장음표시 사용
361쪽
33o DR RE LOG C denter misceamus et quod vel maxime a Rhetoribus inprobatur. si JHaec breviter monui sse satis fuerit, ut judietum de stilo ferre possint tirones . Nam de his in Rhetorica arte copiose disputatur et ex qua , qui plura cupid , sumere Potest . COROLLARIUMHine qualitas materiae disputandae I personarum , quae disputant ; & loci, in quo disputatur , ea sunt quae ostendunt, qua quisque forma scribendi uti debet . Quae omnia
uno verbo comprehenduntur decori. Se MOLIO N. NAddunt hie viri doctissimi regulas quasdam , ex quibus de librorum merito iudieare possimus . Erudita illa sunt , i viris exercitati judieii non prorsus inutilia e verum a mo posito nostro aliena . Itaque quas bucinque dedimus regulas , ad recte judicandum satis esse videntur . xvi enim iura naaservant, ii quidem male seripti sunt Iibri.
De Pedantismo Rbetorico pro gando disseritur.
SI vitia, quae in superioribus notavimus, Adolescentes, diligenter fugeretis ; supervacaneum foret, hoc loco de illis verba sacere . Verum eum haec facile e memoria dei antur , tamque proclives in ea sint homines . ut dici vix Possit a ea veluti in tabella depicta oculis subjiciemus , ut in
362쪽
LIBER MI IN TU s. 33 et in ea intuentes studiose ab his ineptiis abstineatis , si ad aliquam doctrinae laudem pervenire desideratis .. Porro haec vitia generali nomine Pelantismi continentur . Quae vox originem trahit a Paedagogis : qui, quod pedites sequantur nobiles puerulos , Pedanti Italica voco nuncupantur . Hi homines ex diuturno puerulis imperandi usu , eam auctoritatis adsectationem ostendunt, ut etiam cum aliis hominibus , atque de rebus aliis loquentes , voce , ivultu , gestuque ipso auctoritatem prae se serant . Cumque vel humanioribus litteris , vel Philosophia levissime eruditi sint ; nec suae, nec aliorum limae patientes , sic mentem ineptissimis opinionibus imbuunt; omnino ut judicium de . pravent, & judicandi aciem retundant : immo, quod dolendum , frequenter etiam iis, quorum edueationi dant operam , eadem vitia iustissant. Ex quo putidissimus Pedantismus , id est generalis ineptia justeii nascitur: quae , quasi bonorum artium pestis , in adolescentium perniciem longe lateque serpit: &eum humaniores litteras , tum gra viores disciplinas contaminat . s i J Atque hinc sit manifestum , idem Recentioribus e sic pedantam , quod Latinis erat ineptus. fa J Ineptum autemm Aliam Pedantismi deseriptionem tradit H ιberas ita oratione de Pedantismo : quae latius patet, os eos etiam eo rebendit, qui virtute fifta doctri a n , quan babent , corrumount et vel qui in usu vitae adsectationem aliquam eon tra iudicium commune ρrodunt. Verum nos Arvositi memo res de pedantismo Litterario , reliquis omi is, tantum diseputabimus .faJ Quem enim nos iueptum Poeamus, is mihi vide ,, tur ab hoc nomen habere ductum , quod non fix aptus ..., Nam qui aut, tempus quid postulet , non videt, Our j,s pluro loquitur , aut se ostentat, aut eorum , quo cum
363쪽
s3s DE RE Lo Ieaeem Illi vocabant eum , qui ad bene de rebus judieandum
non erat aptus . Haec autem ineptia judicii non angustis r gionibus finitur , sed perlate patet. Nos tamen eam in duas partes dividimus , ad quas ineptiae omnes litterariae commode possunt revocari: pedantismum Metoricum , & Philosopbieum. De illo primum: de altero sequenti capite dis
Ergo Rhetoricus pedantisimus in hoc situs est , ut quis litterarum , quae ab humanitate nomen babent, justum pretium ignoret e nec ad quem finem ab eruditis , i , sanae mentis bominibus excoluntur , animadvertat e idque vel inscitia, vel vanitate quadam , ostentatione . Quare quicumqu hanc ineptiam judicii vel in rebus , vel in verbis praeseri, is pedantismi se alligat. I. Hinc ρedoniae sunt, qui perpetuo linguae vel Graecae , vel Latinae , vel Italicae, vel Gallicae excolendae operam navant, ibique aetatem degunt: de reliquis vero eruditionis partibus ne verbum quidem audire volunt. IJ Ab quibus,, es , vel dignitatis , vel commodi rationem non babet , aut is denique in aliquo genere aut inconcinnus , aut multus, , est, is ineptus dicitur . Cicero de orat. II. c. q. st J Nyn defuere viri docti, qui ex nimio Latinitatis δε dio fuderint ineptias . Melchior Deboferus existimavit , beatos in caelo Latine locuturos, & Christum interdum Latine locutum esse. His. Sacrae Latinit. L. V. e. a. is q. Duelbergius ad mavit, gloriam Latine & polite seribendi
inter humanos conatus omnes summum tenere locum': seque in eadem vitam finire decrevisse , confessus es . Alii alio modo ineptiverunt . Fridericus Taubmannus contenaeit , salutem imperii Mmano-Germaxici linguae Latinae beneficia contineri. Bernardas Idrete Hioanus serio ad rimavit ,
Latinam linguam esse illud labium electum , quos De I per
364쪽
bus si quaereres , quid ipsi post tot ac tantos labores , post utriusque Stepbuni, & ouscae , & Furetierii, dc Ricbeleti .
diligenter excussos commentarios . boni ement dicturi; pla ne inteligeres, nihil habere . Nesciunt hi profecto , voces datas homini fuisse , ut sensa animi explicaret ; non ut iis
expendendis consenesceret. Horum nos nimis multos offendimus , qui ab inperitis litteratiis mi praedi ea bantur: qui multo convenientius indoctissimi appellarentur . I. Hinc eodem vitio laborant, qui de inutilibus a gumentis maxima cum animi contentione disputant. Quis enim non rideat eos , qui de cibo , im vesitu antediluviano , de primaeva hominum lingua, de characteribus Aegyptios rum , de architectis , θ' eonditoribus ''ramidum , de eo mologia quorumdam nominum , de lingua Cartbaginiensium , de Pos, O' Musica antiquus o rum Hebraeorum , de vi ac potesate quarumdam vocum , quae in Arsotele , aut Pacuvio eMant; magnis cum clamoribus altercantur Fuerint haec
tironibus explicanda , sed praetereundo . IJν Ir I. Sopboniam cunctis nationibus promisit. Laetarus Bonamieus pronuntiavit, se magis velle loqui ut Cicero , quam esse Pontificem Romanum . Vec Gallicae linguae suus defuit defensor. Ioannes Labourerius quidam domesicam linguam prae Latina singulari libro defendit e contra quem Stasius caussam Latini sermonis egit. Ut mittam quae de Hispanica, Ita Ilea , ceteris disputata sunt. Confer, Joann. Laur. Mosbemius. in praefat. ad librum Huberti. Folietae de Linguae La tinae usu , &praestantia Hamburg. r7a 3. 8. & in Adnostation. p. 82. seqq. Malchias , Hist. Latin. Ling. c. 3. g. I, siJ is uuatuor millia librorum Di mus Grammaticusis scripsit , miser si tam multa supervacua legisset. In his
,, libris de patria Homeri quaeritur e in his de Aeneae ma
M tre vera: in bis libidinosior Anacreon, an ebriossor vixerit;
365쪽
334 . DE RE Loc I ex III. HI ne etiam in eumdem censum veniunt, qui Philosophiam ab Eloquentia sejungunt: & tum demum te optime Latine philosophari putant , si vocabulis & barbaris, &obleuris , tum & stilo minime Latino sua exponunt, idquesne ullo ordine et clamitantes, Philosephum res ipsas , non erba, curare debere. Quasi Plato, & Aristoteles, & Theophrastus , non iidem & Philosophi, & eloquenti m mi exstiterint : aut quasi Cicero , Celsus, Lucretius, Columella , Manilius , non ii sint, qui elegantiam Latinae linguat una
cum doctrinae apparatu ad nos usque transmiserunt. Eodem nomine censentur illi, qui Eloquentiam ambituperiodorum, dc figurarum vehementiorum copia definiunt rae sibi persuadent, se harum regularum ope de quacumque materia apte & intelligenter esis disputaturos . In quod vitium Rhetores tantum non omnes incurrunt: qui de re bus , quas non norunt, disputaturi, ex locis communibus copiose , ct magnifice differunt; quin aliquid commode dicant I aut nos de iis , quae cupimus, laciant docticres . Muretus , ceteroqui summus orator XVI. saeculi,
dicturus de Praestantia studii Theologici fiJ tanta ingenii
ubertate , S elegantia orationis disputat, omnino ut inponat ineruditis. Verum emunctae naris homines in eo dicendi copiam laudant, Theologiam requirunt: ae plane cognoscunt, hominem plane hospitem in Theologia esse. Iis ego omnibus Ciceronis auctoritatem oppono , disertis verbis praedicantem, se , quidquid in oratoria profecisset, ex Philosophia profecisse . saJ I I a I. M in bis an Sambo publiea fuerit: e i aIta quae erant dedi- ., scenda, s scires. Seneca Epistola 28. malebius, de NusisH Salernitanus de eodem . si J Tomo I. Orat. I.
saJ ,. Fateor me oratorem , si modo fim , aut etiam quDis cumque , non ex Rbetorum o inis , sed ex Academiae
is spatiis exstili e . In Orator .
366쪽
s L 33ER QS IN TU s. 33yrri I. Hine & illi reprehendendi sunt,qui in Oratoria
arte ab Aristotelis , aut Ciceronis verbis , nedum praeceptis, ne minimum quidem recedunt: & rident alios,qui natisto exemplo, sed ex rectae rationis praescripto aliqua dicunt . Hie pedantismus doctissimos homines aliquando pervasit et qui mordicus tuentur , nihil de hac arte excogitari posse , quod illis duobus non fuerit exploratum . At quam inepte ipsi judicent , ex scriptis aliorum, quae sunt in manibus, facile demonstratur . E Graecis, Dionysius Halicarnasseus , Lucianus , Hermogenes , Aristi des , Aphtonius , Longinus , Demetrius , ceteri pulcerri-,ma multa, ipsi Aristoteli, dc Ciceroni non animadversa , tradiderant. E Latinis, Horatius , Μ. Seneca, Λuctor de Caussis Corruptae Eloquentiae , Quinctilianus, &alii de iisdem subtiliter disseruerunt, & quaedam de suo addiderunt , vel inlustrarunt . Addas oratores , Demosthenem , Ι eratem , Plinium Caecilium, M. Senecam , Quinctiliani deelamationes , Ausonium , Pacatum et immo dc B. Ambrosium , Basilium M. ceteros, qui omnes dicendii vim augere & amplificare possunt. Quid istud didastali eum disputandi genus , quo Reeentiores saJ adeo delectantur , omnino est novum ; nec ad deIiberativum , demonstrativum , aut judiciale genus perti net : adeoque penitus foret delendum , . quia in Aristotele , di Cicerone non exstat. Μonuit jam olim vir doetus siJ Vide Vesilam Inst. Orator. Tom. I. p. 3 T. ubi do Hermogene agit. Vide eriam Λἰunnesum , Rhet. L. III. P. a T. ἐν G par. Laurent. Praefat. in Hermogenem .saJ Muretus, Majoragius, Beneius, Celiarius, Gnaeus
s3J Muretus Praefationibus Commentae. In Catilina τι in primam , & seeundam . confer. Ti Ierus, Syst. RM
367쪽
. DE RE LOCI A non omnia, quae ab oratore tractantur, ad tria ἱlla pervulsata caussarum genera pCsse revocari e adeoque primam, dc seeundam Cicercnis in Catilinam ad nullum genus spectat e . Itaque audiendi non sunt, qui tam arctis regionibus Eloquentiae ambitum definiunt. Hinc inepti sunt, qui optimis libris legendis, non rerum copiam selectam, non ordinem, quo argumenta nectu tur , non peraere judicium , non dicendi vim , non castitatem , perlpicuitatem , & iuavitatem sermonis, ncn alia multa numero, quae in icriptore elucent , mirantur: ledraucos Grammaticae nae os , qui inprudenti . & aliud cogitanti exciderunt , Uerba aliqu a Obibieta , orthographiae flagitia non nulla colligunt e & inpudenter exsultant , quasi vero pulcerrimam eraditionis c piam ollent arent, proba rentque reipublieae Litterariae , se Criticos esse omnibus numeris absolutos . Commodum notari haee possunt, euin amicus me rogat, ut librum excutiam et cum de eo data occasione loquimur et cum aliquis contendit, nullum in eo vitium haberi Grammaticae: verbo, cum necesse est. Secus ineptissimus
pedantismus nominatur, qui arguit pusillum ingenium , nullum judicium , & , ut paucis comprehendam , homi nem , qui glande , frutii bus relictis , vesci amat . Tolerabilia haec fuerint in Laurentio Valla , homine Grammatico, qui haec studia susci tare in Europa eupiebat, Contra eos squi illum dicteriis & conviciis prosequebantur . Quod et i am , atque eodem nomine , Gaspar Scioppius fecit. Tamen hic modeste Vossum , de Vitiis sermonis reprehendit. Nollem tam acriter in Famianum Stradam. &,Matiatum sid ioveheretur et scriptores illos quidem , qu, suis naevis
si J Mambum multo melius,quam Stradam,scripsiste, horum erum perItis indubium est . Pauca si demas , vix aliquem st
368쪽
non earent; sed politos, & eloquentes . In aliis vero reprehendenda sunt . si Quod si ob non nullos naevos , aut singulares voces scriptores eruditissimi essent condemnandi; nec ipsi Latinitatis conditores effugerent, quin ab aliis reprehenderentur.
Statilius Maximus faJ libros seripsit de singularibus gerbis apud Ciceronem positis. Ubertus Folieta 3J Campi anus Γ4J Taubmanus syJ Andreas Iulius Dorninete
rus sisJ plurima in Cicerone notarunt. Quae tamen , uvmonet vir Clarissimus , IJ dignitati stili, ac Latinitati Ciceronis nihil possunt detrahere. Quot enim in Crispo, scriptore politissimo , & vere Romano , repudiarunt obsio. leta verba , insolentia , hellenismos, & id genus alia , Gellius , Asinius Pollio apud Suetonium , & praeter ceteros gravissimus censer Scioppius 8 8J In Nepote , & Caesare elegantiae & urbanitatis Romanae magistris , ut vel ipsi soli Latine loqui viderentur, nonne oculati homines verba Y quae
si J Salmasius, vir doctiιs , levissima quaeque in Solino
reprebendit: cum tamen ipse i ut notat Petatius , admittat graυiora . Etiam Casau bonus in Dis illis Animadversis-nibus in Saronium vel minima quaeque reprehendit; θ' ad sex usque millia errata in eo gravissima notari contendit: non animadvertens, se non minora peecare, is si illic esset, pejora Baronio commissurum.
fad . ud Sosipatrum Charisium L. II. Ιtistit. Gram.
f3J De usu & praestantia Latini sermonis L. II. 4J De Imitat. Rhetoric. C. s.ssJ Differt. de Latina lingua . 63 De vitioso Ciceronis imitatore .s J malebius, Histor Critie. ling. Latinae c.s. p. s II.s84 De sillo Historico. p. I9T.
369쪽
quaedam insolentia notarunt fi J Quid Curtius 3 tersae,
nativae , & emendatissimae Latinitatis itudiosus , nonne ob quaidam voces GramNaticorum scuticam meruit Z Tamcnhi omnes , ut reliquos omittam , cultissimae dictionis sunt
conditores : ab iisque, quidquid scimas , didicimus . VI Hinc etiam in stilo, si alibi usquam , pedantismus puerilis frequenter occurrit. Sunt homines, qui tanto in Ciceronem amore feruntur , ut religio ipsis sit, aliquid dicere, & cogitare , quod non Ciceronis verbis , dc dicendi sorma explicari queat: id est, quod non in soro, &curia , idque republica Romana stante, sine reprehensione dici pollet. Fuere in hac puerili haeresi Christophorus Longo lius , Pomponius Laetus , Paullus Manutius , Lazarus Bonamicus, Aonius Palearius, Marius Nigolius , ceterique nimis multi , quos doctissimi homines, & qui penitus cognoscebant, quo pacto bonos i scriptores imitari debere inmus, merito deriserunt. faJQuid enim 8 solus Cicero, non autem Terentius, non Lucretius, non Catullus, non Tibullus, dc Propertius,
non Caesar, dc Hirtius , & Nepos , dc Livius,& Horatius, dc Caelius, & Pompeius, dc Brutus, dc Cassius , & virgilius, de Phaedrus, & Celsus , & Laberius , & Syrus , dc Severus Latine sciunt, dc loquuntur t Atqui ego non dicam ex Quinctiliano aliquo,aut Plinio Caecilio,aut Silio Italico, aut Alconio, aut Gellio; sed ex ipso Appuleio, Λpicio, Uegetio, Sammonico in Latinitate proficere non dubitarim . Quod si de re Christiana scribere coactus sim, cur non Minucium Felicem , & Sulpicium Severum , & Lactantium , homines bene Latine loquentes cur non etiam Ambrosium, Hilarium , Hieronymum, Rufinum , viros et
Ia J Vide Dornmeierum , de vitioso Ciceron. itata torri
370쪽
LIBER au IN TU s. 3 'quentissimos & , si necesse sit, Tertullianum etiam , de Arnobium, & alios consulere possum I ab iisque verba, prioribus inaudita , desumere; ut ea , quae alii non adtigerunt , explicemus t M. Tullius hoc interdixit ne fieret , i quem videmus ubique plenum esse novitatis , praesertim cum didascalica formi disputat Horatius hoc vetuit Z saJ Quid Τ putemus verba a principio simul cum caelo , ac sideribus ipso a Deo condita , & certum his numerum esse constitutum, quibus novum aliud verbum addere, aut vetus commutare non liceati Non verba omnia suos habent auctores t non docti ad unum omnes novarunt infinita 8 non vulgus , rustici , multitudoque infima principium dedit quamplurimis 33 Atque ego existimo Ciceronem , si hic sit, cum tot
res in disciplinis novas , antiquis plane incognitas, vide ret , & in animo reputaret ; potius amaturam vocabulis novis uti, quam maximo cum dedecore obmutescere. INeque vero omnem deducendi , dc fingendi licentiam pro bo : sed congruentem consuetudini eorum, qui bene Latine
Lad is Si forte necesse esis Indiciis monstrare recentibus abdita rerum sis Fingere cinctutis non exaudita Cerberis, , Continget , dabiturque licentia sumta prudenter.
3J Viaee virum diserti mιm Marium Corradum , de Copia Latini sermonis L. II. p. Fq. 4J Viri Vosium, de Latinitate merito suspecta. cap. I. O' Taubmanum, Differt. de Latina Lingua. p. 4o. & Olaum Borrieb. de Aetat. Latin. Ling. P. 3s.s1J Vide Ga . Sagittarium, de Imitat. Ciceron. s. II.