장음표시 사용
181쪽
vantem utilitati suae reddi captiuos, negauit esse utile: illos enim adolescentes, O bonos duces,sie iam confectum senectute. Cuius cum valuisset auctoritas, captiui retenti sunt, ipse Carthagine rediit, neque eum caritas patriae retinuit, nec suorum . neque uero tum ignorabat, se ad crudelissu
mum hostem, O ad exquisita supplicia pro cri
sti: sed iusiurandum conseruandumputabat. ιω- felicior e- que tum, cum uigilando necabatur, erat in meta tibii. i. bore cinisa, si domisenex, captiuus , felicitas iurus, O consularis remansisset. At stulte,qui non P 'μς ς' modo non censiuerit captiuos remittendos, uerum
etiam dissuaserit. quo modo stulte ζ etiam ne, si reip. conducebat s potent autem, quod inutile reip. t, id cuiquam ciui utile esse' peruretunt homines ea, quae suxit Iundamenta naturae, cum utilitatem ab honestate seiungunt. Omnes enim expetimus utilitatem, ad rapimur ; nec facere aliter ullo modo possumus . nam quis es, qui utilia fugiat φ aut quis potius, qui ea nonsudio
sissime persiequatur ἰ sed quia nusiquampossumus ,
utilitas ubi nisi in laude, decore, honesate, utilia reperire; si ' propterea illa prima, Osumma habemus, utilitatis nomen non tam splendidum, quam necessarium ducimus . Quid est igitur, dixerit quis , in iureiurando ἰ num iratum timemus Iouem ψ at hoc quidem commune est omnium philosiophorum, Epieureo, non eorum modo, qui deum nihil habere ipsum inroiligiti negotii dicunt, O nihil exhibere alteri, ed eorum etiam s
182쪽
etiam, qui deum semper agere aliquid , o moliri uolunt iumqua nec irasti deum , nec nocere. quid autem iratus Iupiter plus nocere potuisset, quam nocuit sibi ipse Regulus ἰ nulla igitur uis fuit rei
gionis,quae tantam utilitatemperuerteret . . , ne turpiter faceretpprimu minima de malis. num labemus
igitur tantum mali turpitudo ina habebit, quam /'S' tum ille cruciatusZ deinde illud etia apud Attium, Fregisti ne fidem ἰ neque dedi, neque do infidelicuiquam, quamquam ab impio rege dicitur, luculente tamedicitur. Addunt etiam: quemadmodum nos dicamus ,rideri quaedam utilia, quae non sint ;sic se dicere,uideri quaedam honesta, quae non sint:ut hoc ipsum uidetur honerium, construandi iurisiurandi caussa ad cruciatum reuertisse, sed fit non honestu, quia,qμod per uim hostium esset adium, ratum esse non debuit. Addunt etiam, quidquid ualde utilest id fieri honestum, etiam se antea non videretur . Haec fere contra Regulum. sed prima uideamus.
PYon fuit Iupiter metuendus, ne iratus noceret, quia neque irasci solet, neque nocere . haec quidem ratio non magis contra Reg ulum, quam contra omne iusiurandum ualet. sed in iureiurando, non
qui metus, sed quae uis si, debet intelligi. est enim iusiurandum virmatio religiosa. quod autem virmate, quas deo ise , promiseris, id tenendum est . iam enim non ad iram deorum, quae
nulla es, sed ad iustitiam , O adsidem pertinet.
183쪽
ut stoici. ut peripatetici. seruanda fide, etia infideli.
CICERONI snam praeclare Ennius, O fides alma, apta pinnis, O iusiurandu Iouis. qui igitur in randum uiolatus Dem uiolat:qua in Capitolio uicinam Iouis Optimi Maximi, ut in Catonis oratione est, maiores nostri esse uoluerunt. At enivi ile iratus quidem Iupiter plus 'gulo nocuisset, quam sbi nocuit ipsie Regulus. certe, si nihil malum esset, nisi dolere . id autem non modo non summum malum, sed nec malum quidem esse, maxima auctoritate philosiopbi a firmant. quorum quidem testem non mediocrem, sed haud scio an grauissmum, Regulum nolite, quaeso, vituperare . quem enim locupletiorem qisaerimus, quam principem reip. qui, retinendi officis caussa, cruciatum subierit uoluntarium ' Nam, quod aiunt minima de malis, id est ut turpiter potius, quam calamitose: aueri ullum maius malum turpitudine in quae si in deformitate corporis habeat aliquid offensionis, quanta illa deprauatio, o foeditas turpificati animi debet uideriἰ itaque , neruosius qui ista disserunt, solum audent malum dicere id quod turpe sit: qui autem remi Fus , bi tamen non dubitant summum malum icere . nam illud quidem, Neque dedi, neque do fidem infideli cuiquam, iccirco recte a poeta dicitur, quia, cum tractare-tNr Atreus, personae sieruiendum fuit .sedsi hine biseumunt, nubiam esse fidem, quae infideli data sit: videant, n quaerasur latebra periurio '. Eu
184쪽
autem etiam ius bellicum,si sq. iurisiurandi saepe hosti seruanda . quod enim ita iuratum est , ut mens deferentis conciperet fieri oportere, id obsieruandum est: quod aliter, id si non seceris, nullum periurium est: ut, si praedonibus pactum pro capite pretium non attuleris, nulla fraus est, ne si
iuratus quidem id non feceris . nam pirata non est ex perducilium numero definitus ,sed communis hostis omnium. cum hoc non des esse debet, nec iusiurandum commune. non enim, fassim iurare, peierare est: sed, quod ex animi tui sententia iuraueris, sicut uerbis concipitur, more nostro, id non facere, periurium est. sicite enim Euripides, Iuraui lingua, mentem iniuratam gero. Regulus uero non debuit condiciones, pactionesq. bellicas, O hostiles perturbareperiurio. cum iusto enim, O legitimo hoste res gerebatur: aduer
sus quem O totum ius Deciale, O multa sunt iu
ra communia. quod ni ita esst, numquam claros uiros senatus uinctos hostibus dedid Iet. At vero T. Veturius , O v. Postumius, cum iterum consules essent, quia, cum male pugnatum apud
Caudium esset, legionibus nostris sub iugum mi FH, pacem cum Samnitibus secerant, dediti sunt his: iniussu enim populi, sinatusq. fecerant. eodemq. tempore T. P umitius , Melius, quitum tribuni pl. erant, quod eorum auctoritate pax erat facta, deditisiunt, ut pax Samnitum repudiarctur . atque huius deditionis ipse Tosu-
cum actum est de Sam. nitum pace repudiada ,
185쪽
CICERONI sT, mi i , qtii debebatur, suasior, O auctor fuit.
tiam extra quod item multis annis post C. Mancinus: qui, ut
is a I II estimati tinis, quibuscum ne senatus auctoritatenum diem, foedus fecerat, dederetur, rogationem suasit eam, ,ε ἰρES, quam L- rarius, o Sex. Atilius ex S. C. fer bant : qua accepta, est hostibus deditus. Hon sius hic, quam Q. Pompeius : quo , cum in eadem caussa esset , deprecante , accepta lex non es. hic ea, quae uidebatur, utilitas plus valuit, quam honestas: apudsuperiores utilitatisspecies falsa, ab honestatis aucIoritate seuperata est. At non debuit ratum esse, quod erat actum per vim. Quasi uero forti uiro uis possit adhiberi. Cur igitur ad senatum proficiscebatur, cum praesertim de captiuis dispuasurus esset ζ Quod maximum in eo est, id reprehenditis. non enim suo iudicio stetit ,sed suscepit caussam, ut esset iudicium sienatus: cui nisi ipse auctor fuisset, captiui prosiecto Poenis redditi esent . ita incolumis in patria segulus restiatisset . quod quia patriae non utile putauit, iccirco
honestum sibi O sentire illa, O pati credidit. Vam quod aiunt, quod ualde utile sit, id fieri ho
nestum: immo vero, esse, non fieri .est enim nia hil utile, quod idem non honestum: nec, quia ut - le, honestum est; sed, quia honestum, utile. quare ex multis mirabilibus ex iis haud facile quis dixerit hoc exemplo aut laudabilius,autpraestantius. Sed ex tota hac laude Reguli, unum illud est admiratione dignum, quod captiuos retinendos
186쪽
censiuerit. nam quod rediit, nobis nunc mirabile uidetur, illis quidem temporibus aliter facere non potuit . itaque i la laus non est hominis , sed temporum . nullum enim uinculum ad adstringendum iusiuranda fidem iureiurata maiores arctius esse voluerunt. Timaid indicant leges in Duodecim tabulis, indicant sacra, indicant foedera, quibus etiam cum hoste deuincitur fides; indicant notationes, animaduersiones q. censorum, qui nulla de re diligentius, quam de iureiurando , iudicabant. L. Manlio,
M. filio , cum di tator fuisset, M. Pomponius tribunus pl. diem dixit , quod is paucos sibi dies ad dictaturam gerendam addidisset. criminabatum etiam, quod Titum filium, qui Torquatus po- hic postea flea es appellatus, ab hominibus relegasset, triti ut ruri habitare iussisset . quod cum audiuissetata- in , quod lescens filius, negotium exhiberi patri; accurris di uni rise Romam, O prima luce Pomponii domum ve- hoste con-
nille' dicitur . cui cum esses nunciatum; quod iuum iratum allaturum ad se aliquid contra patrem ambitraretur ,siurrexit e lectulo , remotisq. arbitris ad sie adolescentem iussit uenire. at ille, ut v refisus es, confestim gladium distrinxit, iurauitq. stillum flatim interfecturum, nisi iusiurandum fibi dedisset , st parrem missum esse facturum . inrauit hoc terrore coactus Pomponius: rem ad populum detulit: docuit, cur sibi a caussa desurrenecesse esset: Manlium missium fecit. tantum temporibus litis iusiurandum ualebat . atque hic T. Manlius
187쪽
Manlius is est, qui ad Anienem Gallo,aeo prouocatus occiderat, torque detracto , cognomen inuenit: cuius tertio consulatu Latini ad
Veserim fusi, O fugati: magnus uir in primis: inqui nuper indulgens in patrem, idem acerbus, Oseuerus in filium . Sed ut laudandus I gulus in conseruando iureiurando; sic decem illi, quos post Canensiem pugnam iuratos ad senatum misit Hannibal, incora redituros ea, quorum erant petiti Poeni, nisi de redimendis captiuis impetrauissent, si non redierunt, uituperandi . de quibus maxime di. non omnes uno modo . nam Tobbius, bonus δε-gnus cui δ' i ctor in primis scribit, ex decem nobilissimis, qui ii isdes ha- tunc erant m νι , nouem reuertise, a senatu re ς xvr non impetrata: unum ex decem, qui paullo post,
quam egressus erat e castris, redisset, quo aliquid esset oblitus, I Omae remansisse. reditu enim ' in ca ira, liberatum se esse iureiurando interpretabatur : non recte : fraus.enim distringit, non dissoluit periurium. fuit igitur stulta calliditas ,
peruerse imitata prudentiam . itaque decreuit senatus, ut ille ueterator , ct callidus uinctus ad Hannibalem duceretur. Sed illud maximam. octo hominum millia tenebat Hannibal, non quos in acie cepis sit, aut qui periculo mortis diffugissent, sed qui relicti in castris sui pent a P Io,.Varrone consulibus . eos senatus non censuit redimen- Rrimanῖ, dos , cum parva pictima cri potvisti t: ut esset Militibus i- insitum mjlitibus nostris aut mucere, aut emost.
188쪽
OFFICIORUM III. 88 qua quidem re audita , fractum animam Hanni- stum , auabalii sicribit idem, quod senatus, populusq. ζ' ' μ' rebus afflictis tam excelso animo fuisset. Sic h
ne latis comparatione ea, quae uidentur utilia , Nincuntur. Atilius autem ille, Pigraecescripsit historiam , plures ait fuisse, qui in costra reuer- idit bent, eadem fraude, ut iureiurando liberaren- tur ; eosq. a censioribus omnibus ignominiis notatos . Sit tam buius loci finis: perspicuum est enim , t
quae timido animo , humili, demis se , stactoq. sant, quale fuisset i eguli factum, si alit de captiuis, quod ipsi opus esse uideret, non quod re0. censuisset, aut domi remanere uoluisset, non se utilia, quia sinit flagitiosa, foeda, O turpia. I e- ' py' η'
flβt qVarta pars, quae decore, moderatione, mo μ' μ destia, continentia, temperantia continetur. Po-
res igitur quidquam esse utile, quod si huic ta- , selium uirtutum choro contrarium ἐ atqui ab Aristippo Cyrenaici, atque Amisertis philosopbi no ab Annieε- minati , omne bonum in uoluptate posiverunt; re philos uirtutemq. censuerunt ob eam rem esse laudan- Ph''dam, quod Usciens esset uoluptatis. quibus obμ- letis, floret Epicurus, eiusdem fere adiutor, auctorq. sententiae . cum bis, uelis equis q. ut diciatur bonestatem tueri, ac retinere sententia est, decertandum est. nam si non modo utilitas, sed uita omnis beata, corporis firma constitutione , eius'. con litutionisssu explorata, ut a M trodoro scriptum es, continetur: ccrte haec utili
189쪽
Itelligetur. utruque sententiam aliquam habet.
ditio, imperimentis renetur, ut aqua.
CICERONI sttas, O quidem siumma , sic erum censint θ cum honestate pugnabit. nam ubi primum prudentiae locus dabitur φ an, ut conquirat undique suauit tesin quam miser uirtutis D ulatus struientis uoluptati ζ quod autem munus prudentiae ' an legere intelligenter uoluptates e fac nihil isto esse i cundius: quid excogitari poteri turpius 8 Iam,qui
dolorem siummum malum dicat , apud eum quem habet locum fortitudo, quae es dolorum, tib rumq. contemptio ἰ quamuis enim multis in locis dicat Epicurus , sicut hic dicit , satis fortiter de dolore: tamen non id spectandum est, quid dicat, sed quid consentaneum sit ei dicere, qui bonali luptate terminauerit , mala dolore : ut si illum audiam de continentia, O temperantiar dicit iule quidem multa multis locis: bed aqua haeret, ut aiunt: nam quo modo potes temperantiam la dare is , qui ponat siummum bonum in uoluptate een enim temperantia libidinum inimica, libidines autem consiectatrices uoluptatis . Atque iubis tamen tribus generibus,quoquo modo possunt, non incallide tergiuersantur. Prudentiam introducunt, scientiam suppeditantem uoluptates, d pellentem dolores . Fortitudinem quoque aliquomodo expediunt, cum tradunt, rationem negligendae mortis, perpetiendiq. doloris. Etiam temperantiam inducunt , non facillime illi quidem, sed tamen quoquo modo possunt: dicunt enim, u luptatis magnituinem doloris detracti ne fieri . Iun
190쪽
oFFICIO RV M III. 89 Iustitia uacillat, uel iacetpotius, omnesq. eae uirtutes, quae in communitate cernuntur, O in Α- cietate generis humani. neque enim bonitas, nee
liberalitas, nec comitas esse potes, non plus, quam amicitia ,si haec non per se expetantur ,sed
aduoluptatem , utilitatem ne referantur. Conferamus igitur in pauca. nam ut utilitatem nullam esse docuimus, quae hone nati esset contraria: sic omnem uoluptatem dicimus honenati esse contrariam . quo magis reprehendendos Callipbonem, O Diomachum iudico: qui sie dirempturos controuersiam putauerunt, si cum honestate uoluptatem, tamquam cum homine pecudem, copulavissent . non 'recipit istum coniunctionem honestas, a sternatur, repellit. nec uero finis bonorum, O
malorum, qui simplex esse debet, ex dissimilibus
rebus misceri , O temperari potest. Sed de hoc hactenus: magna enim res, alio loco pluribus uerbis disputata . nunc ad propositum. Quema modum igitur, si quando ea, quae uideretur ut
litas , honestati repugnat, dijudicanda res sit, satis essupra 'disputatum . sim autem speciem utit
talis etiam uoluptas habere dicatur, nulla potest esse ei cum honestate coniunctio. nam ut tribuamus aliquid uoluptati: condimenti fortasse non nihil, utilitatis certe nihil habebit. Habes a patre munus, Marce fili, mea quidem siententia, magnum: fedperinde erit, ut acceperis, quamquam tibi hi tres libri Cratippi inter cἴmctar ios ,
omnis honestati cotra ria. uoluptas eum honeri stare tamquam cum