장음표시 사용
121쪽
secere, pro agere , usurpatur quam contra Ῥt hanc secundi m a putationis partem, primam artis m diuisionem concludamus, artium, alta simi τεωριτικα idest contemplationis, aliae πρακτι cera, idest actionis aliae ποιητικα , ides jectionis. In quo autem genere ponenda st rhetorica ,postea dicemus. a
Tertia pcra, in ova explicatur alia artium diuisio;qu alia persecta, alia coniecturalis dicitur.
hac tertia huius duputationis parte alia artium diuiso maxime ad rem nostram accommodata, qua saepe in hisce nostris dissu-
/tationibus: Niemur, nobis aperienda est. tium ergo , quae in actione versantur duosunt genera: aliae sint, quas Graeci ἐρισμένας , non latine , certo ct numquam fastentes, aut, Ni non nulli loquuntur , perfectas appellare possumrea: Ni sunt, quae certis, O nuMqua Iallentibus rebus ad suos sines consequendos, . nituntur. Vt est ars conficiendi froena, HAmandi domos , texendi harum similes. liae sot, quae non aliqua certa er numquam fallente ratione ,sed quadam amisi com iectura ad stos fines consequendos , Niunmta quo Graeci ρογαςιμὰς Nocant i nos latine , in. coniectura posito, or coniecturales appe lamus. Huius generis frat medicin4 , a priscultura,
122쪽
eukin a, ars nautica militaris. Dis turha artes s οχας ικιλ idest conlacturales, metaphoras apta ab arte iaculandi; cum naece, idem sit, quod latine, costimare . . Quoniam , sicuti ars iacula udi non habet cem tima, ct nunquam silentem rationem, quas gittam in scopum dirigat, scopumque attingat; ita, neque Di- generis artes ad suos fines quam fallente ratione perueniunt. Omnibu sartibus tam certis, quam incertis iistud est commune, ut quibusdam praeceptis, e regulis,acinistrumentis, ad finem consequendum πωλι- , ' tur : sed tamen inter artes prioris posterior ris generis sunt non nulla discrimina omnino animaduertenda. Disserunt itaq; primo, quod in artibus certis, is est opus ipsum: ut in amite pingendi,imago: in arte aedificandi. aedificiis insaluariasigni , sic de alijs. In coniectu- Meran ratibus Nero nis no est opus ipsum sed asi luid aliud praeter opus. Quo sit, Ni messicinae opus non sit, sartare,cum interdum etiam j, qui non Aiistoti sunt arte medica imbuti, sanent: sed opus me- li. i Rhedici est apposite curare ad nandum, oenibit xo quod ad valetudinem instaurandam conferat, praetermittere: quod qui arte carerit in toto gelvere praestare minimepossunt. Domina est .aristoteli M.Tullis,et Galeni, ut mattos alios missos Acta auctores. Finis ergo medicins est sana- Plato G 4 r ad
123쪽
re,ad cuius consecutionem, non solum ea , sex arte adhibentur, sed multa alia requiri tu meluti temporis oportunitas,bonus aegrotantis habitu tempora ratio, non nulla alia adiuum.Idem de arte nautica dica quae praeterno raperitia ad perducendam navim inportum, nonnulla alia desiderat;νt traquillium mare, . ,entos idoneos. Ex hoc primo discrimine natues secundum, quod artium perfectarum opera casu fieri nequeunt: nemo enim vel navim, Nel. signum,Nel imaginem fortuito efficiet; licet VatLibro lemius Maximus de quodampictore referat,qui θνma quas ad equi nares artis industria fingere nonpotuit, spongia Ῥariis coloribuου imbuta, tabula illisa,cusve est: imperfectarum vero fines temere,est siue arte acquiri interdum pol sunt.Constat enim artis medita rudes, aliquado T sanare,ct ignaros militaris discipling Nictoria potiri Id autem ex eo sit,ut diximus, quod hu- iuscemodi sicultates,non solum a peritia et prudentia,qus unicuiq; arti est propria, ed etiam a praesidijs externis, ct incertis,adsuos fines cousequendos nitantur. Verum,se,qui artem tenet,
multo siciliu et certiin,'ac proinde sipit asino
a sequetur, quam arti, ignarus . Et hinc tertium oritur di crimen, q/ in artibus perfectis, quam in messant opera ipsa, sincssunt in pote
124쪽
hlamn possvrip clare suo munere fungi, quod
est omnibus artibus comune,sed etiam inem ipsum adipisci. .At Nero in artibus, quae corirect ra nituntur, quia nes non sunt ipsa opera, res aliter habet: quoniam, etiam si quis optimesus . munere functu fuerit senon continuo finem asse quetur:cumpraeter artis Ni queda alia extrinseca,ct incerta requiraturpraesidia. Potes it que optimus pictorsemper , si artem adhibeat, pulcherrimam imamnem formare: optimus προ ro messiicus, etiam se ea ommia, quae ex rete sunt adhibenda, adhibuerit, non semper, ob allatam ratione,agrotum anabit.Ex quibus quarta consurgit inter has artes dissertita, quod in artibus perfectis,seu certis sinis perpetuo ressondet ijs, qua ex arte stant,stu ossicio, quo artifex praeclare usus fuerit, siue praeceptis ex arte adhibitis ineque enim fieri in hoc artium genere potest,ut artifex omnia adhibeat, sine non coisequature At vero in altero genere, etias finis sit semper artificipropositus, ct omnia qua ars e plagitat, artifex praesiteri non proptereasemper proposto sine potietur. si Ni quidam non τέλος.LIinem, cd σκα πον,id est,propositum appellatamessie dicant. Tostremo, istud inter haee duo amittim genera en' discriminis: quod in artibus perfectis opera ipsa satis aperte demonstrant,ian ab atrii De omnia, qua ea arte ad bonum
125쪽
Opus esciedum requirumtur, fuerint adhibita IGalen. cum harum artium opera a bonitate artificis , Liby0 '--a fortuna pendeant: bonuM aute- artifice Noco , qui artem optime calleat. Et ideo Lboe n. bonumpictorem appellamuύ eu, a quo ast abre, si .hom. perbella imago fuerit picta: elim Nero mata, 7 -i0 hς qui rudem inelegantem ima nem e xerit. At Nero in artibus coniectura , non amepr
posito ratisicis praestantiam , sed ab officio G opere, quod in eira potestate stum est,ssectare debemus ideo is persectis putandus erit
nauta,qui omnia ex arte fecerit , ut navim iu- collimem in porrem duceret: licet id ei non su cesserit: idem de medico, de oratore, alijsq; similibus artificibus dicas. Ex his intelligi incet, cur quidam extimauerimi retes contentu rates non esse definiendas ex me; quod nonsemper illum assequantur: quortim sontentia, Ni postea dscam, non est necessariarct cur quidam recentiores duos in his artifin excogitauerint mes, alterum intrinsecum, alterum πero e trinsecum, Ni in dissutatione de meptimius dAcetur. Atque de hac diuisione hactenus..
harta pars, in qua asserunturnomunali artium diuisiones.
V T hanc de artium diuisone sermonem, mquo fuse lateques permitterem, calamuU
126쪽
curreret in pauca confera m hac quarta par te breuiter non nullas est , multis alijs omise fis artium diui mnes alta Artium est ermocinales, quae sermonem tracta , grammatica: aliae rationales, quas Graeci λογικὰς Nocant , quae non simplici narratione , sed etiam ratiocinatione Ni tur . Rursus, artium alia sunt, quae in una tantum re versan , tur, ct unam totum subiecta quaestionis par tem sumant,ac probarit, ut est ea, quae demon rationem docet: aliae vero, quae in vinarique partem dissutot, ct ad utramque partem probandam, vel improbandam sunt paratae: quae . a Graecis δυνάμεις, id est, facultates Nocantur et ea enim proprie appellatur facultas , quae iuutramquepartem potest, ct non murs ad Nna, quam ad aliam est terminata; cuiusmodi sunt Arist. E. dialectica, rhetorica: quae ambae tu utran- que partem disserunt; sed tamen longe diuersa p δ' ratione, est ad diuersum nem, utpo stea dic tur,. Item, artium aliasunt necessaria inequi- Disp. 8.bus humana vit seu consociatio conseruari noposset, Ni est agricultura: aliae villos, ut sunt omnes ira quibus humana Nita commodius coa seruatur, Ni nautica, textrina: aliae volup riae, qua Dium ad voluptatem referuntur, ut ars saltandi, multae aliae,quas luxus excogμιauit. Item , artium ata sunt , qualuberales
127쪽
nominantur: aliae quis mechanicae. Liberale illa censentur, quae sunt libero O ingenuo homine dipna, quae non quaestus caussa discuntur sed tractantur, ct eiusmodi sunt, quae adhuc diascerentur, etiam se quis inde millum Jeraret lacrum: in quo genere est architectura, musi ca, grammatica, ct harum similes. Mechan ca Nero, qua solum quaes- gratia eaercentur, quo remoto, nihil habent, cur in eis conroscensedis opera ponenda sit: ut ars fabrilis ,sutoria, tabernaria, cetera omnes, quo ignobiles sordidi homines exercent. Verum, si quis deprauatos hominum mores spectet, nullam profecto inueniet artem, quae iam mechamica non sit facita, cum artes etiam nobili simae in huncsolum sinem ab hominibuπ discantur, γνlucrentur, Ni ditiores farit; non Ῥt animum is lis exornent, eisq; honese,liberaliterqiιeNtan tur. Itaque omnes fere artes desuis corrupto
ribin , ne dicam professoribus, iure quari possent, quod eorum culpa sordescant , nomen ac dignitatem amittant, ct a sua dignissmoede , ad insimum deturbentur locum. Hac, an Nera sint, quis est, qui non videat ' Quis est qui non animaduertate Ex eo igitur quod omnes artes sectae sunt Ῥenales, enatum est illudgrauissimis, en perniciosiusmum totius reip. humana detrinmentum, Ni nulla inenua ars, nullaq; frixntia.
128쪽
plene disiatur,non grammatis non rhetorica, non iuri rudentia, non medicina, non philoso phia , nulla denique alia, ut quanto citius fieri potest, adfordidum lucrum,stad vanos honores perueniatur. Sed non est bis de bac grauissima lue , latiuου timentandi locuN. Denique, ne plures prosequamur artium diuisiones,artis aliae siunt quasi aliarum dominae, quo Graeca Nocant, quae principem locu tenent: ut in tota ratione aedificandi ea, quae a chitectura nominatur, quae alijs utitur, eaque Erigit. Alia quasi aliarum administrae, ut ars , quae lateres c0quit, carpentaria, dr aliae, quae principLire aedificiis construendi seruiunt. Omitto itaque hoc loco aliata minus necessarias artium diuisiones, maxime eo, qui Uin Gomgra attuliti Plato, de quibus fortassee alibi. que haec de artiu diuisionibus dicta sufficiunt ad alia ergo transegmus huius di putationis parte '
pars, in qua docetur quid sit necessarium ad
hoc, ut Hiqua facultas in aliquo artis genere ponatur.
Ex ΡLICAT is martis artis diuisionibus, sequitur,ut quae sit ratio,cur haec,vel illa facu
ta in hoc,vel isto genere costitui,atque colloc ri debeat, aperiamus. Vt ergo ad quodnam g mus quamcunque artem reuocare liceat, inteis,gatur , eius fias ad quem sua natura resertur ,
129쪽
pectandus est. Quo loco diligenter cauero oportet, ne artis scopum eum esse existimemus, quem homines Nel utilitate, mellibidine ducti , in aliqua arte sibi proponunt sed eum, ut diaximus,ad quem sua natura ars refertur,ct que propositum habet. Abias enim si hominum dia spectarentur, artes cognitionis fierent a sonis: ct actionis cognitionis: ct sordida in lib rases, ct liberales in fordido grarent. T test enim quispiam theologiam ad lucrum referre; ct philosophua moralis, vel architectus posset essesola cognitione contentus. Illud etiaanimaduertendum est, quod licet in artibus co 'gnitionis sint quaedam, quae ρ xime actionem, seu utilitateniJectare videntur, ut is Geom
tria figurarum descriptio ; ct contra in artibus essehionis, siue actioni quaedam,quaesola cogntatione attinguntire, mi in philosiophia quae mores tractat, cognitio partium , proprietatumq;firtutis; tamen, Ni in quo genere ars aliqua
ponenda sit, dispiciamra,tota spectanda erit,
a toto eius genere,ct a sine materiaq; subiecta, tractandique ratione, de ea iudicium ferendum
erit. Eten:m,in omni fere arte , aliquid acti nis, ct cognitionis reperire licet: Ῥt patet in mathematicis apud Euri idem, carus theorema ta ad cognitionem,problemata vero ad os cti nem pertinere videntur. Ceterum, quod ea actio-
130쪽
actionis in artibus cognitionis ad cogitationeia, o quod est cognitionis in artibus actionis ad Milonem referendum est. Itaque, tum ex sine apso, t- ex toto genere ,seu ex materia subi na, atque tractandi ratione, quod sicuiusque artis genus considerandum est. Antequam is tem huic parti finem impono , non nullas omniones ad hanc dissutationem spectantes, pau- cis adiiciam. Fabius hanc di utationem leui; Lib i. rer attingens, existimauit rhetoricam posse re- cap. I 8. poni in tripsici artium genere , videlicet, ingenere cognitionis, actiorus, ct essectionis. Ἀμd-ali' existimarunt eam siegregandam esse ab artibus rationalibus , ct rejciendam esse inter phus.sermocinales . Alii denique aliter de genere rhetorica existimarunt, ut exsecunda, temtia disputatione intestigi licet -
Sexta pars, in qua variis positionibus explicatur , indissi ualepropositas nitendum
P RiMA positio: Rhetorica non est ingene . re artium cognitionis. Est haec positio contra Quinctiliani sententiam , qui eam in hoc genere reponi posse existimauit. I stra autem opinio primum probatur ex 's, qua di putatione quarra scripsimus; ubi docuimus non esse sapientia , vel scientiam, ut fane esset, si in hoc genere Tepuneretur: cum ille artes propriescientis Ocantur