장음표시 사용
181쪽
DE RE LOCI CAxyo CAPUT VI. De quibusdam Propositionibus, quae in usu sunt apud Philosophos. Sint aliae propositiones , quae ad superiores revocantur stamen quia suis nominibus distinguuntur, & praecipui usus in gravioribus disciplinis sunt, debent percenseri .
Propositio,quae naturam rei distincte dc complexim erapti eat , vocatur definitio rei, seu realis. Haec quomodo i telligenda sunt, ex iis , quae de notitia distincta & comple
COROLLARI RI. Ηine debet pereensere notas omnes, quae rem definia tam ab aliis omni tempore, is loco secernunt: si non omnes enumerat, non est definitio , sed descriptio . E. g, Si dico, horologism esse macbinationem , quae UeI iis , vel percussione ostendit, quota fit hora diei, haec est definitio horologii: quia in omni loco distinguit horologium . Si vero dico, esse fabricationem νοι undam , quae pendet ex catena prope lectum ; haec propi sitio , tametsi clara, est descriptio horolcgii: quia . um numerat adtributa, quae aliquando i ii non conveniunt , vel aliis postulat convenire. Nam si horologium non prope lectum penderet . sed sit per mensam esset; aut si loco horologii globus alius e catenula penderet, non intelligeres , quid ego peterem . Quae nota est communissiJ L. II. p. I. c. Iaa Disitir Corale
182쪽
LIBER TERTI Us. ast munIs eum multis , vocatur genus , ut macbinatio: quae peculiaris illius rei est , vocatur disserentia , ut reliquae . II. Hinc nec terminis Iatioris, nec σngustioris significatio-ηis constare debet, quam definitum z nam utroque casu non secernit rem definitam ab aliis . E. g. Male definio equum hoc modo: ens quod ambu Iat: quia latius patet definito. Item male definio hominem tali modo : animal erudιtum : quia id non convenit omnibus hominibus . Quare definitio debet stricte rei definitae congruere , ut altera de altera verissime possit adfirmari: quod Logici vocant , reciprocari eum definito . III. Hinc elarior esse debet re Zefinita . Aliter nec exponet naturam rei, nec eam distinguet a reliquis .
Peccant in hanc legem Philosophi multiplici nomine .
qui definiunt infinitum hoc modo:quod fines non babet. Nam id ipsum intelligimus , audita voce infinitum . Veruntamen definitione identica interdum commode utimur, si vocabula
2. Cum verbis valde obscuris rem definiunt r ut iidem Peripatetici , qui animam hoc modo definiunt: actus primus corporis naturalis organici potentia vitam babentis : & his similes finitiones . Etenim his auditis, incertior sum de na
S. Cum vocabulis negativis rem finiunt: ut cum ipsi dicunt: materia est id , quod neque est quid, neque quantum,
neque quale , neque quidquam eorum quibus ens denominatur. Haec enim explicatio lectorem non essicit doctiorem e nemo enim, qui non omnino deliret , ea audita adfirmaverit, intelligere se , quid sit materia . Idem peccabo si dixero et homo es illud , quod non est equus : nam praeter equum plura sunt ertia , quae de homine adfirmari non possunt. Tamen quia per obscuritatem humani ingenii rerum Proprietates non adsequimur omnes ; si res sunt stricte op-
183쪽
I a DE RE LOCI CApositae hoc est contradictoriar, tolerari potest hujusmodi definitio . Quare non inepte dico et ens compositum est , quod partes non babet : simplex est , quod habet partes.
. Cum terminis obscuris, aut translatis utuntur, praeter communem significationem . Nam talia vocabula impedimento sunt, ne aperiamus naturam rei definitae. Quod
si antea haec forent explicata, desinitio inprobanda non esset. COROLLARIAI. Hinc eae res definiri possunt, quarum habemus ideas ex pluribus simplicibus compositas e ut sunt species, nam individua describuntur tantum . II. Hinc ideae simplices definiri non possunt: quia nulla ibi enumeratio rerum . DIJ Veruntamen hae definitiones , si proprietates rei non enumerant omnes , non sunt definitiones reales , sed nominales . Propositio quae explicat, qualem ideam nomini , quo utor , adfigo , vocatur definitio nominis . E. g. Cum dico: Triangulum est, figura tribus lineis definita . Horologium est , fabricatio quae stilo boras diei indieat e definio nomen: hoc est , aperio quid illis nominibus significem . pleraeque definitiones, quae in scholis traduntur, sunt tantum definitiones nominales, etiamsi videantur reales et quia res iplas penitus non pernoscimus . Quoniam vero eidem nomini triangulum , & bcrologium pollum adjungere diversiam id eam , consequitur , ΠΟ-minum definitiones pendere ab hominum arbitrio e nec aliquem jure reprehendi, quod nomina arbitratu suo definiat, modo
s i J Conser. quae diximus de Ideis .
184쪽
modo vocabula eadem significatione sumat perpctuo . Nam& ii, qui vocantur Mathematici , nomina pro lubitu definiunt : & Philosophi recentiores, immo ipsemet molfius , vir accuratissimus, novas aliquas definitiones nominum proponit . CCnsultius tamen fuerit, definitionibus receptis uti si modo nihil incommodi praeserant, ne obscuri lectoribun
Duo hic curemus oportet. I. ut nomina, quae in controversiam veniunt somnia definire , quae sunt perspicua , nullo modo esset necessarium I accurate definiamus , ne ex ambiguo disputemus . Peccant hoc peccatum Peripatetici , qui, quod vocabula non definiant, ad convicia atque pugnos usque altercantur inter se e tametsi eadem ipsi disputante ς enuntient aliis N aliis verbis . a. Ne cum nomina Aefinimus , putemus , nos rem ipsam definire . In hanc regulam iidem saepissime peccant: cum enim nuda vocabula arbitratu suo des niant, persuadent sibi, se naturas rerum penitus cognostere & finire. E. g. Interroges eos, quid sit arbor et ajunt, esse vivens insensitivum . Quid sit fumen : reponunt, esse exbalationem in nube accensam, quae tendit deorsum . Verum hae explicationes tantum declarant, quae res iis nominibus significentur e at rerum naturas non aperiunt: nisi prius cognoscam , quid sit vivens , insensitivum, exbalatio , nubes, accensio ,
Propositio, quae resolvit totum in partes, quo facilius, quid contineat, intelligatur , vocatur divisio . Id quod resolvitur, aut secatur, vocatur divisum : partes, in quas dividitur, membra divi entia . iAlia eli di visio P sica, ut eum dividimus lignum in partes . Alia Logica, ut cum mente divido Logicam in practicam & speculatricem: Substantiam in eorpus, &spiritum. Hae pa. tes Vocantur inferiora . I. Hinc
185쪽
II4 DERELO ZICA I. Hi ne divisum nee plus, nec minus debet habere, quam membra dividentia simul. vitiose igitur dividunt Aristoteliei ens in decem categorias : quia plures constitui possunt. Vitiose etiam divirido canem hoc modo, in terrestrem, marinum, sidereum et quia duae ultimae partes non sunt c/nis, nisi voce tenus . II. Hinc nullum membrum contineat aliud, nec de eo ad metur.
Quare numerus non recte dividitur in inparem , dc parem , dc binarium: nam binarius continetur in pari. Recte vero in inparem , dc parem e nullum tertium . Quod si unum in alio continetur, tamen alterum de altero adfirmari non potest, recta est divisio . Quo nomine recte dividunt Geometrae extensionem in lineam , superficiem, solidum et III. Hinc membra nonfini aut prorsus dissiparia, aut vaI
Ee minuta. Et recle quidem e nam utroque casu maximam consu-
sonem exsistere necesse est . e. g. Si de Europa disputans , eam secarem in Italiam , dc reliquam Europam; inepta esset divisio. Nam de reliquis regnis disserens, cum ad Italiam, venirem , Vix tenerem memoria , esse alterum membrum
divisionis. Deinde si rem infini se divido , satigatur & obruitur mens multitudine membrorum : Ac iterum exsstit confusio , quam Vitare cupiebamus .
Logicus itaque pro sua sapientia rem ita dividat, ut clarior inde rei cognitio habeatur , quo facilius dc accuratius eam definiat , dc in bono lumine collocet. Atque illud caveat studiose , quod supra de definitione monuimus , ne, eum dividit fgnificationem nominis, existimet se rem ipsam dividere e quod flagitium Aristotelcs ipse , dc veteres nonnulli inprudentes admiserunt . I II I.
186쪽
Propositio quaelibet vel est Theoretiea, vel Practica relative ad objectum . Theoretica est, quae aliquid de subjecto simpliciter ait, vel negat: ut Homo est aptus ad ratiocinandum. Practica est quae enuntiat aliquid fieri posse, vel debere: ut uui salvus esse vult, is bona opera perpetuo faciat. Cum propositio theo retica ex terminorum intellectu, sine ulla probatione,vera esse cognoscitur, vocatur Axioma ut Idem non potes ut esse, ' non esse. Bis quinque faciunt
Revocatur ad hane classem propositio , quae ex definitione aliqua necessario nexu deducitur , adeo ut illius veritas sine ulla probatione admittatur. Si ev hac definitione, Homo est animans intellectivum, ἐν liberum , deduco has propositiones et Homo est praeditus 'oluntate : Homo est liber : Homo est intelligentia praeditus rhaec sunt axiomara quia se ipsis nota fiunt. Eodem ncmine adficiuntur identicae propositiones et ut omnes homines sunt homineI . V Quod si propositio pra mea ex una definitione eViden ter proficit cit .s r , vccatur Postulatum et e. g. Ex puncto ad
punctum B duci potes linea recta . uui que potes facere quod
axi malis ducitur per ratiocinationem, vocatur Triorema Icujusmocli sunt omnes demonstrationes persectae . IJ VII. s i I Habet exemplum infra L. IIII.F. I. c. P.
187쪽
ducitur vocatur Problema et e. g. Mens nostra odsiduae meditationis praesidio adquirit habitum recte rogitandι : est Problema, quod potest demonstrari. Aliae significationes huic vocabulo problema adhibentur, quae nihil ad nos .
Propositiones , quae ex definitionibus . & axiomatis perspicue & sine ullis ambagibus consequuntur , vocantur Corollaria e e. g. si ex hae, Omnes homines ratiocinantur: in- sero hoc modo : Ergo Petrus ratiocinatur , est corollarium. Λliquando vero latius patet haec vox , & fgnificat qua Cumque propositionem , quae ex aliis necessario nexu ducitur . Quo sensu nos in hac Logica corollaria addimus , ut brevitati e sulamus. VI m. cInterdum propositionibus adduntur breves explicationes , quae vel obscuritatem & dubium omne tollunt, vel quaedam, quae necessaria sunt, declarant. Hae vocantur bolia , seu Notationes e quarum etiam in nostris lucubrationibus occurrunt non nullae .X
Postremo eum ex aliis disciplinis advocamus quamdam propositionem Vel perspicuam , vel demonstratam , ut in aliqua materia demonstrationem componamus I haec vo
189쪽
CAPUT I. De natura Ratiocinationis. Uamquam mens nostra peculiare hoc habeat , ut ideas. quas adquisivit, alias cum aliis com paret , & intelligat, conveniant ne, an aliter; interdum tamen per obscuritatem idearum evenit, ut continuo conUenientiam non percipiat. Ieeirco hac industria rem aperit: duas illas ideas cum tertia id ea clariori confert. & si intelligit cum illa congruere , colligit etiam , aliam aliae convenire . E. g. Id ea Solis,dc idea lucis tam perspicue altera congru t alteri, ut cum eas inter se consero, statim judico , D Iem esse lucem . Verum idea Solis, & idea ronis non adeo evidenter conveniunt, ut me cogant protinus judicare , So- Iem esse ignem. Itaque hac arte rem expedio: quaero proprietatem aliquam notissimam ignis, nimirum comburendi iacultatem s eamque cum duobus comparo hoc modo : Quidquid comburit lignum es ignis et hoc est evidens. Et rursum, Solis radii vitrea lente, vel speculo aeneo colligati comburunt Ii gnum : hoc etiam experientia est notum. Quibus constitu Di sitirso by Corale
190쪽
LIBER TERTI Us. Istis perspicuum fit, Solem esse ignem . Nullus enim est qui non videat, Solem habere proprietatem illam notissimam ignis , hoc est esse ignem . Haec judicandi ratio , seu progrediendi ab uno ad aliud , vocatur ratiocinatio seu discursus . Iudicium illud , a
quo incipit cursus mentis, vocatur antecedens,seu praemi s. Illud vero, quod postremo loco est,& in quo cursus consistit, vocatur conclusio, consecutio , consequentia . Porro cum duas ideas comparamus cum illa tertia, Vel intelligimus convenire cum ea , & tunc colligimus inter is
etiam convenire ambas e vel unam tertiae convenire , aliam
non conUenire percipimus, & ducimus inde, non convenire inter se . Prior ratiocinatio vocatur adfirmativa e posterior negativa . Utriusque leges paullo distinctius exponemus. I. En exemplum adfirmativae. Ideam rei, quae adurit,
Latini significarunt nomine ignis et adeo indoctum si interrogas, quid sit illud quod adurit, respondebit, esse ignem. Itaque haec enuntiatio est perspicua : Quidquid adu, it signis . Sed experientia habeo exploratum , R dios Solis oeculo oorio colligatos Uulare quidquid oficitur. Igitur se colligo: Radii solaressunt ignei. Eodem modo scimus hoc aliud: Quieumque aufert per vim rem alienam, est latro . Sed
ego video, Marcellum per vim auferre res omnes Titii . Itaque vero colligo, Marcellum esse latronem . Iam si me ipsum interrogem, cur tribuam Marcello nomen Iatronis , statim cognoscam hanc esse caussam , quia video in Μarcello notas omnes & characteres hominis, qui communiter latro appellatur: hoc est,uideo Marcellum contineri in illo subjecto , de quo adfirmo esse latronem . Iccirco quod nomen adtribuitur cuicumque homini,qui id iacit . di Mareello tribui debet. Igitur vis ratiocinationis adfirmativae innititur huie
principio: Quidquid convenit omnibus, is fingulis indiliduisnniuI speciei, convenit etiam bule individuo , quod ad eamdem