장음표시 사용
121쪽
ior OBIECTIONE . SPraeterea ubi dicit ideam Dei & animae nostrae nobis innatam esse, velim scire, si animae dormientium profunde sine insomnio cogitent; si non, non habent eo tempore ideas ullas: quare nulla idea est innata ; nam quod est innatum, semper adest.
Nihil eorum quae Deo tribuimus, ab objectis externis tanquam ab exemplari potest esse prosectum, quia nihil est in Deo simile iis quae sunt in rebus externis, hoc est corporeis: quidquid autem iis dilis mile coetitamus. manifestum est non ab ipsis, sed a causa istius divertitatis in cogitatione nostra proficisci. Et quaero hic, quo pacto iste Philosbphus intellectionem Dei a rebus externis deducat: quam autem habeam ejus ideam facile explico, dicendo me per ideam intelligere id omne quod forma est alicujus perceptionis; quis enim est qui non percipiat se aliquid intelligere, ac proinde qui non habeat istam sive ideam intellectionis , quam indefinite extendendo format ideam ii tellectionis divinae , &sic de caeteris ejus artributis Quoniam vero us sumus idea Dei quae in nobis est ad ejus existentiam demonstrandam, atque in hac idea tam immensi potentia continetur ut intelligamus repugnare,si Deus existat, aliquid aliud praeter ipsum exist re, nisi quod ab ipso sit creatum, planὸ sequitur ex eo quod demonstrata
sit ejus existentia, demonstratum etiam esse totum mundum, sive res omnes a Deo diversis, quaecunque existunt , ab ipso esse creatas. Denique cum dicimus idcam aliquam nobis esse innatam . non intelligimus illam nobis semper obversari,sic enim nulla prorsus esset innata; sed tantum nos habere in nobis ipsis facultatem illam eliciendi.
Totaque vis argumenti in eo est, quod cognosiam fieri non posse ut existam
talis natura qualu pum, nempe ideam Dei in me habens, m ι revera Deus etiam existat, De tu, ιnquam, ille cuj tu idea in me s. Quoniam ergo non est demonstratum nos ideam Dei habere, & Christiana religio nos obligat credere Deum esse inconceptibilem, hoc est, ut ego opinor, cujus idea non habetur, sequitur existentiam Dei non esse demonstratam , multo minus creationem. REDiuitiroc by Corale
122쪽
Cum dicitur Deus inconceptibilis, intelligitur de conceptu ad aequatὸ illum comprehendente : quomodo autem idea Dei habeatur, ad nauseam iusque repetitum est: ac nihil omnino hic affertur quod demonstrationes
DE VERO ET FALSO. AT que iιa certe intelligo errorem, quatenus error est, non esse quid reale, si dtantummodo desectum. Nec proinde ad errandam mihι opus esse aliqua potestate ad Mu finem a Deo tributa. Certum est ignorantiam tantummodo esse desectum, neque opus esse facultate aliqua positiva ad ignorandum: sed de errore non est ita res manifesta; videntur enim lapides & inanimata errare non posse, propter hoc solum quod non habeant iacultatem ratiocinandi, neque imaginandi: proinde pronum est colligere quod ad errandum opus sit iacultate ratiocinandi, vel saltem imaginandi, quae facultates sunt ambae politivae tributae omnibus & solis errantibus. Praeterea D. C. dicit sic, adperio illos scilicet meos errores a duabus causis simul concurrentibus dependere, nempe a facultate cognostendι quα in me es, ct a facultate eligendi, siste ab arbiιrii libertate. Quod videtur praecedentibus contradictorium. Ubi notandum quoque arbitrii libertatem assumi sine probatione, contra opinionem Calvinistarum.
Etsi ad errandum opus sit sicultate ratiocinandi vel potius judicandi, sive assi mandi, & negandi) quia nempe est ejus desectus, non ideo sequitur hunc desectum esse realem, ut neque caecitatem esse realem, quam Vis lapides non dicantur caeci, propter hoc solum quod non sint visus capaces . Mirorque me nullam hactenus rectam illationem in his objectionibus invenisse. Nihil autem de libertate hic assumpsi , nisi quod omnes experimur in nobis , estque lumine naturali notissimum; nec intelligo quam ob causam praecedentibus contradictorium esse dicatur.
Etsi vero sorte multi sint qui cum ad praeordinationem Dei respiciunt,
123쪽
capere non possunt, quomodo cum ipsa consistat nostra libertas, nemo tamen cum seipsum tantum respicit, non experitur unum & idem esse voluntarium, & liberum. Neque hic est locus examinandi, quaenam sit ea de re opinio aliorum.
Exempli causa cum examinarem his diebus, an aliquid in mundo existeret, atque adverterem ex hoc ipso quod illud examinarem , eridenter sequi me existere, non potui quidem non Iudicare quod tam clare intelligebam rerum esse, non quὸd ab aliqxa vi externa suerim ad id coactus, sed quia ex magna luce in intellectu magna consequuta est propensio in voluntate , atque ita tant) niugisl Oute O libelrillud credidι, quanto minus sui ad istud imum indisserens. Vox haec, magna lux in tutellectu, metaphorica est; nec igitur argumentativa: unusquisque autem qui dubitatione caret, talem lucem praetendit,& habet propensionem voluntatis ad assirmandum id de quo non dubitat, non minorem quam qui revera scit. Potest ergo lux haec esse causa quare quis obstinate opinionem aliquam defendat, vel teneat, sed non quod
Praeterea non modo scire aliquid verum esse, sed & credere, vel assensum praebere, aliena sunt a voluntate; nam quae validis argumentis probantur , vel ut credibilia narrantur, volentes nolentos credimus. Verum est quod affirmare, & negare, propugnare, & refellere propositiones sunt actus voluntatis, sed non ideo sequitur assensum internum depende
Non itaque satis demonstratur conclusio quae sequitur, atque in hoc Iliaberi arbitrii non recto usu priνatio illa inest qua formam erroris constituit.
Nihil ad rem attinet quaerere an vox, magna lux, si argumentativa, necne, modo sit explicativa, ut revera est. Nemo enim nescit per lucem in intellectu intelligi perspicuitatem cognitionis, quam sorte non habent omnes qui putant se habere, sed hoc non impedit quominus valde diversiast ab obstinata opinione absque evidenti perceptione concepta. Cum autem hic dicitur nos rebus clare perspectis volentes nolentes assentiri, idem est ac si diceretur, nos bonum clarE cognitum volentes nolentes appeterer verbum enim, nolentes, in talibus non habet locum, quia implicat nos idem velle & nolle.
124쪽
ατ RasPONSIONES TERTIAE. Ioso a IECTro XIV. Ad Meditationem quintam.
UT eum, exempli causa, tri Malum imagi mr, e fortasse talis figura nullibi
gentium extra cogitationem meam existat, nec 1mquam extιterit, est tamen
prefecto determinata quadam eiur natura,sire essentia, sive forma immutabilis is aterna quae a me non essecta est, nec a mea mente dependet , sit patet ex eo quodpasi sint demontrari raria proprietaresde isto triangula. Si trianguilum nullibi gentium existat, non intelligo quomodo naturam aliquam habeat; quod enim nullibi est, non est i Neque ergo habet esse, seu naturam aliquam: triangulum in mente, oritur ex triangulo viso, vel ex visis fictor eis autem semel rem unde putamus oriri ideam trianguliὶ nomine triangaei appellaverimus, quanquam perit ipsum triangulum , nomen manet. Eodem modo si cogitatione nostra semel conceperimus angulos trianguli omnes simul aequari duobus rectis, Ec nomen hoc alterum dederimus triangulo, habens tres angulos aquales daobin rectu. Etsi nullus angulus existeret in mundo, tamen nomen maneret, & seminpiterna erit veritas propositionis istius, triangulum est habens tres angulas duobus rectis aquales; Sed non erit sempiterna natura trianguli, si sorte omne triangulum periret. Vera similiter in aeternum erit propositio , homo est animal, propter nomina aeterna, sed pereunte genere humano, non erit amplius natura hu
Unde constat essentiam,quatenus distinguitur ab existentia,n hil aliud esse praeter non linum copulationem per verbum, est; ideoque essentia absque existentia est commentum nostrum: & videtur esse ut Mago h minis in animo ad hominem; ita esse essentiam ad existentiam, vel ut haec propositio, Socrates es homo achanc, Socrates est, vel existit; ita Socratis essentia ad ejusdem existentiam: Iam, Socrates est homo, 'quando Socrates non existit, fgnificat connexionem nominum tantum dc est, sive esse habet lab se Imaginem unitatis rei duobus nominibus nominatae
Nota est omnibus essentiae ab existentia distinctio,& quae hic de nomi-Pibus aeternis, loco conceptuum,sive idearum aeternae veritatis dicuntur, dam anth fuerunt sitisexplosu
125쪽
DE RER- ΜATERIALIUM ET IsTENTIA.' enim nullam plane facultatem mihi dederit Deus ad hoc, utrum ideae . ia emittantur a corporibus nec-ne, cognoscendum, sic contra magnam propensionem ad credendum 12M a rebvi corporeu emitti, non video qua ratione possit intelligi ipsium non esse Iass. em, si aliunde quam a rebus corporeu emitte in renturi; ac proinde res sorporea erastant.
Communis est opinio, non peccare medicos qui aegrotos dicipiunt ipsorum salutis causa: neque patres qui filios suos fallunt boni ipsorum gratia; neque crimen deceptionis consistere in falsitate dictorum, sed in , injuria decipientium. Viderit igitur D. C. an vera sit propositio univer saliter sumpta, Deus nulla casu potest nos fallere, nam si non sit vera ita universaliter, non sequitur conclusio illa, ergo res corporea existunt. Ad meam conclusionem non requiritur, ut nullo casu possimus silli, admisi enim ultro nos saepe silli sed ut non fallamur cum iste noster e ror decipiendi voluntatem in Deo testaretur, qualem in eo esse repugnat, . rursusque hic est mala illatio.
liam &insomnium discrimen, in eo qu)d nunquam insomnia cum reliquis omnιbus actionιbus νιta a memoria conjungantur.
Quaero utrum sit hoc certum, quod quis somnians se dubitare an s Inni et nec-ne, non possit somniare cohaerere suum somnium cum ideis rerum longa serie praeteritarum. Si potest, ea quae somnianti videntur esse actiones vitae suae anteactae , possuntcenseri pro veris non minus quam si vigilaret. Praeterea quoniam, ut ipse assirmat, omnis scientiae certitudo& veritas ab una veri Dei cognitione pendet, Atheus vel non potest coLligere se vigilare ex memoria anteacta vitae, vel potest aliquis scire se vigilare sine veri Dei cognitione. .
126쪽
Non potest somnians ea quae somniat cum ideis rerum praeteritarum revera connectere, quamVis somniare possit se connectere, quis enim ne-- gat dormientem falsi posset atqui Postea experrectus errorem suum facile
Potest vero Atheus colligere se vigilare ex memoria anteactae vitae, sed non potest scire hoc signum sussicere ut certus sit se non errare, nisi sciat se a Deo non fallente esse creatum.
virum clarissimum Epistola. Oiuisti, vix Cl rissime, gratis me beare; summi beneficii
compensationem exigis, & quidem gravem, dum ea tantum lege ingeniolissimi operis participem me fieri voluisti, ut sensus de illo meos aperirem. Dura profecto conditis,quam res pulcherrimas noscendi cupiditas extorsit, & adversus quam libentissime reclamarem, si, ut a Praetore datur exceptio, siquid ri ut metu, ita novam possim obtinere, si quid suadente νοluptate factum est. Quid enim vis tibi l meum de Auctore judicium non exspectas, cujus summam ingenii vim, eruditionemque singularem,quanti faciam jam prudem nosti: non ignoras etiam quam molestis occupationibus detinear r nec, si quid mihi tribuis amplius quam deerat, sequitur ut ego meae te nuitatis conscius non sim, es tamen quod examinandum praebes, cum ingenium non vulgare, tum plurimum serenae mentis desiderat, ut a rerum omnium exteriorum strepitu libera sibi ipsi vacet, quod non nisi ala tenta meditatione, & defixo in seipsam obtutu, fieri posse satis vidn. P rendum nihilominus, siquidem jubes; quidquid , me peccabitur, peneste culpa erit qui ad scribendumcogis. Quanquam vero totum hoc opus Philosophia sibi vindicare possit, quia tamen vir modestissimus ultro se Theologorum tribunali sistit, duplicem hic agam personam, proponaminque primum quae circa praecipuas de natura Mentis nostrae & de Deo
127쪽
quaestiones a Philosophis opponi posse mihi videbuntur, tum vero scru. pulos aperiam quos in opere universo Theologus posset offendere. De natura mentis Fumana.
HIe primum mirari subit virum Clarissimum idem pro totius suae Philosophiae principio statuisse quod statuit D. Augustinus, acerrimi vir ingenii, nec in Theologicis modo , sed etiam in Philosi,phicis rebus plane mirandus. Lib. enim 2 dc Libero arbitrio cap. 3, Alipius cum Evodio disputans probaturusque Deum esse, Privi, inquit, abs te quaro ut de manifestismis capiamur exordigm, utrum tu ipse fis; an tu forte metuis ne hac in interrogatione fallaris, cum utiqκe F nou ses, falli omnino non possas , quibus similia sunt Authoris nostri verba , sed est deceptor nescio quis humine potens , summe callidivi quι de industria me s. o falliti haud dubie ego etiam sum si me fallit. Sed pergamus, &quod potius ad rem facit, videamus quo pacto ex hoc principio confici possit Mentem nostram a corpore esse separatam. Dubitare possium an corpus habeam, imo an ullum sit in rerum natura corpus, nec tamen mihi licet dubitare quin sim, sive istam, quandiu dubito, si ve cogito. Ego igitur, qui dubito', & cogito, corpus non sum, alioquin de corpore dubitando de me ipso dubitarem.
Imdetiamsi obstinata mente contendam, nullum eme omnino cor pus , manet nihilominus positio, ego aliquid sum; non sum igitur corispus r acute sanξ, sed opponet aliquis quod etiam sibi ipsi auctor objicit, quod de corpore dubitem, vel corpus esse negem , non ossicitur nullum esse corpus. Fortassis ergo contingit ut hac ipsa qua sippono nihil esse, quia mihi sunt ignora , tamen in rei veritate non disserant ab eo me quem novi. Nescio, inquit, de hac re non distulo; novi me existere, quaero quis sim ego ille quem novi; cemissimum s butim sic praebe sumpti notitiam non pendere ab iis qua existere non
Verum cum fateatur per argumentum in methodo propositum rem eo tantum deductam esse, ut quidquid corporeum est excluderet a nat Ta mentis suae, non in ordine ad ipsam rei νeritatem, sed dumtaxat in ordine ad suam perceptionem latio ut Fresia esset, se nihilpIane cognoscere quod ades iam ρam sciret pertinere, prater quam quod esset res cogitans patet ex hac responis.
sone in iisdem adhuc terminis disputationem haerere, proinde integram restare
128쪽
restare quaestionem quam se soluturum spondet, quo pacto ex eo quod nihil aliud ad essentiam suam pertinere cognoscat, sequatur nihil etiam aliud revera ad illam pertinere. Quod tamen ab illo praestitum esse tota Meditatione 2, ut fatear tarditatem meam, deprehendere non potui. Scd quantum conjicere possum, hujus rei probationem aggreditur in Meditatione 6, eo quod illam dependerejudicarit a clara Dei notitia, quam Me ditatione 1 sibi nondum compararat; sic ergo rem istam probat. Quoniam, inquit, scio omnia qra clarie ct dij linme intelligo, talia a Deo ferι posse qualia illa intelligo, satis est quodpossim unam rem ubsque altera clare ct distincte mitiligere, ut certus in unam ab altera se diversam, quia potest saltem a Deo seorsim poni, o non refert a qua poteηtia id sat ut diversa exsimetur: quia erea ex una parte claram ct di tinctam habeo ideam mei ipsius, quatentu sum tantum res cogitans , non extensa, o ex alia parte disinctam ideam corporis, quate nus es tantum resextensa, non cogitans, certum es me aiorpore meo revera esse di-
pinclum 2 absque illa pose exsere. Hic paulisper subsistendum, in his enim paucis verbis totius dissicultatis cardo versari mihi videtur. . Ac primum quidem ut vera sit illius syllogismi propositio, non do quacunque etiam clara & distincta, sed tantummodo de adaequata rei cognitione intelligi debet. satetur enim V.C. in responsione ad Theologum, sussicere distinctionem formalem, nec requiri realem, ut unum ab alio distincte & seorsim concipiatur per abstractionem intellectus rcm in- adaequale concipientis , undein eodem loco subsumit:
Atqui complete intelligo qui it corpus, tutando tantum istud esse extensum. iguratum, mobile, crc. deque illo negando ea omnia qua ad mentu naturam pertinent: ct Fice versa intelligo mentem esse rem completam, qua dubitat, qua intelligit, qua Plist, ct . quamvis negem in ea quidquam esse ex tu qua in corporis idea conlinentur, Ergo liner corpus ct mentem es distinctio realis. Sed si quis hanc si1mptionem in dubium revoce contendatque inadae quatam tantum esse tui conceptionem, dum te concipis tanquam rem c gitantem, non extensam; similiterque cum te concipis tanquam rem eX- tensam, non cogitantem, videndum quomodo id in superioribus probatum sit: non enim arbitror rem istam ita claram esse, ut tanquam principium indemonstrabile assumi debeat, non probari. Et quidem quod ad illius primam partem attinet, quod scilicet complete intelgas, quid sit corpus, putanda tantum illud esse extensum, figurat m, rιο- bile, sec. deque illa negando ea omnia que ad mentis naturam persinent, parum ad rem facit ,qui enim contenderet mentem nostram esse corpoream,
129쪽
non ideo existimaret corpus omne mentem elle; corpus ergo se haberet
ad mentem sicut genus ad speciem: at genus potest intelligi sine specie ,& de illo negando quidquid speciei proprium & peculiare est, unde vulgo Logici aiunt negata specie non negari genus: sic possem intelligere figuram absque eo quod intelligam ullam ex iis affectionibus quae circulo propriae sunt: probandum ergo superest mentem compleia dc adaequa- te posse intelligi sine corpore. Non aliud in toto opere idoneum video ad hanc probationem argumentum, praeter illud quod initio propositum est, possum negare ullum
esse corpus, aliam rem extensam, ct tamen certum miti es me esse, quandia hoc nega, seu cogito: sum ergo res cogitans, non corpin, ct ad mes notitiam
'At ex eo confici tantum video aliquam mei notitiam parari posse absique notitia corporis, sed notitiam illam esse completam, & adaequatam, ita ut certus sim me non falli, dum ab essentia mea corpus excludo, mihi nondum plane perspicuum est: Rem exemplo declarabo. Certo noverit aliquis angulum in semicirculo rectum esse, & proinde . triangulum ex illo angulo, & diametro circuli rectangulum eger dubitet vero, necdum certo deprehenderit, imo sephismate aliquo delusus neget quadratum basis rectanguli aequale esse quadratis laterum, eadem ratione quam vir clarissimus proponit, videtur se in filia sua persuasione confirmaturust ut enim, inquit, clarE&distincte percipio triangulum illum esse rectangulum, dubito tamen utrum illius basis quadratum aequale sit quadratis laterum; non ergo ad illius essentiam pertinet, quod illius basis quadratum aequale sit quadratis laterum. Deinde etiamsi negavero quod illius basis quadratum sit aequale qua . dratis laterum, certus tamen remaneo quod sit rectangulus, Ac clara di-ζstinctaque remanet in mea mente notitia quod unus ex illius angulis sidirectus, quo salvo, ne Deus quidem essicere possit ut non sit rectangulus.
Non ergo id de quo dubito, immo quo sublato ea mihi remanet idea, ad illius essentiam pertinet. Praeterea quoniam scio omnia qua curὸ θ distincte intelligo talia a Deo feri posse, qualia illa intelligo, satis est quod possim rem unam absque altera clario distincte intelligere, ut certis sim unam ab altera esse dirersam, quia pote flamosior poni; at clare & distinctε intelligo hunc triangulum esse rectangulum, absque eo quod intelligam quadratum illius basis aequale esse quadratis laterum, ergo saltem a Deo fieri potest triangulus rectangulus,
. cujus basis quadratum aequale non sit quadratis laterum. Non
130쪽
OBIEcTION Es QUARTAE. III Non video quid hic responderi possit, nili illum hominem clarὶ & di
nicth non percipere triangulum rectangulum. At unde habeo me clarius percipere naturam mentis meae, quam ille percipiat maturam trianguli aeqvh enim certus est ille triangulum in semicirculo habere unum angulum rectum, quae est notio trianguli rectanguli, ac ego certus summe existere cxco quod cogitem. Quemadmodum ergo ille in eo fallitur quod ad illius trianguli naturam, quem clare ge distincte novit esse Reetangulum, pertinere non ambitretur quod illius basis quadratum sit, &c. Ita cur in eo sortasse non saliator, quod ad mei naturam, quam certe S distincte novi esse rem cogitantem , nihil aliud pertinere arbitrer , quam quod sim res cogitans ' Cum etiam sorte ad illam pertineat quod lim res extensa. Et profecto, inquiet aliquis, mirum non est, si dum ex eo quod cogitem , colligo me existere, id ea quam de me hoc pacto cognito efformo, nihil aliud animo meo repraesentat quam meipsum , tanquam rem cogitantem, quippe quae ex sola mea cogitatione desumpta sit, ut proinde ex illa idea nullum argumentum desumi posse videatur, nihil amplius ad
meam essentiam pertinere, quam quod in ea continetur. Accedit quod hoc argurpentum nimis probare videtur, &nos in eam Platonicam opinionem deducere quam tamen auctor resellit , nihil corporeum ad nostram essentiam pertinere , ita ut homo sit solus animuς, corpus verδ non nisi vehiculum animi; unde hominem definiunt ani
Quod si respondeas corpus non simpliciter a mei essentia excludi,
sed tantummodo quatenus praecise sum res cogitans, metuendum Videtur ne quis hanc in sit spicionem veniat, num sorte notitia mei, quatenus sum res cogitans, non sit notitia alicujus entis complete & ad
aequat E concepti, sed tantum inadaequath, & cum quadam abstractione intellectus. Unde sicut Geometrae concipiunt lineam tanquam longitudinem latitudinis expertem, & superficiem tanquam longitudinem simul S latitudinem absque profunditate, etsi nulla sit longitudo sne latitudine, nec latitudo sine prosunditater ita forsan aliquis dubitare possit, num res
mnis cogitans si etiam res extensia, sed cui tamen praeter communes cum rebus aliis extensis affectiones, ut esse s gurabile, mobile, Sc. insit peculiaris cogitandi virtus, unde fiat, ut cum hac sola virtute tanquam res
cogitans, per abstractionem intellectus apprehendi possit, licet revera rei cogitanti corporis affectiones conveniant , sicut quantitas cum sola longitudine ἔ