Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera

551쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. IIII 17.

sibi debitum gratiae 1 0rarentes h0min0s usque adhuc fu Stinet, uere suauis etiam spiritalibus e0mmodis: et 0 quia enim domini dulci 0ra super mel si fau0s 3 ill0 igitur et ingrat0s suggillauit, qui grat08 experiri merebatur, quius 80les 5 et imbres tu qu0que, Marci 0n, ingratus habuisti. ceterum tuus n0n p0terat iam queri ingrat08, qui n0ndum parauerat grat08. Mi-8eric0rdiam qu0que praecipien8: est0 te, inquit, mi Seri-00rdes, sicut pater uester misertus est uestri. h00

erit: panem infringit0 esurienti, et qui sine te ut 01h in domum tuam inducit 0, et nudum si uideris, tegit 0, et: iudicate pupill0 et iustifidato viduam. agn0800

ueterem d0ctrinam eius, qui mauult miseri00rdiam quam Saerbsidium. aut si alius nunc miseric0rdiam praecepit, quia et ip80 mi Sericors Sit, cur tant0 90u0 mis0rie 0rs mihi n0n fuit 3 N0 liteis iu dicar 0 ne iudicemini; n 0 lite condemnare, ne c0ndem nemini; dimitti tu sit dimitto mini; date et dabitur uobis. mensuram b0nam, pressam ac fluentem dabunt in sinum uestrum. eadem, qua mensi eriti Smen Sura, remetietur u 0bis. ut 0pin0r, haed retributi0nem

20 pr0 meriti S pr0H0 datam 80nant. a qu0 0rg0 retributi 03 si abh0minibus tantum, erg0 humanam d000t disciplinam et mercedem, et in t0 tum h0minibus 0b00diemus; si a creat0re, Ut a iudice et dispunct0re merit0rum, erg0 illi 110strum impellit 0b8equium, apud quem c0nstituit retributi0nem captandam 25 uel timendam, pr0 ut quisque iudiea uerit aut e0ndemnauerit aut dimiserit aut mensus fuerit; si ab ips0, 0rg0 et ille iam iudicat, qu0d Marci 0n negat. eligant itaque Marci 0nitae, ne

552쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

tanti sit de magistri regula excidere, quanti Christum auth0minibus aut creat 0ri d0stentem habere. Sed caecus caedum dueit in f0ueam. C0rrigunt aliqui Marci 0nem. Sed n0n est discipulus super magistrum. h00 meminisse debuerat Appelles, Marci 0nis de discipul0 emendat0r. eximat et de 0eul0su0 trabem haeretistiis, tunc in 0cul0 Christiani si quam putat stipulam reuincat. pr0inde ut arb0r b0na n0n pr0 ferat malum fructum, quia nec ueritas haeresim, nec mala b0num, quia nec haeresis ueritatem, sic nee Marci 0n aliquid b0ni de thesaur0 Cerd0nis mal0 pr0tulit nec Appelles de Marci0nis. mult0 enim haec c0ngruentius in ip80s interpretabimur, quae Christus in

homines all0g0rigauit, n0n in du0s d 008 secundum scandalum Margi 0nis. Put0 me n0n temere huic usque adhuc lineae insistere, qua defini0 nusquam 0mnino alium deum a Christ0 reuelatum in h0e 80l0 adulterium Marci 0nis manus stupuisse mir0r,

nisi qu0d etiam latr0nes timent; nullum malefidium nee sine Drmidine est, quia nec sine c0nscientia sui -: tamdiu erg0 et Iudaei n0n alium deum n0rant quam praeter quem neminem adhuc n0rant, nee alium d0minum appellabant quam quem 80lum n0rant. Si ita est, quis uidebitur dixisse: quid u0catis me d0mine, d0mine' γ utrumne qui numquam h0c fuerat 1100atu8, Ut nusquam adhuc editus, an ille, qui semper d0minus habebatur, ut a prim0rdi 0 c0gnitus, deus sellicet Iudae-0rum 3 quis item adie eis se p0tuisset: et n0n facitis quae

1 quanti Late quam MN 2 hominibus aut creatori cf. 475, 2I: humanam docet disciplinam, supplendum putat: creatori 0b0ediendum docentem habere 3 corrigunt scripsi: credunt ΜΓ marcionem MF,

Marci0ni R uulgo 5 appelles M, Apelles R uulgo 6 putat stipulam R, putasti pulain se T ut Enyo et MN 8 haeresi M 9 veritatem, sic Enyeueritatem. sic uulgo 10 appelles M. Apelles R uulgo 13 huic scripsi: huc I

15 parenthesin indicaui: quae enim infraproferuntur: tamdiu ergo arcti88ime cohaerent cum eis, quae hic testuntur: qua definio sqq. in h0c solo scit. in

negotio interpolandi alicubi in euangelio alium deum 16 nee sine Drmidine serjSi: nec f0rmidine Mi , sine formidine Ii: 19 d0minum scripsi: deum MN 20 u0datis Pam: u0eas MR 21 me add. Eno 22 numquam M corr. m. I)51015 20

553쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. IIII 17 18.

die03 utrumne qui cum maxime ed0dere temptabat an quia prim0rdi 0 ad ill0s et legis et pr0phetarum el0 quia mandauerat 3 qui et in0baudientiam illis expr0brare p0880t etiam, Si numquam alias exprobrasset 8 p0rr0 qui ante Christum: 5 p0pulus iste me labiis diligit, c0r autem e0rum longe absistit a me d0nti0natus est, ueterem utique illis e0ntumaciam imputabat. ali0 quin quam absurdum, ut n0HUS delas,n0uus Christus, n0uae tantum qu0d religi0nis inluminator c0ntumace 8 et in0bsequentes pr0nuntiaret qu08 Π0n p0tui 88 et experiri 310 18. Ρr0inde ext0llenda fide centuri0nis in eredibile; si is pr0sessus est talem se fidem nec in Israhele inuenisse, ad quem n0n pertinebat fides Israhelis. sed nee exinde pertinere poterat: adhuc cruda ut pr0baretur uel c0mpararetur, ne dixerim adhue nulla Θ sed cur n0n licia strit illi aliena0 fidei exempl015 uti 'γ qu0niam si ita esset, dixisset talem fidem nec in Israheleum quam fuisse. 00terum dicens talem fidem d0buisse se inuenire in Israhele, asta quique ad h00 uenisset, uti eam inueniret, deus sellicet et Christus Israhelis. quam n0n suggillasset

nisi exact0r et Sectat0r eius, aemulus uer0 etiam malui 88 et 20 eam talem inuentam, ad quam infirmandam et destruendam magi S uenerat, 110n ad c0mpr0bandam. Resus ditauit et m0rtuum filium uiduae. 110n n0uum d0dumentum. h00 et pr0phetae

creat0ris ediderant, quanto magis filius 3 ad00 autem in illud

5J Matth. 15, 8. Marc. I, 6. cf. Es. 29, 13. 10J cf. Luc. 7, 1 - 10.2l cf. Luc. 7, 11 - 15.1 qui a R, quia MF 3 qui quomodo et-etiam es et-quoque 429,2S: 453, 25 et saepius p08set, etiam si uulgo 6 continatus M i ut R, et M8 tantum qu0d M cf. tantum quod lucescentem 5II, 1 et 520, 6), tante qu0ds tantaeque R uulgo 10 in , ext0llenda h de fort. 11 Israele Γ, israhelem M12 Israelis R. lsrahel M uerba sed nec adhuc nulla for Uuria poterat hutte konnen p0terat adhuc uulgo 14 nulla. sed uulgo 15 dixisset add. R , om. MRi Israele umquam fuisse R, israhel eum quam fuit M fuisse, ceterum uulgo se add. Oehlerus 17 inuenire I φ, inueniri R uulgo lacunam signaui: eum se pr0bauit, ad quem sertineret fides Israhelis uel similia interciderunt quique MR, qui quidem

Oehlerus uti M, ut R uulgo inuenisset M corr. m. I) 18 Israelis,

quam uulgo 19 eius. aemulus uulgo

556쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

usque m0menti nullum alium deum Christus intulerat, ut omnes illic creat0ri gl0riam retulerint distentes: magnus pr0phetes pr0diit in n0bis, et respexit deus p 0pulum suum. quis deu83 utique cuius p0puli18 et a qu0 pr0phetae. qu0d si illi quidem creat0rem gl0rificabant, Christus

uer0 et audiens et Sciens non c0rrigebat, et quidem in tant0d0dument0 m0rtui resuscitati creat0rem adhuc 0rantes, Sine dubi0 aut n0n alium cireumferebat deum quam quem in suis beneficiis atqu0 uirtutibus h0n0rari Su8tinebat, aut quale e St, ut ill0s tam diu errantes sustineret, ad h00 ueniens, ut err0rie 0rum mederetur 3 Sed 'scandaligatur I0hannes auditis uirtutibus Christi, ut alterius'. at eg0 rati0nem Scandali prius expediam, qu0 facilius haeretici Scandalum expl0dam. ips0 iam d0min0 uirtutum, serm0ne et Spiritu patris, 0perante in terris et praedicante necesse erat p0rti0nem Spiritus Sancti, quae ex Drma pr0phetici m0duli in I0hanne egerat praeparaturam uiarum d0minicarum, abscedere iam ab I 0hanne, redactam scilicet in d0minum ut in massalem Suam Summam. itaque I 0hannes, e0mmunis iam h0m0 et unus de turba, seandali-2abatur quidem, Sed qua h0m0, n0n qua alium Christum sperans uel intellegens, qui neque haberet. unde Speraret, ut nihil n0ui d0centem uel 0perantem. nem0 haesitabit de aliqu0, quem dum Seit 110n esse nee sperat nee intellegit; I0hannes

autem certus erat neminem deum praeter creat0rem, uel qua

Iudaeus ne di eam etiam pr0phetes. plane facilius quis haesitabit

de e0, quem cum Sciat e88e, an ipse Sit, nesciat. h0c igitur metuet Ι0hannes: tu e 8, inquit, qui ueni S, an alium expectamus 3 simpliciter inquirens, an ipse uenisset, quem expectabat.

24 Luc. 7, 16. 11J es. Luc. 7, 20. 16 cf. Mai. 3, 1. 274 Luc. 7, 19.1 deum scripsi: d0minus MR 12 at ego rationem R , addecorationem I x prius om. M 15 quae ex MGRδ. quae et F, qui et Ri 18 dominum ut d0mino J x 19 unus ciam , de Pam scandaligabatur B, scandaligabant M 20 quidem, sed qua h0m0, n0n serissi r quidem quali0m0, sed n0n ML 21 haberet addidi unde MN, eundem Lut 25 ne dicam addidi ne dicam etiam cs. 3S4, I3; 387, 23.) quis haesitabit scripsi: quasi haesitavit MN 27 expectamus M, Speramus R

557쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. IIII 18.

tu es, qui uenis 3 id e8t: qui uenturus es; an alium expectamus 3 id est: an alius e Si quem expectamus. Si n0ntu es quem uenturum eXpectamu83 8perabat enim, sicut 0mnes 0pinabuntur, ex similitudine d0gument0rum p0tuisse et pr05 phetam interim missum e880, a qu0 alius esset, id est mai0r, qui uenturus expectabatur, ip80 80ilidet d0minus. atque ad 00h0e erat I0hannis scandalum, qu0d dubitabat ipsum uenisso quem expectabant, quem ex praedicati8 0perati0nibus agn0uisse debuerat. aut ut d 0 minus per easdem 0perati0ne S agn0scendum 10 80 nuntiauerit I0hanni3 quae cum c0nstent praedi data in Christum creat0ris, sicut ad Singula. 08tendimuS, 8ati S peruersum, ut Christum n0n creat0ris per ea renuntiarit intellegendum per quae magis Christum creat0ris agn08 ei c0mpellebat. mult0 peruersius, Si et testim0nium I 0hanni perhibet 110n I0hannis

15 Christus, pr0pheten eum c0nfirmans, iInm0 et Supra, ut angelum, ingerens etiam scriptum Super ill0: ecce eg0 mitt0 angelum meum ante faciem tuam, qui praeparet uiam tuam, eleganter ad superi0rem sensum scandaligati I0hannis 00mmem0rans pr0phetiam, ut 00nfirmans praecur80rem I0hannem 20 iam aduenisse extingueret serupulum interr0gati0nis illius: tu e S, qHi uenis, an alium expectamus 3 praecurs0re enim iam fundi0 officium, praeparata uia d0mini, ipse erat intellegendus, cui praedur80r miniStrauerat. mai0r is quidem 0mnibus14 Luc. 7, 19. 44 ef. Luc. 9, T. 13J cs. Luc. 7, 27-28. 15J cf. Lue. 7, 26. 164 Luc. 7, 27. 20J Luc. 7, 19. 22J cf. Luc. 3, 4; es. Es. 40, 3. 23 cf. Luc. 7, 28.

1 tu es- expectamus seclusi: Tertulliani enim eo minus crediderime e hoc interpretamentum, quia quod sequitur enim aperte respicit ad uerbα simpliciter inquirens sqq. 6 qui uenturus eXpectabatur, ipse Scilicet d0minus scripsi: ipse scilieet dominus, qui uenturus expectabatur

MR 8 ex seripsi: et ΜΓ 9 debuerat scripsi: debuerant MN aut

hannes MF 15 immo et supra, cf. Luc. 7, 26 υαὶ κΚ πῖρ:Gaὀzῖρ0V7 90 P 700 17 praeparet R, praepararet M praeparabit Pam N 22 iambis M 23 ministrauerat. mai0r is seripsi: ministrauerat maiori II, mini-Strauerat, mai0r R uulgo

558쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

natis mulierum, sed n0n ide0 subiectus ei, qui mi 0rfuerit in regno dei, quasi alterius sit dei regnum, in qu0m0dicus quis mai0r erit I0lhanne, alterius I0hannes, qui 0mnibus natis mulierum mai0r sit. 8iue enim de qu0 eumque didit m0di00 sitio de semetip80 per humilitatem, quia min0r I0hanne habebatur, 0mnibus sellicet in s0litudinem c0ncurrentibus ad I0hannem p0tius quam ad Christum, - quid existis uidere in s0litudinem 3 - tantundem est: creat0ri c0mpetit otI0hannem ipsius esse, mai0rem natis mulierum, et Christum uel quem cum que m0didum, qui mai0r I0hanne futurus sit in regn0 dei. - aeque creat0ris - et qui Sit mai0r tant0 pr0pheta, quia n0n fuerit scandaligatus in Christum, qu0d tunc I 0hannem minuit. Diximus de remissa pedeat0rum . illius autem peccatricis seminae argumentum e0 pertinebit, ut eum pedes d0mini 0seulis figeret, lacrimis inundaret, crinibus detergeret, unguent0 perduceret, 80lidi c0rp0ris ueritatem, n0n phantasma inane tractauerit, et ut peecatricis paenitentia Sedundum creat 0rem meruerit ueniam, praep0nere s0litum Sacrifici0. sed et si paenitentiae stimulus ex fide acciderat, per paenitentiam ex fide iustifidata ab eo audiit: fides tua te saluam fecit, qui per Abaque pr0nuntiarat: iustus ex fide sua uiuet. 19. Qu0d diuites Christ0 mulieres adhaerebant, quae et de facultatibus suis ministrabant ei, inter quas et ux0r regi S pr0- curat0ris, de pr0phetia est. has enim u0stabat per Esaiam: mulieres diuites, exsurgite et audite u0cem meam, ut discipulas prim0, dehinc ut operarias et ministras 08ten-

1 n0n ideo coniunge cum quasi l. 2 subiectus Leopoldus: subiecto MR 5 siue de semetipso per humilitatem scripsi: per humilitatem siue de semetips0 MR 8 tantundem est: creat0ri scripsi: tantundem et creatori MR 10 quemcumque seripsi: quemque ML 11 dei addidi aeque creat0ris in parenthesi posui quia Iun: qui I reliqui 13 remissi0ne Rh 14 arcumentum M 20 iustificata seripsi: iustificatam MN 21 uiuet M. uiuit R 24 u0cabant M corr. m. I)51015 20 25

559쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. IIII 18-19. 481deret: filiae in spe, audite serm0nes meos. disi anni

mement0 te cum lab0re in spe; cum lab0re enim pr08equebantur et 0b spem ministrabant. Aeque de parab0lis semel sufficiat pr0batum h0c genus el0quii a creat0re pr0miS-5 Sum. at nunc illa qu0que pr0nuntiati0 eius ad p0pulum: aure audietis et non audietis dedit Christo frequenter ingul-care: qui habet aures audiat, n0n quasi ex diuersitate auditum permitteret Christus, quem ademisset creat0r, sed quia g0mminati0nem exh0rtati0 sequebatur. prim0: aure audi- 10 et is et non audietis, dehinc: qui habet aures audiat. n0n enim audiebant ultro qui aures habebant, sed 0stendebant aures c0rdis necessarias, quibus illos audituros negarat creator, et ideo per Christum adicit: uidete, qu0 modo audiatis, id est: ne aure audiatis et 110n audiatis, non c0rde scilicet 15 audientes, sed aure. Si dignum sensum pr0nuntiati0ni aeg0m-m0des pr0 sensu eius, qui auditui suscitabat, etiam dicendo: uidete, quomodo audiatis n0n audituris minabatur. sanen0n minatur mitissimus deus, quia nec iudicat nec irascitur. h0o pr0bat etiam subiacens sensus: ei, qui habet, dabitur,20 ab eo autem, qui n0n habet, etiam qu0d habere se putat auferetur ei. quid dabitur 3 adiecti0 fid0i udi intel-l0ctus uel salus ipsa. quid auferetur 3 utique qu0d dabitur. a quo dabitur auferetur 3 si a creat0re auferetur, ab eo et dabitur; si a d00 Marci 0nis dabitur, ab e0 et auferetur. qU0

rus, dies Pam 2 pr0sequebantur Iun: quo sequebantur m 6 n0n 8. u. a m. I) M 9 primo-audiat seclusit Eng 11 ostendebant scripsi: ostendebat 12 audituros R, auditurus - 14 id est: ne aure audiatis M. om. R et reliqui omnes 18 non minatur scripsi cf. l. 26): nominatur φ, minatur Oehlerus

XXXXVII. Tert. III.

560쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

apertum repr0mittit qui deum suum usque adhue 0bumbrat expectans, 0pin0r, nasci Marci 0nem. Venimus ad c0nstantissimum argumentum omnium, qui d0mini natiuitatem in c0ntrouersiam deserunt. 'ipse, ' inquiunt, 'contestatur se n0n esse natum

dicend0: quae mihi mater et qui mihi fratres' 3 ita sem per haeretici aut nudas et simplices u0008 00nieeturis qu0 u0lunt rapiunt aut rursus c0ndici0nales et rati0nales simplicitatis c0n- diei 0nρ dissoluunt, ut h00 in J000. n08 00ntrario dicimus prim0n0n p0tuisse illi adnuntiari, qu0d mater et fratres eius laris starent quaerentes uidere eum, si nulla illi mater et fratres nulli fuissent, qu08 Utique n0rat qui adnuntiarat . uel retro n0t0s uel tune ibidem e0mpert0s, dum eum uidere desiderant uel dum ipsi nuntium mandant. ad hanc primam pr0p08itionem n08tram s0l0t ex diuerso resp0nderi: 'quid enim, si temptandi gratia nuntiatum est ei' γ sed hoc scriptura n0n dicit, quae quant0 Significare s0let ex temptati0n0 quid factum, - ecce legis doct0r adsurrexit temptans oum, et de tributi e0nsultati0ne: 0tae eos serunt ad eum Ρharisaei temptantes eum tant0. ubi n0n laeti temptati0nis menti0nem, n0n admittit temptati0nis interpretati0n0m. et tamen ex abundanti causas temptati0nis exp0stul0, cui rei temptauerint illum per n0minati0nem

matris et fratrum. si, ut scirent, natusne esset an n0Π, quand0

de h0e fuit quaesti0, quam ex ist temptati0ne discuterent 3 quis autem dubitaret natum quem uideret hominem 2 quem audisset filium se h0minis pr0lassum Θ quem de c0nspectu 0mnis hu manas qualitatis dubitar0t d0um aut filium dei credere, pr0ph0ten facilius existimans, licet magnum aliquem, utique tamen natum 3 etiam si in expl0rationem natiuitatis temptandus suis sol, qu0dcumque aliud argumentum temptati0ni c0mpetisset, quam

5J Matth. 12, 48. cf. Luc. 8, 21. 9J cf. Luc. 8, 20. 16J Luc. 10, 25. 17J Matth. 16, 1. 27J cf. Matth. 21, 46.1 obumbrarat susp. Eng 2 uenimus R, uenimus enim se, uenimus

nunc Em 4 deferunt R), defuerunt mi 5 mater R, pater M 6 quo R, quod se 11 adnuntiaret fort. 27 existimans scripsi: existimantes , defendit Eng, qui supra I. 26 legi mauulte dubitarent 28 explorationem scripsi se f. l. 2M: exploratione φ