Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera

451쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. II 29. lib. III 1.

rati0ne, m0dulatus. quam 0b rem, ine0nsiderantissime Marci0u, alium deum ludis 0stendisse debueras alium uer0 tenebrarum, qu0 faeilius alium b0nitatis alium seueritatis persua8i8se S. ceterum eius 0rit antithesis, cuius est et in mund0. 5 LIBER TERTIVS.

1. Secundum uestigia pristini 0peris, qu0d amiSSum ref0rmare perseueramus, iam hinc 0rd0 de Christ0, licet ex abundanti p0st decursam deransi0nem unieae diuinitatis. satis etenim praeiudicatum sest Christum n0n alterius d0i intellegendum

10 quam creat0ris, cum determinatum est alium deum n0n er0dendum praeter creatorem, quem ade0 Chri8tus praedicauerit et deinceps ap0st0li 110n alterius Christum adnuntiauerint quam eius dei, quem Christus praedissavit, id est creat0ris, ut nulla menti0 alterius dei atqu0 ita nec alterius Christi agi-15 tata sit ante seandalum Marci 0nis. Deillimo h00 pr0batur

ap08t0li earum et haereticarum eqstlesiarum recensu, illic scilic0t pr0 nuntiandam regulae interuersi0nem, ubi p08teritas inuenitur. qu0d etiam prim0 libell0 intexui. sed 0t nunc e0ngressi 0 ista se0rsus in Christum examinatura e0 utique pr0sidiet, ut, dum 20 Chri8tum pr0bamus creat0ris, Sic qu0que deus exeludatur Mar-ei0nis. decet ueritatem t0tis uiribus uti suis, 110n ut lab0rantem, ceterum in prae Scripti0num c0mpendiis uincit - sed decretum est ut gestientem ubique aduersari0 00 currere, in tantum furenti, ut faeilius praesumpserit eum uenisse Christum, 25 qui num litam sit adnuntiatu8, quam eum, qui Semper Sit prae didatu S. 5 EXPLICIT ADVERSUS MARCIONE LB II. INCIPIT LIB TER

CIV M, Explieit Q. Septimi Fl0rentis Tertulliani aduersus Marci0nem

liber secundus; incipit eiusde liber tertius F 6 secundum uestigia Γ, ut etiam autem in mutuscula miniata) M 18 intexui. sed R , intexuisset MRI 19 se0rsus M, seorsum R 20 excludatur Marcionis ML , Marci0nis excludatur Rh 22 parenthesin indicaui 23 decretum est seclusi uerborum ordinem inuertere uult van der Vlieι hoc modo e sed decretum est, 110n ut laborantem, . Sed ut gestientem 0uantem γ)

ubique aduersario occurrere

452쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

2. Hinc denique gradum c0n80r0, an debuerit tam subit0 uenisse, prim0 qua et ipse dei sui filius, - h0e enim 0rdinis fuerat, ut ante pater filium pr0steretur quam patrem filius et ante pater de fili0 testar0tur quam situs de patr0 - dehine et qua missus, praeter filii n0men. pr0inde enim praedes Si 880 debuerat mittentis patr0dinium in testim0nium missi, quia

nem0 ueniens sex alt0rius auct0ritate ipse eam sibi ex sua

adfirmati 0 0 defendit, sed ab ipsa defendi 80 p0tius expectat,

praeeunte 8Πgge Stu eius, qui auct0ritatem praestat. ceterum nec filius agn0scetur quem numquam pater nuncupauit nec mi SSUS credetur quem numquam mandat0r de Signauit nuncupaturus

pater et de Signaturus mandat0r, si fuisset. suspeetum habebitur 0mne qu0d ex0rbitarit a regula rerum, quae principale 8 gradu Sn0n sinit p08terius agn0sei: patrem p 0st filium et mandat0rem p 0st mandatum et deum p0st Christum . nihil 0rigine sua prius est in agniti0ne, quia nee in disp0 siti 0 0. 'subit0 1ilius et subit0 missus et subit0 Christus'. atquin nihil putem a d 00 Subitum, quia nihil a deo n0n disp0situm. si autem disp08itum, cur n0n et praedi statum, ut pr0bari p088 et et disp08itum ex praedicati0ne et diuinum ex disp0 siti0 03 et utique tantum 0pH8, qu0d seille et humanae saluti parabatur, uel eatenus subitum Π0n fui88 et, qua per fidem pr0 futurum. in quantum enim credi habebat, ut pr0desset, in tantum paraturam desiderabat, utere di p0880t, substruetum fundamentis disp0 siti0nis et praedicati0nis, qu0 0rdine sid0s inrarmata merit0 et h0mini indiceretura d00 et d00 exhiberetur ab h0mine, ex agniti0ne debens credere, Alii a p088 et, quae scilicet cred0re didicisset 0x praedicati0110.3. 'Ν0u fuit' inquis, 0rd0 eiusm0di necessarius, quia Statim se et filium et missum et dei Christum rebus ipsis esset

2 qua scripsi: quia ΜΓ parenthesin indicaui 3 fuerat MF, fuerit II b qua I , quia Rio 8 defendi se Rige defendisse M, defungione F

de sensionem Γ 13 0X0rbitaria regula x rerum quae serj8ie rerumque

JIR principales M. principalis R uulpo 15 deum post Christum Ri Christum p 0st deum MLy 16 qua Oehlerus 19 u0n et II, et n0n R uulsto 24 substruetum 8eil. opus) scripsi: substruetam MN 2b indiceretur MI indicaretur RI 26 debens s δέ debes Ax

453쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. III 2 3.

44 cf. Marc. 13, 22. cf. Matth. 24, 24. 3 exauct0rauit, siquidem uulgo 4 ad add. Eny 8 ceter0s R . ceteris I xl l ita , sibi fort. 14 n0n aliter MN, n0minaliter Iun, nominatim Lat15 si ΜΓ , sic Ri 16 cludet MN, eludet F, excludet fort. sere qua uti

ris Ri I9 lacunam signaui: praedamnari desidero non potuit ΜΓ', esse p0tuit R) uufo 23 tuum addidi 2 δ interpretari αα probare, ut uidetur, nisi malis pro illum rescribere illae et interpretari accipere SeH8u pa88iuo resp0ndentes Imi, respondentem Γ

454쪽

380 Quinti Septimi Florentis Tertulliani n0ua scilicet, faeilius crederemus etiam n0ua eiusdem esse cuius et uetera, quam cuius tantumm0d0 n0lla, egentia experi-

montis fidei uictricis uetustatis, ut Sic qu0que praedicatus uenire debuerit tam praedicati0nibus pr0priis exstruentibus seisdem quam et uirtutibus, praesertim aduersus Christum erea-t0ris uenturus et signis et pr0phetiis pr0priis munitum, ut admulus Christi per 0mnes diuersitatum species reluceret. Sed qu0m0d0 a d 00 numquam praedicat0 Christus eius praedicar0tur 3 h00 est erg0, qu0d exigis: nec deum 1100 Christum tuum credi. quia et deus ign0tus esse n0n debuit 0t Christus agn0sei per deum debuit. 4. Dedignatus, 0pin0r, e8t imitari 0rdinem dei n0stri, ut

displidentis, ut cum maxime reuincendi. n0uus n0ue uenire u iluit, filius ante patris pr0fe88i0nem et missus ante manda-t0ris auct0ritatem, ut et ipsam fidem m0nstru0sissimam induceret, qua ante crederetur Christum uenisse quam Seiretur fuisse. 00mpetit mihi etiam illud retractare, cur n0n p08t Christum uenerit. nam cum intu00r deum eius tant0 90u0 patientissimum ae0rbissimi creat0ris, adnuntiantis interea in h0mines Christum suum, quaeumque id rati0110 sedit, tam reuelati0nem quam intercessi0n0m suam disserens, eadem rati0ne

die0 illum patientiam debuisse creat0ri in Christ0 qu0que Su0 disp08iti0nes Suas executur0, ut perfecta et eXpleta 0mni 0perati0110 aemuli dei et aemuli Christi tunc et ipse pr0prias di 8p0 siti0nes superduceret. ceterum si paenitentia tantae patientiae sedit, qu0d 110n in finem rerum creat 0ris perSeuerauerit, uane sustinuit praedicari Christum eius, quem n0n Sustinuit exhiberi. aut sine causa intercidit temp0ris alieni de qua sum aut sine causa tam diu n0u intercidit . quid illum dotinuit, quidue turbauit 3 atquin in utrumque e0mmisit, p08t creat0rem quidem tam tarde ruuelatus, ante Christum u0r0 eius tam pr0pere.

6 uenturus scripsi: uenturum MN pr0phetiis scripsi: pr0phetis 9 exigis tu erreichst) scripsi: exigit MN 13 displicentem fort.15 ipsam M. ipse R 18 Christum cineum fort. deum scripsi dominum ML 19 acervissimi M 2l ratione Γ, rati0nem MF 25 si

1015 20 25 30

455쪽

VII. Aduersus Marci 0nem lib. III 3-5.

alterum fuer0 iam dudum debu0rat traduxisse alterum n0ndum, ne illum quid0m tam diu saeuientem sustinuis 80t, istum uer0 adhuc quiescentem inquietas s0t, circa amb0s excidens ab 0ptimi dei titulo, certe uarius et ipse et incertus, topidus scilicet ins creat0rem et calidus in Christum et uanus utr0bique . non magi8 enim e0mpescuit creat0rem quam 0bstitit Christ0. manet et creat0r, qualis 0mnin0 est; u0niet et Christus, qualis et 8eribitur. quid uenit p0st creat0rem quem emendare n0n ualuit 3 quid ante Christum olus reuelatus e St, quem red0care n0n16 p0tuerit 3 aut si emendauit creat0rem, p08t illum reuelatu S, ut emendanda praecederent, erg0 et Christum eius aeque emendaturus expectasse debuerat, pr0inde et illius p08terior emendat0r futurus sicut creat0ris. aliud est, si et ipse p0st illum rursus adueniet, ut prim0 quidem aduentu pr0008serit aduersus

15 creat0rem, legem et pr0phetas destruens eius, Secund0 110r0 procedat aduersus Christum, regnum redarguens eiuS. tunc erg0c0nclusurus 0rdinem suum, itinc, Si Drte, credendus est. aut si iam hinc perfecta res est eiu8, Uane erg0 uenturUS e St,

nihil fellidet pera etHIUS. 20 5. His pr0luserim quasi de gradu prim0 adhue et quasi deI0nginqu0. sed exhine iam ad certum et c0mminus dimidaturus, uid00 aliquas etiamnunc lineas praeducendas, ad quaserit dimicandum, ad scripturas scilicet creat0ris. Secundum eas enim pr0baturus Christum ereat0ris fuisse, ut p08tea 25 Christo su0 adimpl0tas, nee esse habe0 ip 8arum qu0que Scripturarum Drmam et, ut ita dixerim, naturam demandare, ne tunc in e0ntr0uersiam deductae, cum adhibentur ad causas, et sua et eausarum defensione c0mmixta 0btundunt te et0ris intenti0nsem.

1 uero seclusi ulterum ergo Eny 2 sustinuisset Eny sustinuisse MN 3 inquietasset MF. inquietasse R uulgo 8 creatorem om. F9 reuelatus R, reuelatum MF 10 reuelatus MN, reuelatus est Rig nescio unde) Oehlerus 11 praecederent. ergo Rig Oehierus 20 proluserim MF. praeluserim R 21 exhinc iam scripsi: et hinc iam MN comminus M, c0mmunis F, cominus R 24 ut p0stea ca Christ0 8u0 fort.28 c0mmixta seripsi: c0mmixtae

456쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

duas itaque eausas pr0phetici el0quii adleg0 agn0scendas abhine aduersariis 1108tris: Unam, qua sutura interdum pr0 iam transaetis enuntiantur. nam et diuinitati e0mpetit quaecumque deereu0rit ut perseeta reputare, quia Π0n sit apud illam distrarentia tem-p0ri8, apud quam unilarmen Statum temp0ris dirigit aet0rnitas ipsa, et diuinati0ni pr0pheticae magis familiare est id, qu0dpr08pietat, dum pr0spicit, iam ui8um atqde ita iam expunctum id est 0mni m0d0 futurum, dem0nstrare, Sicut per Esaiam:

d 0rsum meum p08ui in flagella, maxillas aut 0m meas in palmas, faciem meam uer0 n0n auerti a sputaminibus. siue opim Christus iam tunc in SemetipSum, Secundum n0S, siue pr0phetes de semetip80, Secundum Iudae08, pr0 nuntiabat,n0ndum tamen factum pr0 iam trans aet0 80nabat. alia spe dies

erit, qua pleraque figurate p0rtenduntur per aenigmata et all0g0rias et parab0las, aliter intellegenda quam Scripta Sunt. nam et m0ntes l0gimus destillatur is dul00rem, n0n tamen, Ut Sapam de petris aut defrutum de rupibus 8peres, et terram audimus laete et melle manantem, n0n tamen, ut de glebis credas te umquam placentas et Samias c0aeturum, quia nec Statim aquilicem et agri e0lam se deus repr0 misit dicens: p0nam flumina in regione sitienti et in s0litudine buxum et cedrum: si qui et praedicans de nati0num c0nuersi0ne: benedicent me bestiae agri, Sirenes et filiae passerum, n0n utique ab hirundinum pullis et vulpe eulis et illis m0nstru0sis fabul0sisque cantricibus fausta omina relaturus est. et quid 0g0 de ist0 g0nere amplius 3 cum etiam haereti00rum ap08t0lus ipsam l0gem indulgontem b0bus terentibus 0s liberum 110n de b0bus, sed de n0bis interpretetur, et petram, p0 tui subministrand0

1015 20 25

457쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. III 5-6.

00mitem, Christum adleget suisse, d0dens pr0inde et Galatus du0 argumenta fili 0rum Abrahae alleg0riste queurrisse, et suggerens Ephesiis, qu0d in prim0rdi 0 de h0mine praedicatum

est, relictur0 patrem et matrem et futuris du0bus in unams carnem; id se in Christum et ecclesiam agn0 Seere.

6. Si satis c0nstat de istis int0rim duabus pr0prietatibus

Iudaidae litt0raturae, mement0 lect0r, 00ΠStiti88e, ut, cum tale quid adhibuerimus, n0u retractetur de Drma Scripturae, s0d de statu causae. eum igitur haeretiea dem0ntia eum Christum 10 veni S Se prae Sumeret, qui numquam fuerat adnuntiatus, seque batur, ut eum Christum 110ndum uenis Se c0ntenderet, qui semper fuerat praedi status; atque ita e0aeta est eum Iudaie00ri 0r0 800iari et ab 00 argumentati0nem sibi struere, quasi

15 respuerint eum ut extraneum uerum et int0rsederint eum ut

aduersarium, agnituri sine dubi0 et 0mni 0ssei0 roligi0nis pr08ecuturi, si ips0rum fuisset. scilicet naucl0r0 illi n0n qui-d0m Rh0dia lex, sed Pontica cauerat errare Iudae08 in Christum suum n0n licere, quand0, et si nihil tale praedidatum in ill0sq6 inueniretur, uel 80la utique humana e0ndici0 deceptui 0b 0xia persuasisset Iudae08 errare p0iui 880, qua h0mines, nee statim praeiudieium sumendum de sententia eorum, qu08 credibile fuerit errasse. p0rr0 cum et praedicatum sit 110n agnitur08 008 Christum id00que etiam peremptur0s, iam erg0 ipse erit et 25 ign0ratus et interemptus ab illis, in quem ita admissuri pra0110tabantur. h00 si pr0bari exigis, n0n eas Scriptura S eu0luam, quae interemptibil0m Christum edicentes utiqu0 et ignorabil0m adfirmant, - nisi enim ign0ratus nihil seilicet pati p0sset sed reseruatis eis ad causam passi0num eas praedicati0nes in o prae Senti Sufficiet adhibere, quae interim ign0rabilem prob0 ut Christum, et h00 breuiter, dum 0st0ndunt 0mnem uim int0l-

14 es. Gal. 4, 22-25. 34 cs Eph. 5, 31-32. 1 galathas MF 2 duo om. F 6 satis est F 14 alienum scripsi: alium MN 18 cauerit F 23 fuerat Oemlerus 24 peremtur0s M 27 interemtibilem x et ignorabilem MF ign0rabilem Π

458쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

l0ctus ademptam p0pul0 a cr0at0re. auseram, inquit, Sapientiam sapientium ill 0rum set prud0ntiam prudentium eorum ab Sc0ndam, et: aure audietis et non audietiset 0eulis uidebitis et 110n uidebitis: in crassatum est enim e0r p0puli huius et auribus grauiter audierunt et 0culos c0ncluserunt, ne quand0 auribus audiant et 0culis uideant et c0rde c0niciant et c0nuertantur et sanem ill 08. hanc senim 0btusi0nem Salutarium sensuum meruerant, labiis diligent0s deum. 00rde autem l0nge absistentes ab e0. igitur si Christus quidem adnuntiabatur a creat0re 80lidante t0nitruum et e0ndente spiritum et adnuntiante in h0 mirnes Christum suum secundum I0helem pr0phetam, Si 0mni S8pes Iudae0rum, ne dicam etiam gentium, in Christi reuelati0nem d0stinabatur, sine dubi0 id dem0nstrabantur 110n agni turi et n0n intelle etiari ablatis agniti0nis et intellegentia quiribu8, Sapientia atque prudentia, qu0d adnuntiabatur, id est Christus, erraturis in eum principalibus sapientibus e0rum, id est scribis, et prudentibus e0rum, id est Pharisaeis, pariter et p0pul0 auribus auditur0 0t 110n auditur0, utique Christum d00entem. et 0eulis uisur0 et 110n uisur0, utique Christum signa faeientem, secundum qu0d et alibi: et quis caecu8,

nisi pueri mei 3 0t quis surdus, nisi qui d0 minatur

8 obtusi0nem Μ, obtunsi0nem R 1l condente Lai: coneludente MN 12 i0helem M, Ioelem Γ, Am0s Pam 13 ne L rs ne dicam etiam effSSI, 23): nedum ML 16 sapientia atque prudentia Γ, sapientiam atque prudentiam MF 18 prudentibus eorum MF, prudentibus Γ22 dominantur fort.

459쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. III 6. 385

per 80na Spiritus 110stri Christus d0 minus - qui ab initi0 uicarius patris in dei n0mine et auditus sit et uisus seimus ipsius u0des eiusm0di fuisse, iam tune Israheli expr0brantis quae in illum c0mmissuri praedicabantur: dereli-5 quistis d0minum ρt in iram pr0u0 castis sanctum Is r ali 0 l. si uer0 140n in Christum, sed in ipsum p0tius deum uolueris referre omnem Iudaicae ign0rantiae de pristin0 reputati0nem,n0lens etiam retr0 8erm0nem et spiritum, id est Christum

creat0ris, despectum ab eis et 110n agnitum, Sic qu0que reuin-ὶ0 HeriS. 110n negans enim filium et spiritum et substantiam creat0ris esse Christum eius, c0ne edas nece880 08t e0S, qUipatrem 110n agn0uerint, nec filium agn08cere p0tui880 per

eiusdem substantiae c0ndissi0nem, quius si plenitud0 intelleetan0n est, mult0 magi8 90rti0 certe, qua plenitudinis c011801 8. i5 his ita dispeetis iam apparui, qu0m0d0 et respuerint Iudaei Christum et interemerint, n0n ut extraneum Christum intellegentes, Sed ut Suum n0n agn0scente8, quia nec eXtraneum

intelleg0re p0tuissent de qu0 nihil umquam fuerat adnuntiatum, eum intellegere p0tuissent de qu0 semper fuerat praedidatum. zo id onim intellogi uel n0n intellegi capit, qu0d habend0 8ubstantiam praedieati0nis habebit et materiam uel agniti0nis uel err0riS. qu0d Uer0 materia ea caret, n0n admittit sapientiae

euentum. et ade0 140n qua alterius dei Christum auersati persecutique sunt, Sed qua 80lumm0d0 h0minem, quem planum 84 in signis et a semulum in d0etrinis existimabant, ut et ip8umh0minem qua suum, id est Iudaeum, sed Iudaismi ex0rbita-1J Thren. 4, 20 AJ ES. 1, 4.

XXXXVII. Tert. III.

460쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

10rem et destruet0rem, deduxerint in iudicium et su0 iuro punierint, alienum scilicet n0n iudicaturi. tant0 ab 08t, ut alionum Christum int0llexisse uideantur qui nec h0minem eius ut aliquum iudieauerunt. T. Discat nunc haereticus ex abundanti cum ips0 lidebit

Iudae0 rati0nem qu0que err0rum eius, a qu0 dueatum mutuatus in hae argumentati0ne, caestus a ca000, in 0andem dedidit

f0ueam. du0s dicimus Christi habitus a pr0phetis dem instrat0st0tid0m aduentus eius praen0tasse: unum in humilitate, utiquo primum, clim tamquam ouis ad uictimam dedit ei hab0bat ottamquam agnus ante t0ndentem sine uoce, ita non aperiens 08, ne a Spectu quidem h0nestus. adnuntiauimus enim, inquit

de ill0: si e ut puerulus, sicut radix in terra sitienti, et n0n est species eius neque gloria, et uidimus eum, ut n0n habebat speeiem neque dec0rem, Sed Species olus inli 0 0rata, defici sens ei tra filios h0minum, h0m0 in plaga et sciens ferre infirmitatem, ut p08itus a patre in lapidem 0ffensi0nis set petram scandali, min0ratus ab 00m0didum citra angel08, vermem se pr0nuntians et n0n h0mi-n0m, ign0miniam h0 minis et nullis damen p0puli. quas ign0bilitatis argumenta prim0 adu0ntui c0mpetunt sicut sublimitatis se eund0, cum fiet iam n0n lapis 0s ensi0nis nec petraseandali, Sed lapis Summus angularis p 0st repr0bati0nem adsumptus et sublimatus in e0nsummati0nem templi, e celesiae scilleset, set p0tra sane illa apud Danihelem de m0nte praecisa quae imaginem Saecularium regn0rum e0mminuet et c0nteret. de qu0 aduentu idem pr0phetes: et ecce cum nubibus caeli tamquam filius h0 minis ueniens uenit usque ad uete-