Artis veterinariae sive mvlomedicinae libri qvatvor

331쪽

corripiuntur sacro igne, quem Pusulam vo-Cant pastores, eo quod pus contineat & pustulas cuti imprimat. PASCALES passim in nemoribus & montibus pascuntur, eaedem HIRTAR & SOL OCES, quod lana crassa& squalida, quae S0lox dicitur, contectae sint. Lucilius: Pascali pecore ac montano, hirto atque soloee. Quibus opponuntur PELLITAE, quae propter lanae bonitatem pel Iibus integuntur, ne lana inquinetur, & in tenerrimis pascuis aluntur, ut sunt Tarentinae & Atticae. Horat. Carmin. a, Dulce pellitis ovibus Galati sumen. PE cvLIAREs Vel PECVLAΤoRIAE, quae servis aut siliis

familias sunt in peculio ; sicut Peculiares servi & ancillae, quae adulescentulos aut puellas sectabantur & curabant, proprio sibi ministerio. Plaut. Asinaria: Etiam opilio, qui passerit, mater , alienas oves, Aliquam habet pe-cisliarem, qui Ipem soletur suam. Captivis :Par Uolum peculiarem parvola puero dedit. Persa: Sophoclidisca haec peculiaris est ejus, quo ego missus fum. Praeterea agni dicuntur CORDI, serotini, ut qui post X Cal. Augusti nascuntur, vel qui post tempus gignuntur, ac remanserunt in volvis sive membranis involuti, quae Graeci vocant auis

332쪽

ctoro Varrone, sicut Cordum foenum autumnale, quod autumno secatur, & corda frumenta, quae sero maturescunt: Olas cordum apud Columellam. DEPULSI, qui a materno lacte depelluntur, Virgilius, depulsos matribus hoedos. sv BRVΜ1 lactantes. Nam Rumis sive Rumia est mamma. Varro de li- heris educandis: Ruminae propter rumam, id 62. prisco vocabulo mammam: a quo subrumὸ fiam nunc dicuntur agni. Μ USTEI recenaablectati & in pascua ducti, Cato in oratione de agna mustea pascenda. Sus culinaΘrusticae uberrimos apparatus praebet, & ganeae exquisitam materiam, quam Censorias leges saepe coErcuerunt, interdixeruntquo eoenis abdomina, vulvas, & alia gulae irria tamenta. Nam sapidissima omnium pecudum aestimatur vulgo suilla caro, ut ait Plautus

in Milite, Occisam saepe sapere plus multa

suem cum manducatur. Haec ubi peperit FEΥA dicitur: ubi omnem fetum ad utrum que latus circum se habet Co ΝFETA, qua lis ad sacrificium adhibebatur, teste Festo. Quae semel tantum peperit, PORCHTRA: quae saepius S c R O F A. Verres castrati mutant nomen, atque dicuntur Μ AIALEs. Porcia mamma depulsi Lacteatrum nomine omisso

333쪽

m ELICI appellantur. A partu decimo die puri & integerrimi dicebantur fACRI sive, ut antiqui loquebantur, SACRES, quod tum primum idonei ad sacrificia, quae Laribus agno & porco fiebant ab iis, qui insani me rans, aut piaculum aliquod admiserant, aut 1iberorum prole familiam auxerant , ut ex Plauti Menaechmis & Rudente constat; iidem ΜYsae 1 c 1 Tibullo dicti 1, io Hosti que e plena myllisa porclis hara. N E F R EDES, quod nondum fabam frendere, hoc est, frangere possunt. Terentius Scaurus de o thographia: Ne pro non positum est, apud antiquos, Nefrendes p0rci, qui fabam frendere non possunt. SERARII, qui sero pasti

sunt: Cato 151. COLL V VI ARIS, qui omnigeno potu nutritur, cibo 'permixto. De canibus eorum dicersis generibus ibus.

CAP. VI. Cavis eth pecudum numeroxon est, ut recte censent jurisconsulti, quoniam pabulo non pascitur, tamen instrumento continetur. Nam & nocturnas vigilias agit, pro tutela domus ac villae, & custos est pecoris, quod eo comite defenditur, maxime ovillum & Caprinum: cui inermi generi lupi insidiantur, nisi Canis opponatur defensor. Itaque alius dieitur DOMEST1cvS

334쪽

mesticus intra villam & aedificium excubat, vel libere circumiens, vel catena per diem vinctus & noctibus solutus. Unde dicitur catenariur, qui etiam in urbe domus custos ad januam accubabat. Seneca de ira 3, Irof

ceris ergo catenaris cani 7 re hic cum multum latravit, objecto cibo mansuescit. Pecuarius pastorem apud gregem comitatur : in quo ma3ime requiritur fortitudo & acritas, ut lupam aliasve seras repellere, aut raptores

persequi & praedam eripere possit. Tales

olim laudatissimi fuerunt Moy os Sic 1 sive EPIROTICI. Virgilius Georgic. 3, acremNe

Mortisum Pasce fero pingui. & ALBAS 1 magnitudine ac robore praestantissimi, ut qui

parvas seras contemnentes, leones & elephantos prosternerent. Venaticus indagine

vel cursu & labore seras prosequitur. Est enim alius Vestigator, qui praecipua sagacitate ferae latebras & vestigia scrutatur ac prodit; de quo Ennius Annal. 1o, Verulis quando vinclis venatica Venox Apta siet: fforte feram ex nare sagaci Senset, voce sua nictatque ululatque ibi acute. Alius Emissarires ac Vertagur sive Vertranus dictus, eX

335쪽

eo quod feram trahat ad dominum. Martialis Epigram. 1 , Non sibi sed domino venatur ver fagus acer, Drtactum leporem qui tibi dente refert. Gratius: Et pictam macula vertraham delige falsa. Εjus generis celebrantur

ob velocitatem LACON1CI sive SPARTA-

unde Virgil. Georgic. 3, veloces Spartae catulos. Horatius Epodo, Nam qualis oue Moltisus aut fulvus Laco Amica vis pn Io-xibus. Ammianus 29, Ad observandam ve- Matitiam praedam Sparta n canem retinere dispostuS. . Aves villaticae, terrestres se aquatiles, Galli

nartim tria gen ra.

CAP. VII. Aves instrumento land1 contineri volunt iurisconsulti, si reditus & fruetus ex iis percipiantur, ut si intra septa villae sint cortes, aviaria, & aquatilium receptacula, quae venditorum animalium pretio uberrimum quaestum praebent, O mensam pretiosis inemtisque dapibus eXOrnant, denique fimo vineas & arva laetificant. Quod si fundus non est ita instructus, ut septa &stabula avium habeat, sed unius generis aves quasdam, puta gallinas vel anates; hae nihilominus instrumento continentur: quoniam earum cura colono maxime necessaria est,

336쪽

ssa POPVA DE INSTRUM. FUNDI

propter quotidianum proventum, & saginam lautissimam, quam suppeditant. Avium vero

villaticarum aliae terra modo sunt contentae, ut gallinae, columbae, pavones, turdi, turtures, phasiani; aliae etiam aquam requirunt, ut anseres, querquedulae, anates, cygni. Gauit e sunt trium generum, Visiclicae, rassicae& peregrinae. Villaticae rure nascuntur in

villis; quae si adhuc essetae non sunt & pullos edunt, appellantur PVLL 1 TRAE, quibus contrariae V ET VL AE aut Veteranae. Varro

de re rustic. a, Potius vetulis cyyrtam pullitris. Quae sunt humiles & curtis pedibus PVΜ1L1oNEs, sicut Pu illos homines brevi &humili corpore, paulum suprn terram eX tantes Suetonius Augusto vocat, Pumiliones Gollius 19, Pumilos Papinius Silva r. 1, Die audax subit ordo pumilorum. Rusticae pullos &ova edunt in silvis, neque sunt mansuetae, sed ab aucupe capiuntur & ad cibos delicatos parantur. P Uegrinae propter amplitudinem & speciem corporum nobiles ipsae , patrias quoque suas nobilitarunt, a quibus complura & diversa nomina habuerunt, ut Africanae si Wo Numiaicae , Chalcidicae , --dicae , Rhodiae , Tanagricae a Tanagra urbe

Atticae. Ex his Medicae erant similes facie

337쪽

gallinis vulgaribus, corpore majore, 'edibus

oblongis, quales nos Longobardicas vocamus fricanae grandes, variae, gibberae, rutilam comam & cristam in capite gerebant; quas utrasque caeruleas habebant Meleagrides, ut testatur Columella. Itaque falluntur, qui putant Meleagridas vel Africanas esse nostras gallinas Indicas & Turcicas, ut vulgo appellantur, quas scimus non habere cristas, sed palearia tantum. De reliquis avium generi bus videndi rerum rusticarum scriptores.

Jnsiri nenia inanima 'nuta tritim generrim ;

O quae fructus quaerendi gratia parata. CAM. VIII. Restat alterum genus inin strumenti rustici, inanimum & mutum, quo comprehenduntur ea, quae fructus quaerendi, colligendi, conservandi gratia parata sunt. Quaerendi velut frumentum, quod serendi causa sepositum est, & vasa, quae cultura θserviunt, ut escaria & potoria ad ministerium operariorum in messe'& vindemia. QUA LAE A T O RI A, in quibus semina seruntur ad se

mentim. TRIMO DIAE SATORIAE E

quibus jaciuntur. VRCET A QUALES sive AQUARII, quibus aqua fertur ad irrigationem arborum & vitium. Quae genera Valarum intelligit Ulpian. tit. de instr. & iu-

338쪽

strum.'eg. 8 ubi inter instrumenta fructus

quaerendi resert vasa, quae utilia culturae sunt. Item ferramenta, pedamenta, pali, ridicae, falces putatoriae, crates. Ferramenta sunt neeessaria ad culturam arvorum, hortorum& vinearum, ut ARATRVM terrae proscindendae ad sementim ; cujus partes Stiva, Buris, Custer, Vomer, Tenio, Ralla, quae est stimulus ferratus, quo vomer detergetur &terra inhaerense liberatur: sic dicta a radendo. Plinius 18, 19, Purget vomerem subinde stimulus cuspidatur Ralla. RUNCINA, SA C V L V M purgandis hortis, segetibus & vianeis. Runeare enim & Averritatare est ex agro noxias herbas evellere, Sarrire leviter purgare sata. 1 R P E X compago e pluribus dentibus serratis, quam jumenta trahunt, ut eruant, quae in terra serpunt. Cato vocat picem, Graeci οξ ην. Hesychius οξίνη ἐργα

tatum confringendis glaebis & terrae in ara

tione exaequandae, a quo υποκοριςικως R ASTELLVM, quo stipulae raduntur, & ωenificii cumulo adduntur. RVTR v Μ ligneum in ima parte patens & cavum, quo terra are nave corruitur in cumulum, aut calx vel

339쪽

lutum subi tur, aut fruges conjiciuntur in modium: Graeci vocant σιρωπιον. Εjus dim nutivum Rutellum usurpat Lucilius Satyra 9,F1 limentarius est , modimn hic secum atque ratellum suum adfert: ubi nonnulli perperam censent esse instrumentum hos orium adaequandam mensuram, quod Graece ἐοχανου. RVT ABRI noxia eruunt e terra, ut auctor est Varro L. L. 4. CAPREOLVS serramentum bicorne ad terram comminuendam, in plantat1one herbarum hortensium. LIGO, BIDΕΝs instrumenta ferrea fossoria. ΜARRA itidem ferrea, exscindendis herbis inutialibus comparata, ut sarculum, runcina. Juvenalis: ne marrae is farcula defut Columella Io, Conlaudat marrae, vel fracti de te ligonis. Plinius Verno seri debet, liberarique ceteris herbis, ad trimatum marris a solo radi. PALAE serreae, planae, quibus terra foditur & fossa vel egeritur, vel aggeritur, ut BIPALIV Μ pala duplo latius; unde ei nomen. Plaut. Poenulo : Palas seudundas sibi ait. Columella io, Tum mihi ferrato versetur robore palae Talis humus, PASTI-N V Μ vineaticum Instrumentum bifurcum, quo semina in scrobes demissa panguntur.

PEDAMENTA, PALAE, RIDICAE sunt

340쪽

sustentacula vitium, quae Plinius optima commemorat e salice, robore, Olea, arundine, junipero, cupresso, sambuco, CastRnea. CRA-aesis & si RPEAE sunt vehicula e viminibus contexta, quibus sterous evehitur. Undo Crates & Sirpeae stercorariae apud Catonem.

Varro L. L. 4, Sirpe I, quae virgis sirpatur, id colligando implicatur- in quo fercus

aliudve quid evehitur. Virgil. Georg. I, mineasque trahit crates, quod Servius malo exponit, ad agrorum scilicet exaequationem, quam rustisi Irpicem vocant. Nam poeta intelligit agrorum stercorationem, ad quam a hibentur crates, multum diversae ab Irpice, de quo ante dixi. Falcis putatoriae muli plex usus est, & species diversa, ut ARBO

Ve UT NITORI A, putandis arboribus, silvis, Vineis. LVM ARX A resecandis lumis, id est, herbis spinosis in agris. R V A Τ A R I A rubissentibusque, qui per agros serpunt Nam IIus est rubus auctore Festo. SIRPICULA amputandis ligamentis, quibus sirpantur Madligantur fasces, incisa fustes. A T R A M E N-TARIAE desecandis stramentis etiantibus

in segete post messem.