Renati DesCartes Opera philosophica Renati Des Cartes Meditationes de prima philosophia, in quibus Dei existentia, & animae humanae ° corpore distinctio, demonstrantur. His adjunctae sunt variae obiectiones doctorum virorum in istas de Deo & anima de

201쪽

- Ι 81 . V RENATI DEς CARTE fNolo etiam examinare, quae in articulo quarto de sacris literis habenatur, ne videar mlhrjus arrogare de alterius religione inquirendi. Sed dicam tantum , tria genera quaestionum esse hic distinguenda; quaedam enim sola fide creduntur, quales sunt de mysterio incarnationis, de Trinitate, &similibus; aliae vero, quamvis ad fidem pertineant, ratione tamen naturali quaeri etiam possunt, inter quas Dei existentia & humanae animae 1 corpore distinctio solent ab Orthodoxis Theologis re censeri; ac denique aliae sunt, quae nullo modo ad fidem, sed ad solum ratiocipium humanum spectant, ut de quadratura circuli, de auro arte Chymica faciendo, &similibus. Atque ut illi Sacrae Scripturae verbis abutuntur, qui ex iis male explicatis has ultimas elicere se putant: ita etiam ejus auctoritati derogant, qui priores argumentis a sola Philosophia petitis demonstrandas suscipiunt: sed tamen omnes Theologi conis tendunt, esse ostendendum , ipsas lumini naturali non adversari, atque in hoc precipuum suum studium ponunt; medias autem non modo luis mini naturali non adversari arbitrantur, sed etiam hortantur Philos p aos ut ipsas rationibus humanis pro viribus demonstrent. Neminem autem unquam vidi, qui assimaret, rerum naturam pati, ut res aliqua aliter se habeat quam docet Sacra Scriptura, nisi vellet indirecte ostendere, se Scripturae illi fidem non habere. Cum enim prius nati simus homines quam facti Christiani, non credibile est, aliquem amplecti serio eas opiniones, quas rectae rationi, quae hominem constituit, contrarias putat, ut fidei, per quam est Christianus , adhaereat. Sed forte etiam auctor noster hoc non dicit: verba enim ejus sunt, per naturam d bium qui bassam ese posse, quod per divinam in sacris re lationem nobis jam es indubitatum , i uibus duplicem contradictionem invenio: primam in eo, quod unius & ejusdem rei essentiam, quam repugnat non eandem semper manere quia si supponatur alia seri, hoc ipso erit alia res, &alio nomine indigitanda,) supponat, esse, per naturam, dubiam, ac proinde mutabilem: aliam in verbo quibusdam ; quia, cum omnium eadem sit natura, quod non nisi quibusdam dubium esse potest, non est per naturam dubium . . Articulus quintus reserendus est ad secundum potius quam ad quartum: neque enim in eo agit auctor de revelatione divina, sed de natura mentis, an sit substantia vel modus:atque ut probet,defendi posse,illam nihil aliud esse quam modum , conatur solvere objectionem ex meis scriptis desumptam. Quippe scripsi, nos non posse dubitare, quin mens nostra existat, quia, ex hoc ipso, quod dubitemus, sequitur, illam existere; sed interim

202쪽

N o T AE. I 8 rnos posse dubitare, an ulla corpora existant; unde collegi & demonstravi, illam a nobis clard percipi, ut rem existentem, sive, ut substantiam,

quamvis nullum plane corpus concipiamus, ac etiam negemus, ulla corpora existere, ac proinde, mentis conceptum non involvere in se ullum conceptum corporis I quod argumentum putat se dissiare, cum ait, illius tantum probare, quod quamdtu de corpore dubitamus, mentem ejus modum dicere

non possimis. Ubi ostendit, se plane ignorare, quid sit quod a Philosophis vocatur modin: in eo enim consistit natura modi, quod nullo pacto. possit intelligi, quin conceptum rei cujus est modus, in conceptu suo involvat, ut jam supra explicui; Noster autem, fatetur mentem posse aliquando intelligi sine corpore, quando scilicet de corpore dubitatur, unde sequitur, illam tunc saltem dici non posse ejus modum ; atque, quod aliquando verum est de alicujus rei essentia vel natura, semper est verum; sed nihilominus assirmat, rerum naturam pati, ut mens sit lavium corporu modus: quae duo mani sesia contradictoria sunt. In articulo sexto, quid sibi velit, non capior memini quidem audivinin scholis, animam esse actum corporis organicι; sed ipsam dici organicam, nunquam ante hanc diem audivi. Atque ideo ab veniam peto, ut, quia nihil hic certi habeo quod scribam , meas conjecturas, non tanquam rem veram, sed tanquam conjecturas duntaxat, exponam. Duo inter se pugnantia mihi videor advertere; quorum unum est, quod mens humana sit substantia realiter a corpore distincta; hocque aperte quidem dicit ductor, sed rationibus, quantum potest, dissuadet, soliusque Sacrae Scripturae auctoritate probari posse contendit ; aliud est, tandem illam mentem humanam in omnibus suis actionibus esse organuam sive instrumentalem, quae scilicet per se nihil agat, sed qua corpus utatur, tanquam membrorum suorum conformatione, aliisque corporeis modis 3 atque ita, non quidem expressis verbis, sed re ipsa assirmat, mentem nihil aliud esse quam corporis modum, ut etiam ad hoc unum probandum omnium rationum suarum aciem instruxit. Quae duo tam manisest E contraria sunt, ut non putem, Auctorem velle utrumque simul a lectoribus credi, sed ea de industria sic inter se miscuita, ut simplicioribus quidem suisque Theologis Scripturae auctoritate aliquo modo satis faciat. sed interim nasutiores agnoscant, illum, cum ait, mentem se a cor-pρre distinctam, ironia uti, atque omnino in ea esse opinione, quod nihil sit quam modus. DIeptuno etiam 8coctam articuli videtur tantum ironia uti. Atque retiaet idem Socraticum schema in posteriore parte arιicali noni. Sed in prior

203쪽

rationam assertioni suae adjungit, ideoque, illum ibi serio agere, credendum este videtur. Nempe, docet per naturam dubium esse , an ulla corpora a nobis revera percipiantur, rationemque affert, quia mens aeque ab imaginartis atque a reru vici potest. Quae ratio ut vera sit, supponendum est, nos nullo intellectu proprie dicto posse uti, sed ea tantum facultate, quae se Uus communis vocari solet: in qua scilicet rerum tam verarum quam imaginariarum species recipiuntur ut mentem assiciant, de quam

ipsis brutis Philosophi vulgo concedunt. Sed sane , qui habent intellectum, nec facti sunt tanquam equus & mulus, etiamsi non a solis rerum verarum imaginibus assiciantur, sed etiam ab iis, quae in eorum cerebro aliis ex tausis occurrunt , ut contingit in somnis, unas tamen ab aliis rationis lumine clarissime dignoscunt. Et, qua via id recte ac tuto fiat, tam accurat) in meis Acriptis cxplicui, ut neminem, qui ea perlegit, Sintelligendi est capax, Scepticum esse posse, confidam. . In decimo 2 undecimo articulo, licet etivn ironiam suspicari: Atque si anima credatur esse substantia, ridiculum est & ineptum, dicere; vinculum, qπο ipse manet cum corpore conjuncta, esse lege m ιmmutabilitatis natura, qua unumquodque manet in eo flatu , in quos: aeque enim, quae dis

juncta sunt, ac conjuncta, manent in eodem statu, quamdiu nihil eorum statum mutat, quod hic non quaeritur; sed, quomodo fiat, ut mens sit corpori conjuncta, non autem ab eo disjuncta ' Si autem anima supponatur esse modus corporis , recth dicitur, non aliudδuaerendum esse Vinculum; quo ci jungatur, quam quod maneat in eo statu in quo est, quia nullas alius est modorum status; quam quod insint rebus quorum sunt modi. Iu articulo Ir non videtur nisi solis verbis a me dissentire: Cum enim ait, mentem non indigere ideis, vel notionibus, vel axiomatis innatis,& interim ei facultatem cogitandi concedit puta naturalem sive innatam re assirmat plane idem, quod ego, sed verbo negat. Non enim unquam scripsi vel judicavi; mentem indigere ideis innatis, quae sint aliquid diversum ab ejus facultate cogitandi; Sed cum adverterem, quasdam

in me elle cogitationes, quae non objeetis externis, nec a voluntatis meae

determinatione procedebant, sed asela cogitandi facultate, quae in me est, ut ideas sive notiones, quae sunt istarum cogitationum formae, ab aliis adventitiis aut factis distinguerem, illas innatas vocavit eodem sensu, quo dicimus, generositatem esse quibusdam familiis innatam , aliis Vero quosdam morbos, ut podagram , vel calculum; non quod ideo

istarum familiarum insantes morbis istis in utero matris laborent, sed quod

204쪽

N o T as. 28squod nascantur cum quadam dispositione sive ficultate ad illos contra

regiam vero consequentiam in articulo II ex praecedenti deducit, Ideo, iri quit quod mens, scilicet, non indigeat ideis innatis, sed sola se

cestas cogitandi ei sussiciat omnes communes notiones menti insiculpta, ex verum observatione, vel traditione , originem ducunt: tanquam , si iacultas cogitandi nihil possit per se praestare, nihilque unquam percipiat vel cogitet , misi quod accipit a rerum obtervatione vel traditione, hoc est, a sensibus. Quod adeo falsum est, ut E contra, quisquis rectὸ advertit, quousque sensus nostri se extendant, S quidnam sit praecise , quod ab illis ad nostram cogitandi facultatem potest pervcnire , debeat fateri , nullarum rerum ideas, quales eas cogitatione formamus, nobis ab illis exhiberi: adeo ut nihil sit in nostris ideis, quod menti sive cogitandi facultati , non fuerit innatum, solis iis circumstantiis exceptis, quae ad experientiam spectant, quod nempe judicemus, has vel illas ideas, quas nunc habemus cogitationi nostrae praesentes , ad res quasdam extra nos positas reserri, non, quia istae res illas ipsas nostrae menti per organa sensuum immiserunt; sed, quia tamen aliquid immiserunt, quod ei dedit occasionem ad ipsas, per innatam sibi facultatem, hoc tempore potiusquam alio, efformandas. Quippe nihil ab objectis externis ad mentem

nostram organa sensuum accedit, praeter motus quosdam corporeos,uthpsemet auctor noster in artic. 19 ex meis principiis assirmat; sed ne quiadem ipsi motus, nec sgurae ex iis ortae, a nobis concipiuntur, quales iuorganis sensuum sunt, ut suse in Dioptrica explicui; unde sequitur, ipsas motuum & figurarum ideas nobis esse innatas: Ac tanto magis innatae esse debent ideae doloris, colorum, sonorum, & similium, ut mens nostra possit occasione quorundam motuum corporeorum , sibi eas exhibere : nullam enim similitudinem cum motibus corporeis habent. Quid autem magis absurdum fingi potest, quam, quod omnes communes notiones, quae menti nostrae insunt, ab istis motibus oriantur, & sine illis esse non possint i Vellem, noster me doceret, quisnam ille sit corporeus motus, qui potest in mente nostra sormare aliquam communem noti dem, eIempli causa, quod qua eadem sunt uni tertio, sint eadem inter se , vel quamvis aliam : dmnes enim isti motus sunt particulares, notiones Vero illae, universales, & nullam cum motibus assinitatem, nullamve ad ipsos relationem, habentes.

pergit tamen in articylo 14 assirmare, ipsam ideam Dei, quae in nobis est, non li nostra cogitandi facultate, cui sit innata, sed ex dirina repelatio-

205쪽

ne, vel ira mine, rei rerum observat e , esse : cujus assertionis errorem facilius agnoscemus, si consideremus, aliquid dici posse ex alio esse, vel quia hoc aliud est causa ejus proxima δ: primaria, sine qua esse non potest ἔ vel

quia est remota & accidentaria duntaxat, quae nempe dat occasionem primariae , produccndi suum effectum uno tempore potilis quam alio. Sic artifices omnes sunt operum suorum causae primariae & proximae; qui vero jubent, vel mercedem promittunt, ut illa faciant, sunt causae accidentariae'& remotae, quia inrtasse nisi jussi non facerent. Non autem dubium est, quin traditio vel rerum observatio saepe sit causa remota nos invitans, ut ad ideam, quam habere possumus de Deo, attendamus, illamque cogitationi nostrae praesentem exhibeamus. Quod autem sit causa

proxima istius idem essetirix , a nemine dici potest , nisi ab eo, qui putat

nihil a nobis de Deo unquam intelligi, nisi quale sit hoc nomen, Deus, vel qualis sit figura corporea quae nobis ad repraesentandum Deum a pictoribus exhibetur. Quippe observatio , si fiat per visum , nihil propria suavi menti exhibet praeter pictiaras, & quidem plebi ras ex sola motuum

quorundam corporeorum Varietate constantes, ut ipse Aactor noster docet : si per auditum, nihil praeter verba fle voces: si ver5 per alios sensus. nihil in ea habetur quod referri possit ad Deum. Et sanξ, quod visus nihil praeter picturas, nec auditus praeter voces vel sonos, proprie ac per se exhibeat, unicuique est manifestum: adeo ut illa omnia quae praeter istas Voces vel ptistiiras cogitamus tanquam earum significata, nobis repraesententur per ideas non aliunde advenientes quam 1 nostra cogitandi facultate, ac proinde cum illa nobis innatas, hoc est, potentia nobis semper in- existentes, esse enim in aliqua sicultate , non est, esse actu, sed potentia dumtaxat, quia ipsum nomen facultatis nihil aliud quum potentiam designat. Quod vero de Deo nihil praeter nomen vel issigiem corpoream possimus cognostere, nemo potest assirmare, nisi qui se aperth atheum , atque etiam omni intellactu destitutum, fateatur. Postquam Auctor noster istam suam de Deo opinionem exposuit, resutat in arriculo Is argumenta omnia , quibus Dei exi stentiam demonstravi. Ubi sanὸ mirari subit hominis confidentiam, quδd tam facilε,

tam paucis verbis, putet se omnia posse evertere, quae ego longa & attenta meditatione comvosui, libroque integro explicui. Sed nempe omnes rationes, quas ad hoc attuli, ad dum referuntur: Prinia est, quod ostenderim , nos habere Dei notitiam, sive ideam, quae talis est, ut, cum ad eam satis attendimus, &, eo modo quo explicui, rem perpendimu sex sola ejus consideratione cognoscamus, fieri non posse, quin Deus eXi-

206쪽

N o T PE. it, quoniam existentia, non possibilis duntaxat vel contingens, quem

modum in aliarum omnium rerum ideis, sed omnino necessaria Artualis , in ejus conceptu continetur. Hanc autem rationem , quam

o certa & evidenti demonstratione, non ego taus habeo, sed habentiam alii plures, iique doctrina & ingenio supra creteros eminentes, quim cum cura examinarunt ἔ hanc, inquam. Auitor Progr. vi v.Kis sic refu-t: Conceptus nostιν de Dco, fl e idea Des m mente nostra existens, non est fas 13llidum argumentam , ad existentiam Deν pro misim, cum non omini. rexi 'ant, aerum conceptrum nobisobservatur. Quibus verbis ostendit. se mea quidem

ripta legisse, sed ea nullo modo intelligere, vel potuisse, vel voluis Ieron enim vis mei argumenti desumitur ab idea in genere impra, sed aeculiari ejus proprietate, quae in idea, quam habemus de Deo, evientissima est, atque in nullis allarum rerum conceptibus potest reperit nempe ab existentiae necessitate, quar requiritur ad cumulum Perdictionum , sine quo Deum intelligere non possumtis. Uria argumenam, quo demonstravi, Deum esse, ex eo desumpsi, quod evidenter pro-averim, nos non habituros fuisse facultatem, ad omnes eas persectiones, tias in Deo cognoscimis, intelligendas, nisi verum esset, Deum existere, osque ab illo esse creatos. Quod putat Noster se abunde dis luere, diendo, ideam, quam habem tti de Deo, non magis quam cujus ris alterius rei con- 'plum Pires nostras cogis anili propriaι superare: quibus verbis, si tantum in- afligit, eum, quem de Deo conceptum, sine gratiae supernaturalis auxio, habemus, non minus esse naturalem, quam sint reliqui omnes quos

abemus de aliis rebus, mecum sentit, sed nihil indὰ contra me colligi otest; Si vero existimat, in illo conceptu non plures persectiones ob rctivas involvi quam in omnibus aliis simul sumptis, aperte errat; ego utem ab hoc solo persectionum excessu, quo noster de Deo conceptuslios superat, argumentum meum desumpsi . In sex reliqttis articulis nihil habet notatu dignum, nisi, quod, cdm ve-st animae proprietates distinguere, con se admodum & impropria de iis quatur. Quippe ego dixi, eas omnes reserri ad duas praecipuas, quarumina est, perceptio inellectus, alia vero, determinatio voluntatis, quasQoster vocat, intellectum & roluntatem; ac deinde illud , quod vocavit in- illectum, dividit in perceptionem & iudicium; qua in re a me dissentit: egonim, cum viderem, praeter perceptionem, quae praerequiritur ut judie aus, opus esse affirmatione vel negatione ad formam judicii constituenam, nobisque tape esse liberum ut cohibeamus asst onem, etiamsi rem ercipiamus, ipsum actumjudicandi, qui non nisi in assensu, hoc est, in

207쪽

188 RENATI DE s CARTE f

assirmatione vel negatione consistit, non retuli ad perceptionem intellectus, sed ad determinationem voluntatis. Postea, inter species perceptionis, non enumerat, nisi sensum, remιmscentiam, is imaginasionemr unde colis ligi potest, eum nullam intellectionem puram , hoc est, intellectionem, quae circa nullas imagines corporeas Versetur, admittere ; ac proinde ipsum sentire, nullam de Deo, nec de mente humana, vel aliis incorporeis rebus, cognitionem haberi: cujus rei non aliam causam possum suspicari, quam, quod eae, quas habet de illis rebus, cogitationes, sint tam confusae, ut nullam unquam puram, & ab omni corporea imagine diverissam, in se animadvertat.

Insine denique, addidit haec verba ex meo aliquo scripto desumpta, Natri facilius ad magnam putatu famam perνeniunt, quam puperjtitio ct Eva crita. Quibus quid significare velit, non video; nisi sorte reserat ad hypocrisim, quod usus sit ironia multis in locis: sed non puto, illum ista via

posse ad magnam pietatis famam pervenire. Caeterum, cogor, hic fateri, me pudore suffundi, quod antehac istum Auctorem, tanquam perspicacissimi ingenii virum, laudarim, atque allevia scripserim, me non putare ullas ab ipso doceri opiniones, quas nollem pro meis agnoscere. Sed nempe, quando ista scribebam, nullum adhuc videram ejus specimen, in quo fidus exscriptor non suisset, nisi tantum semel in verbulo uno, quod illi tam male cesserat, ut siperarem nihil tale amplius esse ausurum; de quia videbam, ipsam in reliquis magno cum affectu opiniones amplecti, quas verissimas arbitrabar, id ejus ingenio &perspicacitati tribuebam. Nunc lautem multiplex experientia cogit me, ut existimem, non tam amore veritatis eum teneri, quam novitatis; Α

que quoniam omnia, quae ab aliis didicit, pro antiquis & obsoletis habet, nihilque satὶs novum ei videtur, nisi quod ex proprio cerebro extundit ;est autem adeo infelix in suis inventis, ut nullum unquam verbum in ejus scriptis notaverim quod ex aliis non exscripsisset, a in quo non aliquem errorem contineri judicarem. Monere debeo illos omnes, qui meas opianiones ab eo defendi sibi persuadent, nullas esse, non modo in Meta-

physicu, in quibus aperte mihi adversatur, sed etiam in Physicu, de quibus

alicubi in suis scriptis agit, quas non malὶ proponat & corrumpat. Adeo ut magis indigner, quod talis Doctor scripta mea pertractet, atque interpretanda sive interpolanda suscipiat, quam quod alii nonnulli summa cum acerbitate ipsa impugnent. Quippe neminem ex acerbis istis adhuc vidi, qui non mihi tribueret opiniones a meis toto coelo diversis, atque adeo absurdas & ineptas, ut

208쪽

in verear, ne ullis cordatis viris possit persuaderi meas esse. Sic eo ipsompore, quo haec scribo, mihi adhuc afferuntur duo novi libelli ab ali-io hujus generis adversario conscripti, in quorum priore habetur, esse

eotericos nonnullos, qui cersam omnem fidem sensibus abrogant, o Philosepho, eum negare, o de diu existeηIta dubitare posse contendunt, qui influas intena natura humara mentι de Deo notitim actuales, stectes, ct ideas, admit-nt. Dicitur autem in altero, Neotericos istos audacter pronunciare, Deumn modo negative , sed is positire, seu causam e tentem dici debere. Atque in roque libello nihil aliud agitur, quam quod argumenta multa conge- intur, ad probandum primo, nos nullam Dei cognitionem actualem intero matris lubuisse, ac proinde nullam de Deo actualem speciem ct ideamentι nostra ingenitam : secundo, non oportere Deum negare, atque illos atheos r legibus puniendos qui eum negant: tertio denique, Deum non eta cauim efiientem sui ipsius. Qupe omnia possem quidem supponere contra te non scribi, quia nomen meum in istis libellis non habetur , & nullast opinionum, quae in iis impugnantur, quam non plane absurdam &ilsam putem. Sed tamen , quia non dissimiles sunt iis quae jam saepe alaliis ejusdem ordinis hominibus mihi per calumniam fuerunt imputatae, ulliquealii agnoscuntur quibus cae tribui possint, ac denique quia multion dubitant, quin ego ille sim, contra quem isti libelli scripti sunt; mo-iebo hic, ex occasione, earum auctorem, Primo, per ideas innatas me ni-iil unquam intellexisse, nis quod ipsemet in pag. 6 sui posterioris libellierum esse expressis verbis assirmat, nempe, nobis a natura inesse potentiam tua Deum cognoscere possumus quod autem istae ideae sint actuales, vel quod int species nescio quae a cogitandi facultate diversae, nec unquam scrii siti se nec cogitasse: imo etiam me magis quam quemquam alium ab istaupervacua entitatum scholasticarum supellectile esse alienum L adeo ut aisu abstinere non potuerim, cum vidi magnam illam catervam, quam Hir, fortasse minime malus, laboriose collegit, ad probandum, infantes

lon habere notitiam Dei ac ualem quam tu sunt in utero matris,.tanquam stne hoc pacto egregie impugnaret. Secundὸ , me nunquam etiam do-uisse, Deum esse negandum, vel ipsum nos posse decipere, vel de omnibus esse du- tandum, vel fidem o nem siensibiu abrogandum, reisomnum a rigilia non di- Pinguendum, vel similia, quae a calumniatoribus imperitis aliquando mihi ibjecta sunt; sed omnia ista expressissimis verbis rejecisse, validissimi Diue argumentis, imo etiam ausim addere, validioribus, quam ab ullo ante ne refutata suerint, restitasse : quod ut commodius & essicacius praesta-em , proposui, initio Messitationum mearum, ista omnia tanquam dubia.

209쪽

quar non a me primum fuerunt inventa, sed a Scepticis dudum decantata. Quid autem iniquius, quam tribuere alicui scriptori opiniones, quas eo fine tantum refert ut eas relatet i Quid ineptius, quam fingere, saltem illo tempore, quo istae falsae opiniones proponuntur & nondum refutantur, eas doceri; atque ideo illum, qui resert atheorum argumenta, esse Atheum temporarium ' Quid magis puerile, quam dicere, si moriatur in t rim priusquam speratam siuam demonstrationcm scripserit vel invenerit, eum Atheum moriturum, ipsumque in antecessum perniciosam doctrinam docuisse, non utilem es facienda rara ι ut eveniant bona, & talia. Duet forta altiluis, me istas falias opiniones non retulisse tanquam aliorum, sed tamquam mcas: verum quid hoc refert ἰ quandoquidem in eodem libro . in quo ipsas retuli, omnes refutavi; atque ex ipso libri titulo potuit intelligi, me ab iis credendis et se plane alienum , quandoquidem in eo dentastrae ioves de extentia Dei promurantur. E sine aliquis adeo stolidus, ut existimet, eum, qui talem librum componit, ignorare, dum primas ejus paginas exarat, quid in sequentibus demonstrandum susceperit 3 Objectiones autem tanquam meas propoliri, quia hoc exigebat styliis meditationum , quem rationibus explicandis aptissimum judicavi. Quae ratio si nostris censoribus non satisfacit, velim scire, quid dicant de Sacris literis, cum quibus nulla humana scripta sunt comparanda, quando vident in iis nonnulla, quae non possunt recte intelligi nisi supponantur tanquam ab

impiis, vel saltem ab aliis quam a Spiritu Sancto vel i Prophetis dicta esse;

qualia sunt Eccl. cap. 2. haec verba : Nonne melias est comedere o bibere, ct ostendere anima sua bona de laboribus suis, is hoc de manu Dei est. Quis ita deis-rabit 2 deliciis affluet ut ego ' & in capite sequenti: Dixi in corde meo de filis hominum, ut probaret eos Deus, ct ostenderet unites es bestiis. Idcirco unus in eritus es hominis ct jumentorum , ct aqua utrisque conditio; μut mali:ur hama, scoesilla moriantur; similiter spirant omnιa, ct nihil habet homo iumento amplius, θέ. An credunt ibi Spiritum Sanctum nos docere, ventri esse indulgendum M assi uendum deliciis, animasque nostras non magὶs esse immortales quam jumentorum ἶ Non puto eos usque adeo esse furiosos Sed neque debent etiam calumniari, quod iis inter scribendum non usus sim cautelis, quae nunquam ab ullis aliis scriptoribus suerunt observatae,

nec ab ipso quidem Spiritu Sancto.

Terti 1 denique, moneo libellorum istorum auctorem, me nunquamicripsisse, Deum non modo negative, sed ct postrare sivi causam escientem dici debere , ut in pag. 8 posterioris sui libelli valde inconsiderate assirmat. Quaerat, legat, evolvat mea scripta, nihil unquam simile in illis reperiet;

210쪽

N o T AE. I 92Fd omnino contrarium. Me vero a talibus opinionum portentis quamnaxime esse remotum, notissimum est iis omnibus, qui vel scripta mea egerunt, vel aliquam mei notitiam habent, vel saltem omnino fatuum disse non putant. Atque idcirco admodum miror, quis sit scopus istorum alumniatorum. Nam si volunt perstradere hominibus, ea me scripsisse, piorum plane contrarium in meis scriptis reperitur, deberent prius cu-are, ut omnia, quae in lucem edidi, supprimantur, nec non etiam, ut ex :orum, qui jam ea legerunt, memoria deleantur : quamdiu enim hocion faciunt, plus sibi nocent quam mihi. Miror etiam, quod contra me, aut cos nunquam lacessivi, nihilque nocui, sed qui sortasse, si me irrita- int, nocere possem, tanta cum acerbitate ac tanto studio invehantur,nterimque nihil agant contra multos alios, qui eorum doctrinam librisntegris resutarunt, ipsosque ut Simplicios& Andabatas deriserunt. No-o tamen hic quicquam addere, quo revocem illos ab instituto libellis me uis impugnandi: video libenter me tanti seri ab ipsis: sed iis interim

recor sanitatem.