Artis veterinariae sive mvlomedicinae libri qvatvor

341쪽

iligendi fructus caiia parata instrumenta O

primum messis.

CAP. IX. Colligendi fructus causa par ta instrumenta sunt varii generis: nonnulla serviunt messi, quaedam foeniseciae, alia vi demiae, oleitaci, laeticinio, florilegio. Mese sis instrumentis seges matura demetitur, de inde exsiccata in horreis conditur, tum excutitur atque purgatur. Cui rei parantur FALCEA MESSORIAE sive ADOREAE, Id est, frumentariae, Trahae, Tribula, Va ni, Furcillae, Corbes . Falcium variae formae pro locorum regionumque varietate, reperiuntur. LV NATAE. quibus fruges robustioris culmi, ut triticum & siliginem dem tunt, dextra secantes stipulam secundum te ram, sinistra autem unco praelongo Convolventes & in fasces cogentes resecata. Sicia

Ias hodieque vocant, s Germ. Sicladi a pris- eo verbo sicilire, id est secare; unde Sicilia

mentum pro laeno secto apud Catonem. Gloia sae Sicila VERRI CVLATAE sunt majusculae longo manubrio, pe inde ut falces foenariae. His in modum verriculi adfixis ligneis quasi cratibus utraque manu segetem praecidunt, stratamque longo ordine in fasces alligandam relinqUunt. RO-PUma. Y

342쪽

s1RATA DANTICULATAE nominanis tur ex eo, quod rostrum, dentes habent: staeut TRIBULATAE, quae tribulum, quibus

solebant silicem abscindere, ut tradit Pali

da e spicis in areni grana, etsi forma & usurnultum distent. Nam Traha ost asserum

mpago dentata cum orbiculis, quae bubus per aream trahitur ad frumenta excutienda.

Tribulum sive Tribula est tabula ferro vel lapide asperata, quam trahunt jumenta juncta, insidente auriga, vel grandi pondere addito. Triblas vocat Cato 135, Plostrum Poetiicum Varro. Virgil. Georg. 1, Tribulaque trahaeque ta iniquo pondere rastri. Flagella sunt bacilli iureis vinculis penduli e fuste,

quem trituratores manibus tenentes, tu dentesque spicas flagellis excutiunt grana. Furcillae sunt ferreae dentatae, quibus seu menta moventur, & ubi fuerint excussa stramenta, extra aream ejiciuntur. Unde furca

sive furcilla expellere proverbii specie dicitur, pro eo, quod est vi ejicere. Cicero ad Atticum 16, sed quoniam furcilla extrudimur. Catullus : Musae furcillis praecipitem eji-εiunt. Horatius: Naturam expellas jurca,

343쪽

iamen usque recurrit. ΜERGAE sunt fur

cae ferreae, quibus spica legitur, vel acervi 'fiunt: dictae a mergis volucribus. Ut enim illi se in aqua mergunt dum pseces persequuntur; sic me lybres eas in frugeS mergunt, ut elevare popini manipulos, auctore Festo. Plaut. Poenulo: Palas vendundas sibi, mergas datas. PECΤEN ligneus manubrio affixus, quo paullo longius a terra interposito extans spica proscinditur, quemadmodum sit in capilli tonsura per pectinem. Colum. 2, 2I, Multi

mergis, alii pecctinibus spicam imam legunt, idque in rara jegete facillimum, in densa di scillimum 6I. Plin. 18, AO, Panicum ει mi- Iium singillatim pectine manatali legunt Gaia

Iiae. VANNUS, VALLUM, VENTILA

BRvΜ sunt instrumenta vim inpa lata, sorma plana: quorum motu vel jactu ad ventum, frumentum excussum purgatur, ut quod levissimum sit in eo, atque appellatur AC VAvel PALEA, evolet; ac quod est ponderosum, purum remaneat. CORBES sunt spo tae vimineae aut sparteae, quibus frumenta feruntur & dimetiuntur: sicut veteres etiam vina metiebantur per corbes, quas picatas

fuisse verisimile est. Ovid. habitu duri me is si is arbias Orbe tulit. Cato 137, Paris

344쪽

octava corbi diNidat. Ulpian. tit. de peric. reo comm . rei vend. l. I, de mensura vini doleo..ris: faciendum φuod vetereS putaυgrunt, per corbem venditorem mensuram facere S ef fundere. enisiciae instrumenta. CAP. X. Foenisiciae instrumenta sunt

FALCES FOENARIAE, RASTELLL

L1GNEI : illis foenum maturum secant; his exsiccatum & arefactum contrahunt in acervos, deinde in metas extruunt, stipulasque de pratis, quas laeniseces praeterierunt. Era dunt. F V R C A E serreae dentatae, quibus De num demessum versant, & exsiccatum comis ponunt, pabulumque pecoribus ministranta Cato Io vocat ferreos, tacito surcae nomine. Vindemiae instriιmenta. Torcularis descriptis

particulariS.CAs. XL Vindemiae parantur FALC LAE & VNGVES FERRET, quibus uvae maturae desecantur, ne Vindemiatoris manu distringantur & laedantur. C o R B E S & C o R-BULAE, quae ab oppido Ameria dicuntur Amerinae, ut Amerina retinacula, Virgil.

Georg. I. FISCI, FISCINAE corbulae

breves, in quibus uvae desectae reponuntur& deferuntur, unde Naevius poeta prover-

345쪽

bi aliter dixit, In pectus tetrum, tanquam Duam Oindemiator in fiscinam. Etsi in corbibus etiam spicae, grana, in fiscinis paleae, semiana, frondes, & id genus reliqua portantur: ex quo Plinius scinas frondarias nominat.

Eidem rei sunt DECEΜΜΟDIA, TRIΜΟ-D1A, sic dicta a mensura decem, trium mo

diorum. ALVEUS, LINTER, NAVI A a

navis similitudine appellantur vasa concava uno e ligno exsculpta; in quibus portantur& servantur collectae uvae, donec pervenia ant ad torcularium Tibulus I, Haec mihi fervabit plenis in lintribus uvas. Servius in illud Virgil. Georg. 1, cavat arbore lintres. Alii , inquit, lintres, in quibuS ubae psrtan-lAr, accipiunt. Festus, navia est ex uno ligno

exsculpta, ut naΓiS, pus utuntur alveo in vinclemia. Q V A L 1 vindemiatorii exceptoriique sunt corbes vimineae, in quibus uvae seruntur, ut in canistro, apud Ulpian. tit de instr.& instrum. leg. l. 8, quamvis etiam QUALI& co LA sunt vasa viminea, vel juncea aut spartea, per quae liquatur & defluit calcatis uvis. Cato II, Cola vitilia 111 , cola, qui sorem demant, id est, primum liquorem & optimum, qui flos vini est. Virg. Georg. 2, tu

spisso vimine quasios Colaque prelorum fu-

346쪽

mosis deripe tectis. Praeterea colum nivarium vas erat ex lapide spongioso factum, quo aquam ex nivibus colare solebant delicatuli, ut aestivo tempore frigidius biberent. Martialis: Atteninare nives norunt es lintea Nosra, Frigidior colo Mon salit unda tuo. His

annumerandus SACCUS V1ΝARIV S, quo

per colaturam vina franguntur & castigantur, reddunturque mitiora, desecata & liquida, vel etiam odoratiora & magis grata, injectis in sacco aromatibus: qua ratione Comparatur vinum Hippocraticum visgo dictum; Martial. xt liquidum potet Alauda merum Turbida sollicito transfundere Caecuba sacco. CRATE A texta viminea, in quibus planis super terram uvae & fici stratae siccantur, vel erectis & acclinatis in testudinis morem, a rore, pluvia frigore defenduntur: cuiusui sunt crates scariae Catonis 49. SPORTAE FAT CARIAE prelo suppositae fecem excipiunt, unde vinum faecatum exprimitur, ut Cato docet 15 . VRCEI ΜUSTAR ΙΙ,

quibus mustum progeritur in labra, hodieque mustum bibitur. URNAE SPARTE AT& ΑΜ PHORAE A PARTE AE ad vinum

diffundendum in dolia, quae picatae non tam facile, quam fictiles Danguntur. CoR-

347쪽

pOPMA DE INSTRUM. FUNDI

T INAE sunt vasa aenea patula, defruto sapaeque coquendae accommodata, & Corfi-strale locus ubi fit: licet Cortinae q'uloque sint vasa tinctorum & infectorum, in quibus sis

quunt pannorum pigmenta. TORCULA

RIVM & ΤORCULAR machina est uviὲ Premendis ac torquendis apta: etsi quandoque significat locum vel aedificium, ubi vindemia perficitur. Hujus descriptio exstat apud Catonem, quae varii generis instrumenta habet, tractoria, famaria, pregoria, de quibus

singulatim dicemus. PRELVM est trabs, qua Uva calcata premitur: quod Cato de carpino atra potissimum faciundum praecipit ob duritiem ejus arboris, ex qua boum juga olim fabricabantur, Vitruvio teste, & manubria rusticis fiebant, ut inadit Plin. 19, 6. LINGULA est novissima pars preti, quae inter duas arbores rectas inseritur in modum linguae. FIBULAE sunt clavi lignei, qui per tabulas tignave trajiciuntur, ut ea constringant: & CONF1BvLAE sunt tanquam duplice; fibulae, quae, si quando partes dimiascent, ad constringendum utrimque adhibentur. ARΜ1LLAE iunt annuli se rei cavati, in quibus vertibula versantur.5 UuSCUDES sunt tabellae ligneae, quibus

348쪽

immissis asseres aut tigna compiguntur: sodictae a succudendo, quod locus, cui inseruntur, cudendo scalpris excavatur, & ipsaaictu mallei immittantur. Pacuvius apud Fe- sum: nec ulla subcus cohibet compagem aia

Dei. PEDICINVS est pes tenuis edolatus. que, quo arbor inseritur cardini aut suae has. s v c v L A a suis similitudine vocatur machina tractoria, inter chelonia versatilis, .

circum quam ductarius funis obvolvitur: cujus ope trajectis per foramina vectibus, pr Ium tenditur vel subducitur, & trabes atto

Iuntur, vasa vinaria ex apothecis educuntur. PORCULUS est paxillus vel uncus in medio suculae fixus, ut teneat funem, qui si1 aulam circumplexus simul versatur. ΜEL 1-vo ΝΥ1 sunt funes longissimi & crassissim1, sic dicti, quod melius premant. Nam pontare

pro deprimere etiam hodie mechanici usurpant. CAPISTRVM est retinaculum, quo prelum subductum tanquam freno retinetur, ne subsidat decidatque. TROCHLEA est machina tractoria cum rotulis vel orbiculis aereis aut ligneis, qui per ariculum versantur, trajectis ductariis funibus, quibus relevatur prelum. Nomen habet a Gοχ', id est, rο-

tula, sitque ad similitudinem Graecae literae

349쪽

i 3, auctore Isidoro. FORVM est pars torcularis. in quam uva desertur, ut prelo subjiciatur. Varro appellat larum V narium. P A ΤΙ-nvLA sunt fustes validiores, quorum usus in torculari ad aliquid moliendum, muniendum serendumve. Titinius Fullonibus: Si quisquam hodie praeter hanc Posticum nostrum pepulerit patibulo hoc Ei eaput defringam: Ubi Nonius minus recte, patibulum est fera,

qua o lia occlu Antur, quod hac remota vamae pateant. Non enim a patendo, sed a patiendo dictum patibulum. VECTES sunt pali robusti, quibus per foramina trajectis, machina tractoria & sucula circumagitur ab operariis, aut prelum torquetur. Eos Cato in premendo sortiter prelo adhibet longos tri plici ordine, pro numero scilicet eorum, qui premunt: in torquendo leviter & remisso breves, quos vocat remissarios.

Oleae legendae premendae instrumenta.

CAP. XII. Oleae legendae & premendae serviunt DIGITABULA, tegumenta digitorum, quibus pressam oleam strictores ex arbore decerpunt: sic dicta ut acetabula, ignia

tabula. CORBULAE DECEM MODIAE,

TR 1ΜODIAE, quibus districta bacca suscia Situr. F1Scae & F1ScELLAE sunt quali,

350쪽

in quibus olivae inclusast prelo supponunturine fraces & sordes in lacum cum olea desu-ant : quem usum monstrat Colum. 1a, & Ulhian. tit. Locati l. 19 cum ait, hiscos autem, quihus ad premendum oleam ut iniur, colonum sbi parare debere. CORΤINAE vasa plumbea, in quae oleum expressum fluit, & inde in labra funditur, ut fraces & amurca liqUentur. CAP VLAE Vasa ansata quasi Capides minores,

quibus oleum depletur, & in fictilia vasa

diffunditur: cui rei quoque serviunt CONCHAE, ferreae & rotundae, ut testatur Plin. 23, ut & Colum. 12, 5O. INFUDIBULA, per quae oleum aut vinum infunditur in vasa angusti oris, ut urceos, amphoras: sicut Vitruvio in idibulam est, per quod in molam frumentum decurrit ac transmittitur. SPONGIAE majores & minores, quibus fiscinae aut dolia estinguntur & purgantur: VRCET, quibus oleum progeritur iii lacum aut cortinam: VNC1 ferrei, de quibus urcei urnae vo suspenduntur, vel quibus gestantur. LABRUΜ Olearium vasculum rotundum, in quod oleum transfertur e cortina aut lacueut labrum lupinarium, in quo lupinus aqua maceratur: labrum eluacrum, in quo aliquid eluitur & lavatur: labrum culleare, quod ca-