장음표시 사용
671쪽
est, an vero ea semper duplo maior culanea aestimari possit, dubitamus; exspiratio aeris in vas ciner, bus plenum violenta est, ita ut ex augmento Pon deris in cineribus vera ratio augmenti non duei possit, inprimis cum atmospherae et CorPOrum varietas ad unam alteramque perspirationem augendam multum conferat. Nec in eo usu cum Cl. Auctore facere possumus, quod pulmo sanguinem uberius ex venoso systemate et corde dextro in valida exercitatione corporismet animi pathematibus suscipiat et colligat, cum vere sub his corporis mutationibus , sanguinis circulus per pulmones Celerior sit, et auricula posterior singulari modo in hanc usum fabrefac ha, aliquam partem a sinistro vem triculo non subito capiendam colligat. In fino tractationis de voce et loquela nonnulla adiiciuntur, et differentia respirationis declaratur. In organismo motus muscularis et fibrae muscu-p. I I9. laxis et ossium et articulorum fabrica tandem quoque fluidi neruet indoles examinatur, de mechanismo autem contractionis muscularis tantum coniecturam subiungit, et maxime quidem ad analogiam cum viribus electricis respicere videtur. In perceptionis organismo et mechanismo de-p. IV. clarando in vires animae et sensus internos inde pendentes fusius inquirit, sensuum externorum amtem mechanismum vix attingit.
In partium ministrorum iunctionibus a secretio-P. I 69. ne incipit et ad specificam grauitatem et inde deri-uandam cohaesionem non tantum in hac, sed etiam insequentibus tractationibus digestionis et nutritionis p. ri
Cum H AMBER GERO respicit. In generationis negotio
explicando animalcula in spermate virili quidem concedit, sed ea tantum veneris incendicula dicit, ad ipsam vero generationem praestandam inutilia pronuntiat. Semen foecundum vero fluidum alli lescens, halituosum seu sulphureum et dissoluens
672쪽
penetrantissimum appellat, foecundationem itaque ex distatutione fluidorum embryonis eiusque simulta nea animatione declarat; lymphaticus enim succus, qui in embryonis corpus gulo, propter viscositatem quiescebat, iam semine virili di statutus, fluxilis euadit, et cum praeter motum cordis seu puncti salientis nihil requirasur, animae vis in
foecundationis momento vitam cum cordis motu
e. ras. Ad vit m et sanitatem diiudicandam se conuertit
Cl. Aut for et de his in genere agit , CUm VariaS machinaS motas cum corpore animali comparet. Vita es: series actionum animalium, quae vel naturales sunt in vita physica, vel liberae in vita morali. Ad Vitam naturalem persectam pertinet integritaS Organorum ; compositio seu conformatio partium quoad structuram et crasin ad assequendam longae mitatem, facultas seu potentia agendi et sentiendi, quae corpori inest, licet non semper agat, Vis quo Tundam organorum, ut cordis et pulmonum, quorum Perpetua actio requiritur. Quomodo itaque hic status ex causis et effectibus optime, ex princi piis et consequentiis sanitatis imperfecte cognoscibtur, ostendit Noster et actiones appellat internos motus in sensus non incurrentes, functiones Vero extornaS mutationes, quae sensibus obuiae sunt. In varietatem sanorum hominum postea inquiritur, quae ab habitu et qualitatibus, crasi, structura, moribus, aetate et sexu deducitur. Qualitas a crast seu misceta heterogeneorum sub Vera proportione tertiuin quid constituentium pendet, habitus vero est modus corporis respectu qualitatum et dispositionum sensui obuiorum, ex hi S tempe ramentorum disserentia per signa varia declaratur, a consueta diuisione non receditur, et quae porro in his a sexu, aetate et regionibus mutantur, breui ter indicantur.
673쪽
Pathologia methodica seu de cognoscendis
VAGEs Regis Consiliario etc. Editio tertia ab ipse Auctore aucta et emendata. Lugduni. Sumptibus fratrum de Toumes. 17S9. 8.pl. 19. Omnem pathologiae doctrinam in tres partes
diuidit Cl. Auctor, et in prima, in qua funda' damenta pathologiae proponit, sanitatis es morbi ideaS euoluit et comparat, causas et principia aegri tudinis , et tandem signa generalia considerat. In secunda parte Aetiologiam pathologicam tradit, et in prima sectione de vitiis solidsrum et fluidorum Ut causis et principiis morborum proegumenis, in altera vero de principiis morborum procatarticis agit. In tertia parte de Nos logia pathologica exponit, et in prima sectione classicas morborum differentiaS, id est, methodicam morborum distributionem in decem classibus et subiectis ordinibus ad normam scriptorum historiae naturalis tradit; in sectione altera autem specificas morborum differentias expendit, nos praecipua huius doctrinae argumenta breui nunc indicabimus recensione. In prooemio assumtam hactenus pathologiam p. r. tractandi rationem, qua morbi in es entia sua, qua functiones laeduntur, in genere assumti, in causis et symptomatibus ut effectibus disquiruntur, nec
non rerum secundum et contra naturam eueniem
sum et non naturalium definitiones acriter perstrimgit, nullamque veram morborum cognitionem,
qui ultimus pathologiae finis est, inde erui posse, demonstrare annititur. Ipse vero fundamenta Pa- thologiae ita struit: a fauitate incipit eamque p. II.
674쪽
eoncursum actionum et dispositionum, quae aetati, sexui et temperamento C nueniunt, appellat; vitam hominis ideo dicit concursum siue complexum actionum eius et dispositionum tum coexistentium tum successsiuarum. Actiones liberas vitam moralem.
naturales physicam sistere ostendit, et facultates hominis cognosceridi, appetendi, et mouendi distinguit. Facultatem mouendi duplicem esse ait.
libertas nimirum motus, a voluntate et ratione suasos, exequitur, natura vero motus ab appetitu et auer-P- 8 - satione sensitiva suasos praestat. Dispositionem corporis dicit modum, quo eius parteS inuicem coniunguntur, et cum in firmas et fluidas distinguantur, in illis structuram, in his crasin assumit, et ita structi et mixti differentias deducit. P. 2 . Aegritudinem nunc seu morbum ut satum imperferiae sanitatis considerat pathologia, quae non
solum actionum sed et dispositionum dissensum
inuoluit. Haec per phaenomena cognoscimus, quae si morbosa sunt, symptomata dicuntur, in funitionibus, excretionibus et qualitatibus conspiciuntur, et vel simultanea vel successiva et porro. vel epigenemata, vel pathognomica, vel accidentalia
sunt. Aegritudo vero vel in simplicem siue affectum vel in compositum siue morbum dispescitur. In aegritudine principium et causam distinguit: illud est ex quo alterius rei possibilitas cognoscitur, haec vero alterius rei actualitatem seu existentiam definit, quam distini fionem in causis remotis et proximis pathologi assumunt. Vti enim actualitas possibilitatis complementum est, sic causa est principiorum
complementum. Ex his Noster consuetudinis et P. S. naturae rationem explicat. Signum est illud, ex quo alterius rei praesentia, Praeteritio vel futuritio
colligitur, scilicet signa an amnestica, diagnostica
et prognostica. Signum vel extrinsecum vel timuinsecum dicit, et hoc notam appellat characteristicam,
675쪽
risii carri, optimum foret, si ex causis signa repetere
possemus, Cum vero haC Cognitione, ex mente
Auictoris, destituamur, ex symptomatibus tantum petenda sunt; haec signa intrinseca nobis praebent certissima, ex principiis vero ceu causiS.COniecturalia deducuntur. His praemissis nunc Aetiologiam pathologicam P 'pertractandam sibi sumis, quae nimirum aegritudinis causas et principia tradit. Sectio prima itaque de vitiis seu afffectibus simplicibus causis et principiis morborum pro egumenis agit. Vitia solidorum simplicia in crassitudine et exilitate,duritie et mollitie posita sunt, quibus erethisinuset languor additur. In his omnibus definitiones
proponit Cl. Auctor, V. c. Dlida densitate, tensione et tono peccant, et flexioni magis resistunt, quam ad eorum munia reqUiritur. Mollities, quae laxitatem et varietatem inuoluit. ex Contrariorum ratioue patet. Duritiem itaque inducunt ea, quae fibram indurant, ut vita laboriosa, victus ex cibis crassis , vegeta vis digestionis, regio frigida, aetas senilis, ea, quae fibraS tendunt, ut spasmus, quae fluida exsiccant et coagulant, ut ignis et absorbentia medicamenta, spirituS vini, acida. Viscera rigent ab excrescentiis vasorum ab obstructione. Phaenomena duretiei in fibris nerueis sunt
apatheia, ingenii tarditas, iudicii firmitas; in fibrismus uularibus inflexibilitas, robur tamen maius si fibrae nerueae peruiae sunt, si animi impetus forpent tremor et debilitas. Tensio in fibris nerueis sensibilitatem et ingenii acumen, in CarneiS elaterem seu vim distracta restituendi inuoluit, hinc agilitas, pulsatio, celeritas. Rigiditas diastoli tubo rum resistit, et conatus naturae in tussi ibasino cet. exsurgunt, hinc gl0ttidis raucitaS, Corneae Opacitas, ossium fragilitaS.
676쪽
p. 6s. Vitia solidorum compositorum ad tria capita
reducuntur: I. solutione continui, scilicet fractura, Vulnere, Cario et ulcere, a. solutione contigui in luxatione et procedentia, 3. figura, scilicet protu berantia et deprestione, ad illum tumorem, cystidem, excrescentiam et lordosin refert; depressionem vero ex causis obstructione, aridura, erosione
p. 8 s. et ictu explicat. Vitia fluidorum simplicia in acescentia, allialescentia, spissitudine et dissolutione ponuntur. Dissolutio, fluxilitas, diathesis seros
est humorum minor consistentia et tenacitas, quam ad sanitatem requiritur, et vel simplex est, vel combinata, illa ex alimentis aqueis, balneis frequentibus, excretionum serosarum retentione, motu animali adaucto, resoluentium medicamentorum energia et veneni S pendet, et ex una parte excreta
p. liquida, ex altera retenta spilla sistit, hinc cacochylia, scilicet humor in primis viis a digestione residuus quantitate vel qualitate nocivuS, et Cacochymia scilicet prauorum humorum quantitas in secundis et tertiis viis, oriuntur; illa sistit saburram putridam, empyreumaticam fermentescentem, biliosam, glutinosam et crudam, haec grumosam sanguinis, inflammatoriam, grumosam lymphae,
aerem et siccam, seroso grumosam, serosam, purulentam et virulentam depravationem.
p. Io . Ad fluidorum et solidorum vitia coniuncta pertractanda postea progreditur Cl. Auctor, et primo quidem plethoram sub examen reuocat. EUChymiam, quam hic considerat, et, dum ad solam copiam respicit, a morbosis humorum collectionibus distinguit, in respectivam et absolutam diuidit, illam a minori vasorum capacitate, hanc a moto sanguinis maiori deducit, et veram dicit, si sanguis ipse densus est, apparentem si sanguis rarefactus est, has itaque pleihorae species in causis et Phaenomenis disquirit, inanitatem opponit, et ad
677쪽
tarditatem, velocitatem , Obstructionem, euacuationem seu essiuxum, laetorem,' deColorationem,
caliditatem, frigiditatem, humiditatem, siccitatem, debilitatem, quam confliitutionem delicatam dicit, simili modo per causas et phaenomena examinanda progreditur. Principia aegritudinum proe tartica nunc disqui- p. I sirit, haec partim in aliis corporibus porpori humano applicatis v. C. alimentorum et Potulentorum vitiis, euacuationibuS et retentiS, in applicatis per aerem et incurrente corporum vii partim in actionibus corporis animalis V. C. labore, quiete, somno,
vigilia et animi pathematibus disquirit. In Nosologia, de qua nunc post Aeti0logiam io,
declaratam fusius exponit, differentias morboruni in classes, ordines, genera, species et varietates disponit, et methodum historiae naturalis indagatorum in distribuendis et cognoscendis corpori-hus naturalibus ex signiS externis sequitur. Exp. rorsymptomatum consideratione hanc morborum methodum instruit, et licet simplex diuisionis fundamentum in functionibus corporis, functionibus animae, excretionibus et qualitatibus habeat, placuit tamen eidem distinctionem in decem classes sistere et ordines subiicere. Hanc quidem rem breuiter indicabimus prius tamen specimen aliquod distributionis in genera et specieS subnectamus. Classis I sistit affectus superficiarios, maculas scit,
cet, tumores, excrescentia S, cystides, proci, denti RS.
Classis II morbos sebriIes, febres nimirum Continuas, exacerbantes, et intermittentes complectitur. Classis III morbos inflammatorios exhibet, in visceribus membranaceis, parenchymaticiS, tandem in exanthematibus culaneis. Classis ΙU morbos spasmodicos, tonico S, qui cum tensione sunt et clonicos, qui tremore comi V v et tantur
678쪽
tantur, Vtrosque vel partiales, vel uniuersales
Classis V de morbis dyspnoicis seu anhelationibus
agit. Classis VI morbos paralyto deos, et quidem syncopales, s0porosos, paralytiCOS externOS et Organorum sensoriorum proponit. Classis VII morbos dolorificos, Partim VagOS, pa tim topicos fixos commemorat. Classis VIII morbos vesanos, scilicet delirios, imaginarios et morosos exhibet. Classis IX morbos euacuatorios, nimirum sangui- fluxus, alvifluxus, et serifluxus considerat.
Classis X morbos cacheticos tradit; sunt hi tabidi, tumidi uniuersales, hydropes, tuberosi, cach Elidi leprosi, decoloreS. P. 274. Cum nunc classibus et ordinibus indicatis breui recensione omnia genera et species subiectas tradere haud queamus, speciminis loco ex classis tertiae ordine tertio definitiones Cl. Auctoris morborum
inflammatoriorum exanthematicorum exhibeamuS.
i. Potis est febris acutissima, maligna, epidemica
Viplurimum, cum ardore, siti, vertigine et deinceps bubonum et anthraeum erUptione. a. Vari0la cognoscitur ex febre acuta, capitis lumborumque dolore, tertia vel quarta die pustularum ciceris forma eruptione, septima harum suppuratione ac dein exsiccatione. 3. Pemphg0s febris est: acuta exanthemathica bullis seu ampullis pellucidis auellanae magnitudine per Corpus enascentibus insignita. q. Rubeola vulgo morbilli, cognoscitur ex febre exigua cum tussi sicca, sternutatione in praeludio et oculorum madore, dein his succedentem Cularum et tumorum pulicis mors VS aemulorum eruptione, qui tumores in squamas furfu
679쪽
s. miliaria differta rubeola eo, quod pustulae milii
magnitudine sint ac firmae, diuersicolores, omni aetate accedant, et sine rubeolae praeludio. 6. Purpura differt a rubeola et aliis, quod maculas tantum pulicum morsibus similes, sed non extu-boranteS nec pruriginosas, saepe liuidas aut nigras sine rubeolae praeludio agat. 7. Erysipelas in febris est initio acuta Continua, tumore erysipelaceo faciei aut alterius partis e ternae stipata. 8. Scarlatina maculis inaequalibus infense rubris morbillosas excedentibus pruriginosis, labro exigua sine rubeolae praeludio stipatus. 9. Apsita penphingodes GALENI febris est, quae per caloris intensionem pustulas in ore, qua' Graecis Phlicti des dicuntur, generat. I O. a era morbus est saepe febrilis maculis glabris r sipelaceis, pruriginosis amplis, cum cutis intumescentia fugaci, intra duos tresue dieS CUanescens et recurrens. An tertia eruptio erysipelatos a SYDEN HAMIZAdducamus tandem, quo et specierum specimen adsit, variolarum differentias specificas. Variolae discretae scilicet lymphatica D RELIN
C V R T II, benigna HELvETII, anomala SYDEΝ-HAM1, vesiculari S HELVETII.
Variolae confluenter scilicet maligna HELVETII, eristallina eiusdem, corymbosa eiusdem, nigra
Ex his itaque methodi ratio Cl. Auctoris appa' p. 39ο.vebit; ille vero de specificis et variis morborUm differentiis porro agit. Graviter errare dicit medicos, qui morbos nonnullos primari OS dicunt, ex iisdem causis natos, similem curandi methodum exposcentes; cum enim morbi ex diuersis causis pendeant, ex . earum differentia in tot species
680쪽
distinguendi sunt, assirmat enim quamlibet speciem
sua propria sympto muta seruare. Differentiam igitur morborum generi eam ex symptomatibus, specificam ex causis deducendam esse asserit, ad classicam enim et primam diuisionem regredi non possumust, cum interna morborum ratio nOS lateat. Examinatis igitur variis morborum differentiis vulgo assumtis, eorumque variis miliationibus,
urges, tot sabilienos esse Oeries cuiusuis generis m0rbi, quot sunt causiste constantes et quot sunt m0rbi prot0pathire, a q ibus produci aut foueri solent, et hac in re
ad asserta n AGI IUI, SYDEN HAMI, aliorumque
medicorum praestantissimorum prouogat. Cum autem et hic nomina certa inuenienda et definienda sint, normam praescribit, ad quam in morborum nomen Clatura adornanda attendendum sit. P. 2I. Censuram tandem pathologiae scholasticae suscipit, et ostendit praecipuum errorum in nos logia fontem esse opinionem, quod morborum essentia debeat esse cognita, quo definitio inde peti queat, hoc enim dum nullo modo fieri possit, hypotheticis definitionibus ansam praebuit. Hanc viam incertam et sallacem esse, multis exemplis declarat Noster. Nos etiam negare haud possumus, incertas has morborum explicationes pathologicae morborum disquisitioni multas obscuritates adiecisse ; sed simili modo cognoscimus Variantem Causarum et symptomatum indolem, et dubia in eorum
Obseruatione occurrentia no S in eandem obscuritatem Contigere, ex qua emergere non possumus, nisi ad veram morborum ellentiam penetremus et causas proximas studiose euoluamuS.