장음표시 사용
291쪽
De dissione causae et 79 1gura est causa formalis, quia statu si
romponitur intrinsece ex marinore ciam quam ex aliquo per figuram deterninabili ad esse statu , ex figura tam tuam ex actu determinatiuo iniis etfriens est principium unde est mutatio
: g. artifex est causa efficiens statuae linia ab artifice marmor mutatur in sta-:uam . Causa finalis est bonum cuius: ratia re sit : .g. si statua fiat propter ucrum , causa finalis statuae est lucrum Quod bona sit haec a si gnatio cauSarum i, robatis Aristoteles 2. Physicorum
.ῖ I. inductione . Nam omnia qua co': Duniter dicuntur caus reducuntur ad lili quod ex quatuor generibus assignatis iergo bona , ad equata est assignatio.
Τtia tuo generum . 1 robat antecedens aam ad causam materialem reducuntur j:lcmenta, seu litter quae dicuntur j rausa svllabarum materia arte factorii
m rus dicitur eorum causa i qua tu Ur cor
ora simplicia, terra nimirum, aqua&c qii dicuntur causae, Melementa corpo tum mi X torum partes , quae dicunture ausa totius: suppositiones , aut pr*mis' ae Sumptae secundum terminos, ut expli atriam: his Thomas , que dicuntur cari' ; cones usionis, in quantum concluἱ:oronstat ex terminis praemisiarunt. An ausam formalem reducitur uiduitas si il
292쪽
eu forma totius, totalitas, ipsa compositio in forma partis e. g. causa formalis hominis est humanitas, quae est quid ditas, forma totiusci anima , que est forma partis totalitas etiam , seu suppostalitas est causa formalis suppositi , ipse compositio animς cum corpore, siue uni reduci potest ad causam formalem. ι Compositio vero partium est causa fora malis praesertim artificiatorum, e.g. causa formalis forma domus est compositi ocim dispositio lapidum , lignorum ,&α Ad effetentem reducitur semen quod e g. est causa efficiens lactucaeci medicus qui est causa efficiens sanitatis consiliarius, qui est causa efficiens eius ad quod eonsitum dat , Malii milia. Causa finalis est bonum,cuius gratia stera fiunt quod solet esse optimum, ac melius ijsque fiunt gratia talis boni, e .g. sanitas est melior omnibus ijs, que fiunt ad sanitatem consequendam Confirmat Aristot les Imet tex. o. Io bonam esse diuisionem assignatam causarum quia antiqui eausas quaerentes nunquam potve runt tangere causam, que non reducatur ad aliquam ex quatuor, ergo omnes redueuntur ad quatuor assignatas
Secundo probat Aristoteles bonita stem diuisionis ratione . Tot enim stinii caula, quo suo ea per quae respondetur
293쪽
De Diuisione cati et 8 rad us stionem , qua quaeritur propter quid est res h qc enim manifeste est qu*stio causet: sed ad questionem , propte quid respondetur per aliquam solum ex
quatuor assgnatis tergo causε sunt solum ψ aisgnatae. Probatur minor , quia vel
qumtur propter quid rerum immobi-llium , seu sint immobiles a parte ei: vij Deus; seu sint immobiles per blamab'
stractionem intellectiis, ut res mathema
rice, ruin respondetur solum per de-imtionem, 'uidditatem , quae est caua formalis , vel quasi formalis is a siluaeratur in Mathematica , cur aliquis ingulus sit rectus respondetur per de ii altionem anguli recti dicendo , quia hic
ingulus constituitur ex linea recta cadenIL uper uuam rerium, V aciente duos angulos quales ex υIraque pane. Similiter si qui
a tur cur c coueniat hoc vel illud i r dicatum respondetur per Diuinam issentiam rius est causa quasi formalis
i vero quaeratur causa mobilium in uantum sunt mobilia , hoc est in quanam procedunt ex potentia in actum,tumltra causam formalem reqviruntur aliares cauta materialis nι mirum , qu est tentia nobilis formalis,quae est actus; quia non potest aliquid ex potentia ectuca in aetum, nisi ab aliquo ente ii tu , quod sit principiuna a motus ea.
294쪽
non esse, non potesti transire a non esse ad esse , nisi per actis nem ali eurus effectus, a quo fiat, ideprima causa mobilium est causa efficies Qquia actio agentis ficu procedit principio de te, minato, ita tendit ad quem finem determinatum, quarta causa mobilium, uae est finis, propter quem effetensi operatur αar propter rerum naturalium, responderi potest per
omne causaso et g. si inuessatur, cur
sit mortalis, & corruptibilis rederi potest per causam materialem cendo cuia c-nsius est aestuo contra is rigidis; &c, si' Σ' tu cur bellum est gestum os sponderi potest per primum movens dicendo quia
iniuriae allatae ιoncitauerunt animos addictam, vel per causam finalem dioelium est gestum ad Nerium
Ad a Transeat maior, negorem, quod nimirum consideratio caui irum spectet ad solam Metaphysicam se enim Aristoteles docet ex septimo, sequentibus Physica conlepiatur omnes causas, per omnes demonstrat. Quare tum Metaphysica, tum Physica con stat omnes causas, sed modo diuerso Me-
taphysica considera causas in uanrum l ratio l
295쪽
De iussones cause a 83 varaone communes causarum possunt etiam an ueniri in entibus separatis amateria sensibili, e g. considerat causam materiai cm,in quantum subiectum etiam spirituali, ut Angelus esi causa susten ta' trua, inuasi materialis suorum acciden
2 d*m tu dic dereliquis causis
Physica vero considerat causas magis limitat , in quantum sunt causae naturales effectuum naturalium At Mathematical cum abstrahat a motu,contemplatur m cipue causam formalem , hoc illac finitionem , ideoque in Mathematica noto est agendum de causis, ted tussici prerm stet desiuitiones, per quas omnia de monstrantur. Non ei tamen negandula mathematicam alio liter demonstrare per causam materialem, ut cum ex aequa 'litate partium , quae sunt cauta quasi ma teriales totius, demonstrat totum esse aequale alteri toti . Pra sertim vero marithematica non demonstrat per causam Ifinalem rationem boni. Si enim I lcuti difica alliona rationem cur dentes anteriores sint acuti, maxillares lati, per causam inalem, quia sic est melius ad cibum incidendum per dentes anteriores conterendum per macillares, ita mathematicus rationem daret cur triangulum; babeat tres angulos rquales duobus reicii , quia sic est nullus esset plane deridendus.
296쪽
ldendus. Hinc, ut Aristoteles refere e-- litio Met. tex. 3. Aristippus quidam S lphista contemnebat demonstrationes ex fine, ex eo, quod sie est melius 3 dic bat enim tales rationes ilignari in arta bus etiam illiberalibus,, vilissimis. Sumto e. g. dat rationem cur erepida nae ita facta quia sic est mel vis ad finem ealce
andi, idemque die de alijs artifieibus lAt in Mathematieis, qu sunt scientiael
praestantissimae nanquam afferuntur tales rationes . Sed exemplum artificum ostendit rationes ex fine esse prestantissima c. Ideo enim artifices nes naturae afferunt rationem operum suorum ex fi- quia operantur ex fine sed etiam natura operatur ex fines ergo etiam rationaturalium afferri debet ex fine . t Imis etiam rerum mathematicarum rariolafferri potest ex fine non a Mathematis ea, sed a Metaphysica Prima enim ratio , cur res Mathematicae sine talas est, quia tales debebant esse ad suum finem representandi diuinas Perseetiones
L Ad a clam est ostensum ad Phyncaminon spectare solam considerati ne in aleausa materialis, sed etiam aliarum An liqui quia considerarunt ex professo s tan causam materialem , ideo valde im-rfecte Physieam tradiderunt. Ad s. ex eo quod Aristoteles nomis
297쪽
praemiserit definitionem comunem cau siae, primo dico , quod sicut non omnium qu frenda est demonstratio: prima enim principia sunt per se nota , ideoque demonstratione non indigent cita non om-lnium quaerenda est definities quaedan lenim rationes e. g. ratio entis, ut dictiim lest in Iogica , sunt primo notae, ideoque ldefinitione non indigent . Iam ratio communis causa est primo omnibus nouta ; probatur, quia etiam pueri sunt curiosici clariositas autem est appetitus sciendi causam, dicitur curiositas,quia quaerit cur sed non possent appetere scire causam , nisi haberent notionem cauta ergo etiam pueris naturalitς est ingenita notio causae . Secund omnis quaestio , est quaestio causa , ut distum est in logica qu prima , ergo ante omnem quaestionem: est naturaliter omnibus in-ldita notio cauis ac proinde qui non per-lciperet quid sit causa , non posset moue re ullam quaestionem , adeoque neque posset mouere hanc questionem quid est
causa, cum per illam quaeratur definitio quq est causa sormalis Secundo respondeo Aristotelem hoc
'ib ex 68 supponere dc scriptionem
cause in communi esse hanc . Causa est
quam quaerimus per quaestiunt m quam omne Haturaliter movemus , cum dicimus propter
298쪽
Tertio dico asserri posse aliquam a
curatiorem definitionem calisae in communi, quae habeat tres conditiones . Prima est, ut conueniat omnibus Α. generibus causarum , secunda ut non conueniat puris conditionibus, qualis est propinquitas agentis ad passum tertia est, ut distinguae causas a principio pure productivo, quod non est causa e g. Die aeternus est principium productivum Filij,, tamen non est causa Filii, alioquin Filius esset effectus Patris , esset factus a Patre, quod est contra Symbolum fidei, in quo confitemur Filium esse genitum , non factum, idem die de Spiritu Saneto, qui est productas in procedens , sed non est causatus, neqtie factus a Patre, & Filio. Et licet Ss P P. Grinci aliquando vocent Patrem aeternum causam Filii, tamen vocabulum graecul habet ampliorem significationem , quam nomen latinum causae, ideoque iuxta significationem nominis latini Pater non potest diei cauia Filij. Quarto dico descriptionem causae incommuni habentem tres condationes dictas esse hanc. Causa est, me saltem sustentariue eoncurris ad dandum esse alteri, quod nec identice quidem est se mare de- criptio habet primam conditionem , ut conueniat omnibus itatuor generibus
299쪽
causarum . Primo conuenit duabus causis extrinsecis, emcienti,4 finali nam de e cientes, patet, quod dum producit effectum dat illi esse nnalis etiam dum mouet eficientem , dat esse suo modo effectui, &est id propter quod iaccipit esse . Duae etiam cause intrin. secae materialis, formalis dant enectui,
seu composito esse, dum dant illi s suum esse , per o diaerunt a
causis extrinsecis, quet non dant effectui se ipsas,8e svum esse, sed solium dat esse . Causa materialis extrinseca sitatiue concurrit ad dandum esse fori quam recipit. Habet etiam har descriptio secundam condit;onem otio conuenia conditionibus quia conditiones non dant esse essectui, sed pure determinant causas , ut effectui dent esse; ec propinquitas ignis non dat ei se calefactioniqsed pure determinat ignem ad calefaciendum , Demum habet tertiam conditionem, ut non conueniat princupio pure productiuo later enim aeter nus licet Filio det esse, ac Deitatem, tamen dar esse Filio , qui identice est a se, rumne Idem cum Deitate, quae est a s m est ipsum esse a se. Η cpatet prinao, que sit imperfectio effectus, propter quam Filius aeternus
non est effeeius , o enim nee identice esse
300쪽
las . Secundo patet, quid sit dependere
meudirilius non dependet a Patre eterno . Dependere est is unum sta accipiat esse ab altero, vi nec bentice sis ά
se, ne sibi uinciat ad seMωπ . Tertio patet quid fit indigere, laurilius non indigeat patre , lieet non possit esse sinet Patre . Indigere est non essesibi su cien-lιδm ad essendum; sed Filius est Deitas,quq est sibi meientissima ad essendum , imo est ipsa sumetentia ad essendum tori Trinitari, ergo Filius non indiget, sed est
pure connexus cum Patre. Quarto patet, cur non sit admittenda definitio causae, qua dieitur ausa esse quae da esse rei eontingenti. Dico quod saltem hete definitio non est conformis doctrinae Aristotelis Putauit enim Aristoteles Mundum Ce lumbis Inteligentias esse entia non contingentia, sed necessctaria, laeterna,& tamen causata a Deo primo motore ;ergo putauit ad rationem causae non requiri ut det esse rei contingenti adhuc tamen agnouit causam dare esse altera,
quod non sibi sumeti ad essendum , nec est a se , sed indiget causa, dependetit eausa ergo Aristotiles admississet nostram dennitionem . Quinto demum is patet cur in sola rinitate dari possit aliquod esse productum simul, incaui.lsarum , genitum in non factum Ratio