장음표시 사용
261쪽
j a qua scribendi ratione Hi Ment potis
mu uet sic etiam Oratores. Hunc ordinem
struant Comici in Como di s scribendis hunci seruami Vir lius is Aeneidis sui non jus est ab initijs belli Troiani, sed a nauigatione, Aeneae, qua tempes tibus in Africam delatus: Huc pertiset praeceptum Hud horatia uni y Nec reditu Diomedis,abintiri ituMele gri, Nec gemino bellu Troianu orditur ab ovo
Frimum ordinem naturalem,alterum arbitra --
rium, tertium artificialem nominat inrisola turalis ordo in quattuor ilectari solet: nam aliquid dicitur prius natura , ut est id, a quo Aristot. aliud dependet, oenos comtra: quo modo Solio post. est prior illuminatione: partes priores toto. Dimp K eitur praeterea aliquid prius tempore: Ῥt dies exterea, hodierno die , ct elapsa hora praesenti rempore. Tostea, dicitur aliquid esse pri l a positione: quo modo fundamenta in domo , si ascendas, sunt priora parietibus : inb mine se descendas, caput ct colium. Postre ' - , est aliquid prius alio , dignitate: Hi C 'sul, T=aetore, Sol ceteris Stritis,staurum a ' et nito' Qui rem aliquamgestam narrant, naturalem herum oririnem uidebent,steo ordi Me eam exponere, Nigesta est : quod proprium est historiographorum, quorum prima laus, est veritas. At Nero poeta, qui Ῥarietate delis cta re
262쪽
Hare Nolunt χ c 'rdinemperthrbant, mul ta permiserat: Niseriis Virgilius m. oeissis , Terentius in Andria,es in alijs comsdiis: Quore historicinaliter inciperet ac prosequeretuar mea errores, a tye Virilius fecit. Quando autἴ ab historico res variia,et ordine disiuncis, sed eodem tempore gests, exponendssunt; cum i. eassimul narrare nequeat; pro suo arbitrio eas id onit; quarum interdum ordinem abrumpit, i ilῬt adiquid aliud scribat, opostea ad eas quas intermiserat mimGs, reuertitur. Id in Liuis obseruares, dum res, qus secundo bello punico
in Italia ct in Hi*ania gess sunt,narrat: idem etiam in Cornelio Tacito. Quod se cuipiam de rebin Nariis, multiplicibus, ct nulla vinitaterin iunἱtis esset scribendum, Ni de populorum moribus, de iis qus in aliqua proui1icia, siue ci
uitate reperiuntur,de clarorum myrorum exem
plis , ct dictis, de plantis, de animalibus, de Morbis asi sque eiusdem generis rebus, eum s qui potest ordinem, qui magis arriserit: ita ta- , Men scribere debet, ut aliquem idoneum inuestiget, ct sequatur. Vt si quis per genera, 'ecies,
partes,rexum tempora,cest vicia progrediatur. Vt fecit ristoteles scribendo de animalibus, Theophrastus de plantis, Valerius Maesurius Valeride virorum ex iis, O Medici agendo de mombis, iuata ordinem partium corporis; ct os
263쪽
'fecimus in libro de Interiore homine. Et otiAdius in Da metamorphose licetin reces dis illis fibulis,milla certam methoduseruauerit:tam scpenumero una cum altera artificiose cogisti nare solet.Oratoria etia distributio,ut antea diceba,libera est, in partibκs orationis colloca dis, in narrandosine exponendo ita tamen liQuinct. bera esse debet, ut ordo non a dicentis volun talio I te,sed a caussae utilitate nascatur: Ceterum, cunihil obstabit,reru ac tepora ordo semiadus est Sed hac de re alibi cu de narrarione scriabemus. Dialogorum quoque Scriptores maxima liber tutem thi reru dispositione balent ,dum quocum
que volunt liberius deflectun quod est commu ne omni scriptioni,in qua plurespersonae loque res introducuntur. Posset' denique dispositis diuis iuxta res, quas Orator distribuere do-bet : visunt,tota ipsa oratio, singula eius me; bra, argumenta, ct argismentoru- pantes'. st nitequam autem hoc fundamentum con cludo, circa ea qua descita sunt, non nulla breu, . 'ter admonebo. Trimm , ordines supra re
, censitos posse Nariari; ut, quod est priua umo, ordine, alio sit posterius: pueritia est quidem
prior tempore iuuenta, sed aestimatione post . I:V rior: ct ordo, qui una ratione non est natu- ratis, alia erit secundum naturam. Deinde, ii cet in narrationibus poeticis rerum ordo pe mutetur fi
264쪽
mlitetur: tamen ordo naturalis. apparet in ip--
sis personis , quo poetae loquentes faciunt. Exempli gratia , ea ordine naturali prius fuit Aeneam appellere in Asticani, quam quod Dydoni errores suos narrauerit . qui tamen erro- . res , eius narrationem praecesserunt. Postea , iis hoc genere scriptorum, introduckntur perso- ., ns,qua res narrant,d naturalem ordinem vase . . Iratiao sequuntur: Interdum proponunt ali- . quae picturae, qua rem tota repraesentent: aliquando vates,inoracula adhibentur , qtia Viri li. futurasuo ordinepraenuntient. Denique,in hac ε. Aemscribendi libertate danda opera est, Ni temporsi ordo seruetur,ne is qui narrat, tempora peruertas. Atque haec de secundo fundamento satis. Terti fundamentum, in quo exponen 'est orationis ductitis,quem oes aliqud ad inuentionem referant: tamen non male ad dispositionem nos referri posse putamin, Ductus ergo nomen est, a Duco, ductum, O de aquis, ac de oratione dicitur. Du ου in oratione nihil aliud est,qua dicendi ratiosiue methodus,'ut Cicero loquitur, tractatio, qua tota caussa oratori agenda est: cum scilicet a liquid una Nel alia raetione agimus , ut tandem quo volu raperue nramus. Est itaque ductus ratio diisserendi, qua tota caussa, aut aliqyod caput tractathr, ape u , oesmplisiter, aut simulate e T se
265쪽
I I autem ductus duplex: alter simplex , cumucla re, ct aperte id agimin, quod in caussά pomtum est. .Alter figuratus , cum in icquod volumms auditores occulte traiimus . Simplex in
rectum est simulatuni riuiditure rectus es , cuid agi ms, quod volumus sine semidatione: mmulatus, cumsimulatione utimur ; ut fecit SA non apud Virgilium cum Troianispersuasit, ut equum in urbem introducerent. Figinatus subdistiditur in contrarii , obliquum per subiectionem. Contrarius est, in quo oppositum eius, quod pala dicimus velle, auditoribuspe suadere conamur: quod uimis vel quia,qi id auditores sentiant experiri volumus; vel quia sine o fen one auditorum hac orationis dispositione, eis quod cupimus etcitas nos persuadere posse arbitramur. Rationes,qus in hoc ducitu adhibetur, aut debiles, quaesicilesoluipossunt,ac etiam secum pugnant. Vt ecce,Laceomori pacem Atheniensibus postsicentur , si eis Per clam in manus dederint: consultant,an dandus st: Tericles habet hac de re apud populum orationem: ct quia non Dcile quod vestet obtin
ret, si recto ἐν simplici ductu ageret, pala pro
bando se non esse dandum, utitur figurato, consulitse daridum, cum tamen potius contrarium velit. Dicit itaque se semer .Atheniem sibus beneuolum extitisse,semper publicae Nili, fati
266쪽
-tati consuluisse: est mansis'. quam ibi con ciuisse , ac proinde separatum esse ad virumprio 4patriaprofundendam : veram ita agis , Ni id . . nagu dispu4dere., quam perseuadere conetur. bliquus est , cum contrarium et , ic o d mol mus suadere νidemur ;sed oblique ' d ol - - potiuspersuademas. Vt ecce, in maxima. -- caritate vir diuesse daturum stamen- . ram reip. pollicetur, si sibi permittatur,mipo p vrsm mimicum occidat. Pauper, in concionest dandum esse consulit: βd dum hoc sicit, d
.-ηstrat diuitem non habere mentum: aut se habet , licere reip. ab eo auferre: quoddum sicit, oblique R dandum non e se suadet. Du- crasper subiectionem est, cum ita dicimus iid. quod Nolumus facile sub pareat; nec tamen 1 huius rei caussa nos dicere Nidemur: quo mi, --r, cum non exsimamus tum esse idpalam petere; aut, quod petimus ,subturpe esse Ῥid tur: ita tamen dicimus, ut quod volumus ,β- cile a b auditoribus intestin possit, ac etiam im- . t fgatur. Habes singulare exemplum apud Libro Virgilium in oratione Didonis ad Annamsororem, ubi ita locuta est , visoror facile intestigeret, Nelle θ a sorore excitari ad connubium,
Quartum fundamentum: in oratione d rL. luenda a nimaduertendum est,ara caussa sit m-
267쪽
flex; an vero duplex. Ea calla dicitur 1μ l, plex, qua Tnam habet constitutionem, est, itam simplicem: Ea Nero duplex, quae plures . habet constitutiones, aut plures Nnius constitu floris partes , cum plura ex una constitutione -oriuntur capita, ut Diet accidere in defensionia bus. Exemplum duplicis caussae habes is ora- -tione pro M. Celio, in qua varia sunt capita. . Potes autem in caullsis duplicibus esse Ῥna con- situtio principalis , alia vero accessoriae , qu a- ab alicuius rationis deprecatione oriuntur: O lquibus latius alio libro, ubi deflatibus agetur .
In cauo simplici dissonenda habetur ροt φημ
Tatio partium orationis,atque argumentorum. At Ῥcro in duplicibus, oportet etiam inspicero,' quod nam caput prius, ct quodposterius tr Elandumst: ct illud priore loco explicanduis . . est , quo demonstrato , ea qua stquuntur fici iliu explicantur . - Quintum fundamentu,ῖn quo no nulla discri- lmina inter dissositionem dialectica oe o toria lassignabimus. Dialecticus ergo ita resast inuenitas dissoni ut quae dicit Deile percipiantur,ita ut apte ad docendu GaDOrator vero ita di ponitivi non Diu doceat metia mouea ac dei diei. Dialectic-,niihil de exordiendi, narrandi, atqueperoradi ratione praestribit,ut rhetor facit. Babent etia bi duo artifices argumento Hr η
268쪽
QPθbsitione diuersam oeconomiam, ἐς proinde multa priuatim de hac re a rhetoribus tradunturnaecepta, de quibus fialecticus, ni 'hil, ulla ιibro dicemus 'enique,ne inrema'
nifesta demonstranda lonDrym,quam par est, dia lectica dispositio fere eadem semper est in
omni disputatione,ac tractatione; Et ver,or Loria prolocorum, tempomum, rerum acper-narum varietate mWatur. His ita adnotatis , h,statuo positiones. - -
- ὶ Prima positior De di positioneposunt re di aliqua praecepta; etiam si de ea loquamur,fima a iudicio oratoris pendet, quam inartificio- sm aliqm appellant. Patet haec positio ex iis quis Scriptores de disspositione tradunt: ct cum vj temere , ais vero 'certa quadam ratione suas orationes disponant , potuerunt profecto dari notari recte disponendi recepta, quis melioribus Scriptoribus adnotata fueruus iso speciatim a Trapeontio libro quarto 'φιe illa dispositio , qua indrtificiosa vocatur, arte vacat uni axime is artependeat:sed dicitur inartificiosa,quia non a re, sed aliunde simmitur,nimi a persionarum, loco tu, aliarumq; circumstantiarum conditione: sicut neque loci, qui inartisiciosi vocantur, me arte tractantur,it alibi dicetur.
Secundapositis: Dilpositio numeruda est
269쪽
terpartes eloquentia doctrinaprumum ex communisententia Scriptorum, V positorum orationum M Tusiij, qui di sitio equandam in eius. orationibus. mumitaemubi'ic crtipruriam. I eis se so ur se, l
Quarta pintio : ilpositio commode diuidi potes in tres species iue partes, ut Rodolphus fecit. Siquidem, haec distributio mi tur qm nes distribuendi rationes completri , mi ex lijs, qua adnotaumua ,satis aperte intelligere
Quincta positior Alia debet esse Histributioe ausae ,seu quaestionis ita, alia quaestionis bis finita. Iomina es MVula in partitionibquam libenter ali' dicendi maristri implectuntur. In caussa itaque bibendas istas positio,
270쪽
Ho, quam ars praescribit ; in quinione infinita potius ex ipsa rerum natura sumeἡda est dissiο-
Sexta positio : In caussa,dissoneius forma
haec est .vt adhibearitur omes partes orati nis , quaS rhetores vignarit, exordium, narrorio , ct alia , a quo disponen modo lures ut pauciores pretes adhibendo , Nel eopermutando,pro circunstantiarum ratio eruderis re dit orator.
Septimansitio: Si quaestio simplex O. Docto-
nisa tractanda esse , haec methodu siue disso stio commode adhiberi posset . Primum age ' Topici dum esset de nommer deinde an res ex stat: de inde, quid sit:dein rivalissi Ῥbi proprietates inusiantur : deinde propter quid sit.i.rei cauisse quaerendaesunt: deinde qui sint rei esse Iin deinde' explicarida sintspecies O partes, quo quot sint: postremo, quae sint reisimilia, qua contra ria , O quo pacto res de qua agitur,asi' s praestet, aut inferior sit . Haec itaque,s re sunt capita , qua de aliqua re simplici congruenti ratione disputari posset. Vt de vim tute, vel de aliqua virtutis parte proponer fur quaestio . Et per baspositiones huic disput fAni satisfamis sit: ex quisus argumenta ij contrariu- ad la facile soluuntur veprimo, concessimus pertinere ad diaω