장음표시 사용
51쪽
tem aggredientes, de ei orma, tanquam O . praecipua rhetorica caussa agemus a quare res, quod nam si ei gram Ni Auer Auer in roes Nerissime dixit, genera, seu attributas superiora, snt accideritium , atque habituum forma, cum praesertim hac de re maximast
S , qui rem aliquam commenti methodo definiendo explica turus est, debet, ex M. Tulii' sensetentia , id prius inuestigare, quod si rei finienda cum cet ris rebus commme , ipseM nimirum genus. Et quoniam vari, Scriptores ,Narijs ingen riuus rhetorica naturam reponendam esse
censuerunt, ideo xariis disputationibus, quid hac de re tiendum sit, nobis pervestigandumb.li. - erit. to alii putarunt esse virtutem,asis sapien ibus a scientiam , a prudentia , alij --.Athene alij Vim, seu facultatem, alij peritiam , . alij dicendi missum, in deniqueprauitate γα dam, seu frigendi artem. In hac ergo disputa
52쪽
ro istutam colioca da sit . Tom ne autem virtutis intelligo eam secultatem, qua homo honeste vivit, ct bomis ac honesti nomina tur , Ni infundamentis clariuU explicabo. Et .
quod in Virtutibus ponendast , his rationibus persuaderi potest. Primo, Stoici,quorum doctrinas perplurimi facta fuit, in riirtutibus rhetoricam ess dixerunt, ut ex amnctilia no discitur,quos ipse perlibenter secutus est: horum ergo grauis
oram Philosophorumsententia, artus censenda erit. Hucracit quod Menesarchus ,r Lib. I. serente Antonio, aerebati eundem esse eloquoή- dς δ ct virtutepraeditum: Immo inemet An zonius exsuasententia, id aperti seme asrma Mit , cum dixit: Es enim eloquentia una quae Eam desummis virtutibus. Et hanc disputorionem coηcludens, ait: Atque hanc ijs Stoicos intestigit habeo gratiam, quod scilicet ex nibua eloquentiam Virtutem, acsapientiam esse dixerunt. Adde etiam quod M.Tullio multis iis locis eloquentiam riirtutem nomi- . . uit. Deinde δε appellatur mistus in iis rebu quanima ,tuntur, quo Ῥnumquodque animal. Uteris animantiba praestat; τeluti in equo 'Nelocitari in canesagacit, , ct in Leone fer0- Cie.li. r
ria: Quare cum eloquentia si id , quo homi
53쪽
num genus, be=- maxime antecellit, erit bo-nfinis Virtus. Lib.α. Fostea , Uirtus , ait Fabius,ea est, cuius o cap. λς doceremur,inlata σsemina quaedat s. . a natura, ut linitiae, Ortitudinu; quod
orat. de artibus, quacisumta natura Martutis r ornasrmare non licet e cum ergo nos mitis qua iam eloquentia , ct quidem maxima ,habe 7 anus a natara, quod rhetorum negaret nemo, immo omnes virmant, dum, naturam , inter caussas essectrices eloquentia nuMerante erit igitur rhetorica Virtus..Ad haec, Uirtus nihil aliud est, quampi consonare, Ni cum Fabio loquar, quodpr prium prudentia esse videtur: at id per rhetoricam scitur, in dicendis, O non dicendis igitursecutiprudentia, qua quis sibi infaciem dis o non faciendis consonat, σπιrtus, ita
eloquentia virtus erit. ouinct. Itemgrauissimi Viri definientes Oratorem, lib. I x. est , ru- eloquentem, dixerunt, esse , rum δῖ bo et dicendi peritum : bonus ratem nemo
es, nisi sit Virtute praeditus : Quare, si eloquens is dicitur , qui mirtute H insignitus, eloquentia profecto virtus erit: ctscuti alum' quis ab iustitia dicitur iustus, ita ab eloquentia dicetur iudiosus.1 oratL Insuper,ars, Ni quidam scribunt, dicta
54쪽
απο της ἀρετῆς, idest a virtute: sed rhetorica est ars, vistus igitur. Confirmato haec argu mentatio , qui rhetorica est ars bene dicendi at quidquid bene sit , cum virtute te erit is tur virtus , cum doceat bene dicere. Tostremo, Ni plura argumenta, quaesieri 'possent, studiosis adolescentibus excogitanda relinquam , hoc in modum neruosis e mm . geo: curuscunque artis natura praecipue ex sine perpenditur: ac proinde omnes sapientes in om Galen. ni arte Mem spectandum esse praecipiunt: at Cie. omnia caussarim gemera in quibus rhetorica mersatur , pro sine balent honestatem, qus est ipsa virtus ; erit igitur rhetorica Nirtus. od a Jkmptum fuit , facile probatur: quoniam genus iudici habet pro sine iustitiam,genus exo
nationis honestatem ; deliberationis vero, Neleandem honesarem , vel certe Ῥtilitarem cum honestate coniunctam. Si ergo Neram est , . quod sumitur , verum 9 id, quod ex eo conscitur. Atque hactenus de argumentis: nunc quid Scriptores de hac dubitatione senserint, aperiamus. Prima sententia fuit eorum, qui rhetoris eam inter halitus malos reponere videntur; gmt fuerunt ij, qid eam appellarunt κακοτεχνιαν,Lmalam artem,seu ματαοτεχνίαν, ver suam artis imitatione , de quibus meminit Fa- cap. 1O.
55쪽
cotra quos nos lanus disseremus, cu drauius artis utilitate,instituta fuerit dissutatio.
Secunda siententia eorum, qui eam ing Lib. 3. nere virtutis ponendam putant; quod, ut ex de orat, disputatione .Antoni' , ex Fabio aperte cognoscitur , senserunt Stoici: quos libenters ' - , ct mordicus defendit Fabius, cui nou vasate, quidam alijsubscribunt. Tertia sententia intermedia , quae neque in virtutibus, neque in Nit's ponit, sed ad eos habitus reuocat , quos Graeci ρους , ides indisserentes appellant, cuiusmodi sunt omnes cognitionis habitus. Ita sensit Pet. Ra. Aristoteles, ita M. Tullius ct est communis apud dicendi magistros sententia : quam nos, tanquam verissimam tenendam esse, docebimus; quod ut facilius pr stemus , non ni infundamenta nobis ponenda sunt . . In parti Frimum fundamentum: ex M. Tulito om- Aristo. υirtutis vis in duo distribuitur partes raut enim virtus scientia cernitur ,πt spmdentia, ct qua gramissimo nomine , sapiem etia appellatur: aut actione, Ni est temperam tia cre fortitudo, quae in moderandis cupiditatibus , regendisque animi motibus Nersantur; Gr huius generis aliae. Itaque, si Ni tutis nomen Nnmerse sumatur, aliae sunt vim tutes cognitionis , alia actionis ,siue morum ' Prioris
56쪽
τrioris generis virtutessunt in ratione, Mad aliquid cognoscendum, faciendumve recite disponunt; sed eum, in quo reperiuntur, non essciunt simpliciter bonum, nec eius opus h nesum , quod est Nirtuti maxime proprium . Tosterioris vero sint in voluntate, quam id honeste agendum promptam, atque expeditam reddunt, ct eum in quo sunt, virum bonum a pliciter ociunt: quarum Nirtutum opus,
est honestum sit, ut qui istis estpraedia
tus , siciens, qui vero his, bonus, siue bonesus studiosus appellatur. Tosteriori Nirtutum generi contrarium est vitium priori vero inscientia. Qi riimus ergo in viro virtutum g nere Rhetorica ponenda sit. Secundum fundamentum: virtus, uti L tinos scriptores multo significationes habet, ' 'quarum tres tantum hoc loco ad nostrum im situlum accommodato, explicabimus. Trἰ- amu igitur nomine virtutis significatur perfectio cuiuscuque reisue faculta qua res aliqua perficitur Oaltys rebuspraesta inaliquid operatur; quo modo accepisse videtur Quinctilio Lib. a. nus,cum Nelocitate in equo,'sagacitatem in came,virtutem esse dixit: qua etiam ratione, di in herbis,ct in lapidib.quedam νirtutes esse dicuntur, acultates, qus insunt homini an, tura eius Nirtutes appellares . Et Mc virtutis
57쪽
is nificatio est Naide impropria , O fortasser
non omnino lamina. .Altero modoνirtus, sum
turpressus, pro aliqua hominis perfectione, qua non inest a natura , sed Uu ι, exerci tagione acquiritur ; quam persectionem qui est adeptus , vel aliquid recte cognoscit, Nuboneste congruenter natura vivit. Et In parti hoc modo Tullius accepit , cum virtutem iuduas partes distributam esse dixit: si gnificatione omnes omnium artium oescie tiarum habitus continentur. Tertio; adhuc pressius , magis proprie nomine virtutis apud bonos probatos auctores , O praesertim apud Philosophos, qui mores tractant, solum illa perfectiones designantur, quaepe operationes honestas acquiruntur , per qVas Lib. r. homo bene beateq; Ῥivit, ac simpliciter bo- de Osic. appellatur e quo modo accepit M. Tu de Inue quattuor di trisuit partes,' quas pausto post numerabimus. Et de Nim
te in hac postrema significatione in praesentia est disputatio: nanque , si primo, νet
secundo modo accipiatur Nirtus, certum est rhetoricam esse virtutem. Et qui in aliasignificatione acciperent,profecito grauiter erraret
Quid autem sit virtus in hac propria significatione accepta , O quot lex ,sequenti fund
58쪽
Ter infunuamentum:virtus Urissumpta, Iari s modis a Narlys Scriptoribus definiri, ac explicari solet: ex multis autem de Arionibus, unam , vel alteram breuiter attingί- .mAU. Cicero, hoc modo: Virtis est animi ba- litui natum , modo , ct rationi consentanera Ait Ῥirtutem esse habitum consentaneum notura , hoeest lumini ct legi naturali, unde onsenis honesti ratio emariat: modo, quia Nirtus in quadam me letate mensura conmit: rosioni , quoniam prudentia , quae in ratione est , mnib, virtutibua modumpraescribit. Plato hoc piator Virtus, est habitus per se laudabis lis , secundum quem, id , quod illam habet, bo num dicitur. .Aristotelas hoc modo: Virtudes Μεσο της τω ν id est mediocritoperturbasionum. Item hoc modo : Virtus est ha-hitin electis, , in mediocritate , quantum adpos,consistens Aquae quidem mediocrito ratione praefinita sit: atque ita, utprudensprasin, ret. .idam alius oratoria quadam descri ptione bis verbis virtutis naturam exposuit. Virtus est animi constans assectio, conuenienseque , laudatiles eos alliciens, in quibua est ipsa per sie sua sponte laudasilis, ex qua oriathetur bonesta voluntate siententia, ct actiones, omni a recta ratio. Denique, ne plures huc virtutis definitiones congeram , Diu .Augure
59쪽
omnes posteriores a lib- xby- probarunt, hunc in modum Nirtutem finiuit
DUsb est bona qualitas mentis, qua recte
i. 1.q.s ἶ. uitrer , qua nustra male Ῥtitur: addidit, qua in ait. . Dein in nobis me nobis operatur: βdhscpar ticula conuenit Ῥirtutibus, quae diuinitus donantur. Vel si placet ita definias. Virtus vi habitus bonus circa assectiones, ct Hionex humanas, in mediocritate consistens, honestis operationibuS acquisit,. Ho omnes desinia tionespossem, multa ea moraliphilosophia r petendo, latius exponere; sita in hac re, cum impraesentia non philosopher, diutius i Morari nolo. Satis ergo sit explicasse aliquo pacto , quid sit τirtusproprie dicta, Ni propositam quaestionem terminare pos M. Haec virtus iLib. 1.de qua a nobis definita fuit, multas sub se habe
Ox partes , seu formas: quae , ut Pon uno in loco docet ix f. Tullius, quattuor sunt; prudentia , Lib.i de iustitia, fortitudo , ct temperantia: quarum Inuent. singulae sub se alias habent partes,quarum enui merationes,ac definitiones apud Tialium leges: de quibus suo loco a nobis planius dicetur. uartum fundamentum: illa particula ἔυλ idest, bene dicere in definitione rhetoricae aqhibusdam posita, Nariam Dificationem bobere potest . Nam, illud adverbium, bene, aliquando idcm significat, quod cum Nirtute , id
60쪽
est honeste: ut cum Cicero ait, bene honestes misere: Aliquando,idem designa quod, trier accommodatervi cum dicimus rem aliquam bene se habere: aliquamdo idem vale quod omnate; quo modo 'accepit Tullius , cum bene dicere, dixit esse optimissententijs, olemissimis verbis dicere,est alio loco: Benedicere, quod est scienter,oeperite, ct ornate dicere: quo modo in definitione illa profecto accipitur. rare,hoc adverbium, bene, tria complectitur,virtutem, aptitudinem , ct ornatum . His iactis fundamentis , aliquot superstruamus positiones ad propositam di putationem respqndentes. Prima positio: Rhetorica est qualitas quaedam,sive habitus in ratione existens. Hac po-ptione docemus,in quo nam rerum genere rhetorica ponenda sit , o dicimus esse qualitatem quandam; qua qui est assectus, Rhetor nomin tur : ct cum plures sent qualitatis partes, dic, mus esse habitum , id est dispositionem ct asse ctionem firmam, ac stabilem, quam qui habet, potest aliquid expedite, ct sine errore esscere. Indicamus etiam huius facultatis subiectum , quod est, ipsa ratio, in qua cognitionis habitus
Vponuntur. Est autem haec positio intelligenda de rhetorica acquusit non de naturali: quo niam ista vis bene dicendi, quae a natura bal tur, non est habitus, ut alio loco planius explis cabitur. Lege G. Lib. 2.da Finita