장음표시 사용
81쪽
yo DE RE LOC ICRnon ita vero materiam et aut cum de rerum numero loqui mur , quin reS ipias numeratas commemoremus. Haec est quinta mentis operatio.
Λliquanoo mens ab uno judicio ad aliud veluti progreditur , & postea quam judicavit hoc modo e Petrus es animans: se colligit: Petrus es vivens Petrus essentiens . Haec operatio vocatur discursus , & est 1 exta mentis operatio . Aliquando judicia, ac ratiocinationes ordine ponit, &consulas disponit, quo iacilius animadvertat, an alia eX aliis deducantur . Haec vocatur methodus , seu via docendi, &est septima mentis operatio . Aliquando postea quam in utramque partem disputa-Vit , nec plane intellexit, e qua parte stet veritas, dubitat , seu a judicando se continet. Haec autem dubitatio est alia
Est praeterea alia mentis operatio, nimirum cum mens se ipsam adtentius considerans plane cognoscit, se aliquid percipere . Haec operatio vocatur reflexis , seu conscientia. Postremo , ut alia mittam, cum mens rem iterato Per
ei pir, & insuper sibi conscia est, rem eamdem sibi jampridem cognitam esse, haec operatio vocatur reminiscentia. Ex quo fit mani sestum , plures , quam vulgares Logici suspicantur,
Sedulo bie animadvertatis velim, adolescentes vim ac potesatem quorumdam nominum, quae facultates mentis signi eant, On identidem in bae disputatione occurrunt e ne aliud pro alio accipientes decipiamini. Phantasia igitur , seu imaginatio es . et is illa mentis , qua res omnes corporea imagine expressas nobis repraesentamus . Ingenium es, mentis sollertia tu ιnveniendo is, excogitando . Iudicium es , facultas δε- Iigenaei ea , quae recta sunt isque pro rei dignitate utendi. Memoria Sero effacultas res iterato eognoscendi,ita ut mens
sentiat , se id ante percepi e . Phan-
82쪽
LIBER SECUNDUS. II Phantasia ab exercitatione non dependet, sed natura omnibus inest . Ingenium partim a natura es , partim exercitatione comparatur. Iudicium vero non nisi malia meditatio re , atque usu doctusmorum hominum consequi potest. Postre omemoria, quod a cerebri temperamento pendeat is ipsa em itatione adquiritur, is perpolitur.Sed de his alio Deo pluriL. χ
COROLLARIUM Hinc perspicuum fit, cur ii, qui ingenio admodum valent , judicio plerumque non itein . Nam ingenium in excogitando di componendo occupatur et contra judicium in separando recta a non rectis et quae longe inter se discrepant .
C A p U . I II. Quid senserint 'Pbilosophi de modo quo mens humana
rerum ideas adquirit: ἐν verisini hor' sententia explicatur . AC sane mens humana rerum omnium id eis persunditur . Sed illud superest examinandum , illa ne insitas sibi, &ingenitas hujusmodi ideas habeat, an ab externa ea ulla acci piat , & quomodo . Atque illud extra controversam positum videtur , animum nostrum non hoc habere , ut sit idea & perceptio re Tum e nam si ita esset, omnes omnia intelligeremus , oc iam per, re eodem modo r quod secus est . Nam homines sunt alii aliis acutiores e quidam vero ita hebetes , ut stipitem a non hominem , praeserant. Praeterea plurimi ea edi lcunt , quae nesciebant. Quae plane conficiunt , ideas ab at imo adquiri . Ut vero exponant Philosophi, quo pacto mens hujusmodi ideas adquirat; multi multa dixere, quae in praesentia
83쪽
ya DE RE LOCI CApro merito expendere , nec lubet , nec vacat . Tantum , quae ad id, quod quaerimus , percipiendum viam sternunt, delibabimus. Plato , qui animos humanos per sidera sparsos esse putaret , DIJ adseruit, rerum omnium ideas aeternas innatas esse, seu singulis mentibus a Deo inpressas fuisse , in quibus ipsare larissime omnia intuerentur. PCstea Vero cum mens necessitate quadam ad humanum corpus descendit, ideas illas omnes contagione corporis misceri : nec nisi diuturna meditatione , & len suum exercitio ordinem & claritatem recuperare , & sui notitiam excitare . Hinc illud Platonis : i
bit aliud est discere , nisi recordari. IJ
Platonis sententiam sed emendatam suscitavit Carteissus. s3J Censuit enim animos creari a Deo quidem cum corpori conjunguntur e sed eodem tempore Deum illis inprimere semina quaedam id earum , quae nisi ab motibus sensuum excitentur percipi non possint . Cartesii sententiam amplexati sunt plures , sed non eodem modo . Quidam existimant, menti hoc datum divinitus , ut, motis sensibus , dc cerebro , ideas generet. Contra quidam a Deo ideas creari dicunt, & animo inprimi sensuum gratia. Aliqui mentem in Deo, cui est esentialiter conjuncta , tamquam in imagine corpora Videre putant. Alii res sensibiles sine ulla imagine a mente cognosci defendunt . De quibus alias. Sunt tamen Philosophi cum veteres, tum recentiores squi in contraria sunt sententia : & ideas omnes vel per sensus, vel meditatione , ex iis , quae per sensus ingrediuntur , comparari dicunt: id tamen alia di alia ratione expediunt.
si J In Timaeo . ad Cicero, Tuscul. I. 26. 3J Medit. III. p. 17. Confer. Princ. Phil. Parte I. ar
84쪽
LIBER sECUNDUS. νῖPrincipio Stoici innatas ideas negarunt, IJ&eon . stanter adfirmarunt, nihil esse in mente , quod non per sensus ingrediatur. saJ Aristoteles autem censet, intellectum esse duplicem . Alter dicitur inteuectus patiens , qui rerum omnium sormas recipit : altor intellectus agens , seu cognoscens , qui phantasmata quodammodo inlustrat , ut cognoscantur. 3J porro intellectus natura talis est, ut nullam in se rerum ideam habeat inpressam : sed sit veluti tela, in qua imago nulla depicta est, sed possunt omnia depingi. Existimabat igitur, mentem non nisi ab sensibus rerum omnium formas ct imagines habere . Unde vulgatum illud Peripateticorum pronuntiatum et ribba es in intellectu , quin prius
Lucretius vero putat, ex ipsis rebus objectis avolaro simulacra quaedam , quae sensus ingrediuntur, & motus similes in cerebro iaciunt: quod ipsum est idea . sJScholastici hce mcdo rem explicant . Imago objectae rei, seu species in sensus incurrens simul cum sensu generat sensionem . Sensio mittit ad phantasiam speciem quamdam sui vicariam , quae vocatur phantoma inpressum. Phantasiadum hanc recipit, producit phantakrna evressum, seu cognitionem materialem. Intellectus agens cum pbantasmate gi
iJ Plutareb. de Plae. L. IIIL C. II. a J Origenes, Contra Celsum L. v M. p. 367. edit Hoesib. 3J suametis Aristotelis ve=bis urantur Scholastici, tamen uterque intellectus in eorum sementia es diversus ab eo, quod dicit Aristoteles, qui censet Intellectum patientem est e
, , mortalcm. L. III. de Anima c. 6.
4J is Sic autem oportet ut in Codice , in quo Lihil sit ,, actu scriptum , quod quidem e vcnit in intellectu. Ars.
de Anima VI. c. s. θ' iterum cap. 8.
85쪽
74 DE RE LOCI CAgnit periem intelligibilem spiritalem e quam intellectus patiens in se recipit , & tali praesidio generat cognitionem ob jecti corporis , id est , eos nolcit illud . Quod si nihil simile habet imago, quae in phantasia pi
gitur, cum l. la, quae in mente sentitur 9 c. g. Cum cogitamusebi reneram , is aureos fiuius , quae per sensus non habentur, propterea quod non sunt ; tunc eodem modo se res habet.
Nimirum intellectus , qui mirabilem conjungendi , & dividendi facultatem habet, duas illas ideas hominis ἐν belluae , auri, is futuum conjungit: proinde illa cognoicit, & enuntiat quasi exstarent. Atque huic sententiar, quae ab sensibus omnia repetit, eodem paene tempore quo Cartesius pro Platonica suscitanda laborabat , lucem plurimam adtulit Petrus Gastendus , eamque docti mi me confirmavit. Sed omnium maxime Ioannes Lochius fine proximi saeculi ideas innatas acerrimo ingenio profligavit : contendens , ab hoc duplici sonte, sensu, 33 meditatione, ideas omnes derivari .
Haec philosophandi ratio recentissimorum Philosophorum cohorti adeo placuit, Vix ut alia hac aetate cum honore nominari possit. Ego vero , missis magnis nominibus Philosophorum , sic censeo, vero simile esse ideas omnes ortum a sensibus ducere . Moveor talibus argumentis .
I. Nam si amotis omnibus praejudiciis , infantem examinamus,plane inteli igemus, per sensuum senestras in illius animum omnes ideas primo in labi e nec nisi multo post tempore , & grandiorem factum, ex iis, quae sensuum ope accepit , ideas alias ratiocinando deducere . Consideremus ergo hominem insantem . Quid in illo deprehendis intellectus Ille vero praeter sensum gustus, &tactus, quibus frequentius utitur, indicium nulla n facit intelligentiae . Stipitem diceres, an belluam Iam vero fantem dc balbutientem consideremus . Quid tum t garrit indesinenter : buas ac papas , mammas & tatas dicit: nutrices
86쪽
LIBER SECUNDUS. yy& ejusmodi alia nominat, & agnoscit. Cur itat quia centies in hora ad aures occinunt hisce nominibus et digito res monstrant: blanditiis,& bellariis, ut animadvertat, alliciunt: proinde cognoscit. Quid mirum 8 eanis etsi bellua frequenti adspectu herum dignoscit: cur non puer 8II. Quo vero intelligas, nullam cognitionem e sinu suo educere puellum , sed omnes ab objectis, quae extra sunt , accipere I vel hoc unum animadverte , puerulcs nihil concupisce re , aut loqui, nisi de iis , quae auditu, visu ,
ceteris denique sensibus acceperunt: in reliquis caecutiunt prorsus . Decipiuntur facile , propterea quod ideas deceptionis,infidelitatis non dum habent. Ut corpore, sic mente progrediuntur . Ouod argumentum satis magnum est cur dicamus, ab sensibus primaevas ideas ducere originem . III. Hoc igitur modo rerum omnium , quae in mundo sunt, habentur perceptiones et quas mens nescio quo in Ioeo conservat, ut inde, cum opus fuerit,sumat. Homines siquidem, ut experientia exploratum habemus , non prius ratiocinantur, quam per sensus ideas rerum acceperunt:auditu praesertim , quo utuntur plurimum . Cum vel dum
in cunis vagiunt, multa in aures eorum matres, multa nu
trices clament, & tam saepe repetant, ut prorsus fieri non possit , quin aliquando intelligant: meditationis vestigium nullum apparet. Quod plane conficit, animum insundi homini omnis cognitionis expertem et esseque veluti tabulam rasam , ut Peripateticorum verbis utar, in qua pingi multas imagines possunt , nulla tamen picta est .
ΙΙΙΙ . Neque vero id mentis vitio, sed id earum desectu
evenit . Nam quae apte pueruli acceperunt, tam clare
inteRigunt, ut homines faciunt. Puello siquidem lactentiqui nihil dum loquitur, nec multa cognoscit, persuadere nulla arte poteris , acetum esse lac. Discernit prosecto faeillime unam ideam ab alia : nec ullo pacto induci poterit , ut acetum pro lacte sugat: propterea quia adsiduo gustandi
87쪽
y6 DE RE LOCI Auiti acceperat claram ideam saporis lactis . Quod si rerum ceterarum imagines illius animo objicerentur, profecto cognosceret. Non cognoscit , non igitur habet. V . Adde huc , puellos omnia , quae vident , mirari ἔtintinnabuli sonitu, vel alterius rei , quae tintinnat, vehementer commoveri, ac veluti in ecstamn rapi. At admiratio novitatis indicium est maximum e miramur, quae non vidimus : quae vero quotidiana sunt, prorsus contemnimu S.
Cumque pueri omnibus , etsi vulgatissimis, capiantur ; fit
Consequens, eos earum rerum ideas non habere .
VI. Praeterea in puellis perceptio tantum est: judicium
seu existimatio aut nulla, aut prorsus exigua . Quorum si caussam investigamus, reperiemus hanc esse, propterea quia ideis rerum carent: nam judicium sine id eis non habetur. VII. Cum ergo dicimus , pervenisse animum ad u-fim rationis ; non ita dicimus, quasi animo nova adhibeatur lacultas ratiocinandi : haec namque est ipsis mei natura mentis , sine qua esse ipsa non potest. Hoc igitur vocamus u sum rationas e pervenire animum ad eum statum in quo tam multis abundat rerum id eis, ut alias eum aliis conferre , ex
iis vero alias deducere jam possit,& aliqua exercitatione sciat derivare: ex iis nimirum , quae per sensus adquisivit . Id tali exemplo perspicuum fiet. Fingamus esse hominem omnis artificii peritissimum , sed instrumentis , quibus artem exerceat , destitutum . Quid illi descit, ut artes suas tractet y nihil nisi instrumenta , & materia . Non aliter de animis hominum licet judicare . Creat Deus mentem intelligendi, & ratiocinandi artificem peritissimam et quia tamen non eam sinit intelligere,
nisi ex motu organorum machinationis nolirae , quae veluti
fenestellas animi esie voluit; hinc mens ista supellectile carens, intelligere nihil potest . Maxime vero dum temporis
progressit hujusmodi ideis ditatur , & expedita essicitur, c gitat dc judicat. Est enim judicium animi actio,qua intelligo
88쪽
LIRER S RVU N D U S . ITligo e. g. ideam Petri convenire ideae animalis, idque m cum reputo . Quid autem judicem , si nec Petri, nec animalis habeo idea S. Quare cum videamus , nihil judicare infantes , nihil constituere: dum vero pueri sunt , tum & dum ex pueris excedunt , sensim judicare de rebus , quas vel visu , vel auditu habent; consequitur , animum id eis caruisse ; quibus demum , dum eas habet, scite utitur & perexpedite .
VIII. Neque vero puelli modo , sed adolescentes , &provecti aetate per totum vitae cursum rerum ideas accipiunt : nec nisi de iis , quae per sensus acceperunt, aut ex ac ceptis collygerunt, loquuntur. Numquam audivi hominem, qui de rebus loqueretur, quas non sensuum exercitatione
adquisiverit. Illi ipsi qui de rebus saepissime loquuntur,qua nec esse , nec intelligi possunt; quique vocabulis utuntur plerumque, quibus vis nulla significandi subjicitur a ab magistris habuere quae dicunt: vel ex praeeeptorum institutis
Commentando deduxerunt. Interroges, quonam modo ista habuerunt: audies respondentes , rerum initia a magistris ,
reliqua meditatione se esse commentatos . Ut addubitare non possimus , rem , uti ipsi dicunt, se habere .
VIIII. Issae ipsae ideae, quae , quod clarissimae sunt, &omnibus perviae , innatae videntur, si rem adtentius consideramus , eodem modo comparantur . Quid enim clarius, quam se esse , se esse cogitantem y tamen hujusmodi ideae non nisi post sensuum adsiduum usum , & post multam med itationem , adquiruntur . Nemo enim cogitat , se esse , se esse cogitantem , nisi qui studiis contritus est, atque in ea aetate , quae meditationi est aeeommodata . Porro hac aetate tot jam per sensus ideas habuit, tot meditatione adquisivit I ut si negat ex illis , quas habuerat, talem ideam BuXisie , audiendus non sit. X . Atque , ut de me ipso loquar , numquam mihi Venit in mentem cogitare , me esse, & cogitare , nisi rosea
89쪽
s8 DE RE LOCI CAquam id in libris Philosophorum legi a & ab aliis , qui docebant , accepi . Ceteri vero, qui in contrariam sententiam disputant, si verum fateri volunt dicent aperte, se eodem prorsus modo hujusmodi ideas accepisse .XI. Omnino ergo duo sunt sontes , ex quibus idea omnis profluit, senjus, & meditatio . Nam plurima experientia & usu adquirit homo et meditat ione vero bene multa, & sorsan majora , ex iis, quae per lenius accepta sunt, mens educit. Nam dum ideas , quas per senius accepit , scrutatur , incredibile dictu est, quam multas ideas ex aliis promat et quod simul colligat, quamque differentes . Ad
haec duo prinC ipia , humana OmniS cognitio revocatur . Verum humana mens ea condicione est . ut id ipsum, quod efficit, requentissime non advertat. Nam cum homines a tenera aetate adsueti sint, res aliena mente cognoscere & judicare s atque ex diuturno cum iis, qui praejudiciis imbuti sunt, usu iisdem erroribus irretiuntur ; exsistit& illud, ut non ni si paucissimi, qui sorte quadam res libero judicio examinarunt, ea intelligant, quibus, si rem uti Par erat meditarentur , adsentiri omnes deberent. CAPUT I I I I. Aliis argumentis Uscitur , ideas nostras non esse innatas .
Hoc ipsum in hac disputatione fit manifestum . Nam
qui de id eis innatis tanta animi contentione disputant, ita disputant, ut , quid ipsi vocent innatum, non alii modo,
sed ne ipsi quidem plane intelligant: ita varii sunt eorum Oxplicandi modi . si I
90쪽
Ae primum si esse innatum significat, facultatem contemplandi formas objectorum , siJ erit quidem aliquid innatum : at id non est idea , sed natura mentis. Si vero innatum denotat cognitionem aliquam, quae perstetno adsit menti , vel me tacente intelligitur, nullam esse ideam innatam . Nulla enim hujusmodi cognitio perpetuo menti nostrae ob
Unum superest, ut innatae vocentur ideae, quae nec per sensus, nec meditatione adquiruntur : sed se ipsis interdum menti occurrunt . Hujusmodi autem ideas esse innatas, modo exstarent, fatemur et ex stare vero, id Philosophi aegre e Gficient . Nam primum doeere debent, idque firmissimis argu mentis, idearum , quas adducunt, nullam homines a majoribus suis notitiam accepisse e deinde , nec eX iis , quae per sensus habuerunt, comparari potuisse . At id communi experientiae adversatur . Nam cum pueruli vel a primo nati vitatis tempore domesticos audiant, ab iisque ideas etiam abstractas accipiant deinde ad libros,& praeceptores animum adjun-
eorum explicandi modi , ut vis duos consentientes laetentas Cartesias quassam tantum facit innatas . Multo plures Henricus Mortis . At Salvanus velfius non nisi t=es sonit innatas . Turchotius alio modo se explicat : alio is longe diterso Leibnietius. Quid ceteros numerem eum ipsum litterati norint, non modo in numero, sed in definitione ideae innataestim-
me dissentientes esse Philo phos . suo si recte pbilosos bari
Tellent, aut omnes facerent innatas , aut nullas . Peam qua
data porta plurimae ideae ingrediuntur , eadem is reliquae .s ad is Cartesus ait, ideas innatas non esse aliquid diver- ,, sum ab facutiate cogitandi, ed earum cogitationum formas: ,, quae cogitationes nec ab objectis externis , nec a voluntatis, , determinatione procedunt e sed a sola facultate cogitandi . Resp. ad Art. II. Programmatis Belgici anno IsAT.