장음표시 사용
91쪽
Murae conjungitur ; Epicurus vero eandem Pro positionem ablblute ac necessario veram esse suinponit, suumque sbriten contaminat. 161. Dilemma , quod de cornuriam argumentum' dicitur , in eo constitit , ut diviso toto in duas Partes , hae ambae rejieiantur , unde totum qu que rejicitur . Demonstraturus e. g. nini esse de omnibus dubitandum, hoc utar dilemmate: .se --ribua dubitandum esse , aut verum i aut fabam es et in verum , de hoc laso non es btrandum ; ii sui sum , de omnibus non es dubitandum : universalis . ego dubitario abunda es. Prima propositio d:sju etiva eleganter reticeri solet . Ut dilemma procedat , I. vera esse debet proposito disjunctiva, sive illa exprimatur, si ve reticeatur. are salsum est Zenonis Dilemma , quo motum rejiciebat : δε
omus movetur , avr movetur in quo loco es , aut,
tu quo loco non es; sed in quo loco es , νι qui
scit; in quo loco non es, nullam edere potes aerei nem, nec proinde moveri pote sp : erea nullisi moυ rvr . Uitiosa est tota haec argumentatio ob disjunetivae propositionis falsitatem , in qua non omnia endmerantur : siquidem movetur corpus a loco in quo est , in locum , in quo non est . u. Quod de Partibus . disjunctivae propositionis asseritur , aut negatur,. necessario verum esse debet , adeout ali- Lex esse nequeat. Quare falsum est sequens Dilemma : in sortitum sibi i es ex hoc morbo conνalesce- .re , vel medicvm Messoris, vel non , equidem λθ vales o ; s Matutum es, non convalescere, υei me diotim agibueris, vel non , nequaquam carivalebes, non .es iditur medicus adhibendus . Sane si . statu
eum ess convalescere . statutum quoque est medicum adhibere . 3. Εjusmodi debet esse: Dilemma , Di in eum qui illud. opposuit, retorqueri nequeat. Pepigerat Sophista nescio quis cum discipulo , quem Ξn eloquentia erudiendum susceperat , ut paetae mercedis dimidiMm sibi persolveret , .reliquum da s
92쪽
turas, ubi primum causam dicens vicisset : dei discipulum solvere recusantem hoc Dilemmate perstringit: in jus te vocabo si contra re lis da-ra fuerit, merces mihά dabitur ex Iudicis sententia: vero secundum re judicabitur , merces mihi δε-bebitur ex pacto , quia violati : i Iur utroque mosi reliqtium rimisum persoluere debes . Praeclare hoc. Dilemma ad versus sbphiliam retorsit discipulus hoc paeto : si ρω me judicatum Derit , nihil. tibi ex ententia debeῖitur ; siet contra me , nihIl tibi ex paeso debebitur , quia non Dicerim ; igitur utroque modo nihil tibi re sdam. 162. Coronidis loco de fallacibus argumentationibus agit Ars syllogilii 23 . Sane ut resta sit argumentati O , neque in materia , neque in forma peccare debet: peccat quidam in materia, cum ali qua praemissirum falsa est ; in forma vero
cum syllogisticae regulae non observantur . Fallaces rivi modi argumentationes , quae haud raro in-
eautor decipiunt , sopnismaia , parulogismi nominantur . 163. Duo sunt sophismatam genera , quorum alterum in vocibus , alterum in reous Uessatur . . In
Mocibus latitat fallacia , I. quoties in limplici vocς est ambiguitas; veluti si vocem morari adhibueris,
quae tum munere , tum infinire signincat . u. Cum
in phrasi est amphibolia; hujus nodi eli illud Apollinis oraculum Pyrrho redditum: ais te , AE arida, Romanos vincere posse : quod non magis 1n Pyr-ylium , quam in Romaniis valere poterat. 3. Cum diversa est figura dietiosis ; veluti ii vox ista ρο- PulUS mQdo pro arbore , modo pro hominum multitudine' sumatur . q. Cum sensus compositus , ω divisus permiscetur . Conipositionis fallacia habetor, cum vocabula recte intelligi nequeunt , nisi divellantur : tale est illud Lucae cap. 7. Carei υident clarusi ambulant , fur H avsunt nempe qui prius erant .caeci , modo videat, cum caeciis desierint
93쪽
y'allicia divisionis admittitur, cum dividuntur ea, quae jungenda sunt: ejusmodi est Lenonis fallacia,
qua singula naillii grana in terram projeeta 1trepi-. tum edere contendebat , quia millii modius uno impetu effusus ii repitum ederet. Haeo fallacia feri sua composivi , ac divis in Scholis nominatur. 164 diequuntur rerum soplaismata , quorum primum est Ignoratio Elenchi. Elenchus est argumentum . quod pertractatur οῦ ignorari vero dicitur elenentis , cum ex ignorantia , aut malitia impu- .gnatur in disputando id , quod non . venit in controversiam ς & argumenta ad quaestionis statum minime pertinentia adhibentur . Ignorabat itaque
elenchum Aristoteles, cum contra Platonem aete nas ideas ab omnibus substantiis separatas acriter Pugnabat; cum tamen non alias ideas agnoverit Plato , quam in divina mente exilientes.
I 65. Alterum sophisma est peritio principii cum nempe pro ratiocinii fundamento ponitur id, quod in . disquisitionem venit . Petiit erro principium
Aristoteles , cum in centro Universi tellurem esse sitam ostendere conatur ex eo, quod gravia omniRad Universi centrum serantur , simul autem ad Tel Iuris centrum : nam gravia omnia in Universi centrum simul ac telluris ferri nemo dicere potest , nisi qui supponit , idem esse Telluris , atque Universi centrum ἔ supponitur nempe , quod in qua
I65. Tertium sophisma est quod illi versaris a Graecis dicitur , , in eo consistit,
cum unum probatur ah alio & hoc ab illo . Hoc sophisma admisit Aristoteles, cum fixa sidera sci tillare ait , quod sint a. nobis remotissima ; ac vicissim remotissima esse ostendit ex eo quod scin
167. Quartum sophisma est non cavsa stro causa, cum nempe aecipitur tanquam alicujus rei causa , quae causa non est: veluti cum humani generis in
94쪽
Dt tuuia in Cometas reseruntur . Ad hoc sophistia reter tur Vulgatum illud ms hoc , VeI cum hoc 'er Pro ter hoc : nempe aliquid ex alio oriri colligitur , quia post illud evenit . Hujusmodi erat Geiuiliuili sophisma adversus Christianos : dum Chrsesian mus videre coepit , mille calamirares Hom. Orbem oppresserunt ; Chrisiani mus iditur omnium calamiriarum causa fuit. 165. Quintum est fallacia accidentis, cum nempe alicui rei absolute tribuitur id , quod eidem1Ortuito convenit . Hujusmodi erat Epicureorum sophisma , quo Diis humanam formam tribuebant, cujus f. Iω. meminimus. 169. Sextum est pranslatis a dicto secvndum quid, αἱ dissum simpliciter ; nempe cum ex eo , quod
certa quadam ratione verum eiL, generalis cones
sio colligitur . Hujusmodi vitium continetur in sequenti ratiocinio : homo es morti obnoxius ; anima vero es hominis pars I anima iditur es monti
IN. Septimum est fallacia fumos honιὰ : nimirum cum in aliqua propositione falsitas aliqua non exprimitur , attamen praesupponitur ' Hujusmodi est Chrysippi ratiocinium , quo probabat hominem nescio quem habere cornua : quod non amisi i , habes; ar cornva non amisi i ; cornua litur habes. Sane ut vere dici possit , aliquid amitti , aut non
amitti , praesupponi necesse est , illud fuisse habitum ἀa73. Octavum est plurium interro tionum οῦ cum plura scilicet interrogantur quibus una responsione nequit satisfieri ; interim nos unico responso satis fieri petimus: e. g. fuit ne Xy a ras philosophus, princem philosophorum posuis , ut Ha , aueneris . Si quis ita interroganti respondeat , fuit , vel non fuit, incidit in captionem . I a. Quatuor alia sophismatum genera adjicit Genuensis noster, quorum Primum appellat argum
95쪽
mentum as verecundiam , alterum aE i orantiam, tertium ad hominem , quartum ab analogia. Argumentum ad verecundiam sit , cum ad noli ras opseniones probandas , magnum auetorum turbam inducimus , qui insignem sibi famam comPararunt, atque eo nomine adversarium opprimere, ac Veluti stultum traducere conamur . Quasi vero insi- nes illi viri nostrarum opinionum auctores hum
ni aliquid pati nequeant. Hoc vitium saepius peccant ii , qui rationibus destituuntur , vel tisaemuli nesciunt. Argumentum ad ignorantiam fit, cum probamus aliquod noli rum assertum esse verum , quia adversarius non ostendit illud esse fali uin . Nempe si dixerim e. g. muetaeum non exis ere Id verum erit , quia alius non Ostendit , idem esse
falsum Gerrae t Interim hoc vitium haud raro peccatur in Scholis. Argumentum ad hominem fit.
. Cum ex alterius opinionibus veris, aut falss, quas tamen ille ut veras habet , revincere illum con mur . Hoc sane argumentandi genus ad inveniemdam veritatem Prorsus est ineptum : nam non is circo vera est mea Rssertio , quod ex alterius par
tis opinionibus , aut confessione sequatur , si ali rius partis opiniones falsae sint , aut confesso ex ignorantia proficiscatur ; dedecet vero lionestina Philosophum ex alterius erroribus , aut ignorantia fructum capere. Quod si vero causa nostra verast, ae justa, de contumax adversarius veris rati nibus assentiri recuset. tunc phudentiae erit illum revincere ex si mriis opinionibus , licet eas falsas esse exi sitimemus . Ita 1ese gesserunt Patres nostri ad Christianae Religionis veritatem adversus Ethnicos demonstrandam ex libris Sybillinis quos isti ut sacros ti divinos habebant . Argumentum ab
Analogia , hoc eit a siniti ad si inite , quanquam legitimum esse possit , ubi in ipsa rerum natura fundatur; in Putidum tamen sophiima evadit, ubi
96쪽
phanta sae potius , quam rationi indulgemus . At-- que haec de iudicio , ac ratiocinatione .
De vero , ac falso ς deque certitudine , ae probabilitate , eiusque recto usu.
am. T Ogicam veritatem proprie ad judicia n Lia stra, atque ratiocinationes spectare diximus f. q5.; eamque nullos habere gradus , sed v auti in indivisibili puncto consistere , & aequalitati esse persimilem ostendimus f. 89. . Αtvero salsitas, quae in recessu a veritate posta est, quaeque ina, qualitatem imitatur, major esse potest, aut minor ;imo & infinitum excrescere . potest , prout magis minusve a veritate abscedit; quare & varios hab re potest gradus. 374. Veritas in iudiciis , aut ratiociniis spectari potest . De judiciorum , ac propositionum veritate dictum est toto cap. s. Lib. I. Sed judiciorum obieri esse possunt ideae abstractae , aut res extra ideas ex nentes. Cum judicia circa nostras ideas abstractus ver santur, vera habetitur , si illis ictis sint conformia; eaque veritas dieitur Mealis : ejusmodi sunt ge metricae veritates. Cum vero judicia res extra ideas existentes respiciunt, si iisdem rebus snt consermia ;habebitur veritas , quae objectiva , ti realis nuri-cupatur : s vero ab iis rebus discrepent; habebitur sil sitas objectiua , seu rralis . Ratiocinia vera habentur, squidem neque in materia peccetur . neque in forma . Non pepca τ in materia, cum simul
97쪽
ratiocinii propositiones verae sunt ; non peccatur in forma , cum ex Praemissis veris recte concludi- mus; Omnes nempe observantur Syllogisticae artis regulae . Atque his veluti in antecessum praejaetis, quae sunt scitu digniora modo prosequamur.
De Cariis animi flatibus quoad veritatis
a75. A Ni mi status , quoad cognitionem attinet, u L sunt omnino quamor, inoramiae nimiarum , dubii , opinionis , ac certitudinis. Ea dic
'naur ignorare , quorum nullas habemus ideas. Iu omnigenae ignorantiae statu vellantur homunculi in utero matris existentes , qui vix unam , aut
alteram habent ideam , veluti famis , sitis, dot Tis cetera omnia nesciunt. Ubi vero in lucomediti sunt , multas quidem sensuuin praesidio ideas pcquirunt : at quandiu insantes sunt , ac pueri , nonnisi sensibus, & phantasia uti norunt , obscure Confuseque cognsicunt ; quidquid intelligibile est: rrorsus ignorant , ac veluti in quodam stupiditatis Batu detinentur. In reliquis demum hon,inibus , iis etiam qui doctissimi dicuntur , maxima ign Xantia est , qnae tamen aliqua scientia tempexatur . Sane quae sciri possunt , infinita sunt ; ex aisque infinitis paucissima sunt , quae norunt Vel eoAissuri quique homines. Alvero idcarum des elus non sola est ignorantiae causa: contingit enim saepius , ut acquisitarum idearum relationes clarerion Perspiciamus quare & in ignorantia detineri pergimus . Hinc & viri docti in iis, quae sciunt , modo haerent dubii , modo conjectantur , modo
98쪽
opinantur , & nonnisi raro ad certitudinem per
1 6 In statu dubii versatur animus , cum duas oppositas propositiones vel nullis , vel aequalibus rationibus innixas advertit . Animus quippe nostex se habet lancis instar , quae neutram in partem inclinat , 9 in aequilibrio perstat, cum vel nulla,
vel aequalia utrinque pondera sulpenduntur : mo- momento autem praeponderante , in alterutram partem tteetitur. Momenta , quibus commovetuc intellectas , sunt rationes , quae si aequales , vel nullae ex utraque parte Occurrant, anceps est animus, ac veluti in aequilibrio perstat , neutram in Partem inclinando . Cum nullae suppetunt utrin-qdae rationes , dubium dieitur neruitivum ; quod melius tamen ignorantia diceretur .' veluti sciscis tanti, fit ne stellarum numerus par , an impar , potius me ignorare, quam dubitare responderem . Cum vero aequales ex utraque parte occurrunt
rationes, dubium dicitur positivum. I77. Status opinionis seu probabilitatis is est , In quo animus alterutram quidem in partem flectitur , lente tamen , ae perplexim , & non sine formidine oppostae partis. Id vero fit , vel quia uni illi parti favent rationes , quae tamen evidentes certaeque non sunt vel quia utrique parti
praelio sunt rationes, ex alterutra tamen graviores.. Momenta autem, quae animum commovent, sunt rationes ex ipsa rei natura desumtae . vel ex a
ctoritate petitae : illae dicuntur intrinsecae ; hae vero extrinsecae appellantur. Opinio suos habet gradus , ac magis minusve potest esse probabilis , Prout gravioribus, aut minus gravibus fulcitur rationibus , quae animum promtius aut segnius inflectunt'. Descriptus probabilitatis status inter ignorantiam', ac certitudinem iveluti medius comititit.
99쪽
173. Certitudinis demum natus is est , in quo
animus noster de judicio suo dubitare nequit , etianasi velit: nam si vel minima subsi suspicio, aut sollicitudo , jam certus non est. Oritur certitudo ex evidentia , quae candidissima est animae lux intellectum ita perstringens , ut assensum suum continere nequeat. Ut necesse es lancem in iura
' ponderibus impo Bis , Aeprimi ; sic animum peris
otiis cedere, gravissime ait Tullius A., ad. quaes. I. 13. Uero sit evidentia , melius Quisque per se intelligit, quam ullis vectis explicetur. Certitudinis judex est propria cujusque conscientia. Non est autem dubitandum, quin apparens quandoque sit certitudo , & putata quadam evidentia animus i dificetur ; quemadmodum ex doctissimorum vir rum erroribus , quibus interim haerent pertinacisse sime, fit manifestum . I79. Evidentia scientiam parit , quae , nonnistin in clara evidentique cognitione consistit. Est autem scientia duplex , intuitiva, scilicet, s demo i ratiua : illa sine ullo ratiocinio habetur , sed sola idearum collatione, ut in. axiomatis contingit; haec vero demonstrationis ope comparatur , ut in theorematis . Si proponatnr et g. haec veritas , tum quavis fui parte majus es ; statim mens nullo negotio eam cognoscit ex sola idearum torius , ac Parris comparatione. Si vero fuerit alte-xa haec propositio, in celium triavulorum avuli ad basim aequantur ; ejus veritas ex sola idearum collatione non perspicitur , sed quo obtineatur , pluribus judiciis inter se connexis uti debet mens, iit per varios veluti gradus progrediatur ad id intelligendum, quod simplici intuitione non adsequitur . Inter utramque scientiam duplex potissimum discrimen statuit Lockius lib. hum. inteli. cap. 2. Primum est , seientiam demonstrui vam
tam promte alsensum non elicere, ac intuitiva eli
100쪽
N non leve studium requirit. Alterum est, scie riam demonstrationis a dubitatione senaper Pra cedi. Nam qua navis post deinonstrationem omnis eximatur dubitatio ; attamen quandiu non sumus demonstratione convieti, de proposta veritate d
1 So. Itiplex distingui solet evidentia , martemari nimirum, quae & meraphysica dici latet, pis ira , Mmoralis: mathematica eviuntia mathematicam ceri tudinem, physica Physicam, moralis moralem certitudinem parit. Ε identia mathematica est sui ima illa , vividissimaque Perspicuitas , qua du rum idearum relationem inter s. , aut cum una tertia ita cognoscimus, ut plane impossibile omnino sit , aliter se rem hanere . Est igitur haec evidentia purae intellectionis. Evidentia physica est, quae manifesto, atque constanti innititur set Duni testimonio. Moralis demum evidentia in iis habet locum , quae neque intellectione nostra . Deque sensibus nostris clare percipimus , sed abaliena testatione fide digna haurimus : s testim nium suerit humanum , fidem humanam parit ;sn divinum, divinam fidem gignit. Quare si proprie presseque loqui velimus , quae moralis diciatur evidentia , evidentiae nomen haud meretur rea quippe credimus, quae intellectione , vel sensi-hus non adsequimur , ideoque nulla menti nostrae affulget claritas. Merito itaque praecipiunt Phil sophi, fidem obscuritati con)ungi; neque fidei esserocum, ubi obtinet evidentia . Id vero tam certum visum est Τheologorum aeque ac Philosophorum principi B. Thomae, ut in opere vere aureo Summae Theologicae scripserit , doctrinam aliquam demonstr1tionis capacem tandiu esse divinae ridet, donec ad liquidum non si perducta ; desinere vero esse fidei doctrinam et , qui demonstrati nem intellexit: hujusmodi est Dei existentia.