C. Cornelii Taciti opera omnia

321쪽

I IN Pribreia lurorum virorum is mos. II. Pericula. III. Tacito animos addit pr senstemporum felicitas. IV. Cn. Pulii Agricolae stirps pueritia adolescentiae iuria. V. Priam coirorum rudimenta in Britannia. I. Elius matrimonium quaesura tribunatus plebis praetura sacra aedilitas VII Othonia an heia matrem partemque patrimonii amittit.

In Vespasiani paries transgressus, vice se legioni in Britannia praees VIII Ibi alienae

famae curd suam promovet. IX. Inter patricios ad Mitur Aquitaniam regit. Inde consul, Tacito Iliam suam uxorem dat Britanniae prα- ponitur, adsecto ponti catus sacerdotis. X. Briatanniae descriptio. XL Incolarum origo, fabiatus, socru, sermo, mores XII. Eorum militia,

322쪽

3 regimen, conUentus: caelum, solum, metalla, margarita III. Vidine gentis ingenium. Caesarum in Britanniam expeditiones. XIV. Consulares legati Aulus Plautius, Osorius Scapula, Didius Gallus, Veranius, Suetonius Paullinus. V. Britanniae rebellis. XVI. Boudicea, generis regii femina, Britannorum dux Motum hunc compescit Paullinus; cui successere Trebellius Maximus mettius Bolanus, sed ignavi. XVII. Rem restruunt magni duces, Perilius Cerialis otilius Frontinus. XVIII. Agricola Britanniae pro scitur. Victis Ordovicibus Monam infulam in deditionem recipit. IX. Praeclarae artes, quibus provinciam regit, bellorum causas amovet. IX. It wrore, clementi parta pax. XXI. Liberalibus artibus G voluptatibus molliuntur Britannorum animi. XXII. Noviae gentes apertiae invasatae.

XXIII. Bello adquisita prodiis Irmantur. XXIV. De occupania Hiberni conm m.

XXV. Civitates trans Bodotriam sto explorantur. Motus Caledoniorum XXVI. I nonam legionem adgrediuntur cedunt territi.

XXVII. Redis tamen animus conspirantque civitates. XXVIII. Uypiorum cohors miro

323쪽

3is casu Britanniam circumvecta. XXIX. Calgacus bellum parat; montemque Grampium occupat. XXX. Egregia ejus ratio XXXIII. Romanos quoque adloquitur Agricola. XXXV. Atrox cruentumque proelium XXXVIII. Penes Romanos victoria Britanniam circumvehi principit Agricola. XXXIX. Domitianus, fronte laetus, pectore anxius, nuntium victoria excipit. XL. Triumphalia tamen ornamenta statuamque decerni jubet condit orio, donec provincia decedat Agricola B, e Britannia redux modeste agit. XLI. Elius e Principe ex auia pericula. XLII. Excusat se ne proconsulatum fortiatur. XLIII. Moritur, Domitiani veneno, ut fama fuit, interceptus. XLIV. Ous retas, forma, honores, opes. XLV. Mortis opportunitas, ante Domitiani atrocitates Taciti in Agricolam pietas. XLVI. Ex virtute solatia virtutissique

documenta.

Agricolae vitam scripsit Tacitus

325쪽

LARORU Virorum facta moresque posteris tradere antiquitus usitatum, ne nostris quidem temporibus, quamquam incuriosa suorum aetas omisit, quotiens magna aliqua ac nobilis virtus vicit ac supergressa est vitium, parvis magnisque civitatibus commune, ignorantiam recti, invidiam. Sed apud priores, ut agere memoratu digna pronum, magisque in aperto erat; ita celeberrimus quisque ingenio, ad prodendam vi uti memoriam, sine gratia aut ambitione, bonae tantum conscientiae pretio, ducebatur. Ac plerique suam ipsi vitam narrare, fiduciam potius morum, Uam adrogantiam arbitrati sunt nec id Rutili, Scauro citra fidem, aut obtrectationi fuit adeo virtutes iisdem temporibus optime aestimantur, quibus facillime gignuntur. At mihi nunc, narraturo vi-

326쪽

tam defuncti hominis, venia opus fui r quam non petissem, ni cursaturus tam saeva, infesta virtutibus tempora.

II. LEGiΜus, cum Aruleno Rustico aetus Thrasea, Herennio Senecioni Priscus Helvidius laudati essent, capitale fuisses neque in ipsos modo auctores, sed in libros quoque eorum saevitum, delegato triumviris ministerio, ut monimenta clarissimorum ingeniorum in comitio ac foro urerentur. Scilicet illo igne vocem populi Romani, libertatem senatus .conscientiam generis humani aboleri arbitrabantur, expulsis insuper sapientiae professoribus, atque omni bona arte in exsilium acta, ne quid usquam honestum occurreret. Dedimus profecto grande patientiae documentum :& sicut vetus aetas vidit, quid ustimum in libertate et ita nos quid in servitute, adempto per inquisitiones, loquendi audiendique commercio. Memoriam quoque ipsam cum voce perdidissemus, si tam in nostra potestate esset oblivisci, quam ta

cere.

III NON demum redit animus: quamquam, primo statim beatissimi saeculi ortu Nerva Caesar res olim dissociabiles miscuerit, principatum ac libertatem, augeatque quotidie felicitatem imperii Nerva Trajanus, nec spem modo ac votum securitas publica, sed ipsius voti fiduciam, ac robur adsumpserit natura tamen infirmitatis humanae,

327쪽

AGRICOLA. 329 tardiora sunt remedia, quam mala; it corpora lente augescunt, cito exstinguuntur, sic ingenia studiaque oppresseris facilius, quam revocaveris.

Subit quippe etiam ipsius inertiae dulcedo is invisa primo desidia, postremo amatur. Quid si, per quindecim annos, grande mortalis aevi spatium, multi fortuitis casibus, promptissimus quissique saevitiatrincipis interciderunt λ auci, , ut

ita dixerim, non modo aliorum, sed etiam nostri superstites sumus exemptis e media vita tot annis, quibus juvenes ad senectutem, senes prope ad ipsos exactae aetatis terminos per silentium veniumus: non tamen pigebit, vel incondita ac rudi Voce memoriam prioris servitutis, ac testimonium praesentium bonoriim composuisse. Hic interim liber honori Agricolae, soceri mei, destinatus professione pietatis aut laudatus erit, aut excusatus.

IV. NAEUs Julius Agricola, veteri, illustri

Forojuliensium colonia ortus, utrumque aVUm procuratorem Caesarum habuit quae equestris nobilitas est pater Julius Graecinus senatorii ordinis, studio eloquentiae sapientiaeque notus, iisque virtutibus iram ait Caesaris meritus. Namque Marcum Silanum accusare jussus, , quia abnuerat, interfectus est. Mater ulla rocilla fuit, rarae castitatis in hujus sinu indulgentiaque educatus,

per omnem honestarum artium cultum pueritiam

adolescentiamque transegit Arcebat eum ab inle-

328쪽

set C. CORNELII A cIT Icebris peccantium, praeter ipsius bonam integramque naturam, quod statim parvulus sedem ac magistram studiorum Massiliam habuerit, locum Graeca comitate .provinciali parcimonia istum, achene compositum Memoria teneo, solitum ipsum narrare se in prima juventa studium philosophiae

acrius, Ultra quam concessum Romano ac senatori, hausisse, ni prudentia matris incensum ac flagrantem animum coercuisset scilicet sublime .erectum ingenium, pulchritudinem ac speciem excelsae magnaeque gloriae vehementius, quam caute, adpetebat mox mitigavit ratio, aetas:

retinuitque, quod est dissicillimum, ex sapientia

modum.

V. PRIMA castrorum rudimenta in Britannia Suetonio aullino, diligenti ac moderato duci, adprobavit electus, quem contubernio aestimaret. Nec Agricola licenter, more juvenum, qui militiam in lasciviam vertunt, neque segniter, ad VO-hiptates commeatus, titulit tribunatus, inscitiam retulit sed noscere provinciam, nosci exercitui, discere a peritis, sequi optimos, nihil adpetere jactatione, nihil ob formidinem recusare,

simulque S anxius, intentus agere. Non sane alias exercitatior, magisque in ambiguo Britannia fuit trucidati veterani, incensae coloniae, intersepti exercitus tum de ahite, mox de victoria certavere. Quae cuncta etsi consiliis ductuque alie-

329쪽

ΑGRICOLA. 32 Irius agebantur, ac summa rerum, reciperatae

provinciae gloria in ducem cessit artem, usum& stimulos addidere juveni intravitque animum militaris gloriae cupido, ingrata temporibus, quibus sinistra erga eminentes interpretatio, nec minus periculum ex magna fama, quam e mala.

VI. His ad capessendos magistratus in Urbem digressus, Domitiam Decidianam, splendidis natalibus ortam, sibi junxit idque matrimonium

ad majora nitenti decus ac robur fuit vixeruntque mira concordia, per mutuam caritatem, invicem se anteponendo, nisi quod in bona uxore tanto major laus, quanto in mala plus culpae est. Sors quaesturae provinciam Asiam, proconsulem Salvium Titianum dedit; quorum neutro OrmPlus es, quamquam, provincia dives, ac parata peccantibus,, foconsul, in omnem aviditatem pronus, quantalibet facilitate redempturus esctet

mutuam dissimulationem mali. Auctus est ibi filia, in subsidium simul Q latium: nam filium,

ante sublatum, brevi amisit. Mox inter quaesturam, ac tribunatum plebis, atque etiam ipsum tribunatus annum quiete, otio transit, gnarus sub Nerone temporum, quibus inertia pro sapientia fuit. Idem praeturae tenor, silentium nec enim jurisdictio obvenerat Ludos, inania honoris, modo rationis atque abundantiae duxit, uti longe a luxuria, ita famae propior. Tum elec-

330쪽

32 et C. CORNELII A ex Trtus a Galba ad dona templorum recognoscenda,

diligentissima conquisitione secit, ne cujus alterius sacrilegium respublica, quam Neronis sensisset.

VII. SEMEN annus gravi vulnere animum

domumque ejus adflixit: nam classis Othoniana, licenter vaga, dum Intemelios Liguriae pars est hostiliter populatur, matrem Agricolae in praediis Ris interfecit praediaque ipsa,4 magnam patrim ni partem diripuit, quae causa caedis fuerat. Igitur ad sollemnia pietatis profectus Agricola, nuntio adsectati a Vespasiano imperii deprehensus, ac flatini in partes transgressiis est. Initia principatos,

ac statum Urbis Mucianus regebat, admodum juvene Domitiano, is paterna fortuna tantum licentiam usurpante. Is missum ad delectus agendos Agricolam, integreque ac strenue Versatum, vicesimae legioni tarde ad sacramentum transgressae praeposuit, ubi decessor seditiose agere narrabatur: quippe legatis quoque consularibus nimia ac formidolosa erat. Nec legatus praetorius ad cohibendum potens, incertum suo an militum ingenio cita succesib simul, ultor electus, rarissima moderatione maluit videri invenisse bonos, quam

fecisse. VIII. PRAEERAT tunc Britanniae Vettius Bolanus, placidius, quam feroci provincia dignum est temperavit Agricola vim suam, ardoremque compescuit, ne incresceret peritus obsequi erudit -