장음표시 사용
291쪽
a DE RE LOCI Ascensione & testamento Μoysis; tum Itinerarium Clementis ; Acta Andreae , Philippi, Petri, Thomae; Epistolam
Christi ad Abgarum regem ; & id genus alia , quae a no nullis veteribus Patribus ei tantur', divina non esse , sed alia & amerypha : nam & id veteres animadverterunt, &eos Catholica ecesesia perpetuo repudiavit . Haec inter vias adnotasse satis fuerit . Plura qui cupit, legat aucto TeS , qui de hac materia dedita opera seripserunt. ΓrJ Nos hisce , tamquam a proposito alienis , & parum adoleicenti . bus accommodatis , supersedemus . CAPUT V.
De probabilitate Hermeneutica tractat . QVoniam vero scriptores aliquando ita scribunt, ut vel breviter, vel obscure , vel negligenter sua sensa exponant I iccirco verba sunt expendenda , quo sensain auctoris eruamus: id est , plane intelligamus , quales ideas suis verbis indiderit, & in animis legentium voluerit suscitare. Cum ergo ex legibus acri judicio sancitis id iacimus, de auctoris sensa verisimiliter ostenduntur; haec vocatur probabilitas Hermeneutica , seu probabilis interpretatio .
De hac interpretandi ratione dilucide & erudite, post Grotium , & Pusendor fium , disputavit clarissimus Philosophus , & Iurisconsultus Christianus Thomasius : saJ eu-jus nos vestigia sequemur. Regulae autem , ad quas in terpretationem nostram exigere debemus, ita se habent.
si J metius, in Demonstr. Evangel. & in Alneian. Q ULegatur Grauesson, de Sacra Scriptur. P. I. s. a. & 3.& Ρ. II. pag. 368. & seqq. IJ In Introduct. ad Philos. Ration. sed praesertim in Praxi Philos. Ration. in Instit. Iuris pr. Divin. L. II.
292쪽
Oportet linguam, quascriptor usus es, is gentis bistoriam , cognitam plaηe ἐν exploratam habere . Primum enim differentium linguarum verba verbis persecte non respondent: quod accurati interpretes politissimorum seriptorum ingenue fassi sunt. IJ Adeoque versiones , quamlum vis diligenter conscriptae, auctoris sensum frequenter planum non faciunt. Nam si scriptores dome-sicos legentes verborum sensum interdum non adsequimur , quia verba obsoleta , & contorta: phrases facilis interpretationis non sunt ; quid de illis sperandum , qui lingua nobis ineognita loquuntur 8 Deinde cum plerique omnes scriptores gentis suae mores in scribendo expresserint, nisi haec nobis sint explorata , vix aut ne vix quidem eorum sententiam internoscemus . Hinc cum libri Divini foederis Hebraea, Chaldaica ,& Graeca lingua conscripti fuerint; merito de temeritate &arrogantia postulantur , qui harum linguarum , atque vetustatis cum Sacrae , tum Proianae expertes atque ignari , interpretandi negotium suscipiunt.
scriptoris merba sunt exponeπda . Qui enim animum praejudiciis liberum non habet, I profecto non ea in scriptore videbit , quae scripsi t sea omnia in pejorem partem detorquebit. Sane quam frequentissime id evenit . R 3 I 1 I. IJ Legatur prs ter ceteros Coste in Praefat. ad versione Gallicam reum Iochii p Constratur Clereius , Arte Crit.
293쪽
Sententiae scriptoris non ex nouris opinionibus junt ἱnlu- frandae , sed ex auctoris sensu et necfeorsum sunt accipiendae , sed referendo ad fastema doctrinae , quod exeogitavit; tempus, quoscripsit .
Ineredibile dictu est , quot homines , ceteroquin eruditi , hune lapidem offendant. Ii enim vel mutila verba scriptoris, vel periodos a contextu sejunctas interpretantes seorsum, idque ex domesticis opinionibus & moribus f eum sensum seriptori ad singunt, de quo numquam cogitavit. Itaque non quid alii dixere , sed quid interpretes ipsi existiment illos dicere debuisse, vel laudant, vel tamquam ex tripode reprehendunt.
Quam multi sunt , qui Cartesii, Leibnizii , moi fit .
ceterorumque Philosophorum pronuntiata mutila ea quidem & corrupta , vel tamquam inepta derident, vel tamquam periculosa castigant i Quam multi & pii, & docti seni Platoni , atque Alexandrinis Semiplatonicis , Iamblieo ,
Plotino , Porphyrio , Proclo , ceteris 3 tum & Stoicis , L Senecae , Epicteto, Μ. Aurelio imperatori, reliquis , Catholicas sententias, similitudine vocum decepti, tribuerunt , de quibus ne somniarunt quidem e & quae systemati, quod condiderant, adversantur ' Itaque judicare ineptum est de scriptoris sententiis , quin prius notum habeamus , e quibus sontibus hauserit sua, & quale systema condiderit. I III.
Verba cujuscumque scriptoris issensi obvio ἐγ ad liti ram sunt Meipienda: nisi vel absurdum sensum reddant, vel
294쪽
LIBER QN ARTU . 263 pretationibus uti, & quaerere nodum in scirpo , ac mysteria ubi non sunt. Altera pars & ipsa est manifesta . Nam recta ratio , &sequitas postulant a nobis, ne judicemus hominem sanae mentis iis verbis suisse usum , quae vel absurdum sensum faciant, vel nullum habeant effectum . Adeoque a germana voeum significatione hoc casu est recedendum . Quod si perspicuum sit, auctorem vel sanae mentis non suisse , vel fuisse jocatum , cessat interpretis officium . Me rito ergo lurisconsulti praecipiunt IJ ut verba absurda, in- pessibilia , turpia , perplexu ultimis voluntatibus adjecta , pro non scriptis habeantur et vel quia infamis homo reputatur , vel ut poenas det inprudentiae .
. Si auctor dedita opera mutatii sententiam , posterior es
praeferenda. Nam ii, qui veritatem anxie perquirunt, nulli dubi tant errata sua, si qua sunt, corrigere . Proinde ita se habere judicandum est . Eadem regula obtinet in pactis , si eaedem personae paciscantur : quia hae possunt mutare sententiam et non ita vero si eum alio , nam prior condicio ultimam antiquat . Inlustrant hoc praeceptum Philosophi exemplo sponsalium. Possunt enim qui spoponderunt ambo mutare voluntatem: non potest alteruter cum tertio sponso pacisci, quia jus quaesitum primo non tollitur a posteriori pactione.
295쪽
a64 DE RE LOCI CAVI. Si oeeurrunt in feriptore sementiae , quae discrepantes videantur , in concordiam fiunt, adducendae, si modo possunt . Sin autem , utra vel rectae rationi, vel auctoris δε emati magis fit consentanea , ex legibus probabilitatis constituendum
Si verba non discrepantia sunt , sed dubia , On obscura sex conjectura eo modo sunt inlustranda , ut nihil absonum aut ineptum praeserant . Ex regula quarta inlustratur haec . Conjectura autem ex triplici sonte est capienda. I. ex ipsa materia, quae indisputationem venit. a. ex locis conjunctis. s. ex me, quem auctor sibi posuit . De quibus ordine differemus .
Verba exponi debent eo modo , quo natura rei, de qua agitur , requirit: exsensu communi est judicandum . Nemo enim est qui non videat , eum . qui aliquid scribit, velle ut verba sua eo intellectu accipiantur , qu prudentes homines solent accipere . Hi ne Cleomenes, sal qui secimet inducias aliquot dierum cum Argivis , noctu eos oscitantes aggrediens per sumina in injuriam profligavit:
s G Quonam modo hae regula in legibus , On pactionibus exponendis uti debeamas , copiose docet Cicero de Invention L. II. c. o. o e, illius doctrina Grotius , P endor I , in locis paullo post declarandis .
296쪽
LIBER DI ARTU s. asynugans in re gravi , se inducias dierum secisse , non noctium . Hinc etiam Prusias fld rex Bithyniae, cum Hannibalem in fidem suam , & amicitiam recepisset ; & Romania Rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberet , sibique dederet; cavillabatur respondens , ne id a se fieri postularent , quod contra jus hospitii esset et ipsi , si possent, comprehenderent: locum, ubi esset,lacile inventuros. Nam fides data hospiti hoc praeserebat , ne pateretur in regno suo comprehendi . Hae conjecturae ex materia capiuntur .
Quod si ne bor modo quidem res potes dilucidari, eonferenda sunt loca antecedentia . 23 consequentia e tum etiam quaecumque loca occurrunt , in quibus de eadem re dii : tar , accurate sunt examinanda; ut auctoris sensus verisimiliter
Nam saepe eY contextu libri mens ccnditoris constat:&quod uno loco obscure dixit, in alio habetur explicate . Vel quod melius data opera se explicare voluerit; vel quod aliquid casu addiderit , ex quo priori sententiae adsulgetlu κ . Multo facilius hominis mens odorari potest, si diversis in locis , ac temporibus eamdem materiam tractat . fa JUstata Iurisconsultis , qui modo hoc nomine sunt digni , est haec interpretandi ratio et DIJ uti docent praeter
sil P epos in Hannibale fine . a J ., uua in sententia scriptor fuerit, ex ceteris eius is scriptis , factis, dictis, animo , atque vita eius fumidi, oportebit . Cicero. de Invent L. II. c. 4 .
3J Incivile est, nisi tota lege perspecta, una aliqua , , porticula eius posita , judicare , vel respondere. L. 23. ff. de Legibus. & L. 26. E. eodem, & L. I q. ff. de ver bor. oblig.
297쪽
ceteros , illa Iurisprudentiae lumina, Gothosredus si I ReInoldus saJ Labittius . s3J Quod etiam ceteri viri docti magno cum operae pretio habent in usu . Hac methodo Philosophi naris emunctae conserentes loca, in quibus Aristoteles hanc vocem enteIecbia usurpat, plane deprehenderunt, nihil eum hujusmodi voce notare voluisse, sed lectoribus facere sucum . Haec conjectandi via vocatur ex locis conjunctis et ea , quae sequitur, ex ne .
Leges autem , icti pacta explananda sunt ex fine, id est , ex ratione utriusque . s JNam, ut recte monent Iurisconsulti, ratio es anima I Iis : quod etiam locum habet in pactis. Hinc cessante generatim fine , media etiam cessare debent . Λdeoque ex fine utriusque dijudicandum est . E. g. Iubet legislator, propter grassantis luis periculum, ne peregrini admittantur . Hinc, cessante peste, peregrini rursus sunt reeipiendi . Quod si cessat in uno tantum casu, eoque rarissimo , lex non tollitur . fyJ Exemplo sit inpubes , cui citius prudentia rerum civilium adsulget et prosecto hic nihilo plus testari potest , quam reliqui inpuberes . Est enim hoc monstri simile , nee a legislatore praevideri Potuit, aut sperari . XI.
id Comment iu Reg. Iur. & Comm. in Cod. Theodo
s a J Differt. & orat. de Leg. Inscript. Γ3J In Usu Indicis Pandect. J De hac materia fuse, ornate disputarunt Gretius, de Iure Belli, & Paeis L. 1L e. 16. im Pinendosus . deI. Nararae & Gent. L. V. e. ra. ex quibus pleraque sumsit Nomasius, Instit. Iurispr. Divinae L. II. c. 11.
298쪽
XI. Πine si ratio legis latius pateat verbis ejusdem , utemur interpretatione ' extensiva . Si verba latius pateant ratione, restrictiva. Si verba , is ratio aeque pateant, ' ' ' deel
Exemplum sit. Exstat in Exodo si I talis lex : Si
quis aperuerit cisternam, is foderit cisternam , es, non op ruerit eam , cecideritque bos , aut asinus in eam , reddet dominus esernae pretium jumentorum . Hic planum est , legis latorem nomine cisternae comprehendisse quamcumque soDiam di & nomine bovis , dc a i , omne genus animantis .. Lex erat apud Romanos saJ ut ne quis patronas Iibertos jurejarando sibi obligaret, ne uxorem ducerent. neve Iiberos procrearent . Titius castratum libertum jurejurando sibi adegit ne liberos tolleret. Postulatur de erimine . Hoc casu est manifestum , de his legem sentire , qui liberos tollere possunt: adeoque legem limitare debemus . Tertia pars abunde est perspicua . Hine illud effatum e ubi eadem rario , ibi eadem juris dispositio est . Quod tamen in inmunitatibus Iocum non habet , quae ad exemplum non trahuntur. Γ3J
Hine in dubio an fricte aecipi debeast lex , ea interpretatio es amplectenda , quam aequitas requirit. Λequitas autem Iurisconsultis est. Virrus eorrectix ejus in quo lex propter universalitatem deficit. Fundamenta aequi
299쪽
a68 DE RE LOCI CAaequitatis sunt, recta ratio , virtus , benignitas , humanitas . Quae vocabula non ex vulgi sententia , qui ea perverse interpretatur , sed Philosophorum accipienda sunt . Hinc, ut recte eum aliis monet Het neccius, si quis supiditatem pro recta ratione; vitium pro virtute ; nimiam iudulgentiam'conniventiam pro benignitate & humanitate amplectitur; & ad haec principia interpretationem suam accommodat I non est haec aequitas, sed stultitia , ct temeritas . si δ. XIII. Hine in dubio benignior legis interpretatio es praeferen da : praesertim in odiosis, & favorabilibus . fa J
De interpretatione Divinorum librorum addemus pau- ea : eum quia Ieges bucusque expositae , spenitus intelligan-rur , sapientem eorum faciant interpretem ; tum quiuatienum a proposito videtur , tironem in ea inmergere, qua
s i J Egregie haec inlustrat Grotius, Comment. de Aequit. Indulg. & Facilitate c. I. quod es sa calcem operis de Iure Belli, & pacis : Confer. Pinendo us loco est. g. xx I. ad ristiam accuratam dari posse definitionem favorabilium , sin odiosorum , quod , quar odiosa aliis sunt, aliis sunt favorabilia, fuse ostendit Tbomasius , Inst. Iurispr. Divinae
L. II. c. I a. s. IIs. is in Appendice huius Cap. contra Plarium . Idem tenuit Titius, observ. CCC cxxv m. seq. , ex horum doctrina Barborarius in Pulandorsi laudatum locum Ir. XII. seqq. diguet omnes qui considantur . Verum borum doctrina regulae nosτα non adversatur, si ea recte intelli
300쪽
LIBER QN ARTUS . a tritum homiuem arte Critica requirunt, , plurima ac recondita doctrina perpolitum . Veruntamen non nulla magis necessariasubjiciemus. 1
Libri Iaeri utriusique Foederis eo tantum modo sunt acenpiendi , quo Catholica ecclesia accepit perpetuo . Nam eaedem Scripturae docent, s i J ecclesiam Catholicam divino numine dirigi, ne erret scripta Dei interpre tando . Profecto omnibus Christiani nominis saeculis ad Eeelesiam in Conciliis res gravissimas constituente in , vel ad ipsam Romanam ecclesiam, quae caput est Universalis ecclesiae, pro earum interpretatione Christiani homines confugerunt: ejusque decretis mugna cum animi demissione
obtemperarunt . faJ γII. Serses IJ , , Et ego rogabo Patrem , On alium Paraclitum dari bit vobis , ut maneat vobisecum in aeternum spiritum Te- ,, ritatis . loan. XIIII. I s. Paraclitus autem spiritus San ,, ctus , quem mittet Pater in nomine meo , ille vos docebitis omnia,=suggeret vobis omnia , quaecumque dixero vobis.,, ibid. v. 26. Et alibi : Ecce ego vobiscum sum omnibus die ,, bux usque ad consumationem saeculi. Matth. ulti m. v. a . sad is Sequor tractatum concilij P eaeni, de quo me nec ,, mors, nec gladius poterit separare . Ambros Epist. xxx II.,, Nobis tutum es , in ea non progredi aliqua temeritates, sententiae, quae nullo in Catholico regionali Concilio termi- ,, nata sunt : id aretem fiducia securae vocis asserere, quod ius, gubernatione Dei, is Domini nostri, On Salvatoris IUM Christi universalis ecessae consensione roboratum es. Aug-