Tertium in contrari s Iegibus. In primo sie eonstituit 'mamenti quissionem: quum plura signiscantur scripto proapter uerbi aut uerborum ambiguitatem, ut liceat ei qui contradicat, eo traherire significarionem scripti,quo expediat, ut uelit. Tum disceptatio, id est,quaeustio quae a ratione CT 'mamento nascitur, ex scripti contentione exhlit, hoc est, oritur, quid in ambiguis maxime significetur. ut temonentum est, Heri res meus uxori meae det argenti quod elegerit pondo centura. Debeo inquit uxor,eligere. Imo ego,inquit haeres : mea est haereditas. Tum illa, Frustra seriis Uset, in3od elegerit, si mihi non detur eligendi secultas. Hoc firmamentum est Tin disceptatio Cr quaestio, quo pertinent haec ambigua verba, Quod clerigerit. In altero jisu quam liceat a uerbis uoluntatem Cr sententiam scriaptoris abducere,disceptatio,Cr quaedio est, utrum potius sequatur iudex ut lex est, Fur quadruplum solvat. Duo sumpuerunt pariter decem milia. petuntur ab utroque quadragena, oderunt itu uigena. ae singulta peto quadragena, i quit is unde sublatum est Damas,inquiunt, singuli uigena, ut sit tibi quadruis plum, quia lex non habet ut exigas octuplum. Tum ille: Verba sunt legis, Fur quadruplam solvat. c 'm mcntum est. postea disceptatio, utrum potius fieri quatur iudexscriptum n an voluntatem. I ii tertio Ititu quam alio se eadem de re contrarie scripto desin re sicci, quaestio est utrum magis sit probanis dum ut in bue controversi Rapri lium necemve raptoris optet. Duae fiunt ab eodem raptae. altera uitam optat, mortem altera. quaenio est, utrum magis sit probandum. L, Scripto legis. inso aequum, inquin ue aliquid comprobatur. Veraborum ipsius iudicii. Verborum quibus usi sint, qui aliquid iudicarunt. Stipulationis. Per interrogationem promisionis. Cautionis. Vbi de aliqua re scripto cautio est: ut chirographc Genus. Subaudi probalationis,quod scripto continetur. In definitionem. Hoc est, in Itirum filiis ituum. De scripto. Nam Cr legitimus est etiam stilus finitivus. Penus. Hoe apud Aulum Gellium inuenias. Quae sunt ruta caesa. Vlpianus: Si ruta,inquit,caesaque excipiantur in li ditione: ea placuit esse in quae eruta
202쪽
PARTITIONES ORATORIAE. sunt: ut aren creta, Cr similia. caesa ea esse ut arbores caesas er carbones,Crhissimiliae Gallus autem Aquilius,cuius Mesa refert opinionem, rem ait fruastra in lege uenditionis de ratis er caesis contineri: quia si non syecialiter urinierint,ad exhibendum de ijs agi poscineque enim magis de materia caesa,aut de arena cauendum est venditori, quam de caeteris, quae sunt pretiosiora. Scripto. Qui iturus dicitur is a. Vel , verbis uoluntatem Sc sententiam scriptoris abducere. Qui 'tus ex scripto er sententia nominatur. Vel alio se eadem de re. Qui stam ex contrari s Iegibus
Disceptatio autem cum est constituta, proposita esse debet oratori, quo omnes argumetationes res petitae ex inueniendi locis coqciantur. Quod quans quam fatis est ei, qui uidet, quid in quoque loco lasteat, quil illos locos tanquam thesauros aliquos
argumentorum notatos habet, tamen ea quae sunt certarum caussarum propria tangemus.
P O s T E A QV A AI Disceptatio est constituta, hoc es, extrema quoslis,ex conflictione litigantium reperta ea proposita esse debet oratori tanquas pM,Cr mihCr summa quaedam quo restruntur argumentationes. E a est ea nim quaestio de qua iudices pronunciare debent, Cy inde iudicatio nominatur. Argumentationes autem si untur ex inueniendi locis,quos ante numerauit ut ex definitione,nontione, genere e caeteris. Hoc satιs est e qui uidet ex arte erexercitatione,quid in quos loco lateat, quis locos tanquam thesauros in quiabus condita Iateant argument notatos ac gnaros habet. Sed illi quoniam sunt ampliores Ioc non stitim quae continentur,ostendunt: quamobrem non inutile est eorum partes propius Vignare,ut e lacu communibus er propriis acilius
Disceptatio scripti. His stilus Graece hilogi mM: Latine ratiocinario
In coniectura igitur ciliat est in inficiado reus, ac, q cusatori haec duo prima sunt: sed accusatorem pro omni adiore & petitore appello. Possunt enim estiam sine accusatore in caussis haec eadem contros uersiaru genera uersari, sed haec duo sunt ei prima,
203쪽
caussa,& euentus. Caussam, appello rationem eta Quid ηαμμtφη ciendi: euentum, id quod est effectum. Atque ipsa tibia, . ' quidem partitio caustarum paulo ante in suasionis locis distributa est. Quae enim in consilio capiendo suturi temporis praecipiebantur, quamobron aut utilitatem uidentur habitura,aut eiaciendi facultastem, eadem qui de facto argumentabitur, collige re debebit. Quamobrem & utilia illi, quem arguet, suisse,& ab eo estici potuisse demonstret. Utilitastis coniectura mouetur, si illud quod arguitur, aut
spe bonorum, aut malorum metu sectile dicitur, quod fit acrius, quo illa in utroque genere maiora ponuntur. Spectantur etiam ad caussam faciti, mosius animorum, si ira recens, si odium uetus, si ulciscedi studium, si iniuriae dolor, si honoris,si gloriar, si imperri, si pecuniae cupiditas, si periculi timor, si
aes alienum, si angustiae rei familiaris, si audax,si tesuis,si crudelis, si impotens, si incautus, si insipiens, si amans, si commota mente, si uinolentus, si cum spe essiciendi, si cum opinione celandi: aut si pates factum esset, depellendi criminis, uel perrumpens di periculi, uel in longinquum tempus disterendi: aut si iudicii poena leuior,quam facti premium: aut si facinoris uoluptas maior, quam damnationis dolor. His sere rebus facti suspicio cofirmatur, cum Scuoluntatis in reo caussae reperiuntur,& facultas. In uoluntate autem utilitas ex adeptione alicuius commodi,uitatione ψ alicuius incommodi quinitur,ut aut
204쪽
aut spes, aut metus impulisse uideatur, aut alius res pentinus animi motus,qui etiam citius in fraud ,
iecturae sunt communia quia quemadmodum suasor ostradit, Cr utile, Cr es iaci posse quod agit: sicetiam qui coniecturam cupit, Cr utile ei quem arguit, susscier ab eo lici potuisse demonstrat. Vtium ostenditur a ste bonorum Cr malorum meis,ut pro Milon Quonam igitur pacto probari potest insidias Miloni sic ill e clodium s satis ni quidem in illa tam audaci, tam noria bellua docere magnam ei caudam, manum stem in Nilonis morte propos tum, magnas utilitates fuisse. imp idua caseanum,cui bono luerit, in his peris soriis ualeat, Cr quae sequunturi caussae sunt,sta recens,odium uetus,ulciscendi studium, iniuriae dolor: ut in eadem oratione, At ualuit odium, 'it iratus, scit inimicus, fuit ultor iniuriae, punitor doloru sui quid sit haec non dico, marii ora luerunt in clodio,quam in Milone: sed in illo maxima, nulla in hocs quid vultis amplius s ueni honor in rebus, gloria in uerba, imprium,id est, princia patus omius ut hic sumitu periculi timor es alienum uel foenore inel aliara tione debitum, angustiae ex tenuitates rei miliaris, audacia, lauris, crudelia tu, impotentia animi, imprudentia, insipientia, amor, animι commotio, uis nolentia, stes liciendi, opinio celandi, ratio di indendi criminis, stes malais ris praemii, aut uoluptat; Fro Sexto Roscio, idsi accedit eodem, ut teis nuis antea lueriss quidsi ut auarus quid i ut audax quidsi ut illius qui occiissus est inimissimus Idem pro caelio , Possor omnes latebras sustitionum peragrare dicendo. Non causa, non locus, non multas, non conscius, non perficiendi, non o uilaod in maleficii ster, non ratio cla, min vestigium
205쪽
aox M. TVLLII cIc ERO Nisxinumnoris reperietur. sed haec quae fiunt Oratoris propria, breviretis crus
relinquo omnia. Hactenus cicero. Exempla mula rite possumus, sed aperuisse uiam in tanta rerum sequetia satius 4 quam dum mouentiar omnia, propc rante expe latione cruciare. Quae fusim exporrexit,cogit in angu m. Addit enim fustitionem Acti duobus argui, ut uolandite ermutare. Num s ineluit,
Cr potiat,nemni dubium est, quin Ircerit. Voluntem ιnducit utilitas. Ea duplex,una esst ex adeptione comodi, ut haereditatis. Alicra ex uitatione inaeommodi,ut ignominiae. In illa spes in huc metus positus est. Reliqua genera caussurum pertinent,aut ad uoluptatem,aut ad aegritudinem. It tras sunt reaepentini motus anim,qualis in amore Cr dolore. o. v ALLA. Cum est in inficiando.Id est,cum infriatur in quo Meissatur. Insu sionis locis. Vbi deliberativum genus tractauimus. Carsendo subaudi, erant. Praecipiebantur. cum haec tradebamus. Fh lare rebus. Locos
aperuit, quibus in coniecturalistisv uti accusator poterit. Voluntatis. Quare uoluisse uideri posset. Facultas. id est, mi Dcinsciendi habuisse uideri posset. Qui. subaudi, imi motus. Haec dicta de cautas. Quoαnim,ut superius ostendimus, octo circus ti sunt unde argumenta in conaiecturali quaestione duci posuerit, persona, Dum,caussa,locus, tempus,modus, scurras,opinio.
usero qui sint illi euentus, quos sit. C. P. Consequentiaqusdasigna praeteriti,& quasi impressa saeti uestigia: quae quidem uel maximὸ suspicionem mouent, & quasi tacita sunt criminum testimonia. At haec quidem
grauiora,quod caussae comuniter uidentur in sim uis lare,& arguere omnes posse,quorum non intersu
rit aliquid. Haec proprie attingunt eos ipses qui ars
uuntur,ut telum,ut uestigium,ut cruor,ut depresensum aliquid, quod ablatum, creptum ue uideas tur,ut responsum inconstanter,ut haesitatum, ut iis tubatum,ut cum aliquo uisus,ex quo suspicio oria tur, ut eo ipso in loco uisus in quo facinus, ut palalor,ut tremor,ut scriptum, aut Obsignatum, aut des sit Euentus er eon C. F. Teneo:& qsH mi eu caussis estici dixi
206쪽
positum quippiam. Haec enim & talia sunt, quae aut in re ipsa,aut etiam anter quam factum est,aut posti
ea,suspiciosum crimen eniciant.
co Ni Ec TvRA Destu cautibus cir euentus. Eventus alite definiuit a x x x a.d Mirat hic apertius, entus ese consequentia quaedam signa praetorii Cr quasi impressa ficti uestigia, Cr quasi tacita criminum te nimonia. Hoquam sint aut ante actum, aut cum Scio, aut post faciam, ut postea tradit, non eo consequentia dicuntur, quod post factum eueniant, sed quod sint adiaturam acto,Cτ α λοῦ-,Cr quodammodo cohaerentia. Sic enim Quintil.in v. consequentia in repretatur icero tamen nititur aliud sentire,quum dicit esse consequentia D dam signa praeteriti, π impressa Hi uestigia. Quod sit a cipias,ut quadrubit illud quod postea diciis Haesiviquit, Cr talia sunt, quae aut in re ipsa, aut etiam a tequam actum est, aut ponea,fusticiosium crimen estisciant. certe gna sunt g teriti fui erjacti uectigia, sed etia futuri,ut apis paratus armorum propcratios, signum est luturae caedis, er osculum adulteri :sed accepit id quod frequenter ton quod si per euenit. Nam signorum mulamum bequuntur, unquam Maliam pedem.si qua uero Iactum praeueniunt, causam s Uequuntur. Signa sutii in arguendo grauiora causiis: quia caussa communiter, signa uero proprie attingunt eos ipsos qui arguuntur. Omnibus fere proposio est caussa peccandi sita pauci sunt malefici, signorumq; ucstigio notati. signa enumerat. TEum, quod in hostem ves inimicum mitti solet. Vreligi ,notam pedum cruorem inguinem lusum. Deprehensum alia qui ut ensici uestem,pecuniam. Restonsam inconi teriquum posteriora disentiunt primis,ut sit in animi perturbatione. Haesitatum, singua ars stra mone, ut in metu. Titubatum, uacillante gradu prae timore. Visum esse cum aliquo fustem,ut sicaris,latrone rumine scinoroso. Visum eo ipso in loco n quo 'cinus est comis , ut in aedibus unde pecunia sublata est. Pati
lorempnctus indiciam. Tremorem corporis, ex animo conrumato. Scria
ptum aut obsignatum quidpiam, ut litem Lentuli in coniuratione catilinae. Depositumquidpiam,ut arma Modiae trudiret. Ex his collige a causa er Smer signa derivari. Insimulare. Hoc est,incessere, est autem insimulo idem quod fido prosim G. VALLA
Quae si non erunt,tamen caussis ipsis, & essiciendi facultatibus niti oportebit, adhincta illa disputa,
tione comuni, non fuisse illum tam amentem,ut insc a. dicia ficti
207쪽
dicia lacti aut effugere,aut occultare non posset, ut
Lori comunes ita apertus csset, ut locu crimini relinqueret. Conasi in m munis me cdtra locus,audaciam temeritati,no p
dentiae esse coniunctam. Sequitur autem ille lacus ad augendum,no esse expectandum dum sa eatur, argumentis peccata conuinci: & hic etiam exempla ponentur. at haec quidem de argumentis.s T R B s. SI NON erunt signa mis vestigia, quod a liquando sontingit actute peccantibus: tum causas utilitatem monstrantibus cir esciens Multilibus niti oportebit, ut quia utile putaret, Cr Iaccre postic scis' dicatur. Ad prois bationem urendum est loco communi, non fuisse tam ansilitem eum, qui argutitur de consilio desiturum,ut indiciami locu in σύmni relinqueret. Vt Erutarius qui sextum Roscium accusauit, caussam cinrt paternae caedis, odiam paratris in filium. uult eam utilem fuisse Roscio β',quod hoc modo vitaret ex is redationem. Esciendi faculare nititur, quia tum multi sic j impune grassitabantur. Signa sunt admodum pauca, ut ii quam ese cum patre, nunquam in conuiuium uocari. Eo utatur hic, CT loco communi, in tam multis sicari si tempore nocturno, alieno in loco indicia Iro nulla reliquisse praeter corpus exanime. Qis o quidem praesidio, quoniam inminum est, non temere nitatur cicero, qui hane Erucij nis: iam debilem putat accusationem. Nequis igitur hoe genus accusindi 'mum putaret, opposuit quod ex altera parte dicatur Facere periculose esse audaciae. indicia mi occultare esse prudentiae. Audaciamer prudentiam non possie coniungi. Vt fit autem audacia cum temeritate cotis iuncta pro cluentio dicit: Hi qui ad fraudem callidi fiunt, non tantum audent, quantum excogitent: Illi quorum eminet audacia atque proiecta est, a consitalijs malitiae desieruntur. QMd si aut confidens actuti aut callida elet audacia, uix ullo obsint modo posset. Alter est accusatori lacus communis non tam adprobandum,quam ad augentam. Non esse expectandum dum fateatur crimenis qui arguitur, quoniam non sola confisione , sed etiam argu mentis peccari
conuincuntur. Et hic etiam exempla ponentur. Expectatis Iudices dum Veris res erimen fateatur s In mani Mo peccato tenetur. argumenta sunt in erum I
re clariora sic habent se di dae, ut uidetis, quid expectariis quid quaeritis an plius tu sie Verres quid sedes quid moraris' mum M. Scaurus a Cn. Dola bella uexatam Asiam planum dicisset, Iudices r cum patinaciter inficiant
208쪽
PARTITIONES ORATORIAE. xos Adiuncta illa. id est, adiuncto O, quod communiter in di Mationem G. v A ιι A. venire potest.
Sinautem erit etiam testium facultas: primum, De testibus ingen. erit ipsum laudandum, dicendum*,ne argu φηψαμ .menus teneretur reus, ipsum sua cautione fecisse,
testes effugere non potuisse.Deinde singuli laudens tur. Quae autem essent laudabilia, dictum est. De inde eum argumento firmo, quia tamen saepe falssum est,pine rectὰ non credi: uiro bono, & firmo, sine uitio iudicis non posse non credi. At etiam si
obscuri testes erunt,aut tenues, dicendum erit non esse ex fortuna fidem ponderandam,aut eos esse cusiusq; locupletissimos testes,qui id de quo agitur,s cilime scire possint. HDE TOTO genere tecti'oniorum praecepta tradidit. Nunc autem s τ a. quantum attinet ad coniecturalem accusatione praecepta subnectit. Primum genus erit ipsum laudandum, quia ubinde facit in Verrem, ut laudet totas ciauitates Cr earum decreta. Lauduntur cr singuli testes. Idem in eadem accuri satione,Quo me igitur uertam rem tam improbam,crimen tantae audaciae, stinetae impudentiae propter inopiam testium ac litcrarum praeterminras Nonfractum Iudices. utar tecte.quos P. Vinio Chilone homine equestris ordinis hone
psimo atq; ornati semo,qui isti ita amisus er necessarius est,ut etiam si uir botanus no esset,irmo quod contra istum dixere graue uideretur. in uir bonus est, ut etiamsi inimici mus isti esset, tamen eius tectimonio credi oporteret. Discenda praeterea, ne argumetis teneretur reus,inum siua cautione,hoc est, pr dentia fici sic ut cicero Verrem suctulily literas publicanorum queritur : sed, inquit,habeo ex iis qui affuerunt,quos prodacum homines honestifimos ac Diseupleti fimos istos principes equiaris ordinis. Deinde argumento ut saepe a laci non esse credendum dici porest, uiro bono er firmo semper esse credemistam. Tale sire est quod pro caelio dicit, gumenta Oratoris propria se resina quere,quod habeat L. Lucrium grauis inum hominem Cr sanctifimam testem, qui tantum acinus in Sinam scri fortunas suas nes non audilbet illatum a crillo,nes neglexillici,neque tulit a. Hoc quidem exemplum in deissione est,sedc 3 nihil
209쪽
1οε M. TVLLII cIcERONI snihil restri. Ad haec si obscuri testes erunt genere,nomine, σμα, aut tenuerpavertare π inopia,dicendum eritino esse ex ,rtuna, Me est,ex fortunae booms fidem ponderandam. Vir est haud magna cum re, si fici plenus. Dicen d im testes esse uiros bonos, Cr id de quo agatκ mile scire pist. Hoc tamen uidetur accusatori minus conuenire in oratione perpetua, quum testinia datur autorim,quam in stercatione,quum testes interrogantur. certes s ipse discendo suos testes messimos Cr amplifimos uideri. o. v ALLA. Didiat quaestionis. Q nae in quaestione torquendi restonsasunt
De tam iii, Sin quaestiones habitae,aut postulatio ut habeantur, caulsam adiuuabunt, cOfirmandurn genus priamum quaestionum erit,dicendum deuidoloris, de Opinione maioru, qui eam rem tota in ni si probasi seni,certe repudiassent. De institutiis Atheniesium,
Rhodiorum* doctissimoru hominum, apud quos etia id quod acerbissimu est liberi, ciuest torques
tur. De nostrorum etiam prudentissimorum hornis num institutis,qui cum de seruis in dominos quaeri noluislant,de incestu tamen,& coiuratione, ae fascia me Consule est,quaerendia putauerunt. Irridens
da etiam disputatio est,qua solent uti ad infirmadas quaestiones,& meditata, puerilisq; dicenda: tum facienda fides,diligenter esse,& sine cupiditate qussis tum,dictat qusitionis aQuinetis,& coiectura ponderanda. At w haec accusationis seia membra sunt.. et x x s. D S QS AESTIONIBUS Cr tormentis alio loco di m ist aestiones aut habitae sunt arite accusationem, aut in accusatione pori tantur.Ηus stre constrina accusator,tum a re ipsa, quod uis doloris extorqueat ueritatem, tum ab opinione maiorum, qui id genus inquirendi non repudiatarunt Accedunt exempla populorum,ut Atheniensiti atque Rhodiorum, qui non seruos modo,ut Romani: sed etiam liberos clares torquent. quod non fiscerent,si quaectionem inutilim Reipub.pularent. Liberum caput Romani toris
queri noluerant ta ne struos quum in domnorum caput to errant, nisi de lacci in
210쪽
tne ila Cr coniuratione. Martianus, si quis viduam uel alii nuptam cognatim cum qua nuptias contrahere no potest, corruperit, in infulam deportandus est, quia duplex erimen eg Incolum, quia cognatam uiolauit contra fis: CT aridulterium uel stuprum adiungit. Deniq; hoe cou strui in persiona domini torisquentui Haec ille. I n eodem titulo edictum est Augusti, Quaeniones nes senis perinci ejn omni evulsa CT persona desiderari desere arbitror, sita quum edapitalia Cr arrociora maleficia non aliter explorari Cr inuestigarι posunt, quam per seritorii quaeniones. In coniuratione catilinae de serius tu dominos quaesitum est propter sceleris atrocitatem. Dilbutatio est ante trudita qua solent uti ad infirmodus quaestiones,quum dicunt plurimos ementiri aut dolore moris adducto aut suorum charitate,aut metu supplicis, aut odio inimicoarum. Haec inquit, denda disturitio est,puerilis. 9 dicenda. Postremo utendum erit argumentis adeo band quae quu in quae onem dixerit.
Defensionis autem primum infirmatio caussas rum, aut non sitisse. t non tantas,aut non sibi se, li,aut commodius po uisse idem consequi, aut non his esse moribus, non cauita, aut nullos animi mo, tus, aut non tam impotentes suisse. Facultatum au. tem infirmatione utetiis, si aut uires, aut animum, aut copias,aut opes abfuisse demonstrabit, aut alionum tempus, aut locum non idoneum, aut multos arbitros,quosu crederet nemini: aut non se tam inoptum, ut id susciperet, quod occultare non posset: neq3 tam amentem, ut poetias ac iudicia contemnes ret . Consequentia autem diluet exponendo, non
esse illa certa indicia facti, quae etiam nullo admissocosequi possent: consistetq; in si mulis, Sc ea aut eos rum quae ipse facta esse dicet, propria esse defendet potius, quam criminis: aut si sibi cu accusatore cos munia essent,pro periculo potius quina contra si Iutem ualere debere. Te Hum ,ε quaestionum geo