Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera

661쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. V 4.

quam te creat0ris est. Qui autem turbat u0s iudieiuni feret. a qu0 d003 ab optim03 sed ille n0n iudicat. a creat0re 3 sed nec ille damnabit adsert0rem circumcisi0nis'. qu0d8i n0nerit alius. qui iudicet, nisi creat 0r, iam erg0 n0n damnabit 5 legis defen80res nisi quia ipse eam cessare c0nstituit. quid nune, si et c0nfirmat illam ex parte, qua debet 3 t0ta enim, inquit, lex in u0bis adimpleta est: diliges pr0ximum tuum tamquam te. aut si sic uult intellegi 'adimpleta est', quasi iam 110n adimplenda, erg0 n0n uult, diligam pr0ximum

10 tamquam me, ut et h00 cum lege ce88auerit 3 sed perseuerandum erit semper in i8t0 praecept0. erg0 lex ereat0ris etiam ab aduersari0 pr0bata est, nec di 8pendium, sed c0mpendium ah 00 00nsequia est, redacta Summa in unum iam praeceptum. s0d nec h0e alii magis e0mpetit quam auct0ri. atque ade015 cum dicit: 0nera ue Stra inuicem sustinete, et sic adimplebitis legem Christi; . si h 00 n0n p0test fieri nisi quis diligat pr0ximum sibi tamquam se, apparet: dilige 8 pr0ximum tibi tamquam te, per qu0d auditur: inuicem 0nera uestra p0rtate, Christi e 880 legem, quae sit ereat0ris, atqueeso ita Christum creat0ris esse, dum Christi est lex creat0ris. Erratis, deus n0n deridetur. atquin derideri p0t0st deus Marci0nis, qui nec irasci n0uit nec ulcisci. qu0d enim seuerit h0m0, h0e et metet. erg0 retributi0nis et iudieii deus intentat. b0num autem faeientes 110n fatig0mur et: dum

facere praecepi88e, et diuersa d0ctrina sit diuersae diuinitatis. I 0rr0 si retributi0nem praedicat, ab 00dem erit et e0rrupti0nis

messis et uitae. temp0re autem Su0 metemu8, quia et 14 Gal. 5, 10. 6 Gal. 5, 14. 7J cf. Leu. 19, 18. 15J Gal. 6, 2. 20J Gal. 6, 7. 22J Gal. 6, 7. 24J Gal. 6, 9. Gal. 6, 10.27J cf. Deut. 32, 3b. cf. Gal. 6, 8. 284 Gal. 6, 9. 4 damnabit R , damnauit mi 5 quia II, qui R 6 qua R', quia I x ex parte 3 quia debet. mauult Eng 9 diligam II, ut diligamR uulgo 10 cessauerit. sed uulgo 17 sibi MN, suum Pam 18 tibi , tuum Pam 21 deridetur R, irridetur M 22 seuerit m, seminauerit Pam N

662쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

Ecelesiasticus: tempus, inquit, 0mni rei. Sed et mihi, famul0 creat0ris, mundus crucifixus est, n0n tamen deus mundi, et eg0 mund0, n0n tamen de0 mundi. mundum enim quantum ad e0nuersati0nem eius p0suit, cui renuntiand0 mutuo transfigimur et inuicem m0rimur. persecut0res u0eat Christi .leum uer0 adicit stigmata Christi in c0rp0re 8u0 ge Stare se utique c0rp0ralia c0mpedum - iam n0n putatiuam, sed ueram et s0lidam carnem pr0 lassus est Christi, cuius stigmata c0rp0ralia 08tendit. Ad Corin 5. Prae Structi 0 Superi0ris epist0lae ita duxit; ut d hibi0β primu titul0 eius n0n r0tractauerim, certus et alibi retractari eum p 08se, c0mmunem Selli det et eundem in epistulis 0mnibus. qu0d n0n utique salutem praescribit eis, quibus scribit, sed gratiam et passem, n0n die0: quid illi eum Iudaico adhue m0re, destruet 0ri Iudaismi 3 - nam et h0 die Iudaei in pacis n0mine appellant et retro in scripturis sie salutabant sed intell0g0 illum defendisse 0ffici0 8u0 praedidati0nem crea-t0ris: quam maturi pedes euangeligantium b0na, euangeligantium pacem. euangeligatur enim b0n0rum, id est gratiae dei pacem, quam praeserendam 8 diebat. haec cum ade0 patre n0str0 et d0min0 Iesu adnuntians c0mmunibus n0minibus utatur e0mpetentibus n0str0 qu0que Sacrament0, B0nput0 dispici p08se, quis deus pater et d0 minus Iesus praedicetur nisi ex aedi dentibus, cui magis c0mpetant. prim0 quidem1J Ecel. 3, i T. Gal. 6, 14. 6J cf. Gal. 6, 17. lέJ cf. I Cor. 1, 3. 18J R0m. 10, 15. cf. Εs. 52, 7. 20J cf. Phil. 4, 7. cf. I C0r. 1, 3.1 Ecclesiastes Pam omni M, erit omni R uulgo mihi, i inquit fort. 2 mundi I δ, mundo R' 5 persecutores u0eat Christi seclusi 6 stigmata R , signata mi 7 e0m pedum scripsi: competunt MN 10 EXPLICIT AD GALATAS: INCIPIT AD CORINTHIOS I M, de epistula

ad corinthi0s prima AF 12 .in in α m. I) M 0mnibus, qu0d uulgo 14 pacem. non uulgo 15 destruet0ri R, destructore MF parenthesin indicaui 16 salutabant. sed uulgo 19 euangeligatur Enst: euangeligator MR 20 pacem quam my, paci eam Ny haec scit. gratiam et pacem cf. supra l. I ) 23 dispici R, despici M 24 aeeidentibus M. accedentibus R

663쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. V 4-5.

patrem deum praescrib0 n0n alium agn08cendum quam et h0 minis et uniuersitatis creat0rem et institut0rem; p0rro patri etiam d0mini n0men aceedere 0b p0 testatem, qu0d et filius per patrem capiat; dehinc gratiam et pacem n0n 80lum 5 eius e88e, a qu0 praedicabantur, Sed et eius, qui fuerit 0ssensus. nec gratia enim sit nisi 01fensae nec pax nisi belli. et p0pulus autem per disciplinae transgre88i0nem et 0mne hominum genus per naturae dissimulati0nem et deliquerat et rebellauerat aduersus creat0rem. deus autem Marci 0nis et quia ign0tus n0nio p0tuit 0ssendi et quia nescit irasci. quae erg0 gratia a n0n0ssen803 quae pax a n0n rebellat03 Ait crucem Christi stultitiam esse perituris, uirtutem autem et sapientiam dei salutem c0nsecuturis; et ut 0stenderet, unde h0c eueniret, adicit: scrip tum est enim: perdam sapientiam sapientium et pru- 15 dentiam prudentium inritam faciam. si haec creat0ris sunt et ad causam crucis pertinent stultitiam deputatam, erg0 et crux et per crucem Christus ad creat0rem pertinebit a qu0 praedi datum est qu0d ad crucem pertinet. aut si creat0r, qua aemulus, idcir00 sapientiam abstulit, ut crux Christi, 20 scilicet aduersarii stultitia deputetur, ecqu0m0d0 p0test aliquid ad erudem Christi n0n sui creat0r pr0 nuntias Se, quem ign0rabat, cum praedicabat 3 sed et cur apud deum 0ptimum et pr0fusae miseri00rdiae alii salutem referunt, eredente S erucem uirtutem et sapientiam dei esse, alii perditi0nem, quibus ab Christi crux stultitia reputatur 3 si 110n, ereat0ris est aliquam et p0puli et humani generis 0Mnsam detriment0 sapientiae atque

prudentiae multasse. h00 sequentia c0nfirmabunt, eum dicit: 8J cf. R0m. 1, 16-27. 114 cf. I Cor. 1, 18. 13J I Cor. 1, 19;

cf. Ε8. 29, 14.1 deum scripsi: d0minum MN 3 accedere R, accederet se 5 et

Oehlerus: et qu0m0do MR 22 deum scripsi: dominum MN 25 signum interrogationis posui si non, εὶ δε μη; mente supple: apud deum Optimum alii salutem referunt alii perditionem) creatoris scripsi: si non exeatoris uulgo 26 p0puli MR G, p0pulo R, 27 multasse γ h0c uulgo

664쪽

Quinti Septimi Fl0rentis Tertulliani

n0nne infatuavit deus sapientiam mundi 2 cumque et hie adicit, quare: qu0niam in dei sapientia n0n intell0xit mundus per Sapientiam deum, b0ni duxit deus pors tultitiam praedicati0nis Salu 08 facere credentes. Sed prius de mund0 dis deptab0. quatenus subtilissimi hauretici hieuel maxime mundum per d0minum mundi interpretantur, 1108 autem h0minem qui sit in mund0 intellegimus, ex Drma simplici l0quelae humanae, qua plerumque id, qu0d 00ntinet,p0nimus pr0 00, qu0d c0ntin0tur: 'circus clamauit' et 'laruml0cutum est' et 'basilica fremuit ' id est qui in his l0 eis rem egerunt. igitur quia h0m0, 11011 deus mundi in sapientia 110nc0gn0uit deum, in qua c0gn08cere debuerat, et Iudaeus in Sapientia Scripturarum et 0mnis gens in sapientia 0perum, ide0 deus idem, qui sapientia in sapientia γ sua n0n erat ade0gnitus,

statuit sapientiam h0minum stultitia repercutere, salu08 faciend0 credentes qu0sque in stultam crucis praedicati0nem. qu0niam Iudaei signa desiderant, qui iam de de0 certi esse debuerant, et Graeci Sapientiam quaerunt, qui suam scilicet, Π0n dei sapientiam sistunt. ceterum si n0uus deus praedicaretur, quid deliquerant Iudaei signa desiderantes, quibus crederent, aut Graeci sapientiam sectantes, cui magis crederent 3 ita et remunerati0 ipsa in Iudae0s et Graec08 et gel0 tendeum c0nfirmat et iudie em, qui ex retributi 0 ne aemula et iudice in saluauerit sapientiam mundi. quodsi eius sunt et cau8ae, cuius adhibentur scripturae, erg0 de creat0re tractans ap08t0lus non intellect0 creat0ri utique d0eet intellegend0. etiam qu0d seandalum Iudaeis praedicat Christum, pr0phetiam Super ill0 c0 signat creat0ris die entis per Esaiam: ecce p08 ui

2 sapientia R, sapientiam Μ 3 deum Pam: dominum MN 5 quatinus M 12 in , qua seripsi: quam MR', quem R' uulgo l4 sapientia Scit. hominum; cf. Supra I. 3: per sapientiam) in sapientia , sua Eng: Sapientia sua φλ, i in sapientia L G adc0gnitus M agnitus R 22 2elote M 23 retributione m)G, tributione Ri 26 creat0ri-intellegendo

665쪽

V1 I. Aduersus Marci 0 ne in lib. V 5.

in Sion lapidem 6ffensi0nis et petram scandali. 'petra autem fuit Christus' etiam Mare i0n seruat. quid est autem stultum dei sapientius h0minibus, nisi crux et m0rs dei 3 quid infirmum d0i s0rtius h0minibus, nisi natiuitas et ear0s d0i3 ceterum si nec natus ex uirgine Christus nec carne c0nstructus ac per hoc neque erucem neque m0rtem Uere perpeSSUS e St,

nihil in ill0 fuit stultum et infirmum, nee iam stulta mundi elegit deus, ut c0nfundat sapientia, nec infirma mundi elegit deus, ut c0nfundat fortia, nec inh0nesta et is minima et c0ntemptibilia. quae n0n sunt, id est quae B0B uere Sunt, ut c0nfundat quae sunt, id est quae uere sunt. nihil enim a d00 disp0situm uere m0dicum set ign0bile et c0ntemptibile, sed qu0d ab h0mine. apud creat0rem autem iam uetera stultitiae et infirmitati et inhonestati et pusillitati 15 et c0ntemptui deputari p088unt. quid stultius, quid infirmius, quam sacrifici0rum cruent0rum et hol0caust0matum nid0r080rum a d00 exacti03 quid infirmius, quam ua80ul0rum et grabatt0rum purgati03 quid inh0nestius. quam carnis iam erubescentis alia ded000rati03 quid tam humile, quam tali0nis indicti03 quid tam 20 c0ntemptibile, quam cib0rum excepti03 t0tum, qu0d 8eiam, uetus testamentum 0mnis haereticus inridet. stulta enim mundi elegit deus, ut c0nfundat sapientia - Marci 0nis deus nihil

tale, quia nec aemulatur c0ntraria c0ntrariis redarguere negl0rietu I 0mni S car0, ut, quemadm0 dum scriptum est:

15 qui gl0riatur, in de0 gl0rietur. in qu 03 utique in e0, quili 00 praecepit. ni8i creat0r praecepit, ut in d00 Marci 0nis gl0riemur.

29. 31. cf. Hier. 9, 23-24. 3 m0rs dei M, mors Christi Ruuloo 4 hominibus scripsi: homini se homine R 8 sapientiaR sapientiam Mny 12 uere I x, est uere R uulgo 13 autem iam Enge aut etiam se, autem etiam Ruulgo 16 holocaust0matum nidorosorum L . holocaust0mata id0l0rum MRx 17 grabattorum se, grabbat 0rum Γ uulgo 22 sapientia R , sapientiam MRi parenthesin indicaui 23 c0ntrariis L , a contrariis I x 25 deo MN, domino FPum N 26 in deo R , in deum I x

666쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

6. Igitur per haec 0mnia 08tendit, cuius dei sapientiam l0quatur inter perfect08, eius Scilicet, qui Sapientiam sapientium abstulerit et prudentiam prudentium inritam laeerit, qui infatuaverit sapientia mundi, stulta eligens eius et disp0nens in salutem. hanc dieit sapientiam in 0ccult0 fuisse, quae

fuerit in stultis et in pusillis et in inh0nestis, quae latuerit

etiam sub figuris, alleg0riis et aenigmatibus, reuelanda p08t-m0dum in Christ0 p0 sit0 in lumen nati0num a creat0re pr0- mittente per Esaiae u0cem patefacturum se thesaur0s inuisibiles et 00cult08. nam ut absc0nderit aliquid is deus, qui nihil egit 0mnin0, in qu0d aliquid absc0ndisse existimaretur, satis incredibile. ipse si esset, latere n011 p088 et, nedum aliqua eius Sacramenta. creat0r autem tam ipse n0tus quam et sacramenta

eius, palam scitisset decurrentia apud Israhel, sed de significantiis 0bumbrata. in quibus sapientia dei delitiscebat inter perfect0s narranda 8110 in temp0re, pr0p08ita uer0 in pr0p08it0 dei ante saecula. cuius et saecula, nisi creat0ris 3 si enim et saecula temp0ribus strueta sunt, temp0ra autem diebus et mensibus et annis e0mpinguntur, dies p0rr0 et men808 et anni 80libus et lunis et sideribus creat0ris signantur in h00 ab e0 p0 sitis, - et erunt enim, inquit, in signa men8ium

qu0d ante saecula pr0p0situm dicatur, n0n alteriu8 eS8e, quam cuius et saecula. aut pr0bet dei sui saecula Marci 0n; 0stendat et mundum ipsum . in qu0 saecula deputentur, uas qu0damm0d0 temp0rum, et signa aliqua uel organa e0rum . si nihil dem0n-8trat, reuert0r, ut et illud distam: cur autem ante saecula crea-

R, in pr0p0sita Ny 26 organa eorum scripsi: ortaneorum MN, ortum eorum R' in mg.), notas eorum Urs, ordinem e0rum Oehlerus

667쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. V 6.

t0ris pr0p08uit gl0riam n08tram 8 p088 et uideri eam ante saecula pr0p08ui 88e, quam intr0 ducti 0 ne Saeculi reuelasset . at cum id facit paene iam t0tis saeculis creat0ris pr0dactis, uane ante saecula pr0p0suit et n0n magis intra Saegula qu0d reuelaturuso erat paene p0St saecula. Π0n enim eius e8t festinasse in pr0p0nend0, cuius est retardasse in reueland 0. creat0ri autem

c0mpetit utrumque: et ante saecula pr0p0suisse et in fine Saecul0rum reuela 8Se, quia et qu0d pr0p0suit et reuelauit medi0 spati0 saeeut 0rum in figuris et aenigmatibus et ali 010 g0riis praeministrauit. Sed quia subicit de gl0ria n08tra, qu0 deam nem0 ex prin stipibus huius aeui scierit, cet0rum si scissent, numquam d0minum gl0riae crucifixi 88ent, argumentatur haereticus priuei pes huius aeui d0minum a st, alterius scilicet dei Christum, erucifixerit, ut et h00 in ipsum redigat crea-iβ torem. p0rr0 cui supra 08tenderimus, quibus m0 dis gl0rian0stra a creat0re sit ' deputanda, praeiudicatum esse deb0bit eam, quae in 0ccult0 fuerit apud creat0rem, merit0 ign0 ra tam etiam ab omnibus uirtutibus et p0testatibus creat0ris, quia nec famulis liceat c0nsilia 1108se d0 min0rum, nedum illis ap0as statis angelis ipsique principi transgre88i0ni 8, diab0l0, qu08 magis extraneos fuisse c0ntenderim ob culpam ab omni c0nscientia disp0 siti0num creat0ris. sed iam nec mihi c0mpetit 'principes huius aevi' uirtutes et p0testates interpretari creatoris, quia ign0rantiam illis adseribit ap0st0lus. Iesum

- etiam; coniunge cum praeministrauit 13 principes MRI, quod principes R uulgo lacunam signaui: d0minum celus intellegendum, creatorem, qui gl0riae dominum 8upplendum censeo cf. I. Id et 596, S: iam nec in cruce eum figere p0tuit creatur; cf. etiam 63S, IS), Ens sic putat supplendum: huius aeui mal0s angelos siue uirtutes et potestates) creatoris non esse, qui gloriae , dominum cf. l. 22 nec mihi competit et 599, I6) 14 crucifixerit scripsi: cruci eum fixerint MN cruci confixerint R' uulpo et hoc R , hoc et redigat MRI recidas R uulgo 15 ostenderimus MN, Ostendimus Pam 16 cleptanda fort., depalata Eng 17 ign0ratam seripsi: ignotam 3IR 18 ab omnibus , ab hominibus Rig, abominationibus Eny

668쪽

Quinti Septimi Florentis Τertulliani

enim et secundum 110strum euangelium diab0lus qu0que intemptati0110 00gn0uit, et Secundum e0mmune instrumentum spiritus nequam sciebat eum sanctum dei esse et Iesumu0eari et in perditi0nem e0rum uenisse. etiam parab0la Drtis illius armati, quem alius ualidi0r 0ppressit et ua8a eiu8 0ecu - , pauit, stast, si in creat0ri S accipitur apud Marci 0nem, iam nec ign0rasse ultra p0tuit creat0r d0minum gl0riae, dum ab e0 0pprimitur, nec in cruce eum figere, aduer8118 quem ualere n0n p0tuit, et superest, ut - Secundum me quidem credibile sit - scientes uirtutes et p0testates creat0ris d0minum gl0riae, Christum 10 suum, crucifixerint, qua de Sperati0ne et malitiae redundantia serui qu0que scelestissimi d0 min0s 8u0s interficere n0n dubitant; scriptum est enim apud me satanam in Iudam intr0isse. Sedundum autem Marci0nem nee ap08t0lus h00 l0c0 patitur ign0rantiam adscribi uirtutibus creat0ris in gl0riae d0minum, is

quia scilicet n0n illas uult intellegi principes huius aeui. qu0dsi n0n uidetur de spiritalibus dixisse principibus, erg0 de saecularibus dixit, de p0pul0 principali, utique n0n inter nati-0nes, de ipsis arch0ntibus eius, de rege Her0de, etiam de Ρilat0, et qu0 mai0r principatus huius aeui, R0mana dignitas qο

praesidebat. ita et cum destruuntur argumentati0nes diuersae partis, n0strae exp0 siti0nes aediscantur. sed uis adhuc gl0riam n0stram dei tui esse et apud eum in 0ecult0 fuisse. et quare adhuc 00dem et deus instrument0 et ap0st0lus nititur 3 quid illi cum sententiis pr0phetarum ubique 3 quis enim c0gn0uit 25

1 enim scripsi: autem MN 4 e0rum scit. diaboli et spirituum nequam, nisi malis Suprα re8cribere: sciebant 5 oppressit R cf. 5I2, 9): obrepsit φλ 6 lacunam signaui: si in diaboli accipitur scit. parabolam), testis est et ipsa e0gniti ab illo domini uel similia intereidisse puto creatoris 2 , creat0rem Urs T dominum scripsi: deum 9 parenthesin indicaui ut secundum me quidem credibile sit, cui Eny10 dominum scripsi: deum m 11 crucifixerint MRι, crucifixisse R) uulgo 13 satanan M 21 argumentationes Gel: argumentatione

669쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. V 6.

sensum d0mini, et quis illi c0nsiliarius fuit 3 Esaiasi est. quid illi etiam cum exemplis dei n0stri 3 nam qu0d architectum se prudentem adfirmat, h00 inuenimus signifieari depalat0rem dis diplinae diuinae a streat 0re per Esaiam: auferam 5 enim, inquit, a Iudaea inter cetera et sapientem architectum. et numqui n0n ipse tunc Paulus destinabatur, de Iudaea, id est d0 Iudaism0 auferri habens in aedificati0nem Christianismi, p0siturus unicum fundamentum, qu0d est Christus 3 quia et de h00 per eundem pr0phetam creat0r: ecceio eg0, inquit, inici 0 in fundamenta Si 0nis lapidem preti-08um, h0n0rabilem, et qui in eum crediderit 110n 00 fundetur. nisi si struet0rem se terreni 0peris d0us pr0st0batur, ut 110n de Christ0 si10 significaret, qui futurus esset fundamentum credentium in eum. Super qu0d pr0 ut qui Sque 15 8uperstruxerit, dignam scitisset uel indignam d0etrinam, si 0pus eius per ignem pr0babitur, si mei des illi per ignem rependetur, creat0ris est, quia per ignem iudicatur 110stra superaedificati0, utique sui fundamenti, id est sui Christi. Nescitisqu0d templum dei sitis sit in u0bis inhabitet spiritus

20 dei 3 si h 0m0 et rus et 0pus et imag0 et similitud0 - et car0 per terram et anima per amatum - creat0ris est, t0tus erg0 in alien0 habitat deus Marci 0nis, si 110n, creat0ris Sumus templum. qu0d si templum dei quis uitiauerit, uitiabitur, utique a de0 templi. ult0rem intentans creat0rem inten-25 tauit. stulti e si0 te, ut sitis sapientes. quare 3 sapientia enim huius mundi stultitia est penes deum. pene8 quem

1 Esaiae scripsi: Esaias MN 6 numqui n0n scripsi: numquid I 10 inieto R, inlicio M 12 nisi si Rh, nisi I δ 14 eum, super uulgo 17 indicatur Rynig nostra Eng: uestra MN 20 parenthesin indicato 21 totus Rigo tutus I tuus R) 22 Marcion R) si non si Mμη; supple menter in alien0 habitat deus Marcionis), creatoris scrip8ie si non creatoris uulgo 24 intemptans MF intentauit Enge intentabit F. intentabis Ri

670쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

deum 3 si nihil n0bis et ad hunc sensum pristina praeiudicauerunt, bene, qu0d et hic ad Struit: scriptum est enim: deprehendens sapientes in nequitia ill0rum; et rursus: d0 minus scit c0gitati0nes Sapientium, qu0d Sint superuacuae . in t0tum enim praescriptum a n0bis erit nulla illum sententia uti p0tuisse eius dei, quem destruere deberet, sin0n illi d0ceret. ergo, inquit, nemo gl0rietur in h0mine, et h0c se eundum creat0ris disciplinam: miserum h0minem,

qui spem habet in h0minem et: bonum est sidere inde0, quam fidere in h0minibus; ita et gl0riari. T. Et 00dulta tenebrarum ipse inluminabit, utique per Christum, qui Christum in lumen nati0num repr0 misit quique se lucernam pr0 nuntiauit scrutantem renes et c0rda. ab ill0 erit et laus unicuique, a qu0 et c0ntrarium laudis, ut a iudice. certe, inquis, uel hic mundum deum mundi interpretatur dicend0: spectaculum facti sumus mund0, et angeli 8 et h0minibus, quia, si mundum h0mines mundi significasset,n0n etiam h0mines p0stm0dum nominasset. imm0, ne ita argumentareris, prouidentia Spiritus Sancti dem0nstrauit, qu0m0d0 dixisset: spectaculum facti sumus mund0, dum angelis, qui mund0 ministrant. et h0minibus, quibus ministrant. Herebatur nimirum tantae e0nstantiae uir, ne dicam spiritus sanctus, praesertim ad fili0s scribens, qu08 in euangeli 0 generauerat, libere deum mundi n0 minare, aduersus quem nisi exerten0n p088 et uideri praedicare. n0n defend0 80 eundum legem

10 hominibus φ, homine Pam 12 in lumen nationum scripsi: inluminationum x, illuminationem R uulgo quique se scripsi: qu0que SeMF, se qu0que R uulgo 13 renes et corda Μ, corda et renes Γ uulgo