장음표시 사용
81쪽
νleraque enim scripsit euersa rep.
consulatu suo, & de 'temporibus suis, & ora, tiones murutas, quas significat, cainseri, litterae sorenses.
cICERONI sdocto uoluptatibus . atque utinam risi .ctetisset, quo coeperat, statu, nec in homines non tam commutandarum rerum, quam Piscrtendarum cupidos incidisset . primum enim, ut stante re . iacere solebamus, in agendo plus, quam in scribendo , operae poneremus: deinde, ipsis scriptis non ea, quae nunc ,sed aditones noItras mandaremus , ut saepe fecimu ς. cim autem rest . in qua omnis mea, cura,cogitatio, opera poni solebat,nulla esset omnino; istae sicilicet litterae conticuerunt, forensis, senatoriae. nihil autem agere cum animus nou
posset, in ijs Iudiis ab initio uersatus aetatis; existimaui honesti me molestias deponi posse , si me
ad philosio'hiam retulissem. cui cum multum ad te cens, si cendi causa , temporis tribuissem, possea quam honoribus inseruire coepi, meq. totum resp. tradidi,tantum erat philosophiae loci, quan tum superfuerat amicorum , O reip. temporibus. id autem omne consiumebatur in legendo: scribendiotium non erat . . A Ximis igitur m malis hoc tantum boni assecuti uidemur, ut ea litteras mandaremus, quae nec satis erant nota nostrIs,
O erant cognitione dignissima. quid est enim, per deos,optabilius sapientia' quid praestantius: quid homini melius ψ quid homine dignius ἰ hanc qui expetunt igitur,philosophi nominantumnec quia' reuam aliud est philosophia, si interpretari uelis, inim Liuiliu sapientiae. Sapient ia autem est, it a ueteribus pbilosophis desinitum es, rari
82쪽
OFFICIORUM II. r . 'divinarum,o humanarum, caussarumque, quibus hae res continentur, scientia. cuius sudium qui uituperat, haud sane intelligo, quidnam sit, quod laudandum putet. nam siue oblectatio quae philosoplitet
eorum studijspotest, qui semper aliquid acquiarunt , quod θectet, O ualeat ad bene , beates
uiuendum: pueratio contantiae,uirtutisq. qua ritur; aut haec ars est, aut nulla omnino, per quaeas assequamur. nullam uero dicere maximam remum artem esse,cum minimarum sine arte nullast,hominum est parum considerate loquentiu, atque in maximis rebus errantium . si autem essaliqua disciplina uirtutis; ubi ea quaeretur, cum ab hoc discendi genere distesseris φ Sed haec, cum adphilosophia cohortamur,accuratius solem di ἡ s; stutari: quod alio quidem libro fecimus. hoc au- 2e Hoctes, rem tepore tantum nobis declarandam fuit, cur, si orbati resp.muneribus,ta hoc nos studiumpotissmum contulissemus. Occurritur autem nobis, O quidem a do Ilis, O eruditis, quaerentibus, satis ne constanter facere uideamur,qui,cum percipi nihilposse dicamus, tamen O alijs de rebus 4ρ-ei 'dissereresoleamus, oe hoc ipsio tempore praecepta vici persequamur. Quibus uollem satis cognita esset noIira sententia. non enim sumus j ,
quorum vagetur animus errore, nec habeat um-
quam,quid sequatur. quae enim esset i Ila mens, vel quae uitapotius , nonsolam distulandi , sed F etiam
83쪽
ab ipso Aristotele, Om Ilum principe, nobilitata. non enim ualde a per pareticis aca semicidissent luis praesertim
etiam uiuendi ratione sublata'nos autem, ut ceteri,qui alia certa, alia incerta esse dicunt, sic, ab his dissentientes , alia probabilia, contra alia improbabilia esse dicimus. quid est ergo , quod me, impediat ea, quae mihi probabilia uideatur , β-.q'tiquae contra ,improbare; atque virmandi arrogantia uitare, iugere temeritate,quae a sapietia dissilet plurimum ζ Contra autem omnia di- istutatur a nostris,quod hoc ipsum probabile elucere non posset, nisi ex utraque parte caligarum esset D ta contentio. Sed haec explanata sunt m cademicis nostris satis, ut arbitror ,diligeteri ιTibi autem,mi Cicero, quamquam in antiquissima, nobilismaq. philosiopbia Cratippo audiore. uersaris,ijs simillimo, qui ista praeclara pepererunt; tamen haec nostra nitima ueniris,ignota esse nolui sed iam ad instituta pergamus. Quin que igitur rationibus propositis oscis persequeo,
di, quarum duae ad decus, honestatemq. pertinent, duae ad commoda uitae, copias,opes acultates, quin tu ad eligendi iudicium et quando ea, quae dixi,pugnare inter se uiderenturumnestatis pars perfecta eLI; quam quidem tibi cupio Getisimam. hoc autem, de quo nunc agimus, id ipsum est, quod utile appellatur. in quo uerbo lapsa consuetudo deflexit de uia, sensimq. eo dedu-LIa en, ut ab hone Plo utile secerneret, constitueret honesum aliquod, quod utile non esset; c tilo , quod non honesum . qua nulla pernicies maior
84쪽
maior hominum uitaepotuit afferri. Summa quidem auctoritate philosophisiuere sane atque honeste haec tria genera confusa cogitatione iistinguunt. quidquid enim iussumsit, id utile etiam quod iusto, esse celiseelit, itemque,quod honestum,idem esse H ς vxiiς- Ilum. ex quo licitur, ut, quidquid bonestum quod hone
st,idemst utile. quod qui parum prospiciunt, hil ,-
saepe uersutos homines, O cassidos admirantes, eorum malitiam, sapientiam iudicant. quorum error eripiendus es: omnis q. opinio ad eam spe traducenda,ut hone lis consiliis, iustisq. factis, non staude, ct malitia,se intelligant ea, quae uelint, consequipose. Quae ergo ad uittam homia uita hominum tuendam pertinet ,partim sunt inanimata,
ut aurum,argentum, ut ea, quae gignuntur e ter tur, di auia
i r ,lit alia eius generis , partim animalia, quae ''--hμ 'habent suos impetus, rerum appetitus. eorum autem alia rationis expertia sunt, alia ratione utentia. expertes rationis sunt equi, boues, reli-- quae pecudes, es,quaru opere efficitur aliquid
ad hominum usum,atque uitam. Ratione autem ratione utε intentium duo genera ponuntur; unum deorum, tium duo
balterum hominum deos placatos pietas sciet, - ' Ρ' sanctitas. proxime autem, ct siecundu deos, homines hominibus maxime utiles esse possunt. ' ' ἰGrvmq. item rerum, quae noceant, oboit, eadem diuisio es. sed quia deos nocere non pu tant ; his exceptis, homines hominibus plurimis
obesse , uel prodesse arbitrantur . ea enim ipsa, F a quac
85쪽
si homine quae inanimata diximus,pleraquesunt hominumnat utilitis. essecta operis: quae nec haberemus, nisi manus ,
O ars accesisset: nec his sine hominum admini-yratione uteremur . neque enim ualetudinis curatio , neque nauigatio, neque agricultura, neque
frugum , fructuumque reliquorum perceptio, o conseruatio , ne opera hominum,ulla sepotulfiset. Iam uero, O earum rerum, quibus abundaremus , exportatio, o earum, quibus eger mus nuectio certe nulla esset, nisi his muneribus homines fungerentur. Eademq. ratione nec lapides exciderentur e terra ad ustum nostrum n cessaris, nec ferrum, aurum, aes, argentum so-deretur penitus abditum, sene hominum labore , O manu. Tecta uero , quibus O frigorum uis pelleretur, O calorum molestiae sedarentur, unde aut initio generi humano dari potuissent, aut postea siubuenire, si aut ui tempestatis, aut te me motu, aut vetustate cecidissent,nis communis vita ab hominibus harum rerum auxilia petere didicisset φ Mile ductus aquarum, derivationes fuminum , agrorum irrigationes, moles oppomtasfluctibus, portus manu factos: quae non mei, Minit hominum opere habere possemus. Ex quibus αμαι omnibus, multisq. alijspersticuum en, qui fructus, quaeq. utilitates ex rebus iis,quae siunt inanimatae,percipiantur,eas nos nullo modo sine hominum manu, atque opera capere potuis . Qui
mihς--i denique ex bestis stu tui, aut quae commodita ,
86쪽
op r I c I o R V M II. Inisi homines adiuuarent, percipi posset ἰ nam O, qui principes inueniendi fuerunt quem ex quaque bellua ustum habere possemus, homines certe fuerunt : nec hoc tempore sine hominum opera aut pascere eas, aut domare, aut tueri, aut tempestiuos fructus ex his capere possiemus: ab eisdemq. O ea, quae nocent, interficiuntur, O, quae usui possunt esse, capiuntur . Quid enumerem artium multitudinem, sine quibus uita omnino nulla esse
potuisset ἰ quis enim agris subueniret ἰ quae esset
oblectatio ualentium, qui uictus, aut cultus, nistam multae nobis artes ministrarent ἰ quibus rebus exculta hominum uita tantum distat a uictu, est cultu bestiarum .iVrbes uero sine hominum coetu non potu sient nec aedificari, nec frequent ri : ex quo leges, mores q. constituti, tum iuris aequa descriptio , certaq. uiuendi disciplina, per quas bene, beateq. uiuitur . quas res O mansu tudo animorum consecuta, O uerecundia es: esse Iumq. est,ut esset uita munitior, atque ut dando, O accipiendo,permutandis q. facultatibus commodis nulla re egeremus. Longiores hoc loco sumus, quam necesse est . quis est enim, cui non perspicua sint illa, quae pluribus uerbis a Panaetio comemorantur, neminem neque ducem iubella, nec principem magnas res, O salutares mne bominum studijs gerere potuisse ἰ commemoratur ab eo lThemistocles, Pericles, Drus, Age plaus, Alexander : quos negat me adimentis
ipsa sine hominis indu stria nullufructum ferrent, aggreditur dice,'
tra urbem smoenibus aduersus exteram uim .
87쪽
praestantis liimus a homini ab homine pessima quaeq.
hominum tantas res isscere potuisse.utitur A re non dubia testibus non necefariis. Atque ut magnas utilitates adipiscimur cos iratioe hominu , , atque consessur sic nulla tam deteriabilis pestis es, quae non homini ab homine nasicatur. est Dicaearchi liber de interitu hominum, peripatetici magni, O copiosi: qui, collectis ceteris causs , eluuionis, pestilentiae, vastitatis, belluarum Otiam repetinae multitudinis, quarum impetu docet quaedam hominum genera esse consiumpta, inde comparat,quanto plures deleti sint homines hominum impetu, id est bellis, aut seditionibus , qaam omni reliqua calamitate . Cum igitur hie locus nihil habeat dubitationis, quin homines plurimit hominibus et prosint; et obsint; propriis hoc statuo esse uirtutis,conciliaremianimos hominum, ad usus suos adiungere. itaque, quae
in rebus inanimis, quaeq. in usu, O tractatione belluarum fiunt utiliter ad hominum uitam,artibus ea tribuuntur operosis: hominum autem studia, ad amplificationem nonirarum rerum prompta,ac parata, uirorumpraestantium sapientia, O virtute excitantur. Etenim uirtus fore omnis in tribus rebus vertitur. quarum una est in per-s iciendo, quid in quaque re uerum , sincerumq. t,quid consientaneum cuique, quid consequens, ex quo quaeque gignantur, quae cuiusque rei sit casa. alterum, hibere motus animi turbatos, quos Graeci παθη nominanti appetitiones, qreas
88쪽
oppI cI ORVM II. 4 Hi ορμα e,obedientes escere rationi. tertium, iis, quibuscum congregamur,uti moderate, Ostienter quorum fluilijs ea,quae natura desiderat,expleta, cumulataq. habeamus: per eos denique, si quid importetur nobis incomodi, propulsiemus Alciscamurq. eos , qui nocere nobis conati sunt; tantaq. poena assciamus, quantam aequitas, humanitasq. patitur. Quibus autem rationibus hanc facultatem assequi possmus, ut hominum studia complectamur, eaq. teneamus; dicemus, neque ita multo post. βd pauca ante diceta sunt. Magnam uim esse in fortuna in utraqΗe partem, . vel ad fecundas res, uel aduersas, quis ignorat ἐnam et,cumprostero statu eius utimur, ad optatos exitus prouehimur: O,cum rellauit,affligimur. haec igitur ipsa fortuna ceteros caseus rariores habet; primum ab inanimis procellas, tem penates , naufragia, ruinas, incendia; deinde abestiis ictus, morsus, impetus. haec igitur,ut dixi, rariora. at ueco interitus exercituum, ut pro
xime trium, saepe multorum; clades imperato-τum,ut nuper summi,ac singularis uiri; inuidiae praeterea multitudinis; atque ob eas bene meritorum saepe ciuium expulpones, calamitates, fugae. rursusqsecundae res, honores, imperia, uictoriae, quamquam fortuita sunt, tamen sine hominum operibus, O nudijs neutram in partem repossunt. hoc igitur cognito , dicendum est, quonam modo hominum studia ad utilitates no-
modus est ab humanitate pra scriptus. fortunae uis in utraque parte sunt. scrinIaa
duce Pompeio : in Africa, ducescipione ,
cero i in Hispania, ducibus Pom
89쪽
amici re, aut periculo fecerit o. auitas ebus amtes gitur , studiis, olycijsq. mentia praeponen-da esse oscia iustitiae, quae pertinet adh unumhQm x in utilitatem: qua nihil homini debet esse antiquius,dὸEb. r , quorum nudia , uitaq. sini reru alta . gmtis Mycrsata eIl , tamen ab augendo homi . utilitatibus , O commodis non recesserunt . nam O erudierunt multos, quo meliores oueS , p. sisHta. μωist 46I- reb suis publicis essent; ut ThebanuὰIξενώζ,' Epaminondam Luis Pythagoreus , Dr usium cs , icit' Dio cin PMt0,multiq. multos: nosq. ipsi, qui mus in ora quid ad remp. attulimus, si modo aliquid attu-νta Rhiuia i δέ ὰ ς docturibus, atque doctrina instructi adtio magi - eam, O ornati accessimus. neque siolum uiui,a t-ο - - - que praesentes studiosos discendi erudiunt, atque docent, sed hoc idem etiam post mortem monumentis litterarum assequuntur . nec enim locussuri4 ii ita μῆμε p Gtermissus es ab iis, qui ad leges , qui ad non Lν sint, mores, qui ad disiciplinam reip. pertineret, ut o-sSRui δ tiumsuum ad nostrum negotium contulisse uideautur. ita illi ipsi doctrinaestudijs, O sapientiae de- diti, ad hominum utilitatem suam sapientiam , . prudentiam, intelligentiamq. potissmum confe- Λ ' uἡi runt . Ob eam etiam caussam eloqui copiosie, mοφgregu co D prudenter, melius est, quam uel acutis ne sibus praestat ne eloquentia cogitare: quod cogitatio in Ie ipsa certitur; eloquentia uero complectitur eos, quibuscum communitate iuncili sumus . atque , ut
opum cXamina non fingendorum fauorum caussi
90쪽
o p i 1 c I o NII. 39co re antur', stil , cum congregabilia natura mi , fingunt fauos: sic homines, ac multo etiam ' '
magis , natura congregati, adhibent agendi , co- gitandiq. solertiam. , nisi ea uirtus, quae constat ex hominibus tuendis, id est exsiocietate generis humani, attingat rerum cognitionem; β-liuaga cognitio, o ieiuna uideatur: itemq. magnitudo animi, remota communitate , coniunctioneq. humana, feritas sit quaedam , ct immanitas . ita fit , ut uincat cognitionis nudium consio- cogitatiotiatio hominum, atque communitas. Nec uerum ho dis 'en , quod dicitur a quibusdam, propteν thesessita- sectatio ho-temustae, quod ea , quae natura desideraret,con 'sequi me aliis , atque efficere non possemus, ic- circo istam esse cum hominibus communitatem, .. T 'O societatem: quod, si omnia nobis, quae ad uictum, cultumq. pertinent, quasi uirgula diuina, ut aiunt, siuppeditarentur P tum optimo quisique ingenio, negotiis omnibus omissis, totum se in cognitione, O sitientia collocaret. non est ita. nam i ait:
ret: tum docere , tum disiere uellet, tum audi- re, tum dicere. Ergo, omne oscium, quod ad dV ut pro coniunctionem hominum, O ad societatem tuen-'nestis' criniadam ualet , enteponendum es illi officio, quod cognitiorie, W sitientia, continetur. Ita forsitan nes is . In
quaerendumst, num haec communitas, quae ma 'xime es apta naturae, sit etiam moderationi,m9 idestaeq. siempor anteponenda . non placet. sunt