장음표시 사용
171쪽
CICERONI snummaria de communi sententia constitueretur. h. ir h iactabatur enim temporibus illis nummus, sic, utque aureae, hemo posset scire quid haberet. conscripsierunt ita. - , commμη ster edictum cum poena, atqIeiudicio , nebat. constitueruntque, ut omnes simul in Rostra postmeridiem descenderent. O ceteri quidem alius a. lior Marius a subsillis in Rostra verita : idque , quod communitor compositum fuerat , solus edixit. O ea res ,se quaeris, ei magno hortori fuit: omnibus uicis saluaefactae fudi: ad eas thus, coeceret . quid multa ἰ nemo umquam multitudini fuit carior. Haec sunt, quae conturbaut homines in deliberatione non numquam, cum id, in qlio violatur aequitas, non habetur ita magnum; illud autem, quod ex eo paritur, permagnum uidetur: ut Mario praeripere collegis, O tribunis pl. popularem gr. tiam , non ita turpe , consulem ob eam rem fieri , quod sibi tunc proposuerat, ualde utile uidebatur. Sed omnium uua regula est ,
quam cupio tibi esse notissimam: aut illud, quod utile videtur, turpe ne siit: aut, si turpe est , ne uideatur esse utile. Quid igitur ψ possumus ne aut
. . . illum Marium uirum bonum iudicare, aut hunc q
i,atiis est V explica, atque excute intomycntiam tuam, ut
adip .icedi. ri boni. Cadit ergo iuvirum bonum mentiri emolumenti sui caulsa, criminari, praeripere, fallere ἰ nihil profecto minus. Est ergo hila res tanti, a i commodum ullam tam ea petendum , ut uiri boni
172쪽
boni Osplendorem, O nomen amittas 'quid est,
quod asserre tantum utilitas ista , quae dicitur, possi, quantum auferre , si boni uiri nomen eripuerit , fidem, iustitiamq. detraxerit ρ quid enim intereIt, utrum ex homine se conuertat quis in belluam, an in hominis figura immanitatemgerat belluae ς Quid, qui omnia recta, O bone Ila negligunt , dummodo potentiam consequantur; non ue id faciunt , quod is, qui etiam socerum babere uoluit eum, cuius ipse audacia potens eget ἐtitile enim uidebatur plurimum posse alterius iunidia: id quam iniustum in patriam, quam inutiale , quam turpe esset, non uidebat. ipse autem socer in ore semper Graecos uersus Euripidis de Thoenios habebat: quos dicam, ut potero; incondite fortasse , sed tamen ut res possit intclgi: Namsi uiolaudum es ius, regnandi gratia Violandum es: a s rebus pictatem colas. capitalis Eteocles, uel potius Euripides, qui id unum liolum , quod omnium scelerati inrum fuerat , exceperit. Quid igitur minuta colligimus, hereditates, mercaturas, uenditiones fraudulentas ψ ecce tibi, qui rex populi dominusq. omnium gentium esse concupierit, idq. perfecerit. hanc cupiditate si quis honestam esse dicit, amenses: probat enim legum, O libertatis interitum, earumq. oppressionem tactram detestabilem, gloriosam putat. qui autem fateatur, honestum non esse, in ea ciuit ite, quae libera fare, q aeq. condi beata
ut ataveret potem iam suam, Caesara, filiam
173쪽
debeat, regnare, sed ei, qui id facere missis, esse
, utile; qua hunc obiurgatione , aut quo potius counicio a tanto errore coner auertere ἐ poten enim ,
dij immortales, cuiquam esse utile foedissimum ,''ri.'s o taeterrimum paricidium patriae, quamuis, eo beo uita bc obstrinxerit, ab oppressis ciuibus parens no-que coniun minetur ' honestate igitur dirigenda utilitas est, O quidem sic, ut haec duo uerba inter se discrepare , sed tamen unum sonare uideantur . Hunc abeo ad uulgi opinionem. uuae maior utilitas, quam regnandi, essepo sit φ nihil contra inutilius et , qui id iniuste consiecutus sit , inuenio , cum ad veritatem coepi reuocare rationem. possunt enim cuiquam ese utiles angores , Plicitudines , diurni et no cturni metus, uita insidiarum periculorumq.
plenissima j Multi iniqui , atque in deles regno , pauci boni sunt, inquit Attius: at cui regno' quod a Tantalo , O Pelope proditum iure obtinebatur . nam quanto plures ei regi putas, qui cum excrcitu populi populum ipsium Romanum oppressi pti , ciuitatemq. non modo liberam , sidetiam gentibas imperantem seruire stibi coegisset ehunc tu quas conscientiae labes in animo cen1es habuisse j quae uulnera ζ cuius autem uita inipotes utilis q*d, cum eius uitae ea condicio sit, ut, qui illa cripuerit , in maxima gratia futurus sit, gloria ς Quod si haec ut ilia non sunt, quae maxime uidentur, quia plena sunt dedecoris, ac turpitudinis: satisporsuasum cse debet,nihil esse utile,
gloriam tyrannicidae consequuntur.
174쪽
quod non bonenum sit . quamquam id quidem cum saepe alias , tum Pyrrhi bello a C. Fabricio consule iterum , est a senatu nostro iudicatum eni. cum enim rex Pyrrhus populo R. bellum ultro intulisset; cumq. de imperio certamen esset cum rege generoso, ac potente; perfuga ab eo uenit in ca-
'a Fabricii, eiq. es pollicitus , si praemium ei proposivisset, se, ut clam uenisset, sic clam in Pyr
rhi castra rediturum, O eum ueneno necaturum. hunc Fabricius reducendum curauit ad Pyrrhum:
idq. eius factum a senatu laudatum est . atqui , si speciem utilitatis, opinionemq. quaerimus; ma gnum illud bellum perfuga unus, O grauem a uersarium imperi, fustulisset: sied magnum des cus flagitium, quicum laudis certamen fuisset, eum non uirtute, sed sicelere superatum. Vtrum igitur utilius vel Fabricio , qui talis in hac urbe , qualis Aristides Athenis, fuit; uessenatui nostro , qui numquam utilitatem a dignitate seiunxit , c is cum hoste certare, an uenenis' sig&riae caussa imperium expetendum est: scelus absit, in quo non pote ii esseegloria. in ipsae ostes expetuntur quoquo modo: non poterunt esse utiles cum infamia. Non igitur utilis illa L. Philippi, stes fili , sententia: quas ciuitates L. Sylla, pecunia accepta , ex S. C. liberauisset , ut eae rursus uectigales essent, neque iis pecuniam, quam pro libertate dederant, redderemus . est ei sienatus albensius. turpe imperio. piratarum enim melior
medicus Pyrrhi , ut ab alii s traditum est.
opes cssi in is nimia numqua utiles.
175쪽
fidrs, quam sienatus . At aucta uectigalia: utile igitur. Quosque audebunt dicere, qui Pam utile, quod non bonisum ἐ potest autem ulli im- imperium perio, quod gloria debet fultum esse beneuo-
ἡ ἡ tentia ociorum, utile esse odium in amiu/ ego
volentia so etiam cum Catone meo saepe dissensi. nimis enim m h ui batur praestante aerarium, vectigaliaq. defendere; omnia publicanis negare , multasOcijs: cum in hos benefici csse deberemus, cuin illis c agere, ut cum colonis nonris soleremus; eoq. equitum,& magis., quod illa ordinum coniunctio ad alutem quois dis,ε re p. pertinctat . Male citam Curio, cum caussimi in ista - fam transpadanornm aequam e se dicebat; semper h. i. h ' autem addebat, Vincat utilitas. potius liceret, non esset aequam, quia xon esct utilis re . qream, eum aequam cs se diceret, non esse utilem fateretur. Tlenus ty siextus liber de ossiciis Hecatonis talium quaestionum, sit ne boni uiri, in maxima caritate annonae famitiam non alere . in utranque partem dis tui :sid tamen ad extremum utilitate putat oscium dirigi magis, quam humanitate . Quaerit , s in mari iactura facienda sit, equi ni di Ο ne pretiosi potius tu turam faciat,an seruuli uitis. hic alio res familiaris , alio ducit humanitas . Si tabulam de naufragio stultus arripuerit, Oxtorquebit ne eam sapisns , si potuerit ἰ negat, quia praestet eu sit iniurium . Quid dominus nauis c eripiet ne
'' Ilium c mistime,'non plus, quam se nauigantem
xς p in altum ejccre de vam velit, quia sua non t. quoad
176쪽
quoad enim peruentum sit eo, quo sumpta nauisen, non domini eri nauis, sed nauigantium. Quid, si in una tabula sint duo naufragi, hiq. sint sapientes; sibi ne uterque rapiat, an alter cedat alteri δcedat uero, sed ei, cuius magis intersit utlsua, uel reip. caussa uiuere. quid si haec paria in utroquel nullum erit certamen; sed, Pasi in sorte , aut in micando uictus, alteri cedet alter, Quid, sipater fana expilet, cuniculos agat ad aerarium , iudicetne id maginratibus filius ζ nefas id quidem est: quin etiam defendat patrem, si arguatur . non igitur patria praestat omnibus ostiis immo uero: sed ipse patriae conducit, pios habere ciues in parentes . Quid , si tyrannidem occupare, si patriam prodere conabitur pater , lebit ne filius ζ immo uero obsecrabit patrem , ne id faciat: si nihil pro
ficiet, iccusabit, minabitur etiam: ad extremum, reprehedet.
se ad perniciem patriae res s ectabit, patriae salu b 'u' Etem anteponet saluti patris. Quaerit etiam, si cusare ad sapiens adulterinos nummos accipiet imprudens Nin *ς ' pro bonis, cum id rescierit, soluturus ne sit eos, si cui debeat, pro bonis. Diogenes ait, iantipaterveeat: cui potius a sentior. Qui uinum fugiens ue cui erit sudat sciens, debeat ne dicere non nec se putat Dio i , es h de eenes, Antipater viri boni existimat. Haesunt Rhodiosiu
controuerseae in iure Stoicorum. In mancι-
pio uendendo, dicenda ne uitia ψ non ea, quae nisi dixeris, redhibeatur mancipium Dare ciuili: sed hacc, mendacem csse, aleatorem, Iuracem, ebri0
177쪽
terdum nostruanda. contra utilitatem . contra prontis iaCICERONI sium, alteri dicenda uidentur, alteri non dicenda . si quis aurum uendens , aurichalcum sie putat uendere , indicet ne ei uir bonus aurum illud esse, an
emat denario quod sit millenarium 8 Persticuum iam est, O quid mihi uideatur, O quae sit inter eos philosophos, quos nominaui, controuersia . Pacta, et promissa semper ne feruanda sint, quae
nec vi, nec dolo malo, ut praetores solent dicere , facta sint ζ Si quis medicamentum cupiam dederit ad aquam intercutem; pepigeritque , ne illo medicamento umquam postea uteretur: si eo medicamento sanus factus fuerit: ct annis aliquot poni inciderit in eundem morbum, nec ab eo , quicumpepigerat , impetret , ut item eo liceat uti; quid faciendum sit, cum sit is inhumanus,qui non concedat uti, nec ei quidquam fiat iniuriae ψ uitae,
saluti consulendum es. Quid, si quis sapiens
rogatus sit ab eo, qui eum heredem faciat , cum ei testamento senertium millies relinquatur, ut ante quam hereditatem adeat , luce palam in foro saltet , idque se facturum promisierit, quod aliter eum heredem scripturus ille non esset: faciat, quod promisierat ille, necne ψ promissile nollem; O id arbitror fuisset grauitatis :sed quoniam promisit, saltare inforo turpe ducet, honestius mentieturo ex hereditate nihil ceperit: nisi forte eam
pecuniam in reip. magnum aliquod tempus con tulerit, ut , uel saltare eum, cum patriae,consulturus sit, turpe non sit. Ac ne illa quidem promissa soruanda
178쪽
seruanda sunt, e non iis ipsis utilia, qui bis illapromiseris. Sol Phaetonti filio ut rede mus ad fabulas o facturum sie esse dixit,quidquid ioptasset: optauit , ut in currum patris tolleretur: sublatus est insanus: ante quam constitit, ictu fulminis deflagrauit. quanto melius fuerat in hoc promissum patris non esse feruatum ψ Quid, quod Theseus exegit promissum a Neptuno ' cui cum tres optiones Neptunus dedisset, optauit inter tum Hippolytisius fui, cum is patri suspectus effet de nouerca; quo optato impetrato, Theseus Phaedra. in maximis fuit luctibus. Quid Agamemnon Zcum deuouisset Dianae, quod in suo regno pulcherrimum natum esset illo anno , immolavit Iphig niam , qua nihil erat eo quidem anno natum puruchrius . promi um potius non faciendum, Nam contra pro- tam taetrum facinus admittendum fuit. Ergo ' promissa non facienda non numquam. et equesemper deposita reddenda sunt. Si gladium quis apud te unae mentis deposiverit, repetat insaniens; reddere, peccatumst; non reddere, osscium. Quid, si is, qui apud te pecuniam deposiverit, bellum in- ferat patriae, reddes ne depositum ρ non credor facies enim contra remp.quae debet esse carissima. Sic multa,quae natura honesta videntur esse, tem x
poribus sunt non bonesta. facere promissa, stare
conuentis, reddere deposita , commutata utilita- 00
te fiunt non honesta. Ac de iis quidem, quae ui '' β' 'dentur esse utilitatis contra iustitiam simulatione L 3 prudem
179쪽
prudentiae, satis, arbitror, dictum. Sed quoniam a quattuor fontibus honestatis primo libro oscia duximus, in ei dem uersabimur, cum docebimus , ea, quae uidentur esse utilia, neque punt, quam mi uirtutis inimica. Ac de prudentia quidem, quam uult imitari malitia,itemq.de ivstitia, quae semperest utilis, dii utatum est. 'liquae sunt
duae partes honestatis: quarum altera in animi excellentis magnitudine, praectantia cernitur; altera in conformatione, moderatione continena greditur tiae , O temperantiae. Vtile uidebatur VHssi,dς ω itu ut Oidam poetae tragici prodiderunt:nam apud Homerum, optimum auctorem, talis de Vlysse
nulla si bicio est θ sed insimulat eum tragoediae si
mulatione iis amae militium subter Vere uoluiFse . non honsum consilium. At utile ut aliquis fortasse dixerit θ regnare, O Ithacae uiuere otio' se cum parentibus, cum uxore, cum silio. Vllum tu decus in quotidianis periculis, et laboribus cum tranquillitate hac conferendum putas ζ ego uero tranquillita istam contemnendam , O abiiciendam ; quo V niam , quae honesta non sit, ne utilem quidemine arbitror. Quid enim auditurum putas fui
sie Vl11sem , si in illa simulatione perseuerasset l
. qui, cum maximas resgesserit in bello, tamen haec
tu' ipse princeps iusiurandi sevit, Quod omnes scitis, solus neglexit fidem: Furere asinulauit: ne coiret, institit, Quod
180쪽
op m cIORVM III. 8 Quod ni Palamedis perspicax prudentia Ilitu' perce et malitiosam audaciam ;Fides sacratae ius perpetuo falleret.
illi uero non modo cum hostibus, uerum etiam cu
ctu tibus , id quod fecit, dimicare melius fuit,
quam deserere consentientem Graeciam ad bellum barbaris inferendum. Sed dimittamus et fabulas,
coe externa: ad rem , factaq. veniamres. M. At,
lius Regulus, cum consul iterum in Abrica ex infidi s captus esset, duce Xantippo Lacedaemonio, imperatore autem patre Hannibalis Amilcare, iuratus missus est adsienatum, ut, nisi redditi essent Poenis captiui nobiles quidam, rediret ipse Carthaginem. is, cum Romam venisset, utititatis speciem uidebat: sed eam , ut res declarat, falsam iudicauit: quae erat talis, manere in patria, esse domi siuae cum uxore, cum liberis; quam fa lamitatem accepisset in bello, communem fortunae bellicae iudicantem tenere consularis dignitatis gradum. quis haec neget se utilia quid cesis 'maguitudo animi, O fortitudo negat. an locupletiores quaeris au lores φ harum enim es t uirtutuproprium nil extimescere, omnia humana dest cere, nibit, quod homini accidere post , intolerandum putare. itaqae quid fecit in in senatum uenit a mandata exposuit: sententiam ne diceret; recusauit: quam diu iureiurando hostium tenere-rur , non esse sie senatorem . atque illud etiam:
non enim hoc ile Vlyste uerit putabat , nec omnia dobello Τroia
tas habebantur. quam auiis ara ma irillud inviti, α fortitudinem.