장음표시 사용
111쪽
112쪽
visuntur. Fliste expositis demus Lithuanice suos amnes. Lithuaniam a parte orientali terminant oscol, Iunc minor Tanais, hi & plurimi alij in Tanaim defluunt. Est & in dominio Lithuanoru Borysthenes qui ex terra plana & palustri ortus, per Rumam delatus in Pontum Euxinum tandem exit. De illo multa HerCdotus Iib. . Habet etiam perpulchra quaedam Marcellinus lib. 22. Meminit eius praeter Strabonem etiam Mela, Solinus. Sunt & Vnia, & memen, hic valde flexuose decurri imauesque deserens & merces: tandem in mare Prutenicum sitias aquas exonerat. Duuina, & alij, quibus ut & lacubus & stagnis irrigua est. Omnes autem isti fluuij & lacus maximam pisicium copiam subministrant, suntque pisces optimi ac gratissimi si oris. Est praeterea regio sylvis Operta, quae admodum magne sunt, decem aliquando quindecim milliarium. Prouinciara autem Lithuaniae Palatinos & Castellanos Sigitimundus Augustus Poloniae Rex in comitiis Lublinensibus in unum Reipublicae corpus, cum Polonis uniuit, &cerrum singulis Proceribus, Episcopis, Palatinis & Castellanis Lithuanis locu ac Ordinem in Senatu regni attribuit, ita ut ex uniuersio Regno Poloniae omnibusque prouinciis illi toturn is, sint in Senatu Episcopi quindecim, Palatini tringinta unus, Castellam maiores triginista, minores quinquaginta,et qui ossiciales Regni nominatur, Mars chalci regni & curiae Cacellarii ac viceCancellarij Thesaurari j a: de quib' in Polonia latius. Colebant Olim Lithuani numina ignem,syluas,aspides αserperes igne qui per sacerdote lingua ipsorum Zinet nuncupatum, subicctis lignis adolebatur, sylvas autem dc lucos sacrosanctos & habitacula deorum putabant aspides vero atque serpentcsi u singulis domibus vel ut Deos penates nutriebant & venerabantur.Soluuntur apud Lithuanos facile matrimonia mutuo consensu, & iteruatq; item nubunt,&inter se matronae palam concubinos habent maritorum permissu, quos connubij vocant adiutoreS: tra pellicatus viris probro datur. Cu quis sorte capite damnatus fuerit,de seipso iubente Dominosiipplicium sumere, suisque manibus se siuspendere cogitur, quod si recusauerit, tantisper minis & verberibus j eXagitatur, donec mors cm sibi inserat. Armenta victum praeben multo lacte utentibus. Panis Vulgi nigerrimu S est, ex siligine aut hordeo una cum furfuribus. Diuisum autem albissimus, ex puro tritico pinsitur. Uini apud eos rarissimus usus, Cereali poculo multi utuntur, plebeium Vulgus aqua. Cervisiam coquunt diuersimode S ex Varijs granis, puta frumento, siligine, hordeo, auena, milio, sed insipidam. Medone & spisso &tenui ct Vario modo cocto abundant, & illo reficiuntur & inebriantur. Lithuania dissicilis aditu ac quodammodo inaccessa, aquis omnia obtinentibus : hyem e commercia cum Lithuariis habiliora paludibus & sta- Erub alta glacie concretis, nitieque superinfusa fiunt omnia mercatoribus peruia. Opes apud eos precipuae animalium pelles, mustelinae,vulpinae,&pretiosiores,ut ictidibus quas Martes Vocant & Scythicis musi elis detracta , quibus Sebellinis nomen est. Ex his magnu 1s astum faciunt, Vt ex cera, melle, cinerC & pice. Omni S item roborea iIIa materia quae mage chor nostratibus dicitur, & ex qua in Germaniae inferioris di Belgicae maritimis regionibus uniuersa fere lignea opera Architectonica iam publica quam priuata, domorumq; magna ςX parte supellex& utensilia parantur, his partibus caeditur, illincque ad nos per Balthicum dc Germani- Cum mare aduehitur. Sed de Lithuania satis. De reliquis nunc paucula subiungamus. Sequitur in titulo
nostro Samogitia squod eorum lingua terram inferiorem sonat Russis Sammuasi la: regio Septemtrionalis S siati S ampla,Lithuaniae proxima, sylvis & fluminibus circumsepta, quinquaginta milliarium longitudine. ASeptemtrione Liuoniam habet, ab occasiu mari Balthico sive Germanico,qui sinus Balthicus proprie nuncu- se ili AE patiat versiis Septemfficinem reflectendo alluitur vicina est etiam Borussia. Abundat nobilissi m Mandidissimo ac purissimo melle, quod in omni arbore excavato inuenitur. Oppidum nullum habet, sic candidissimo ac purissimo melle, quod in omni arbore excavato inuenitur. Oppidum nullum habet, nonobiles in tugurijs vivunt, rustici in cassis. Gens huius regionis prccera & pulchrae naturae, agrestis
UM tamen & incultis moribus, parco victu vivens, sitim aqua sedare solita, raro cereuisia aut medone, ariri, amargenti,aeris, ferri,Vini ante nostra tepora expers & ignara: apud hos licita erat Uni Viro plures habere uxores, α P tre mortuo nouerca fratreq; fratriam in uxorem accipere. Gens praei erea ad diuinationes & auguria proeli-ui . Praecipuum numen Samogiticum erat ignis, quem sacrosanctum & perpetuu putabant, qui in montis al-
issimi iugo assidua lignorum appositione a sacrorum sacerdote alebatur. Vladi flaus autem ICX turrim in qua i ςQi si stebat, incendit, ignemque disiecit & extinxit. Succidit deinde per milites suos Polonicos sylvas, quas Ri quasn Lacras & Deorum habitacula Samogitat iuxta illud poetae, Habitar m Di, quoPefluas eneraban tur. Anno itaque M.C C ci xxxvi Christianam religionem profiteri coeperunt. Tertium locum tenet E ia, δ' . quo nomine hoc loco Rusium meridionale siue intelligimus,cuius urbs primaria Leopolis emporio & l. - Archiepiscopali sede celebris. Districtus prcter Leopoliensem siluit, Densis, Misense , Chelm V,& P mssensis. ' - Restat deniq; Vossiniumnae inter Lithuania, Podolia & Rustiam sita,frugibus abundat propter agri fertili late δ' j . Incolae strenui& bellicosi sunt, Ruthenicoque idiomate, moribusque & religione Utuntur, qui quidem ad i f sit Volga fluuio amplissimo Volgari dicti in hanc regionem venerunt, quam a suo nomine Volgariam, postea
iucceinu temporis riuolonia ni seu Vossiniani nuncupauerunt . Regio haec ad mzgnum Lithuaniae Ducatum per ii Hebar, sed nunc regno Poloniae adiuncta est. Districtus habet tres recensem, Voodimirem Οὐ Gemenecen Vrbes. simique tres ciuitates prouinciales Leu sto, Hariodomim, & Deteme nec, quae complura oppida & munitiones Lacus. subiectas habent. Lacus hic&stagna plurima piscibus reserta, ac sylvae feris. Est &in hac Tabula Podolia sita oi . . Tyram fluuium qui aer dicitur, abortu habet vastissimos campos & inhabitatos, usq; ad paludem Mae- Todolia. D'iacm: regio est fertilissima, semel seritur, ter metitur: pratis ita luxuriat, Vi ispe boum cornua vix C gramine Satω. RPpareant : ager tamen durus est nec potest proscindi nisi sex bubus robustissimis aratro iunctis. Vrbes prς Soli ferti Das ςj p in irant Camismer, ta' eritis si, Messia Sc Prassum. Bur condita est a Bona Regina Ioannis Sfortiae Dunbar. ci. Mediolani filia, Sigilinundi Regis uxore. Sed de hac Tabula quae dicta sunt bactenus, sussidant,ad Transsylvaniam pergimus.
113쪽
Transflκania Daciae veteris pars est Mediterranea, quam Ripensem Romani dixere,nomen nunc habet fimo.
a fyluarum montiumque ambitu; sylva est Hercynia; mons Carpathus: Digitur di Septem castren siis r omina. vulgo, nomine a Voce Germanica Debenburgen mutuato, ac Erriti Hungaris. Terminant eam ab Oe- Suuscidente Pannonia, a Septemtrione Polonia, ab Austro Valachia, ab Oriente Molclauia. Est autem Trim Tyl- Soli fertili Dania rerum omnium feracissima. Ac frumeti per uniuersam hanc regionem magna est ubertas: Praeter ex oe- rientiam quotidianam testatur id Traiani numus in quo Ceres erecta, dextera tenens cornu Amaltheae lae Lia tabellam: cum hac epigraphel tandantia Daciae. Vinum fert praestantissimum ad Albam Iuliam, Deriam Egmedinum, Birthelbinum, Fenuscium. Fructu uitem magna copia est,in ter quos ut reliquos Omiria praestatissima pruna Damascena Vulgo dicta,mala Cotonea, Cerata dialcia,qus cia marosticanis Italicis conferri nos As ut, Melopepones vulgo Melones, praestatissimi. Herbae etia nobiliores passim Crescunt. Rha Ponticum,Cen- taurium maius, Gentiana maxima flore flatio & purpureo, Rhodia radix, Absinthium Mntacum, Libanotis prima Iheophrasti, Crocus aliaeque sexcentae. Metallorum fodinae nobiles permultae. Auri etiam ad Sculattin, quae Tutakna dicitur Hungaris, & ad Rimili Dominu et, quod sonar Rivulum dominorum. His locis exscinduntur glebae auri purissimi, cuius effossi statim usus esse posmit sine ulla accurata separatione. Auri hanc ubertatem testantur frequentes Romanorum nil mi aurei qui his locis saepe effodiuntur: quorum parte at terax iri est emgies cum petaso, & hac inscriptione C.CATO. parte altera Dacia forma Diuae, libellam dextera te nens cum inscriptione AVR: PUR. Argenti fodinae sunt ad mera &Radna. Cuprum ijsdem montibus effoditur quibus aurum & argenrum. Chalybs ad Θ serrum ad Thorosio Sc 'Mahuntari: Sulphur & antimonium in cupri fodinis. Salis autem fossilis tanta Copia est, Vt Vicinis regionibus abunde subministret. BOum prae- AB alium viterea tanta multitudo, ut etia praegrandeS singuli si1ngialiS sepe florent endantur. Qtrad dicam de equ is, quos rictis generosos & praes antes producit, queis per se mollis alterno crurum explicatu glomeratio. Quid auium varia genera commemorem3 Aquilas, Falcones, Phasianos, Perdices, Pavones sylvestres, Gallinagines Scolopaces Olympio, uicutis Plinio, vulgo Smppas, S GallosῖQuid aquatilesὶ Cygnos, Tardas, & Onocrotalos. Et ut ab auibus adferas transeam. Habet haeC regio saltus pra gi an des ac nemora ingenti in quibus Uri Bubali Au
ces, Cerui immanis magnitudinis, Lynces, Maries, Murespontici, Ursi, Danas, & Lepores albi Coluere hac s-,i- regionem iam olim variae gentes Iannes, quorum etiam hodie reliquis sunt in Hungaria: tum Metanastae etiam Plino nominati, & Getae, Bastarnae, Sarmatae, Graeci, Romani, Scythae, Saxones, Hungari. Romani eam sero debellarunt ' Nam Traianus Imperator Victo Decebat o Dacorum Rege, primum eam in prouinciae formam redegit, urbemque Zarmi Zegethusa Vocauit de suo nomine Vlpiam Traianam. Vlpianus lib. I.de Ceniasibus. In Daua quoque Zermensium colonia a Diuo Traiano δε-cta, ruris Italici UR Zarmizegethusa quoque eiusdem imis es. Exstat autem hic Vlpiani locus Digestor. lib. I .Tit. XV. Eam Galienus ducentos post annos amisit, exque eo tempore humanitate sermoneque S eleganti j s Romanorum depositis, coeperunt i ncciae fero m Barbariemque pristinam repetere, ValAchorona etiam nomine adsumpto. .Post Romanos Scythae Attitariae tac loca insedere, 1eptemque sedes liberas sibi exstru Xere. Scythis Saxones siccesserunt Caroli Magni tempore, qui patria deserta haec loca i nsedere, eAstructis septem ad Scyi harum exemplum urbibus liberis. Postremo e-tumna metari alios subsequuti, partim loci Vicinitate allecti se Dacis miscuere: partim iniurijs prouocati,sub Stephano Pannoniae rege quem sanctum indigitant, totam istam regionem expugnauere. Ab his structa sunt et am aliquot oppida. Pars Transsylvaniae montosa, sero deuicta est a Mathia Huni adequi Coruini cognomeniatum habuit, posteaque a Stephano Hungariae rege. Nathias ille Draculam quendam Transsylvaniae monto- ω Voluodam hominem inauditae crudelitatis Vivum cepit, & poli decenni j carcerem pristino loco restituit. Ferunt hunc Draculam Turcis legatis quod honorem depositis tiaris quas Turbant vocamus non praestitisset, tres clauos per diademata illa in caput usque adegisse, Ut si Vellent cidarim deponere non possent. Turcas pIures captos palis confixit, & inter eos de more caenauit, AliiS plansas pedum excoriavit, easque sale conspersias capris lingessis exhibuit. Transsylvania nunc in tres diuiditur nationes suis inter se motibus & legibus dissideo te; & distinctis terrarum locis prouinciam incolentes, Videlicet in Sariones, CicuIos & Hungaros. Transsiylvani Saxones sicut caeterae omnes nationes Germanicae, habet peculiarem linguae dialectum. Vrbes & arees 1 n colunt munitissimas, & caeteris nationibus praestant. Sede eorum suns septem, nempe Zarmariensi Mabes enses,
i Miggenia , Reugmaria, Seges burgensis Schesburg forte, sac- , Her dc Rupes ta I tu sorte,quae singulae pagos aliquot subiectos habent. Ciculi Moldauiae finitimi a Scyxlijs Oriundi suis legibus & moribus vivunt, filaque ossicia sorte distribuunt. Nemo apud illas ignobili. ςsic nsciur, etiamsi manu aratrum tractet, aut
114쪽
115쪽
116쪽
Iib. a cap. 9 6. hmonesum Ponticam Appianus in Mithridaticis, Chersenam Paulus Diaconus Hodie Peroco D & Gesara Antonio Pineto, alijs Praee &Tartaria minor dicitur. Ampla est Simi Peninsula, inter Pontum Euxinum dc Mςotidem paludem usque ad Bosphorum Cimme rium, qui Europam ab Asia discernit, versus Ortum porrecta. Longa est XXI I II mi Iliaria. L in XV. Peninsula quae ab Oriente Sc Meridie a Perecopia media est, hyemem placidi sit --ἔς pcr ei mam, & aerem temperatissimum habet. Nam in fine decembris hyemis initium, in medio vero Februari hyemis asperitas, quae magis nivosa, nec tamen integro triduo illa magis durat, quam frigida S gelu constanSest: Nec diutius quam ad initium Martii illa durat: Sub initium itaque veris, & in autumno sere calidiore aer pestilens plerumque enicitur. Vniuersa autem ipsa Regio frugum feracissima est, ac pascendis gregibus at- Solis trἰπή que armentis valde idonea. Sed quamuis solum fertile incolae habeant, plurimi tamen agros non colunt, nec serunt. Eqriis, camelis, bobus, Vaccis, pecoribus dc Ouibus abundant, ac inde victitant. Est praeterea auium Animalium vadelicatissimarum ibi copia, quas aliquando Christiani vel Turcar,rarius tamen peregrini Poloni capere sol Cnt. riam VenationeS certiorum,caprarum, aprorum & leporia in ditione Tartarica & Turcica mari vicina,siunt plurimae. Chersonesum autem hanc mediam horridi &ardui montes velut Apenninus Italiam in boream & Austialem dirimunt. Australem,cuius Metropolis est Capha Mali Ometes anno M. CCCClxxv.occupauit, Se sibi tri- Imperium butariam fecit. In boreali vero parte Tartari, Crimari vulgo appellati latissimos inter Borysthenem & Tana- iorum. im campos, pascuis subinde mutatis peruaganteS, sedem Regiam annos iam fere quadringentos habuerunt Oppidum Crimaeum, unde & Crimaei Tartari appellati fuerunt. Hi postea perfosso Tauricae ad insulae forma I sthmo, circa fossam ea quam PraecOp appellant, ciuitatem eiusdem nominis &Regiam sedem cum condidi 1-sent, Praecopenses Tartari inde dicti sunt. Horum Rex Tu icis foedere & societate coniunctus cu proprios fra- ' tres instigantibus Iurcis a qui bus bello petebatur, submouisset, & Capham obsidione premeret, a viis Consiliarijs ad hoc amplis muneribus corruptis, cum duobus filiolis in frusta concisus, Ottomannicae amicitiae in-Delix exemplum praebuit : Eo enim occiso Tartari, qui hactenus liberi dc indomiti, ex iocijs & fratribus Ottomannorum facti sunt serui,& more aliarum Turci carum Prouinciarum non Regem, sed Beglerbegum, id est Vice-Regem accipere sunt coacti. Quale autem sit Turcicum impertu ex Walachiae, Grςciς dc Imperi, Turcici descriptionibus facile potest cognosci,eo Lectorem breuitatis causa remittimus. Praeter Casan autem de Astrachan regna Tartarorum, qui agros colunt domosque inhabitant & nunc Moscho subi jciuntur, praeterque dictos Praxopenses, sunt & ali' Tartari campestres, qui cateruatim in campis nullis finibus obseruatis degunt Scin hordas veluti in quasdam prouincias, a quibus & cognominantur,divisi sunt,de his suo loco Asiaticis vide- licet Tabulis, dicemus. In Australi Metropolis est Capha olim dicta Theodosia, emporium celebe: 'ν
ius Genuensium colonia. Sita est ad mare. Portum copiosum illassemper habuit. Genuensium tempore ap di, paret eam diuitem & frequentem admodum fuisse. Postquam vero a Turcis ab annis plus centu Genuensibus erepta fuerat, Christiani Itali in angustum ita redacti sunt, Vt exiguae & Obscurae admodum corum reliquiae in ea supersint: Ciuitas pristinum splendorem magna ex parte amisit.Templa Cluistianorum Romana prostrata, cedes dirutae, muri & turres, in quibus Genuensium plurima in signia & inscriptiones Latinae visuntur, collapsa iacent.' Turcis, Armenis, Iudaeis, Italis, S Graecis Christianis paucissimis habitatoribus referta, negotiationibus portuque uniuersie eius Tauricὰ nunc etiam nobilis est,uineas, pomaria dc hortos fere infinitos lia Dei Capham non raro nauigatur, ex VniuersiSuiciniori bias & rCmotioribUS Graeciae insulis,saepius vero ex ur- De Con stantinopoli nam secundo vento duorum tantu dierum spatio, Vel paulo amplius nauibus co ventu t. Ac oraeter hanc fiunt 'recopia a veteribus Graecis Eupatoria, Pompeiopolis, Sacer Lucus, Dromon vescursus Achillis seum c um vel Heraclea moestuta: Cossouia,Emporium non ignobile: Est & Letrimenum. Quod Arcem la-
117쪽
118쪽
dendi facultas:&aliar. Fluvij in hac regione plurimi, non parui ad modum ex montibus decurrentes Diuei Culos etiamsi non magnos, nam aqua non est profanda, Lapidissimos tamen & delicatos plurimos habet Sesquoniam Tartaris piscium rarus est vitas, Christiani tantum & peregrini cum eo veniunt, in iis capiendis ope a am nauant. Inter fluvios autem praecipui Borysthenes vulgo Nisper altissimus rapidissimus &latissimus fluuius qui a Septetrione labitur 1n Carcmitum sinum seu fluuium atq; in Pontum Euxinum penes O a uiam annuat Don, rae Jamaracia in muli1S alij S. B phorus Cimmerius ad quem usque hanc Chersonestim protendi dix1mus,fretum est quod Europam ab Asia disterminat,duorum millium passuum latitudine, per quod palus Maeotica in Pontum defluit. Hac Cimmerius a Cimmerijs qui partem eius frigidissimam inco It 'diei tur: et ab Oppido Cimmerio, ut vult Volaterranus. Motis palus est prope Phasidis ostium recipiens Vanama Haec Ponti mater dicitur Scythis, teste Dionysio, ob id maxime quod multa inde in eum emitat aqua di stracta potissimum ex Cimmer1o Bosphoro atque ex multis aliunde locis, quae adeo ex omni Parte D udem replet ,Vt non possit antra sua labra contineri. Haec quia plurima recipit flumina, piscibus valde abundat Pontus ItidCm, cuius su perior aqua dulcis est, inferior salsa. Hic cum prius Iems imo secundu Sopho
trucidabant, dIceretur, postea Euxinum figura quam vocant φ υσμ dixere. Alij hoc ad Herculem alii ad lonas retuleIe. I'Ontum Vero dixere tanquam alterum Oceanum, putabant enim eos qui illum naui me eximium quid & memorabile pretesticisse,&cb id, inquit Strabo, per excellentiam proprie Pontum appeἴarii quemadmodum Homerum poetam. Montes horridi atque arduuin priniis illi qui Chersonnesum mediam ω-
Sed haec hactentus: Deinceps reliqua vide us. Ius veld artaros administiatur in ciuitatibus vel oppidis Chalai, & reliquorum Sullanorum. Presbyteri Cadii vel Iudices in pagis. Begi vel Praesem oui 'Senatores,
Iudices in pagis, Begi vel pnaefecti, qui iniurias particulares audiunt & decidunt, perpetui habentur. Verunt amen capitis, sanguinis, furti, quas criminales, fundi, quas ciuiles catasias nos dicimus, Chanus ipse cum Consi- , αδ is uis decernis In quibus etaponendis causidico non egent, si btilitatibus iuris, calumniis, excusatio nibus, nec dilationibu S Utuntur. Extremae enim conditionis Tartari vel peregrini coram iudicibus & Cha no , . , , ipso, quo iςmper audiuntur, Sceleriter eXpediuntur, iniurias suas ipsit per se libere admodum exponunt Sciole Cr edi OmnibuS enim semper ad illum aditus patet. Filios a primis annis Arabicis literis instituendos filias vero canaae suuentis non donat alunt, Vertam propinquioribu S sanguine curandas tradunt .Filios adultos Chano vel Sullanis in mitis modus. nasterium, filias nubiles insignioribus ac nobilioribus Tartatis vel Turcis dant in matrimonium. In aula Principis insigniores d a1 tari & nobiliores non ad fastum vel superbum luxum, verum pro necessitate & honestate satis splend1di & ciuiles sunt. Feminas Mahometica lege quot possunt & volunt,aiunt & uxorcs a Peti-gorensibus plerumque emunt, quas etsi non superbe, tamen satis pro gentis more culte & ciuiliter ex quibus vero prolem suscipiunt, quam honorifice & spendide sustentant & curant. Antequam in Tauricam seu peninsulam Venerunt, moribus multo agrestioribus gens ea sera & campestris squod nunc etiam ex agrestiori es 's-pparet fuisse videtur: nam illis Mahometicis legibus, iure, literis & moribus illa tum prorsus c 2 1 tui. Enimuero a d urci 3 humanitatem,& falsium illum cultum Tartari edocti maiori nunc ex parte nobilio Tes nospitalitatem colunt. Cum in publicum eZit Chanus, miserrimς sortis homines non excluduntur a Cha-DO Vero conspecti examinantur, videlicet ut siquid opus habeant, reserant. Legibus Obedientiam magnam I artari praestant: Principes suos Deorum loco ipsi adorant & venerantur. Iudices, pro lege Mahumetana per pe tui & spirituales pro diu is, indubitataeq- omnis aequitatis integritatis fidei Sc opinionis viri inter illos habentur. A controuersiis, criminationibus iuridicis iurgijs minus necessarijs & particularibus,inuidia. odio isi riseXcessibus, omni luxu & ambitione, in victu & amictu prorsus alieni sunt. In aula principis nec inter suos Stadios, arcus, nec alia VI la arma illi gestant,exceptis viatoribus, vel peregrinis iter facientibus, in quos admo- citi humani & hospitales sui. Ilii a prcedonibus semper 1ecuri: Verii a latronibus vel fui ibus qui nihil quicquae aliud praeter equos illis furantur, nisi pcrpetuas excubias agam)noctu minuS tuti esse solent. Nobiliores panem, Carnes,cibum, Vinum igni eliquatum & mulsum potum habent, agrestiores pane carent, verum milio CPlacullo lacte & aqua dilui quem cassa vulgo nominant,& caseo pro cibo, pro potu lacte equino Vtutur. Ca- melos, equos & boues oneri inutiles, vel iam moribundos iugulant, ac Ouilam carnibus non raro velantur. Mechanicas artes rarissimi exercet,& in ciuitatibus vel Oppidis pauci admodum mercaturam eXercent,& quia Cunque artifices vel mercatores ibi reperiuntur, vel Christianorum mancipia, Vel Turcae, Armeni,Iudaei Ce Lebj, Petigorenses qui Chrismam stini, Phylistini vel Cyngani obscure & extremae conditionis homines sunt.bed de Taurica Chersoneso ac regionibus Septomtrionalibus quae dicta sunt hactenus, sussiciant. Ad Hispaniam , cui in nostra distributionc princeps locus deinceps tribuitur, quod scit austum qi sit eam lustratuit tran
119쪽
H puma nobici Europae Regio, primaque Continentis Terrae Pars,ab Hispano Rege,ut notat Iustinus, aetis.
dicta est. Alij sic nominatam volunt ab H pali urbe nobilissiima, quam hodie Sevisitam are ant. A- in te τnbrahamus vero Ortelius, Vir in Palaestra Geopraphica valde operosus,quum Iberiam Axiae Regione/deducta. Olim P iam a Pane, quem Iberis Dionysiius, victoria potitus, praefecera inde vero Spaniam ab IunioribuS VO- C tam fuisse, legisset apud Auchorem de Fluminibus & Montibus, fidem sequutum Sosthenis lib. III. rerumibericarum; Scriptoresque fere omnes animaduertisset primos Hispaniae Incolas ex Iberia usque derivare; adductu. est, ut ab Spania potius illa,quam ab Hispano uel Hi paci nomen Regioni inditum, crederet.Sane σπα α nominat D. Paulus Epistola ad Roma. cap. xv. Spaniam etiam vocat alibi D. Hieronymus, ac multi alij. Qua autem Hispaniam Latini Scriptores, Ptolemaeus, Stephanus Salij σπαν2αν vocant, reiecta adspiratio Πe,tem Poribus antiquissimis Iberiam & Hesperiam nominatam memoriae produnt Strabo,Plinius,alij que Iberia quideab Iberia Asiae regione, unde primos Hispaniae Incolas non pauci deducunt. Alij liberiam ab Ibero Rege tra hunt ό alij ab Iberio flumine; Avienus ab Ibera Baeticae Opido. resam vero, ab Hespero, Vt quidam memo Tant, Atlantis fratre,Vel ut Horatius putat,ab Hesperia Hesperi filia, vel potius ab Hespero stella Occidetali:quia in Europς Continente nihil est hac Regione Occidentalius. Quumque &Italiae nomen idem esici, Horatius Iaanc Vltimam canit. Celtiberiam quondam fuisse nominatam tradit Appianus: quae tamen pars Hispaniae s qua Celticam olim dixerunt teste Varrone poti censenda. M arrit Hebraeis dici notant Gulielmus Postellus S Benedictus Arias Montanus in Abdiam. Atque haec de nomine: sequitur Quantitas & Qualitas. Qualitas Cosistit in Finibus & Circuitu,quaeq; inde quasi nascitur, Forma vel Figura. Quod igitur ad fines radiuit Hispa- niae duo quidem latera Oceanus, Aquilonare Cantabricus i Occidentale, Atlanticus; Tertium, quod ad Μeridiem,ubi Fretum Herculeum, mare pulsat Ibericum, quod & Balearicum: Versus Orientem PyreneOS habet Montes, perpetuis iugis ab Oceano, ubi Flauiobriga, hodie Fuentarabia, tendentes ad Mare Mediterraneum; duobus insignes Promontorijs, uno, quod Otiso cognominatum, in Oceanum proiecto, altero, quondam ab Vmeri Templo, nunc vero, ab S.Cruce denominato, in Mediterraneum. Hispaniae longitudo maxima milatarium Hispanicorum CC.Latitudo qua maxima CX l. , qua minimal X. Ioan ies Vasaeus in Hispaniae Chronico memoriae prodit, Hispaniam ad Pyrenaeos tam angustam esse, ut quum per eos iter faceret, in Monte D. Hadriani, Ferdinando Cotone rerum istarum peritissimo commonstrante, nisi sesellerit adspectus, utrumque Viderit mare; Oceanum scilicet, cui peragrinant CS erant proximi,atque emuul S, quousque Sculorum a Cies ferre poterat, albicantes maris Mediterranei fluctas. Circumitu aute DC. mid. statuunt,&lius. Strabo,
Ptol. & alij Hispaniam comparant Corio Bubulo humi protenso: cuius partes ad collum pertinentes in adinhaerentem ipsi Galliam porriguntur. Collum inquam, quantum protenditur Mons Pyrenaeus ab Mediterraneo Mari ad Oceanum Britannicum: inde dilatatur ad Brachia, ab Nova Carthagine usq; ad Cantabros: Crura a Freto Herculeo usque in Gallaeciam & Mare Britannicum vltimum Corij ad modum Caudae , Promon-ZOrium Sacrum, hodie S. Vincentis quod extenditur in Oceanum Atlanticum, longe ultra Omnem Hispania. Exposita Quantitate, in medium prodit qualitas, catus caussa plurimum in Climare, Si tu que Casesti. Su est Hispania medio Quarti,totique Quinto,parti etam Sexti Climatis; ubi optima ad res OmneS TemperieS. Nam neque ut Africa violento Sole torretur: neque, ut Gallia,ventis adsiduis fatigatur et sed intcr utramque media, hyeme & estate temperato Sole perfruitur. Hinc magna Coeli salubritas per Hispaniam, teste Iu dio, aequalisque Aeris spititus nulla Paludum graui nebula inficitur. Huc accedunt marinae aurae undique adsidui 'fatus, quibus Omnem prouinciam penetrantibus, euentilato terrestri spiritu, praecipua omnibus sanitas redditur. Non eadem tamen Hispaniae passim qualitas. Qua enim Arcton spectasi plerisque scribentibus,sti-gidior est, nonnulliusque asperitatis; Oceano semper Obnoxia, interiorum aquarum indiga,malignaeque iu- de habitationis, quum etiam Rupibus, Saltibus, Locisque Siluestribus pleraque Obsessa. Qua, Montibus sere perpetuum intercurrentibus, in Austrum declinat, tota felix, tota beata, ut multis magnisque Fluminibus irrigari,sic tempestiuis pluuijs,quantum sufficit, recreari sOIita, dc hinc Omne genus,ea praecipue parte,Frugia, Animaliumque non benigna solum Mater, sed & Nutrix solicita. Memoriae mandat Philostratus; hic Caeli temperiem esse talem, qualis Autumni tempore solet esse in Attica. Admirandam eoruTri,cum quae ex terra suci senilisae proueniunt, tum quae in terrae Visceribus generantur& latent, sertilitatem; Animantium item, quae Terra Marique nascuntur prςstantiam,quis digne utque singula flagitant,commemorabit Incredibilis per omne Hispaniam Frugum Vbertas; Sc plerique Agri tantae fiunt liberalitatis, ut pro accepto uno Tritici Modio tris inta plurimum Colonis reddant; saepe etiam quadraginta, in Baetica praesertim, quae quidem Frugibus cun-gisque rebus admodum felix. Herbarum cum Satiuarum, tu Voluntariarum, quς citra sementem erum pusiouibus ue in si nes sunt & peculiares vires passim, cumprimis in montosis locis est feracissimat via su1 dissi- is induit Pomponius, Linum aut spartum alit. Tructus etiam arborum numero plures, formaque grandiores habet. Ouid Mala reseramὶ Inter ea melioris note sunt duo, Canusium & Regium. Quid Pyra In ijs si ita oremae classis uuari ror, quae Odore gustuque suauissima: planum,quod trafuscarum vocant omnium Pyro- eram minimum Vinosium, Pintum, Quartumque, quod Hispanis Sine Riguis nominatur . Quid Olivas In hariam nomero Primas obtinent Hispalenses, quae magnitudine iuglandes excedunt. Quid de reliquis dicam
pCE sunt non paucis Mesa Hesperia vel Citrea ; Cydonia quae vulgo A
se Vm G uriata suis etiam Corijs medicinam facientia. Quid Vina commemorabo, optimi saporis Odo1 1que II τ' ciuidemstenerosa admodum leguntur, alijs tamen x alijs locis praestantiora, quae Marineus Siculus in- e Rebus Hispaniete. Hispania etiam Diues quondam Vniuersim, Vt nunc quoque Varus mi Oi,' 6 eiosissi in is Auri, Argenti, Aeri Ferri, Plumbi,alioxuque Metallorum Thesauri si de quibus videnda,quae
ex Possidonio, tum ex alijs Strabo Lib. I M ; quae item traduntur ab Diodoro Siculo, Solia o Poli filii or Iustino libro ultimo, Panegyrista Thcodosij & alijs. Quid ia in dicam de Salinis 3 Sal in Hispa cociui verum etiam plurimum effodi, hoc est & fieri S gigni, tradit Solinus. Fit in multis' tririe in Q Aouis puteani S, Vr apud Sequntiam & alibi: unde Regibus magnum exigitur x ectigal. Gagni
inni a non Hispaniae turri in extremi SMaris littoribus, cae eris candidior. Sunt & Montes Hispaniae,
120쪽
riai Salis, ut apud magorim; in quibus lapidicinarum modo Sal caeditur ,& arborum modo postea piatulat
ac renaicitur. Apud Opidum L ntiqueram Vallis est amoenissima, cuius longitudo pass. mille quingentorseex omui parte montium clausa iugis, quae hieme pluuialibus aquis impletur, & in formam magni lacus em citur, cuius aquae calore Solis ,adjuvante Soli genio, in Salem candidum conVertuntur. Alias silentio piae tereo salinas. Est Hispania praeterea di pecoris Om Dis generis diVes, gregibuS S armentis plena, adeo ut mugitu, hiatuque Nemora, SilVae, Montes, Prata, Campi, Salius Vbique resonent. Equos alit Optimos: Cete ris Baetica plures: Asturia fortioreS: Asurcones inde dictos. Leones autem, Camelos & Elephantos non novit, nisi cicures & aliunde advectos. Ad Venationes extimulant cum alia, tum in montibus, vallibus, Silviiaque Damae, Cervi, Apri ,Vrsi, Lepores, Cuniculi. His sane abundantem docet Hispaniam verssiculus Catulli: Cuniculose Cestiberiae Ali. Ad Aucupia in vitam cum aves aliae, tum Aquilae, Ardeae, Accipitres, Atagines eo nuper ex Sicilia allati. Item Crues, Anseres, Perdices, Palumbi Torquati dicti, Anates silVestres & Cicures. Sed de his statis, ad Imperia Maiorum venio, quod Caput in Methodo nostra prOXime sequitur. Non animus hic mihi recensendis cum ex alijs, tum Iustino, Diodoro, Iosepho, Eusebio, Hieronymo, suppossititioque Beros & Interprete eius Annio Viterbiensi, Antiquis Hispaniae Regibus, rebusque ab ijs domi militiaeque gestis, Lectoiem morari. Morari hoc esset & ineptire cum multis. Tubal non in Hispania neque in Europa ,sed in Asia fuit . Huic qui sus-
sciuntur, Iberus, Iubalda, Brygus, Tagus, Paetus S alii, Re sine censendu Absit: nisi quis fluviis alijsque
rebus Inanimatis nasci tunc temporis solitos Reges concedat. Qui fictum illud agmen sequuti, non melioris sunt conditionis. Incerta omnia: ut & vix certiora, quae successione quidam gessisse scribuntur in Hispania , Regibus quasi exactis, varia fortuna, multisque S Populis a se seminaris & Opidis conditis, Lydi, Thraces, Rhodi j, Phryges, Cypri j, Phoenices, Fgypt ij, Milesiij, Cares, Lesbi j &Chaldaei. Exploratiora censeri solent, quae ab Carthaginiensiibus, Romanis,multoque post Gotthis, Vandalis, AlaniS,SueViS, HunniS, eorum. que Regibus patrata niemoriae produnt Scriptores, qui partim rebus gerendis adstiterunt, partim ex fidelissia ana aliorum cognoverunt relatione. Ea, paucis dicam, sic habent. Quum in Hispania longe lateque domunarentur & pleraque sub ditione sua haberem Poeni, alij que Africae populi, contra eos primi omnium cuna armatis exercitibus Mo S. P. misIi sunt O . &P. Cornelii Scipiones, belli Punici 1 I. initio : qui septimo eius belli anno sunt caesi, Q Pulvio Flacco &Ap. Claudio P Olcro C . Submisius anno sequenti Patri P truoque P. Cornelius Scipio Africanus Major multa prospere gessit, primusque ibidem Provinciam fecit, Caecilio Metello & L. Veturio Philone C .anno V.CGI D XL 1 r. Hic Asdrubale & Magone, Carthaginensium Ducibus, acie ad Baetulam urbem quae quo loco hodie in Andalusia visuntur Baeca & Vberi, fuisse creditur fugatis, atque inde ex tota Hispania pulsis vindicatisque armis Hilpani js, amicitiam cum Syphace Massylorum hodie Biledulgerid Rege, icto scedere, firmavit. paulo post rebellantes Hispaniae populo. ad deditionem compulit, Foedereque cum Maiianissa Masiaesulorum fuerunt ubi nunc Regnum emissenum Rege & Gadita nis secto, Provincia L. I cntulo & L. Manlio Acidino i radita, Romam reversius est. Post Scipionem Hispa-itiam L. Cornelius Lesitulus Proconsule obtinui 'qui rebus bene seliciterque gestis, ovans urbem ingrcsitis est, anno V.C. ID LIV. Triennio post C Cornelio Cethego, Minucio Rufio Cost. Hispaniae primum sunt teris minatae , atque in eas duo noui Praetores missi C. Sempronius Tuditanus in Ciseriorem, M. Helvius Blasio inu riorem. Vix duobus elapsis annis, quum tantum glisceret in Hispania bellum, ut iam Consulari & Duce& exercitu opus esset, i . Porcius Cato Consul citeriOrcm sortitus, bello ab Emporiis retinetur hodieque nomen in Ampuri') coepto, rebellantem ita pacavit, ut Proconsule ex ea triumpharet, anno G.LX. Hic est ille Cato, qui miro stralegemate multarum Hispaniae urbium muros uno die diruit, scribente Livio, & aliis .Post Catonis victoriam Hispaniae varie possessae saepeque nunc hic nunc ibi amisiae: ita ut supra x x x. Triumphi postea ex his relati memorentur. Stipendium pendere non prius coeperunt, quam A ugusto Principe: qui quum Hispaniam omnem, debellatis cantabris & Asturibus, qui omnium diutissime restiterant, multo varioque Marte perdola mi siet, universam in tres provincias divi sit, Baeticam, Lu Panicam, & Tarraconensem.&ing t lis inde sui sunt adtributi Conventus : saeticae I V., Gaditanus, Cordubensis, Apigilanm, &Hispalenses. Lusamatres habuit Emeritensem, Pacensim, & ScHabitanum. Tarracone fas denique VII. Carthaginensem, Tarraconensem, Casa Augum , Cluni sem, /yum, Lucensem, & Macarensem. Videndi Ptin. lib. m. Strabo. lib. 1ii. & alii. Sic Rebus subinde paullum mutantibus, Pro vinei e nobilissimae Romanis paruerunt usque ad imis peratoris Honorii VIII. & Thecdosii l li ConsuIatum, qui incidit in annum C C C C.X CIV: quo tem pore Vandali, Suevi & Alani, ab Si ilicone in Gallias exocati, quum eas, Rheno trajecto, omnes pene C in pasciat, & in ijs jam immanium Parbarorum more debaccharciatur et ab G Olliis, Adolpho S V allia Regibus, quos ad liberandas Callias Honorius imperator miserat, exacti, transgressi Pyrenaeos montes, Hispaniam Romanis ereptam multos annos obtinuerunt. Phil aliquot annos Gothi, Galliam incolentes, ab Francis bello petiti in Vandalos vice vel fa arma movent. Franci Gothos ex Galliis, Gothi Vandalos & Alanos cxHispaniis ejiciunt: Suevis ad internecionem coe sis. Quo tempore Vandali & Alani a Bonifacio in Africam, cui pro Imperatore praeerat, evocati Hispanias Gothis possidendas reliquerunt. Gothi Hispaniam, Romanis Prasidijs omnino expulsis, quum sui juris seci sient, eaque sub suis Regibus longo jam tempore fuissent potiti: tandem ingenti bello ab Sarracenis Arabibus profligati, Rege Roderico Ccciso, Hispaniam fere Om-Tem amiserunt. Bello superstites quum in Asturum, Cantabrorum &Gallaecorum montibus sese munii1sci, paullatim amissas Regiones, Vibes &Castella recuperare coeperui:&post remo, quu Sarr reoru res in vaetica Hispania se cotraxisse omneque Hispania Gothi recuperastet, iis etiam ab Fexdin ymagoniae Rege Cgnomine Catholico quod haereditariu deinceps esse coepit Successorib' victis atq; otiam Hispania cu Mele. RHi se GranatcRege scri bcbar,exturbatis,uniuersa Regio Dominis antiquis cil restituta. Quia aute Mauror teporib' a quinq Rcgi, Castellae Aragoniae, Portu galliae, Cranatae,& Nauarrae,Hispania fuerit possesa, Solus hodie Imperium in eam Gercet Philippus a ii, Philippi Magni F. Caroli Imperatoris ter-Maximi N. Diui
vij m Varie fuit. Romani primo diviser ut in Citeriorem e Vlteriorem. Citeriorem dicebat, quae Princip1 Vrbi im Perij que kCrris proximior erat, inter Iberum sita suuium & Pyrena os montes: miseriorem vocabant, qVM rc motissia r