Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera

471쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. III 11 - 12.

n0n fuerit, ipse erit agn0scendus, qui in carne et ex natiuitate uenturus adnuntiabatur a creat0ris pr0phetis. utp0 te Christus creat0ri S.

8, 4. 114 Matth. 1, 23. 26 Gal. 3, 27.4 adhuc cad fort., Eng intercidis8e suspicatur in antecedentibus prophetiam Esaiae 7 aduersus MF, aduersum Ruulgo 16 exinde qu0 fort. 18 dicitur seclusi quae infra l. 7 sequuntur: idcirco deus nobiscum in MF etiam hic, ante aut si tam uanus es leguntur: del. R19 nobiseum deus MF, nobiscum Γ 21 et h0c sit scripsi: h0c sit et MN 23 nobis eum deus R deus nobiscum deus MRx 24 pronuntiabit Eno: pronuntiauit

472쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

in Christum tineti estis Christum induistis tam pr0prie est Christus in significati0ne n0minis, qu0d est 'n0bis cum deus', quam in S0110 n0minis, qu0d est Emmanuhel. atque ita e0nstat uenisse iam illum, qui praedicabatur Emmanuhel quia qu0d significat Emmanuhel uenit, id est 'n0bis eum deus'.

13. Aeque 80n0 nominum duceris . cum uirtutem Damasci et sp0lia Samariae et regem Assyri0rum Sic accipi8, qua8ibellat0rem p 0rtendant Christum creat0ris, non animaduertens quid scriptura praemittat: qu0niam priu8 quam c0gn08 cat puer u0care patrem et matrem, accipiet uirtutem Damasci et sp0lia Samariae aduersus regem ASSyri 0rum. ante est enim inspicias aetatis dem0nstrati0nem, anh0minem iam Christum exhibere p08sit, nedum imperat0rem. sei licet uagitu ad arma esset c0nu0caturus insans, et Signa belli n0n tuba sed crepitacili 0 daturus, nec ex equo uel decurru uel de mur0 sed de nutricis aut gerulae suae c0ll0 siue d0rs0 h0stem destinaturus, atque ita Damascum et Samariam pr0 mam millis sub aeturust aliud est si penes Ρ0ntic08 barbarieae gentis infantes in pr0elium erumpunt, cred0, ad 80lemuneti prius, dehine pannis armati et butyr0 stipendiati, qui

ante n0rint lanceare quam lancinare. enimuer0, 8i nu8 quam h00 natura c0ne edit, ante militare quam uirum facere, ante uirtutem Damasci sumere quam patris et matri S u0cabulum n0SSe, Sequitur, ut figurata pr0 nuntiati0 uideatur sed et uirginem' inquit, 'parere natura n0n patitur, et tamen creditur pr0phetae'.

et merit0. praestruxit enim fidem in eredibili rei rati0nem edend0, qu0d in Signum esset sutura: pr0pterea, inquit, dabit

barbariae MF 21 norunt F 22 uirum facere scripsi, loc. stem. SecutuS uiuere MN, uirere uires habere) Eny 28 u0bis B, n0bis M

473쪽

VII. Aduersus Marcionem tib III 12 13.

et pariet filium. signum autem a de0, nisi n0uitas aliquam0n Stru0Sa, iam Signum n0n fuisset. denique Iudaei, si quand0 ad n0s deiciend0s mentiri audent, quasi n0n uirginem. Sed iuuenculam c0ncepturam et parituram scriptura e0ntineat, hinc 5 reuineuntur, qu0d nihil signi uideri p0ssit res e0tidiana iuuenculae scilicet praegnatus et parius. in Signum erg0 dis-p0sita uirg0 mater merito credetur, infans uero bellat0r n0uaeque; n0n enim et hid signi ratio uer 8atur. Sed Sign0 natiuitati n0uae adseript0 exinde p0st signum alibi 0rd0 iam infantis 10 edicitur, mel et butirum manducaturi - nec h0c utique in

signum; fest: malitiae n0n assentaturi et h00 0nim infantiu0est - 80d et aeeepturi uirtutem Damasci et spolia Samariae

aduer8us regem AS syri0rum. Serua m0dum aetatis et quaere

sensum praedicati0nis, imm0 redde euangeli0 ueritatis quaeir, p0steri0ri detraxisti: et tam intellegitur pr0phetia quam renuntiatur expuncta. maneant enim 0rientales illi magi infantiam Christi reeentem aur0 et ture munerantes: et asseepit infans uirtutem Damasci sine pr00li 0 et armis. nam praeter qH0d0mnibus n0tum est 0rientis uirtutem, id est uim et uires, aur0 20 et 0d0ribus p0ller0 80litam, certe est creat0ris uirtutem ceterarum qu0que gentitim aurum c0nStituere, si qui per Zachariam:

et Iudas praetendet apud Hierusalem et c0ngregabit

omnem ualentiam p0put 0rum per circuitum, aurum et 104 cf. Es. 7, 15. 124 cf. Es. 8 4. 164 cf. Matth. 2, 11. 22J Zach. 14, 14.

1 pariet M 2 iam signum Lat Ioc. gem. secutus): tam dignum II 4 scriptura Risse scripturam M, Om. R 6 iuuencula M I mater II, et mater R uulgo credetur scripsi: crederetur II R. creditur Pam 8 natiuitati scripsi: natiuitatis IIR 9 alibi alio loco, cf. I. IP) IIo, alius Pam10 parenthesin indicaui 11 est assentaturi seclusi infantiae Urs infantia IIR 12 sed cet scripsi: sed JIR 15 posteri0ri euanoelio, ipsius scilicet Martionis) scripsi: posteri0r JIR quam renuntiatur eXpuncta om. F 16 enim MF, autem Γ uulgo infantiam Christi scripsi: in infantia Christum IIR 17 acceperit Pam l9 et uires fort. delendum, ut quod interpolatum sit eae loco gemello, in quo non genuinum hoc e e cod. Fuldensis probat 20 creatoris NPam: creat0ri II K 21 Zachariam dicit Pam 22 praetendet II λ. pertendet R e0ngregabit R 'e0ngregauit IIR; 23 omnium ualentiam susp. 69

474쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

argentum . de ill0 autem tune auri mun0re etiam David: et dabitur illi ex aur0 Arabiae, et rursus: rege S Arabum et Saba munera 0sferent illi. nam et mag0s r0ges habuit fer0 0ri0ns et Damaseus Arabiae retr0 deputabatur, alite quam trans eripta esset in Syr0ph0eniden ex distincti0ne Syriarum, 5 euius tune uirtutem Christus accepit aeeipiend0 insignia eius, aurum sellicet et 0d0r08. 8p0lia autem Samariae ip808 mag08, qui cum illum c0g 0uissent et muneribus h0 0rassent et genup0 sit0 ad 0rassent quasi deum 0t regem sub testim0 i0 i dicis et ducis stellae, sp0lia sunt facti Samariae, id est id0latriae, 10 ei sedentes uid0lidet in Christum. id0latriam enim Samariae n0mine n0tauit, ut ign0 mini0890 0b id0latriam, qua des diuerat

Iudae0rum et p0pulum ipsum p0pulum G 0m0rrae u0eat, et idem alibi: pater inquit, tuus Am0rreus et mater tua Cethea, ob e0nsimil0m impietatem, qu0s aliquand0 etiam su0s fili 0s dixerat: fili 0s gen0raui et exaltavi. sic et Aegyptus n0nnumquam t0tus 0rbis intellegitur apud illum superstiti0nis et 20 maledieti0 is el0gi0. sic et Babyl0n etiam apud I0hannem n08trum R0manae urbis figura est; pr0inde magnae et regn0 Superbae et sanet0rum d0i debella tristis. h00 itaque usu mag08 qu0que Sama: ritarum appellati0ne titulauit, desp0liat0s qu0d habuerant eum Samaritis, ut diximus, id0latriam . aduersus regem autem Α88yri- 25orum aduersus Her0dem intellege, qui utique aduersati sunt magitu ne n0n renuntiand0 de Christ0, quum intercipere quaerebat l4. Adiuvabitur haste n0stra int0rpi 0tati0, dum et alibi

5 esset I k, erat L 26 intellige M 31 ensem Gel: ense I

475쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. III 13 14.

femur. 80d quid supra legis de Christ03 tempestiuus dec0r0 praetor fili 08 h0minum, effusa est gratia in labiis tuis. rid00, si, quem ad bellum ense cingebat, ei de tempestiuitate d000ris et labi 0rum gratia blandiebatur. sic item

5 subiungens: et extende et pr08perare et regna, adie dit: pr0pter ueritatem et lenitatem et iustitiam . quis enim ense ea 0perabitur et n0n 00ntraria p0tius, d0lum et asperitatem et iniustitiam, pr0pria scilicet neg0tia pr00li 0rum 3 uideamus erg0, an alius sit ensis ille, quius alius est aetus. nam et 10 9p08t0lus J0hannes in Ap 00alypsi ens0m deseribit sex 0re dolpr0deuntem. bis acutum, praeacutum, quem intellegi 0p0rtet 80rm0nem diuinum, bis astutum du0bus testamentis legis et euangelii, astutum sapientia, infestum diab0J0, armantem 1108

aduersus h0stes spiritales nequitiae et c0ncupiscentiae omnis, 15 amputantem etiam a cari88imis 0b dei 110men . qu0dsi I 0han nem agnitum 140n uis, habeS 00mmunem magistrum Ρaulum,

praecingentem lumb0s 1108tr0s ueritatu et l0rida iustitia0 et caletantem 1108 praeparati0nem euangelii pacis, n0n belli, adsumere iubentem scutum fidei, in qu0 p0ssimus 0mnia diab0li 2b ignita tela extinguere, et galeam Salutaris et gladium spiritu8, qu0d est, inquit, dei serm0. hane et d0 minus ipse machaeram uenit mittere in terram, n0n passem. si tuus Christus est, erg0 et ipse bellat0r est. Si bellat0r n0n est, machaeram intentans alleg0ricam, liquit erg0 et Christ0 creat0ris 25 in psalm0 Sine bellicis rebus ense Serm0uis praecingi s gurat0, cui supradicta tempestiuitas e0ngruat et gratia labi 0rum, quem tunc iam cingebatur sup0r femur apud David, quand0que miS- Surus in terram. h00 est enim, qu0d ait: et extende et

6 ense , ea operabitur Enq: haec ense 0perabitur Urs, ego olim locum stemelium 8ecutus po8t potius lacunam statuere uolui, sed imitatorem illic, quire interciderat ea siue haec, interpolandi neyotium suscepisse uerisimilius est 11 aecutum M 18 praeparati0nem MF, praeparati0ne Γ, per parati0nem iv leto 1μαa fort. 19 possumus Gel 25 ensem Pam

476쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani pr0 sperare et regna: eXtendens serm0nem in omnem terram ad uniuersarum gentium U00ati0nem, pr0 Speraturus SU000SSufidei; qua est receptus, et regnan8 eXinde, qua m0rtem re Surrecti0ne deuicit. et deducet te, inquit, mirifice dextera tua, uirtus scilicet gratiae spiritalis, qua Christi agniti0 d0ducitur. sagittae tuae acutae, peru0lantia ubique praedeptaset minae et traducti0nes c0rdis, c0mpungentes et transfigentes c0nscientiam quamque. 90puli Sub te c0ncident, utique ad0rantes. sic bellip0tens et armiger Christus creat0ris, sic et nune aecipiens Sp0lia. n0n 80lius Samariae uerum et 0mnium gentium. agn080e et Sp0lia figurata, cuius et arma all0g0rida didicisti. fgurate itaque set d0 min0 eiusm0di l0quente et ap0st0l0 scribente, n0n temere interpretati0nibus eius utimur, quarum exempla etiam aduersarii admittunt, atque ita in tantum Esaiae erit Christus qui uenit. in quantum n0n fuit bellat0r quia n0n talis ab Esaia praedicatur. 15. De quae Sti0ne carnis et per eam natiuitatis et unius interim n0minis Emmanuhelis hucusque. de ceteris uer0 n0minibus, et inprimis Christi, quid pars diuersa resp0 d0bit 3 si

pr0inde c0mmune est apud u08 Christi n0men qu0madm0dum et d0i, ut sic utriusque dei filium Christum q0mpetat diei Sicut utrum que patrem deum, certa rati0 huic argumentati0 irefragabitur. dei enim n0men, quasi naturale diuinitatis, p0test in omnes c0mmunicari, qHibus diuinitas uindicatur, stetit et id0lis, di dente ap0st0J0: nam et sunt qui dicuntur dii

4 deducet Γ sic et in loco gemello cod. Fuid.), deducit II 6 utique Lut T minae et traducti0nes I . minantes traducti0nem Pam I9es gemello, qui potius hinc sanandus mihi uidetur) transfigentes J x, transfigurantes Γ errore typothetico, ut uidetur) 11 allegorica JUR', alleg0rice Ri2l sic scripsi: sicut MN 22 sicut scripsi: sic deum scripsi: dominum certa I x, certe R Muso 28 inuenitur. nec mil9051015 20 25

477쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. III 14 15.

subiacet, maXime aemul0 et habenti suam disp0 siti0nem; cui et n0mina priuata debebit. quale est enim, qu0d diuersas dis-p0 siti0nes du0rum c0mmentati de0rum 80cietatem nominum admittunt in disc0rdia disp0 siti0num, quando nulla magi 85 pr0bati 0 adsisteret du0rum et aemul0rum de0rum, quam si in disp0 siti0ne 00rum etiam diuersitas 110minum inueniretur 3 nullus enim status disserentiarum 110nnisi pr0prietatibus appellati0num 00n8ignatur. quibus deficientibus, si quand0, nunc Graeca catachresis de alien0 abutendo succurrit. apud deum autem 10 deficere, put0, nihil debet, nec de alien0 instrui disp0sitio eius. quis hic deus e St, qui fili 0 qu0que su0 110mina a creat0re uindicat, n0n dic0 aliena, sed uetera et uulgata, quae uel sic n0n 00mpeterent de0 B0u0 et inc0gnit03 qu0m0d0 denique d0cet n0uam plagulam n0n ad sui ueteri uestiment0 nec uinum 15 110uum ueteribus utribus credi, adsutus ipse et inditus 110-minum seni03 qu0m0d0 abscidit euangelium a lege, t0ta lege

uestitus, in n0mine scilicet Christi γ quis illum prohibuit aliud

u0cari, aliud praedicantem, aliunde Henientem, cum pr0pterea nec c0rp0ris Susceperit ueritatem, ne Christus creat0ris crede-20 retur 3 uane autem n0luit eum se uideri, quem u0luit u0cari, quand0 et si uere c0rp0reus fuisset, magis Christus creat0ris n0n uideretur, Si n0n 110garetur. at nunc substantiam respuit, cuius n0men accepit, etiam Substantiam pr0baturus ex nomine.

si enim Christus unctus est, ungui autem utique c0rp0riS25 pa88i0 e St, qui c0rpus n0n habuit ungui 0mnino non p0tuit; qui ungui 0mni 110 n0n p0tuit Christus u0cari null0 m0d0p0tuit. aliud est, si et n0 minis phantasma adfectauit. 'sed qu0m0d0', inquit, 'inreperet in Iudae0rum fidem, nisi per 80llemne apud e0s et familiare n0men 'Θ inc0nstantem aut sub - 14J cf. Matth. 9, 16. 17.4 discordia scripsi: disc0rdiam MN 6 disp0siti0ne R , dispositi0nem J Ity8 tunc Ciaceonius 9 catachresis F, catachersis M, katachresis B uulgo 10 deficere puto nihil debere Eny disp0sitio scripsi cf. supra l. Iet 6): dispositiones Im 11 filio suo nomina quoque fort. 14 ueteri. M 15 inditus M, inclitus F, indutus R uulgo 16 senio dativum intellege aeque pendentem ab adsutus ut ab inditus 1 T in deleri uult Eny19 susperit M ce s. v. add. m. n 24 autem addidi 25 est. qui uulgo

XXXXVII. Tert. III.

478쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

d0lum deum narras: aut diffidentiae aut maliti0sitatis e0nsilium est fallend0 quid pr0m0uere. multo liberius atque simplissius egerunt pseud0pr0phetae, aduersus creatorem in sui dei n0mine uenientes. sed nec effectum c0nsilii huius inueni0, cum facilius aut suum crediderint Christum aut planum p 0tius aliquem quam alterius dei Christum, Sicut euangelium pr0babit. 16. Nunc, si n0men Christi, ut Sp0rtulam furunculus, captauit, stur etiam Iesus u0luit appellari, n0n tam expectabili apud Iudae0s 110mine 3 nec enim, si n08, per dei gratiam int0l

agn0seimus Christ0 destinatum, ideo et Iudaeis, quibus adempta est sapientia, n0ta erit res. denique ad h0diernum Christum Sperant, n0u IeSum, et Heliam p0tius interpretantur Christum quam Iesum. qui erg0 et in e0 n0mine uenit, in qu0 Christus n0n praesumebatur 3 p0tuit in e0 80l0 n0mine uenisse, qu0ds0lum praeSumebatur. ceterum cum du0 miscuit, speratum et insperatum, expugnatur utrumque c0nsilium eius. Sive enim

id00 Christus, ut interim quasi creat0ris inreperet, 0bstrepit Iesus, quia n0n Sperabatur Iesus in Christ0 creat0ris, siu0 id 00 Iesus, ut alterius haberetur, n0n sinit Christus, quia n0u alterius sperabatur Christus quam creat0ris. quid h0rum 00BStare p088it, ign0r0. 00nstabit autem utrumque in Christo ereat0ris, in qu0 inuenitur etiam Iesus. qu0m0d0, inquis 3 dis est et hie cum partiariis err0ris tui, Iudaeis. cum SuedeSS0r Moysi destinaretur Auses, si lius Naue, transfertur certe de pristin0 110mine et incipit u0cari Iesus. certe, inquis. hanc prius dicimus figuram futuri fuisse. nam quia Iesus Christus Secundum p0pulum - qu0d sumus n08, nati in saeduli des striis - introducturus erat in terram pr0 missi0nis melle et laeto

11J cf. Es. 29, 14. 24-403, 20J cf. adii. Iudae0s c. 9. 24J cf. Ι08.1,1-9. 25J cf. Num. 13, 9. 17. 28J es. Num. 14, 29-31. 29 eLEX0d 3, 8. 4 nec eras. M 5 crediderint scit. Iudaei 6 euangelium breuiter dictum proe euangelii examinati0, quae sequetur in libro IIII probauit susp. Eny cf. Mutili. 24, 24; Marc. I3. 22) 15 non om. Ri praesumebatur. Ρ0tuit uulgo 18 ideo R. in deo M F obstrepit Urs: 0brepit MN 20 ide0 Iesus

479쪽

VII. Aduersus Marci 0nem lib. III 15 - 16.

manantem, - id est in uitae aeternae p088088i0nem, qua nihil dulcius - idque n0n per M0ysen, id est 110n per legis disciplinam, sed per Iesum, id est, per euangelii gratiam, pr0ue nire habebat, cireum cisis 110bis petrina acie, id est Christi 5 praeceptis. - petra enim Christus - ideo is uir, qui in huius

sacramenti imagines parabatur, etiam n0 minis d0minici inauguratus est figura, Iesus c0gn0minatus. h00 n0men ipse Christus suum iam tunc esse testatus est, cum ad M0ysen loquebatur. quis enim l0quebatur, nisi spiritus creat0ris, qui est Christus 3 10 cum erg0 mandat0 diceret p0pul0: ecce eg0 mitt0 angelum meum ante faciem tuam. qui te custodiat in uia set

intr0 ducat in terram, quam paraui tibi; intendito illi

et exaudite eum, ne inobaudieritis eum; n0n enime elabit te, qu0niam 110men meum super illum e St, 15 angelum quidem eum dixit 0b magnitudinem uirtutum, quaserat editurus, et 0b 01 si uium pr0phetae, nuntiantis scilicet diuinam u0luntatem. Iesum autem 0b 110 minis sui futuri sacramentum. id enim n0men suum c0nsi mauit, quod ipse ei indiderat, quia n0n angelum nec Ausen, sed Iesum eum iusserat 20 exinde uocitari. erg0 8i utrumqu0 110men c0mpetit in Christum creat0ris, tant0 utrumque 110 c0mpetit in Christum 110n crea-t0ris, Sicut nec reliquus 0rd0. saeisenda est denique iam hine inter n0s certa ista et iusta praescripti0 et utrique parti necessaria, qua determinatum Sit nihil 0mnin0 00mmune e880 25 debere alterius dei Christ0 cum Christo creatoris . nam et au0bis pr0ind0 diuersitas defendenda est, sicut a n0bis repugnanda e8t, quia nec u0s pr0bare p0teritis alterius dei uenisse

enim Scripti loc. gem. Secutus; cf. supra: quoniam n0men meum Super

illum est): identidem MN 19 auisen M 21 creat0ris Christum om. F22 nec x, non R 25 Christo M, Christum R

480쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

Christum, nisi eum l0nge alium dem0nstraueritis a Christ0 creat0ris, nec n08 eum creat0ris uindicare, nisi talem eum ostenderimus, qualis c0nstituitur a creat0re. d0 110minibus iam obduximus: mihi uindic0 Christum, mihi defend0 Iesum. 17. Reliquum 0rdinem eius cum scripturis c0nferamus. ad 08t rursus Esaias: adnuntiauimus, inquit, c0ram ips0: uelut puerulus, uelut radix in terra sitienti, et n0n est species eius neque gl0ria, et uidimus eum, et 110n hab0bat speciem neque dec0rem, sed species eius inh0n0rata. deficiens citra 0mnes h0mines, sicut et supra patris ad filium u0x: quemadm0dum expauescent multi super te,

sic sine gl0ria erit ab h0minibus forma tua. qu0dcumque illud c0rpus eulum sit, qu0nam habitu et qu0nam c0nspectu fuit 3 si in gl0rius, si ign0bilis, si inh0n0rabilis, meus erit Christus. talis enim habitu et adspectu adnuntiabatur. nam etsi tempestiuus dec0ro apud Dauid citra fili 0 sh0minum, sed in alleg0ric0 ill0 statu gratiae spiritalis, cum accingitur ense serm0nis. qui uere species et dee0r et gl0ria ipsius est. ceterum in c0rp0rali habitu apud eundem pr0phetam uermis etiam et non hom0, ign0minia h0 minis et nulli si eam0n p0puli. neque interi0rem qualitatem eius eiusm0di adnuntia sunt. si enim plenitud0 in ill0 spiritus c0nstitit agn0800 uirgam de radice Iesse: s0s eius meus erit Christus in qu0 requieuit Secundum Esaiam spiritus sapientiae et intellectus, spiritus c0nsilii et uig0ris, spiritus agniti0nis et pietatis, spiritus tim0ris dei. neque enim ulli

10 h0mines. sicut uulgo 12 uerba quodcumque-adnuntiabatur. quae in I supra post cum scripturis conieramus testuntur, huc transpo8Ni13 illud corpusculum e f. supra l. 6, 7, Is quonam habitu et qu0nam c0n Spectu Scripsi: quoniam habitum et quoniam conspectum MN 14 fuit scit. Iesus Christus suit. si uulgo 16 citra I cf. adu. Iud. Idi: supra Pam l8 ensem Pum 19 in corporali habitu scripsi: habitu inc0rp0rabili ML 22 eiusmodi R . cuiusm0di I i adnuntia sunt scripsi: adnuntias eae adnuntia s) I x, adnuntiat R uulgo