장음표시 사용
201쪽
lutas ,-eX c ni parte perfectas definitiones tradunt quae tamen eiusmodi esse debent,ut re, quam explicare volunt, ab alijs. rebus disce narit . Quar modo per caussas,modopem esse ctus,modo per partes , modo per proprietates , modo per utributa communi modo per met phoras, ct virmative, O negative definiunt di Quo sit , ut omnis apud eos d itio probabilis. st,modo nullam contineatparticula ,qus cum rei definitae natura pugnet, nec eam in alienam sedem trahat; aut legibus ad recte definiendum magis necessari s aduersetur. Et binc patet, cisDispu.2. Nna ct eadem ars a diuersis scriptoribus is pra docuimus, varijs modis definita fuerit. Secundum fundamentum: multa sunt ea, in quibus dialectica est rhetorica at aliis omni bus artibus distinguuntur; sed nos hoc loco ν
tantum discrimen ad rem nostram maxime a commodatum, attingemus. ergo artes sedis contrariarum rerum cognitionem attin-
Lib. I. , Aristoteles scripsit, contrari post. rum cognitio ad eandem pertineat scientiam; quo sit, Ni qui recte lucis naturam noui cogno
seat etiam quid simi tenebrae qui nouit quid si virtuo etiam quid sit vitium intestigat; O
qui nouit salubria , non vetoret noria: tamen , - de eadem re in contrario partes, nulla ars ,
austentia di putat, neque de contrariis utrin
202쪽
tiis habet propositum, sed alterum tiaram Vt, gratia exempli, medicina hoc unum spectat, antsanet, non Niperimat: at vero dialectica, eloquentia, ut Aristoteles docet,itain contra- Libro rvina partes disputat, Ni Nna pars non su ma gas ori euproposita, quam altera , Siquidem non Gmagis proprium hari ta rum otium rem aliquam confirmare, quam confutare, c probare esse expetendam, qua rei ciendam Propterea scriptum rei ure, alii umretium nubiam de contrarijs ratiotimui ,sed id solius Di, lectucae est Myetorica munus esse Et bine ob, quod αμοις, id est, potestates, Ruscinatos vocaritur: id enim proprie loquendo, posse. eitur, quod contrariapotest. Ex quibusperspicue inelligere licet, quanta sit, ex hac parte ,
hari duarum artium praestantia, est excerin- - . -
tia: cum ita sint expeditae, ac prompta, itaque tibera, lypotentes,νt in utramuis partem ratiant decertam Ῥtrumnis incere. inode v Graeci Latini,vim,racultatem po- Lirui. testatem, ut Fabiusscribi virtutem,ssicum Tertium funda mentum: Aristotelis mimmo pretes in explicanda hac particula, dynamis, sue seculto, non consentiunt. Nam est', ideo rhetoricam ab Aristoteleficultatem appellata
fuisse putam quod homines ob suam praestantia Osplendorem in divitate oe potestate consti-
203쪽
honoribus dignos esciat: Vere iexpositio magis ambitiosorum, quam eruditorsi. homimum esse videtur: quamuis re vera j, qtri l. hac arte floruerunt, maximos honores apud na . . . tiones omnessempersint consecuti. .Alij ursis arunt eas as Oristotele Nocari facultates , quibus bene est male uti possumus : quo modo ,-nomine iacultatis usus es, libro primo de M ribus non longe ab extremo cum Nitam beata an facultatibua numeroda non esse dixit: quod ea, ncmo aluti queat Et quoniam manifestum
est,nosposse rhetorica ct dialecitica abuti, ideo era facultates nominat. Quod si hac expositio
'rerra est,non modo haa duo, sed etiam adira omnes artes,etscietiasfacultates appellares. Ali, In lib. 1. in quibus eius discipulin Alexander, hanc ra Top. a tiom m asserunt: ideo Aristoteles rhetoricam , alias eiusdem generis artes faculta tes appe dat; quod non certis rationibus, sed coniecturiis, O propria quadam prudentia inritantur: ' l Quare cmnes aretes coniecturales, iuxta hinu positione,βcultates diceretur. Idem auctor, improcinio in libros topicos,aliter hanc rem ex posuit, eo nimirAm modo, qucm nos in extrema paret ecundi fundamenti attulimus: ideo dial ctica ct rhetoricam voearifacultates, quod haei duae taxo, de Nira'eade re in Niramq; parte
204쪽
eram fovi etiam Aristotelis expositores dubita re, in hac definitione,illo verbo,videre,co-plexi fueritsolam inuentio'rem, O an enim serit alias partes, est motae elocutionem, ita
ut elocutio , sit huic arti quasi extrisseca, O
propterea parui facienda a cum id in tertio ID Cap.r. bro significare videatur. Quartum fundamentum: eloquentla,vism Disp. Dpra docuimus, non est quadam simpleria Leta siue halituπ, sed ex multarum rerum couitione, quasi cumulo consurgit.Primum requirit vim quandam a natura tributam: deinde lene dicendi notitiam: quae quinque maximis artiburi inuentione, di positione, elocutione emoria cpronunciatione conficitur: ac demum rerum omnium,ut aliata demonstrabitur,cogni-gionem,accedente Uu ct exercitatione: quibus omnibuου rebus in unum homi nem coeuntibu eum idoneum essciunt, ut de quavis reproposita copiose, ct ornate dicere post. are,
si quis melit explicatira eloquentia, naturam exponere, maiore fortasse verborum ambitu, quam pisci ac breui oratione, πω esset, cum multis rebuου constet, ut expositum est. suo etiam loco meminisse oportet eiuου, quod supra nonsemel docuimum eloquentiam, a tem dicendi, siue rhetoricam non esse omnino idem 3 ac propterea eadem omnino ratione δε-
205쪽
finiri non posse. Hispositisfundamentis,st,
Trima positio: rhetoriis definitio ab Ar, Ristele tradita, nisis pacto reiicienda, sed tamquam optima recipienda est. Probabitis haepositio tum ex consuutione argumentoru , qua contra eam fuerunt allata: tum etiam ex eliue ruatione , quam sequentibiis positionibus
Secundapositio 1 cultas, in hac definiti are ponitur loco generis Es olim hoc nomen commine rhetoricae cum dialectica, ut ex findumentis patet: ct se pausto latius sumatur , est etiam communis cum omnibuῬ abys retibus. Dixit autem potius esse secultatem, quam artem , Ni magis proxime eius genus ac natu ram attingeret , cum sit quadam ars , qua 'tionem facultatis habet. Tertia positio: Facuit, , in hac definitione sumitur in ea significatione , quam supra; fumdamentosecundo, et tertio exposuimus;hoc est, mi demat artem ad utramuis quaestionis partem trinandam accommodatam. 2 ullo itaq; modo placet , quod in hunc locum ait Maior sius, ideo Aristotelem rhetoricam appestasse facultatem, quia non est proprie ars,cum oupra statuimus , sit vereqproprie ars. Hanc voce eadem ration vi nos diximus,ab Ar,
206쪽
sotele usurpari , docet Eustratius insuis Com- Li. I. iis mentari s. in Ethicam Aristotelis non Nno in loco immo ipsemet Aristoteles idem non obsimre . . libro primo de arte dicendisignificauit. inartapositio: Cum Aristoteles ait, erari. eam es 'facultatem videndi quid sit aptum ad
per3uadendum, explicuit eius naturamper o cium, quod in unaquaque arte exmeperpe ditur: Finis aut rhetori , Ni capite primo
docuerat, est persuadere. Sed ad huiuspositi nis explicationem animaduertendum est, sotelem insua definitioneposuisse verbum Θεωροῦσει. i. contemplari, O in explicando oscio, cap.r. verbum, ἰδ'εινί videre, intueri. Rursu D ' maduertendum est, in explicado huius artis officio, dixisse, munus artis esse intueri caussam, cur homines finem consequentur: Nnde colligitur, rhetoricae oscia in eo positum esse,ut contempletur, ac Nideat caussam, ob quam, qui di eunt , fidem faciant. Et ex his patet, id quod in hac positione docemus.
'inctapositior Cum Aristoteles, in sua d finitione posuit haec verba, quid in Nnaquaquere, iudicoit huius artis materiam, res videli cet omnes, ut disputatione septima docuimus: --
ex quo loco patre quo modo haec particula ex
ponenda sit. Sexta positio: illa parrichi persuasi&lcibu-
207쪽
n . r. i rus.artu finem, a quo oscium perpendendis est exposuit. Eae quibus colligere licet hanc de M tionem esse optimam , cum quid si rhetoriciri genus proximum, vicium, materiam, ac finem, qua particulae loco disserentiae ponuntur, exponat.
Septimapositio : Aristoteles in hac desinuitione non exclusit alvu rhetoricae partes, quo , tanquam nota praetermisit ; ne nimis longam definitionem texeret: ct itastisfuit primam exprimere, quae est aliarum princeps, , origo. Si modo per illud verbum, contemplar seu προ- - . dere, molatu intelligere inuentionem e neque enim Uus est verbo, inueniendi; quo si Ni qu tam male hunc locum traducant,dum pro Ne bo videndi, inueniendiponunt, ni, Nerbum NMdendi, pro Nerbo inueniendi, posuisse dicas.
Quod caeristoteles noluerit cetera partes e cludere: patet primum ex eius meliori bus e Pe. Via positoribus. Ita Petrus Victorius, M. Ant nius Maior ius,Antonius Riccobonus,oe est'.
Deinde, quia Aristoteles nonsolam egit de inuentione, sed etiam de elocutione, ct dissositi ner est de actione,dixit e sie νtilem.Quod si h 3 .e. i. sce oembo partes parui faciendas esse aliquando significasse midetur, id non dixit,vi ha r ῆ ceret; sed ut eos sugillaret, qui de inuentio- ne , qua es pracipua rhetori pars a Nnde probi
208쪽
probationum neruis intur, nihil'ibebant cum elocutio, ct actio, ex quadam auditorum prauitate, quia non sunt ita lecti, uris Misi probatione ct actione sint contenti, necessariae sint. Censentur itaque ista partes extrameae, si caussa de qua agitur spectetur ; non autem, si oratio ipsa, qua ad popularem sensum debet efse accommodata, consideretur. Quare,non placet, quod aliquarido inbutus loci explicationem λRobortellasscripsit, Aristotelis verba non ad Roborti elocutionem,ut censuit Victorius,sed ad actionem esse referenda . l . Sed restat hie scrupulus; qua ratione in hac desinitione includatur elocutio. Victorius exsesimat his nominibus, , laesa-sam esse vim ct Uum verborum, quae ad elocutionem pertinent. Maioragrus ait, verbo viadendi ,seu inueniendi, significari inuentionem
rerum verborum, qua elocutione tractat tur. At Riccobonus acutius vidisse midetur; dum ait, Nerbo, videndi, est contemplans,in
cludi omnia quae Dut accommodata adpersu dendum ad quod reliqua etiam partes necessariasunt. Atq: per has positiones, sectis,nirat limur, ristotelis definitio , intelligi ac defendi potestra qua non multu dister ilia,quam attulit Plato, cum dixit, Rietoricam esse facultatem
persuadendi, hoc es, Nini, qua omnia quae di, cit ad
209쪽
cit tapersuadendi refert. Sunt elum bons desinitiones ibae, quas di putatione secunda apri probauimus. God si quis vellet eloquentiam paullo explicuius describere, ex his quae hactenus a uobis diPutata sunt, talem definitionem: Miceret. Rhetorica,seu Eloquentia est faculto natumra , arte, edi exercitatione comparata, qua de Nnaquaque reproposita, ornate oecopiose ad ῆς φρομ popularem persuasonem apte dicitur. In hac descriptione ponitur prius genus rhetorica, id est facultatarcsterae particula locum tenent diis ferentia : quarum prιm natura,arte, en citatione , explicat caussaου effectrices eloquemtia Uecunda, qua de unaquaque re,mat iamrtertia,Ornate et copiose,ct apte dicitur,victu, di formam: postrem,adpopularem persuasi nem, finem. Per artem autem, non solum imaestigimus artificium dicendi, quod quisque partibus constat, sed etiam omnes alio artes, cum haec faculto non reperiatur nisi in eo, qui sit, omnium remm cognitione peritus. . Ex his quae adnotauimus,est ex declaratione desinitionis Aristotelis, facile azumenta contra e- allata dissoluuntur. Pon debet censeri
perfecta definitio, quia satis fuit explicare principem partem, per quam etiam aliae intellia, guntur. hque in aliam re hac definitio tranf
210쪽
ferri potest, Ni ex ijs, quae diss utatasmi est manifestum. Quod dicitur de materiai, etcile conrfutatur rum explicetur propria magena, ut ex diectis tonstat. Quantum autem creetauinctis lianus , Gm eam non approbat, quia finem in persuasione statuit, superius abunde docuimus: Cur potius facultatem, quam artem esse dis rit,in tertiapositione aperuimus. Postrem argu=-ntationi hunc in modum satisfiueres. Eius loci, quem non satis clare vertit Trapeuntius,luc essententia. Cum Aristoteles supra dixisset, ad unam ct eandem facultas pertinere considerationem πιθανων, despersuasibitam , est eorum quae φαυνομνα πιθανα, idestpersua
sibilia ν dentur, visunt, quae facile refelli possunt; dixit Sophistam,)allacem nimirum et ca- Cie. Inptio sim dissutatorem, versari circa huiusmodi Luci l. captiosas rationes, non ex secultate.i. ex ipsa artis natur qua et Nera es allaces cognoscit rationes psed ex voluntate, quia sponte, ct si tendi studio, his apparentibus rativaeibus ad de-ctyendum utitur. In hoc itaque verus dispu- tator, hoc est Dialecticus, a Sophina discernitur, quod ille fallaces rationes cognoscit, sed eis
non Ῥtitur, hic vero utitur. Pari ratione in rhetorica sunt oratores, qui exscientia orat res vocantur, quia norunt probabilia, quae