장음표시 사용
191쪽
vobis prqponam, non ideo cuiquam Auctor cise velim , ut simile quid aggrodiaturin facile ab ilia sua Consideratione ab Lurisset, ex qua nominis maculam potius quam laudem V aequos re
rum aestimaiores reportavit : ut non dicam, πιλυπωγμοπνης not m
eum incurrisse, dum siem Theologicam immisit in messem Phi losbphicam; quia vere es, μεGcμινειν εἰς αλλο isi .. Alii in Philosophiam Cartesianam inserrexerunt thesbus ad dissutandum proponi solitis; Lutctiae, Ultrajecti, Groningar, Franckctae, Lugduni: es, vel aperto Marte ejus Auctorem sunt aggresi, vel sub udis es generali Neotericorum Philosophorum titulo latem ter in qsum irruerunt, vel in totum nomen ejus dissemularunt. P fremigeneris utriusqueb cimen nuperrime contigit, in Antiquissima se Novissima Belgicae Foederatae Academia. In Lugdunensi quiadem, Philosephus imarius, Vir, ut D. Cartesius Daecat, non malus, ae plexpotius quam prudens, Vectu, Des o quo, abreptin, Neotericis quibusdam Philosophis, tam fatuas, tam in Mae, tam in pu aspinxis opiniones; in seipsumfecerit ludibrium maliis
'cumque ac rasum, multis commiserarionem: cr, quamvis in dum iandi aeta quadrassiabum hoc nomen, CARTES IUS , nonpr nunciaverit, arpaliseposianim, ut nomen alicustu Neaerici Philo ophi, tam stultas opiniones tenemis, ferret,turpiter hic defecerit, ita tamen Iegesit, se in omnem circumegit parte , ut non alium d
signari quam D. Cartesium facile Auduorum cuivis constiterit quid mustis est opust Theses isto hoc abunde loquumur. In Ultra-3ectina Academia, Medicus non indoctus, dil=utatisnem quandam eonsscripsit, de Cachexia Leucophlegmatica , cui Corollaria nonnulus junxit, ad conmesiendas Medit. Metaph. Cartes im uta et quae, cum di*utatio esseis flaminata, patenti solio , per varias Hollandiar Urbes sunt missa, in signum vel triumphi, vel
provocationis, ac certaminis in eas instituendi. Licet vero Generosi
semus D. des Cartes, Hos Thesium se Considerationum assu
tus atque altitrationes magno animo contemserit, nihilque unquam ν onere voluerit, tantum ιamen ast impetra is, ut illa Corollariorum
192쪽
riorum Programmati Responsum aliquo reposuerit , quod Amico , eus misit ct potestatem e μ fecit, non indignum fuit υisum iure
publica quo fortassis ad meliorem mentem reducatur Programmatis A instor: ct , quia nonnullis forte videatur in ea contineri aliquid Gndice denum e neque enim unquam existimationi aut partibus ιi defuit, vel des D. Cartesius in restondendose quida ersus Philosophiam suam restonsione digraum fuerit productum. At vero calumnias ac futiles nugas, se qua nullam exsuissententiis aut res omsonibus feriunt, se quae aut n objectiones tantum, vel a se excogit tas , ωel ab aliis adimentioNem veritatis prolatas incurrunt, aut hine inde particulam exsisi criptis vellicant 1 Ure habet. Scilicet, Aquila non captat muscas. Seo fationumsatis; atque sum Programmatis examen se Notas legere atque expendere operaefuerit pretium.
193쪽
Philosophiae Restauratori, Seculi ornamento.
N Udiui addistin iurare in verba Magistri,
Dum verum ex veri fonte, Renate, bibis, Et Menti reddis sua iura, ct Sensibus aufers, ' Quam uimiam tribuit eredula turba, fidem: Nescia quo dutitans pacto, dabia Omma tollis,
at e ea usta certis omina certa
Certe atheis propriis cavit armis: O male Sextins sum misens, piniatar arae sua. Si itque Osare potUi iam, Mente Deoque reperto. Materia ingenio subditur, ecce, tuo , Qua intu in varias deissa ct mille Raera , orbis tam vasti nobiis surgit vae. Hinc Caeli, Terraque, Marsque , atque Aeris disio Fusa per hoc magnum semina inane fluunt. sua natura Ignis: rutilum stlendesiere Solem Quid faciat: mxtis additus unde Color: de tremor Terris, qua vi Maria asta tumestant. Cur sexangula Nix, Gutta rotunda cadat: Cur Magnetem ineat Ferrum, vis stire e Ronati Hic unua labor est, quem via nulla latet: Cujvi ct Ingenio assurgunt Pristique Noyique, Nec vidisse aiunt secula cuncta parem. Inνidus huic qui quis renuit submittere Iasies,
Naturam violans, Matris aduster erit.
Et fragili dentem quarens illidere, solo endet. Melivi, non tetigisse, fuit. Cui sic extremis restondent prima , quis illum Hac ne crediderit pandere sacra Deo ldi R. E-
194쪽
In Programma quoddam, sub finem Anni 16 in
Belgio editum, cum hoc Titulo: Eslienis Mentis humana, serae Anima rationalis , ubi e vin
plicatW quid , o quidessepossit.
C e x vi a paucis diebus duos libellos,in quorum uno ape te & direm impugnor, in altero tecte εc oblique duntaxat. Et quidem priorem nihil moror:imo habeo gratias ejus a ctori, quod, m nihil sus sutiles ovillationes,& nulli credibiles ealumnias, improbo labore collegerit, hoc ipse testatus sit, se nihil invenire potuisse in meis scriptis,quod merito reprehenderet, sicque ipsorum veritatem, meliusquam si ea laudasset, confirmarit, idque eum dispendis suae famae. Alius autem libellus magὶs me movet et quamvis enim nihil in eo aperte de me habeatur pudeatque sine nomine Auctoria & Typographi,quia tamen continet opiniones quas judico perniciosas & falsas, editusque est sema Programmatis, quod vel templorum valvis asso, & quibuslibet legendum obtrudi possit, dicitur autem jam antea typis manciatus suisse sub alia forma cum adjuncto nomine cujusdam, tanquam Auctori quem multi putant non alias quam meas opiniones docere, cogor detegere eius errores, ne mihi sorth imputentur ab illis, qui casu incideat in obvias istas chartas, & mea scripta non legerunt.
Sequitur Programma quale ultima vice prodiit in lucem.
Mentis HummMisive Anima rationalis, usi explicatur
LME N s humana est, qua actiones cogitativae ab homine primo peraguntur; eaque in sola cogitandi facultate, ac interno principio, consisti .
195쪽
II. Quantum ad naturam rerum attinet, ea videtur pati, ut mens possit esse vel substantia, vel quidam substantiae corporeae modus; vel, si nonnullos alios philosophantes sequamur, qui statuunt extensionem & coiagitationem e se attributa, quae certis substantiis, tanquam subjectis insunt, cum ea attributa non sint opposita, sed diversa, nihil obstat, quominus mens possit esse attributum quoddam . eidem subjecto cum extensione conveniens, quamvis unum in alterius conceptu non comprehendatur. Quicquid enim possumus concipere, id potest esse: Atqui, ut mens aliquid horum .sit, concipi potest; nam nullum horum implicat contradictionem: Ergo ea aliquid horum esse potest.' . . HI. Errant itaque, qui asserunt, nos humanam mentem clare & distincte, tanquam necessario a corpore realiter distinctam, concipere. IVs Siva a ru. Quod autem mens revera nihil aliud sit quam substantia, sive ens realiter a corpor istinctum, & actu, ab eo separabile, & quod seorsim per se subsistere potest, id in sacris literis, plurimis in locis, nobis est revelatum. Atque ita, quod per naturam dubium quibusdam esse potest, per divinam in sacris revelationem nobis jam est indubitatum.
si aera/-- Nec obstat, quod de corpore dubitare, demente vero dubitare nequa- quam possimus. Hoc enim illud tantum probat, quod, quamdiu de eo 'ρ' ρ μ' pore dubitamus.illam eius modum, dicere non possimus.
iam rerum . . veritatem. VI. '
o cum- Mens humana, quamvis sit substantia a corpore realiter distincta, in omnibus tamen actionibus, quandiu est in corpore, est organica. Atque ideo, pro varia corporis dispositione, cogitationes mentis sunt variae. VII. Cum haec sit naturae , a corpore, & corporis dispositione, diversae, nec ab hac oriri queati ea est incorruptibilis. VIII. Cumque ea nullas partes, nec ullam extensionem in conceptu suo habeat ri frustra quaeritur, an sit tota in toto, & in singulis partibus tota. IX. Cum mens aeque ab imaginariis, atque a veris assici queat, hinc per
196쪽
: N o T - IE. I77per naturam dubium est, an ulla corpora a nobis revera percipiantur. mo-Verum, etiam hoc dubium tollit divina in Sacris relevatio, qua indubita- β iter, sestum est, Deum coelum & terram & Omnia, quae iis continentur, creasse,
& etiamnum conservare. tam raram
Vinculum, quo anima cum corpore conjuncta manet, est lex immutatabilitatis naturae, qua unumquodque manet in eo statu, in quo est, donec inde ab alio deturbetur. XI. Cum sit substantia, & in generatione nova producatur; rectissime sentire videntur ii, qui animam rationalem, per immediatam creationem, Deo in generatione produci volunt. XII. Mens non indiget ideis, Vel notionibus, vel axiomatis innatis: sed sola ejus lacultas cogitandi, ipsi, ad actiones suas peragendas Scit.
Atque ideo omnes communes notiones, menti insculptae, ex rerum 'observatione vel traditione originem' ducunt. YIRImo ipsa Idea Dei, menti insita, est, vel ex divina revelatione, vel traditione, vel rerum observatione. XV.Conceptus noster de Deo, sive idea Dei, in mente nostra existens, non est satis validum argumentum ad existentiam Dei probandam. Cum non omnia existant, quorum conceptus in nobis observantur δ atque haec idea, utpote a nobis concepta, idque imperfecte, non magis quam cuiusvis alius rei conceptus, vires nostras cogitandi proprias superet. XVI. Cogitatio mentis est duplex: intellectus & voluntas.
XVII. Intellectus est pereeptio &judietum. XVIII. . Perceptio est sensus, reminiscentia, & imaginatio.
197쪽
XIX. omnis sensus est perceptio alicujus motus corporei; quae nullas sp cies intentionales desiderat: isque fit, non in externis sensoriis; sed solo
XX. Voluntas est libera, & ad opposita, in naturalibus, indifferens r ut ipsa nobis testatur conscientia. XXI. Haec se ipsam determinat ; nec caeca est dicenda, ut visus non dicendus surdus. Nulli facibus ad magnam pietatis fas in peraeniant, quam superfluiψi ct fpacrita.
Ad titulum notae. Adverto in titulo, non nudas affertiones de anima rationali, sed ejus exisplicationem promitti; adeo ut credere debeamus, omnes rationes, vel saltem praecipuas, quas auctor habuit ad ea, quae proposuit, non tantum probanda, sed etiam explicanda, in hoc programmate contineri: Nullas que alias ab ipso esse exspectandas. Quod autem animam rationalem n mine mentis humana appellet, laudo: sic enim vitat aequivocationem, quae est in voce animae, atque me hac in re imitatur.
Ad ingulis articulos notae. In articulo primo, videtur velle istam animam rationalem definire, sed imperfecte: genus enim omittit, quod nempe sit substantia, ves modus, vel quid aliud; solamque exponit differentiam, quam a me mutuatus est: nemo enim ante me, quod sciam, illam in sela cogitatione, sive cogitandi facultate, ac interno principio supple ad cogitandum) conmstere afferuit. In articula secundo. incipit inquirere m ejus genus, dicitque, videri rerum naturam patι, ut mens humana possit esse rei substantia, vel quidam substantia cor
Qu : assertio contradictionem involvit, non minorem, quam si dixin
198쪽
set, rerum naturam pati, ut mons possit esse vel sine valle vel cum valle. Quippe distinguendum est inter illa . quae ex natura sua possunt mutari, ut quod jam scribam vel non scribam, quod aliquis sit prudens, alius imprudens; & illa, quae nunquam mutantur, qualia sunt omnia quae ad alicujus rei essentiam pertinent, ut apud Philosophos est in consesso. Et quidem non dubium est, quin de contingentibus dici possit rerum natu- ram pati, ut illa vel uno, vel alio modo se habeant, exempli causa, ut jam stritam, vel non scribam; Sed cum agitur de alicujus rei essentia, planὸiaeptum est & contradictorium, dicere, rerum naturam pati ut se habeat aliquo alio modo quam revera se habet; atque non magis pertinet ad naturam montis ut non sit sine valle, quam ad naturam mentis humanae ut
sit id quod est, nempe ut sit substantia, si est substantia, vel certe ut sit rei
corporeae modus, si quidem est talis modus; quod hic noster conatur peris suadere, atque ad istud probandum subjungit haec verba, vel f nonnulla alios philosophantes sequamur, ctc. ubi per alios philosiophantes me aperte designat; primus enim sum , qui cogitationem tanquam praecipuum' attributum substantiae incorporeae, & extensionem tanquam praecipuum corporeae, consideravi. Sed non dixi, attributa illa iis inesse tanquam subjectis 1 se diversis: cavendumque est, ne per attributum nihil hic aliud intelligamus quam modum : nam quicquid alicui rei a natura tributum
esse cognoscimus, sive sit modus qui possit mutari, sive ipsemet istius
rei pland immutabilis essentia, id vocamus ejus attribatum. Sic multa in Deo sunt attributa, non autem modi. Sic unum ex attributis cujus.
libet substantiae est, quod per se subsistat. Sic extenso alicujus corporis , modos quidem in se varios potest admittere , nam alius est ejus modus si corpus istud sit sphaericum, alius si sit quadratum: verum ipsa extensio, quae est modorum illorum sit echiam, in se spectata, non est
substantiae corporeae modus, sed attributum, quod ejus essentiam naturamque constituit. Sic denique cogitationis modi varii sunt; nam a Dfirmare alius est cogitandi modus quam negare, &sic de caeteris; verum ipse cogitatio, ut est internum principium, ex quo modi isti exsurgunt, de cui insunt, non concipitur ut modus, sed ut attributum, quod constituit naturam alicujus substantiae, quae an sit corporea an Vero incorpo rea , hic quaeritur. QAddit, ista attributa non esse opposita, bed divesar quibus in verbis rursus Cori tradictio est: clim enim agitur de attributis aliquarum substantiarum
CIICritiam constituentibus, nulla major inter illa oppositio esse potest, Hiatam, quod sint diversa; Et, cum fatetur, hoc esse diversum ab illo, idem Z a est
199쪽
est ac diceret, hoc non esse illud, esse autem de non esse contraria sunt. Cum, inquit, non int opposita, sed diversa, nihιι obstat quo minui mens pusu esse
attributum quoddam eidem subjecto cum extensione conveniem, quamvis unum in alternia conceptu non comprehendatar. Quibus in verbis, manifestus est para-logismus: concludit enim de quibuslibet attributis, id, quod non nisi de modis proprie dictis verum esse potest, & tamen nullibi probat, mentemnive cogitationis internum principium esse talem modum; sed e coniatra , non este, ex ipsismet ejus verbis in articulo s. positis, mox ostendam. De aliis autem attributis. quae rerum naturas constituunt, dici non potest, ea, quae sunt diversa, & quorum neutrum in alterius conceptu contin
tur , uni & eidem subjecto convenire; idem enim est, ac si diceretur, unum & idem subbectum duas habere diversas naturas: quod implicat contradictionem , saltem cum de simplici & non composito subjecto quaestio est, quemadmodum hoc in loco. Sed tria hic advertenda sunt, quae si bene intellecta essent ab hoe scriptore, nunquam in tam manifestos errores incidisset. Primum est ; ad rationem modi pertinere, ut quamvis substantiam sine illo facile intelli amus, non possimus tamen vice versa modum clare in telligere, nisi simul concipiamus substantiam cujus est modus, ut in I parte principiorum art. 6I explicui, atque in hoc omnes Philosophi consentiunt. Nostrum autem non attendisse 'd hanc regulam, ex ejus oti laquinto fit manifestum: ibi enim fatetur, uos posse de corporis existentia dubitare, cum interim de mentis existentia non dubitamus e unde sequitur, mentem posse a nobis sine corpore intelligi , ac proinde non esse
Alterum, quod hic notari velim, est differentia inter entia simpli-oa de com posita; quippe compositum illud est, in quo reperiuntur duo
Vel plura attributa, quorum utrumque sine alio potest distincte intelligit ex hoc enim, quod unum sine alio sic intelligatur, cognoscitur non esse ejus modus, sed res vel attributum rei, quae potest absque illo subsisterer ens autem simplex illud est, in quo talia attributa non inveniuntur. Unde patet, illud subjectum, in quo solam extensionem cum variis extensionis modis intelligimus, esse ens simplexi ut etiam subiectum, in quo solum cogitationem cum variis cogitationum modis agno scimus; illud autem, in quo extensionem & cogitationem simul consideramus, esse compositum, hominem scilicet, constantem anima & compore , quem videtur auctor noster pro solo corpore, cujus mens sit modus,luc sumpsisse.
200쪽
Denique hic notandum, in subjectis ex pluribus iubilantiis compositis, saepe unam esse praecipuam , quae a nobis ita consideratur, ut quod ei ex reliquis adjungimus, nihil aliud sit quam modum : sic homo vestitus considerari potest, ut quid compositum ex homine & vcstibus, sed vestitum est e, respectu hominis est tantum modus, quamvis vcstimenta sint substantiae. Eodemque modo , potuit auctor noster in homina, qui exanima & corpore est compositus, considerare corpus tanquam praecipuum quid, ratione cujus, animatum esse vel cogitationem
habere, nihil aliud est quam modus: sed ineptum est, inde inferre, ipsam animam, sive id per quod corpus cogitat, non esse substantiam a corpore diversim.
Conatur autem, quae dixit, confirmare hoc Syllogismo : Quicquid possulum omipere, id potes csse: atqui ut mens aliquid Miumsit nempe substantia , vel modus corporeae substantiae concipi potest : siam nullum horum impluat contradictionem: Ergo sec. Ubi notandψm cst, laanc regulam, quicquid possumus concipere, id potest esse, quamvis mea sit, & vera, quoties agitur declaro & distincto conceptu, in quo rei possibilitas continetur, quia Deus potest omnia eis cere, quae nos possibilia esse clard percipimus ; non esse tamen temere usurpandam; quia iacile sit, ut quis putet se aliquam rem recte intelligere, quam tamen praejudicio aliq
excaecatus non intelligit. Atque hoc contingit huic auctori, cum negat implicare contradictionem , ut una & eadem res habuit alterutram eduabus naturis plane diversis, nempe, ut sit substantia, vel modus. Si tantum dixisset, nullas se percipere rationes, propter quas mens humana credi debeat substantia incorporea potius quam substantiae corporcae modus, posset ejus ignorantia excusari; si vero dixisset, ut ullas ab humano ingenio posse inveniri rationes, quibus unum potius quam aliud probetur, arrogantia quidem esset culpanda, sed non appareret contradictio in ejus Verbis; cum autem dicit, rerum naturam pati, ut idem sit substantia, vel modus, omnino pugnantia loquitur, S: absurditatem ingenii sui ostendit. . In articulo tertio, suum de me judicium proscri. Ego epim sum , qui
scripsi mentem humanam clare & distincte posse percipi ut substantiama substantia corporea diversam di noler autem . quamvis non aliis nitatur rationibus quam istis contradictionem involventibus , quas in articulo praecedenti explicuit, me errare pronunciat. Sed hoc non moror. Nec
examino, verba, necessario, Nactu, quae nonnihil ambiguitatis continent; non enim sunt magni momenti.