장음표시 사용
131쪽
vel prinei m. Quare non potes quemquam condemnare inauditum M sine testibus, clem. 2. de sent. er in re jud. nec uti potest scit nila injuste & con tra juris ordincm parta et alioquin injuriam continua rei & augeret. Item nee potest secundum omnes, condemuare eum, quem privata scientia leti esse noeentem, s juridice non sit probatur. reus. Quia non ihabet potestatem judicandi nisi ut persona publica iergo non potest iudicare nisi secundum scientiam p Hi eam, quae habetur per testes legitimaque . instrum
iudex, l. 4. sia det eo quod certo loco. In omitabaea quidem, .m me tamen in iure. α'uitas.spectanda , . l. M. de res. iur. Deeerne quod, ustum , O judica .nopem O pauperem. Prover. 3I. Ut autem iustitiam in omnibus coni anter servet, memoria semper teneat illud Sap. 6. Discite ἰndiser-siniam terse . . ia quoniam. data est a Domino potestas vobis, O varetur ab At μsima, interrogabis opera Nestra e ea triones seria ab gur : uaniam, eum egeris, miniser. regni illatis , non νecte. Misastis , nee custodistis legem. iustitiae; nequeseeuodum voluntatem Dei ambulastis. Haνrende in elio appareb/t vobis: quoniam iudicium dinis κm hi, ,ri praesumum , siet ἰ exigua enim concrctur miser/ea
tentiam seeundum opinionem eerto probabiliorem in quaestione eum iurix, tum iacti . Nam officium iudi- eis. est iudicare secundum merita caussae, & sententia, quae, inspectis allegationibus & probationibus, aeqditati &. iuri consormior est r alioqui esset Ioeus aeceptioni personarum , contra Scripturam multis locis, ut De ut. I. Bia justum est, judicate ; με eiviam ille , . sive peregrin.r. Nulla eras distinctio persona
rum, . ita parsem aud eris ui mranum, nee,accipietis
eniusquam personam, qisia Dei iudicium est. Et contra re g. I a. jur. in s. In iudiciis non est acceptio persinnarum habenda. Hinc Inuoc. XI. damna it hane pro positionem Probabiliter judico , Iudicem posse iudicare iuxta opinionem minus probabilem . Quald judex rum 'potest serre sentientiam secundum.Judietum aliorum , si post diligentem. Ec sineetam veritati inquisistione in certua. sit de maloret probabilitate Rae. OH-nionis: nam tunc certus est de obligationeis eundum illam iudieandi. Vre in indicio piarimarum. aequia. sees senisntiae , Μι a vero devies , Exodi 13. . Quod si opiniones. sint aeque probabiles, Zi nullus ex litisantibus rem possideat, debet tem im er partes. ex aequo dividere, vel eius pretium, si dividi nequeat. Nam iudex non est dominus rei, sed- tenetur suum cuique ius tribuere Reundum merita ea utar ergo uterque tum aequale ius habeat, debet res aequaliter ei. όistribui ; alias esset acceptio personarum. Hi ne Alexander VII. damnavit hanc propositionem rkuando Utuantes habent pro se spinianes aeque preba b iter, potest judex peeuniam accipere pra ferenda sen-
Idem die de quaestione facti l Iudex enim tenet M. caussam adiudicare parti pro- se habentie testimonia,
τel instrumenta, alla ve argumenta probabiliora, eum ius probabilius reddant , l. x r. s. de ista. Quod hae probationes t iacti sint aequales, aemale ius sundant, ideo aequaliter rex est inter eos di Videnda, si nemo eam possideat; alioqui posse ii ad judicanda . . eum in dubio , & pari caussa melior sit . conditi.
possidentis, ex ,reg. 6,. iur. in 6 In caussis vero . criminalibus si uitiaque appareat aequilix probabili inc tas, debet reo. favere, eum absolvendo, ex reg. II. lur. in s. Alioqui se exponeret periculo damnandi ι
VI. Tenetur lites celeriter 'expedire e. I. de serit. di re iudie. ibi . Iaergantiam controvirsias eiaeri sen
Nam partex habent ius, ut, non, sive justa caussa dis seratur iudicium. Quare tenetur parti laesae damn & impensas, . quae ex iniqua dilatione sequuntur a
justitiae, ita ut nihil agat ex indio, invidia, aliove pravo fine; nam actio, licet ex objecto bona participat malitiam finis . - Εου dictis .eollige, Iudicem quibin cognoscenda a vel decidenda ea uisa negligens, aut iniquus fuit , peccare mortaliter contra justitiam, Et teneri ad re-iare ienda part L laesae omnia damna, cum fuerit eorum caussa inlusta. uaest. II. An Iudex potest evite condemnare eum . . .em. eerto nois innocentem, si per restra ι sitime
Resp. I. In. tali casu , ex communi sententia , Ia deae tenetur omne x vias inire, quibus possit eum lia rare, ut impediendo aeeusationem , extrahendo iudicium , tremittendo eaussam ad superiorem, Si apud eum assumendo offetum testis, &e.. Quod si , his mediis non pessit eum liberare, secundum multos nore ei. licet talem morte damnare, sed debet iurare se certo cognoscere eius innoeeariam, εt potius ossicium dimittere, de quaelibet pati. Quia directe ron e lem oecideret, εc quidem ut eaussa principalis mari- danda ut oecidatur i quod est intrinsece malum, Se contra illud, Exod 1 .. Insontem in j iam non see des , qvia avresis impium. Enim vero inti insere minium est adimere .alieui vitam, sine auctoritate; sed Iudex nullam habet auctoritatem in vitam innocentis. eum. hare solius Dei dominis subiecta sier nec resp. ipsa potest vetDῖι inno retem directe occidere , sicut potest directe. bossis. temporalibus spoliare b justam caussam ad bonum commune pertinentem . quia habet dominium altum in bona subdit rum: non au-Lem trusorum vitam.
Equidem tenetur Iudex judicare secundum allegata testimonia ; de judicare ut persona publica, quae seis qui debet seientiam publicam, si nempe iudicet. At in casu proposto non potest j adieare, tondemnan do, quia innocentem occidere per se malum est; neque absolvendo, quia luridice. probatur reus. Idem die de mutilatione, quia respub. non potest hane poenam innocenti in serre; non enim habet do minium vitae δι corporis siorum subditorum. Quatenec
132쪽
mee minister justitiae potest exeeutioni mandare sen- officium; & Clerus Gallicanus an . I oo. oppositum tentiam mortis vel mutilationis, quam certo scitesi damnavit, Spectato autem solo iure naturali, re ante se iniquam, sicut enim per se malum est iubere oe- 'omne in sententiain restitutio fieri debet ei, 'qui de
cidi innoeentemς ita & hare jussa exequi. dit, iuxta illud S. August. epist. cit. Reeipe quia Resp. 2. In ea ulisSeivilibus, ac in F iis, in quibus mihi dum tibi male ade em , ded, . agi cur soluiri descenis pecuniariis , eri domui uni sen- Resp. z. Neque licet Iudici munera liberalia, dii tentia , Iudex spotest judicare secundum allegata & sponte ac fine ullis onere oblata a partibus acciperet probata. Q iij a respub. habet dominium altum bono- quia id prohibetur iure communi humano laicis, tum privatorum, vi cujus patest de illis disponere , l. i8. f. de ossie. Praesid. & l 7. g de .se. Pkoeoris Ae. quando bonum publicum id requirit, ut in hoc ca- Ambent. in Indicet sine quoquo suffragio . Ecclesia
i se; ne cum populi scandalo sorma seu ordo iudicio- sticis Uero, c. I . de vii. honest. & c. ii.'de rerum publicorum evertatur ae impediatur, cujus qui . script iu6. Immo , ut docet D. trigo, etiam rure na- .dem observatio necessaria est ad t pacem dc quietem turali si munus sit magni momcnti, tum ob seandarei p. Nam in qui Iudices possent impune contra al- tu ri, tum ob periculum morale pervertendi justitiam, legata S probata, 'praetextu scientiaeυprivatae, ius ν quod quisque vitare tenetur : nain in oraliter loquen- recusare iis, quibus vellent, Deinde nemo civi Rin do fieri non potest, ut ob donum illud non prope ninmerito potest aegre ferreinue queri, sibi injuriain e μ' dat in favorein donantis: idque iudieari debet a com- se facta.ra a Iudice per talem sententiain; cum vi- muniter contingentibus . Huic illud Deut. I 6. Voni deae se ab illo iuvari non posse , neque 'par esse ut aeeiplex personam , nee munera; quia munera exeaeane. Iudex potius inicium deserat, squam sementiam fe oeulas Iap n um , O mutane verba iustostum . Iusterat. Denique innocens potest haec bona Postea recu 'quod jum m est . persequerir. Et Ecel. 2o. Dona exee-perare . Tenetur tamen Iudex in hoc Casu prius cant oeulos Iudieum. Adde quod dans, saepe non det Omni industria curare, ut salsitas detegatur, vel ut omnino sponte ae liberaliter, sed quia hi in et ne Iu- processus i impediatur, 'immo remittere caussam ad Qex alioqui plus faveat parti adverta-, aut morae
superiorem, si fieri possit sine detrimςnto boni com- trahat , sicque dat pro actu ex justitia debito e Cummunis . - autem 'distentiant Doctores circa obligationem resti- Quaest. III. An peeeat O renetur ad restitutasnem tuendi ante omnem sent iam Minera spunte ae li- Iudex, qui reum eondemnat ex cognitione iniuste ex- beraliter, nec ad vexationem injussam redimendam
orta λ donata ; consetar debet seinper iudicem obligare ad Resp. Assirna. Ita covarruυ. Sol. Gomen, Lestur, talem relii tutionem: tum quia sorte ad eam iam te-Sanebe Delu 'alii. Quia injuriam quam fecit, netur ex conscientia: tum quia tali poena dignue notitiam injuste extorquendo, continuat hac utendo, est, di per ea in avocandus εst a relapsu.& dat injulie caussam damni , quod ex illa sequitur . 7 .ra, Sunt qui excipiunt leviora Imunuscula , iaP aeterea consessio rinjuste extorta est injusta, & sie quibus corruptionis Periculum abest, quae ex urbani nullum dat jug ; nec in ea Procedi potest, Cum iam late osseruntur, nec nisi ' quasi inurbane reeuci renia justum sit medio injusto uti tur. Quia cessat ratio prohibitionis, & I. I 8. g. de Consessio autein'criminis injuste extorquetur, si ο e. Dr d. vi C. I t. de 'r seripr. in s. Iudex deIega- Iudex reum interroget, nulla praecedende infamia , tus votest reci Pere Ueulentum , 'vel poeusen rum mera. et semiprobatione, aut sine indiciis competentibus. Iiberalitate oblatum, quod pauete eonsumi post die-1. Si tormentis vel eorum metu elicui e consessu nem bus. sed multi doeent Iudices taculares tilliit binni- sine indiciis suffieientibus ad torquendum . Nec re- no posse a partibus recipere, eo quod leges digest. fert, quod consesso fuerit postridie ratificata, quia correctae sint per jus authentitorum, 'quo prohibetur eum suerit irrita, nulla est ratificatio ex ea orta . Iudicibus universaliter munera accipere, Auth. V 3. Si persiona non poterat torqueri ob aetatem , vel Iudises sine quoquo suffragro.'infirmitatem, vel privilegium ac dignitatem . 4. Sido- Quaest. U. quid Iudicν servandum eisea Tnnui sit --
lo, v. g. promissione impunitatis inductus est reus nem 1.1 4 ι . . .
ad confitendum; nam tune ei facta est injuria . Triplex est Inquisitio. Prima Generalis Quaest. IV. An liere Iudici munera a partibus ae- quando m genere quaeritur, an leges s. rventur. Seiac pere . . cunda Specialis, eum decerta persona & certo crimine Reso. r. Non licet Iudici quidquam accipere pro inquiritur. Tertia Mixta ἔ cum inquiritur genercti inferenda dimentia sive julta , sive injusta . Non pro de persona, & specialiter de crimine vel e contra jullar nura e 2 justitia eam debet, & fic venderet Resp. r. Iudex & Magistratus nulla data occalione quod suum non est, sed quod alteri debitum est ἰ & ex suo officio potest ac debee Leere Inquisitionem
acciperet contra jus quod alter habet, ut jus suum generalem', ex c. r. d um. Indie. Quia xx ossicio obtineat sine suo sumptu. Ideoque sie accepta resti- tenetur prospicere bono communi, occasionem cr miis tuere tenetar, cuin nullum habet titulum retineudi I num tollendo, crimina puniendo in aliolum exein-
non enim haec liberaliter de omnino voluntarie do- plum, & aliunde nemini sit iniuria . nantur , sed ad vexatiouem injustam redimendam. 2. Quando erimen est publicum, sed auctor Neque pro iniusta, ut patet; nam I ut ait s. August. ignoratur, Iudex dinet quaerere in ge iure quis pa- epist. 14. cum judieia O restimonia , qua nec iusta travit : nam id exigi d bonum publitum : alioqui sce-c ' vera υendenda sunν , in qua O falsa vendunν , mul leni homines si e impunitatis invalescerent , & eriinliato Ieeleratiui urique pecvn a sumi ur , quia scelerate na multiplitarentur . . iam quamvis a volentibus da ur. Et sic accepta re- Res ι 3. Non licet Iudici contra aliquem sieetestituare tenetur , quia accipiendo injuste agit conua inquisitionem specialem tridentem ad punitionem.
133쪽
nisi placessetis infama, vel semi probatio, vel at
quid quod iustum det eaussam, ex cap. I. 3c 3. de e M. & est eommunis sententia. Nam per ii Iaini uisitionem mis iuspectus & infamis redderetur . Quaest. UI. u.aenam requirunt.ν ad fabiimn m
Resp. I. Ex communiae emia, inae torturae sunt intuliae , quas sustinere est reo moraliter loquendo impossibile , spectatis viribus 8c complexione . Unde nou potest Iudex ex eonsessione sic extorta procedere. lycerat etiam graviter, si non prius alio omnes . mitiores detegeodae veritatis Fias tentet, quain torturae subiiciat . eum hoc se postrem vin medium in detectuin aliorum, damaosum ec valde Periculosvin. R. o. x. Ad torquendum reum, qui .lure non Pro-lii Lur tot meri, ex commmi requiruntur probati nes via inlicia de commisso gravi crimine, digno vena mortis, tali medio flt erueiatui congruentia ἔ, in ut sula consessio rei ad plenam probationem di- lsia videatur . Nam tortura instituta est ad subsidium picibatiouia: eum argumenta dc indicia sunt .alde
magn1, uecdum tamen suffetientia, ut lac plena probatio clietatur.
Popo prohibetur torqueri, nisi in criminibus e. ceptra , uiri illustres: vel in magna dignitate consticuli, Doctores, milites, senex, in1suberes, Praegnan
tes, dc nondam confirmatae a Partu .Rεθ. 3 Semst tortus, .si nihil est confessus, non
potest ieetum 1orqueri, nisi no a criminis in diei a superveniamῆ quia per torLuram Priora elisit. Si veto et i men in tortura sinus, qxtra ea u re iacet . oram Iuόice, repetitur tortura, quia per ealem revo tionem indicia non sunt elisa, dc alioqui voltura sem. per ellet inutilis. Si vero tertio totius ac consessas, tertio retractet, absolvendus est: quia praesumendum est vi tormentorum eoacta u luisse consessionem sal
sam. Exeipiunt aliqui, nisi indicia sine gravissima ,
quae violentam praeiumptionem pariant, crimea an i
RU . r. Sententia iussa. semper ser se obligat ineoni igni M. Ep. --- sententia. Quia est maereptum legitimum superioris, di usus potestatis legitimae, evi clui resistunt, Dei ordia attoai resistuut, aeta ipsi sibi damnationem aequirunt. Resp. 2. Secundum communem , sententia ereto iniusta per se non obligat. t. si constet niti salsa praesumpυone , ut salsis probatioαibus, quamvis lata sis eundum allegata N probata. Quia nolis est, cum nitatur salso fundamento, idccique nullae atque enim jadex habet porcstatein disponendi te iuribus & b nis aliorum, sta solum reddendi unieuique ius suum, de declarandi quid cuique, debitum sit. Nee bonum exigit, ut pii vati amittant reipsa. tua suum per sententiam injustam . Praeterea cum sententia si aetus iustitiae , cujus en suum cuique cribuere ad aequalitatem, non valet, nec obligat, si veritati iustitia non consormetur i. di sit in sta ex omissione debitiordinis iuris quoad ei sed talia, & sa mae iudieialia, quia iudex ira Pot stat Lm res nil lententiam , nisi servato luris ora me. r j .m itidbeiam nari ore .dis Tasti . Thum 7o. Ret. ad L.
Hi ne os per io j quam se repIiam, quam sciebat es-
se iniquam, accepit bona alterius, tenetur ei testis tuere, nec unquam praescribere potest . Quia suae aliena, di poli . lsor malae fidei nunquam praestri ita immo tenetur impensas εc damna comma re. Qui vero bona fide aliquid iaccepit per sententiatri injastam, quam putabat iussam, si ante tempus praeseriptioni requisit utri cognoscat surge inJustana, re itu uere tenetur accepta; non tamen impens 1, nee fruetus bona fide conluruptos, saltem si iis non si s ctus dition. Quod si ea possedit bona fide toto tem pote ad praescribendum suis, ienti, non tinctui resti tuere , quia legitime praeseri t. Matentia tamen in alia servanda est , quantum requiritur ad vitandum ic naalum , Perturbationem dc meo nota gravior . Nec licet per vim te de .sendere contra Iudicem, ac eius minii ros, cum sese vatus est jurit Or io: quia Iudex habet ius exequendi sententiam, quam servato Hris ordiae tulit. Iaa .nonee id . lieet in praxi, si non scrvatus sit, quandoiade perturbario . vel standatu ii secuturuin est, ueplerumque fit. . Quaest. VIII. Ad linia Poetnr Iudex errea pinna.-stiione' tRup Ex communi sententia, .s lex poenam imponit , tenetur Iudex facta sussicienti .prcbarione eri-inea declarare, ac poenae per legem impositae executionem procurare: si vero lex minetur tantum m nam , tenetur Iudex eam imponere, Ec executiomineum re. Nam Iudex est in inister ει executor tuis stivae a principe vel reputa mustitutus , ad cura dum ut serventur leges, di puniantur crimina οῦ unde ex ossidio ei ineumbit custodia di executio legum , Ac punitio criminum . Quare Ron potest remittere poenam lege statutam, aut in casibus iure explestis aut consuetudine remptu nam 'inferior non potest dispensare in lege superioris. praeterea est contra. b.-num c tum uae, quod det icta maneant impuvita, aut non satis punita: nam est moralia oerino ut multis plirentur. Immo ipsi supremo minoipi noa licet eoa- donare crimina nili aliquando ex iusta ea uta, alloqui ominoaem praeberet patrandi crimina, Attiae operaretur , tam maxima peccandi ilIecebra sit imis punita ,. atque. magnum rei p. damnum insertet. Iu- x vero ne quidem potest minuere poenam, etiamsi in eoosen erat, n i si quando delinquentia aetas, i firmitat, res modus delinquendi gravitatem criminia minuensis aut justa aliqua ratio id postulet, vel, d ad bonum eommune pertinere, Eictet episci a . Ite in non ei licet, caltem ordinarie augere poenam legestatutam, alioqui iniuriam inferret reo, ta quo maritorem poenam exigeret, quam ex lege debetet: nam lex pinnam a. uerea, eo Ipso Iudicis potestatem re-ltrinxit , ne M-lorem imponeret. Aliquando tamen potest augere poenam propter extraordinarias circumstantias , quae crimen multum aggravent, ut s erudelissimo genere mortis patratum fuisset homicidium Ate. Quia lex statuens isnam , loquitur de delicti i
adinariis, seu ordinario .modo patratis; nec excludit Iudi eis providentiam, quantum ad bonum commune, di aliorum exemplum necessaria est .
134쪽
dictam ob bonum commune , eum obligatione crimen Plobandi: denuntiare vero est deferre mimen praecipue ad emendetisnem rei, vel ob bonum e mmune,
'sne obligatione illud proban4i.
Quaest. I. An ct quis tenetur aeeusare vel de nitarert Rese Ex eo nunt sententia , qui ad hoc deputati sunt, vel stipendium accipiunt a rep. ut fiscalis , in eustodes ae vigiles , tenentur ex justitia deserre
crimen, ae proinde ad damna ex onustione delati nis se eura. 'Item custodes agrorum , nemorum Ace. saltem quantum necesse est ad vitandum damnum domini. vet. illatum resarciendum r nam ad id tenemur ex ossicio; dic tractus, seu quasi contractus inte cedit inter eos & rem p. seu communitatem , ut ad id teneantur. Alii vero privati aceusare .seu potius denuntiare tenentur , etiam citra superior s PIEzemum, quando edimen est noxium reipubl. & adhue pendet in futurum , vel contieuandum putatur , ut naerelis, proditio, salsae monetae fabricatio , et menlaesae masestatis, veneficium, publicum latrocinium
die. Nam quisque tenetur, etiam cum proprio dam no, malum communitatis avertere -quantium potest :Pars enim tenetur etiam eum proprio detrimento
prospicere ineolumitati totius. Item cum id necessarium est ad avertendum grave dinnuiti innocentis: matri earitas obligat .ad impediendum grave malum Hanocentis, dum sine in ostro gravi incommodo pos umus , quamvis inde malum impendeat reo , quia 4nnotens privserri debet voluntarie nocenti . Lebera eum qui νniuriam ta/itur de manM svrebi. Ercli. 4. Nec tune praemitti debet seereta monitio, nisi eerto conli et per eam malum impeditum iri. Nam in re
tanti momenti eligi debet id quod tutius est bono publico vel innocenti : facile enim pollet talis privatim in altus limulare paenitentiam, di oeculte ex
qui quod statuerat; & quisque iure 3 naturali obligatur ad defendendum innocentem ab iniuria hominis
Mocentis, etiam eum aliquo damno noceatis , quid ibi illud imputate debet , eum aliter iniuria 4mpediri nequit. Qui crimen probare nequeunt, non debent accusare r quia ad Doe nullus tenetur, 'Mod-non potest de ει to modo perfere, ait S. Th. R. IS. art. I. Sed tune debet admonere eos , qui malum impendens
avertere possune , & si haec moniti Mussietat ad im-
Pediendum damnum, non nominata persona, a qua illud imminet , non lieet eam nominare . Quia ne inminem licet sineinecessitate laedere in fama aue aliis
bonis, praesertim privata auctoritate .
ax eo non . endeat damnism , in spereιur praxi aemendandisa priυatit manitis, ev ad debitam sarras litem em indueendor; an 'Aaro licet eram accusare , non praemissa monitione secreta
Resp. Iuxta multos non lieet: qui aetune fine Iusta
caussa inflamaretur proximus , & hoc saltain repugnae .caritati . Sed S. Thom. in . diit. I9. art. 3. qu. I. .ad 4. postquam horum sententiam retulit , addit r Tel dieendam seeundum al/σι , quod in ac salsone araiae Theol. Morat. TOm. IV. non agitur ad emendationem preeanaria, sed aed bonum e mm me, sciliaet in Uriam conservandam per puniri Rem delire qtient νε. Et ideo acrassatis Vn iudieri sinaeo eientia postes fierἰ, eriamsi πισ1 is non prae edat .
re est contra praeeeptum D mrni, unod intelligit π , quando agitur ad emenda ρonem peceantis. Qmes . II. .- n accusator cliquando teneatur desistere ab arensatrone λ. Resp. Tenetur quando deprehendit accusatum esse innocentem, vel cum crimen incipit esse dubium ,ec tale remanet post diligentem veritaria inquisiti rem ;- vel eum videt se probare non Posse r tunc enim iniuriam in serree , si pergeret in a cusatione: nam uisque jus habet ne accusetur crimine salso , aut ubio, aut etiam vero, quod probari nequit, nam stustra accusaretur, Si sic sine causia ei inserret infamia.
bationem regulariter requiri et sineere duos testes , ut constat ex omnium sententia dc praxi, et ex Alati. IT. Dr ore discrum vel triuis νψῖi- fae
Dico regulariter; nam aliquanta unus iussieit , ut ad impediendum matrimonium c. 2s de sponsal bus4tem ad leviores poenas: unde ex testimonio publici custodis mulctari solant iurantes ligna in sylva communi , de in teli g,onibus leves poeniteatiae imponi solent ex unius testimonio: quia in iis ita expedit faedre ad bonum commune. Da Delago. Aliquando vero duo testes non lassiciunt, ut in testamentis δce. Testes autem debent sensu externo percepisse id de quo testantur, & de eodem iacto eum iisdem ei reum uanti is deponere , ae esse omni ex reptione maior ε , hoc est, contra quos nihil iure opponi possit, e non sint ad testis eandum admittendi Sunt autem aliqui qui iure reiiciuntur, nimirum, T. Servus. 2. Mulier jure canonico. in criminalibus , sed in jure et vili in omni caussa admittitur. 3. Mi inor I . annis in eriminalibus, in civilibus autem .impubcs. 4. Inimicus. f. Consanguinei, 3t domestici aetoris, exceptis quibusdain casibus apud Lessiuni. 6. Infamis. I. Periuri. 8. Socii criminis. 9. Pers
ma vilis de inops , de qua suspirio est iacile posse corrumpi, secus si honesta sit. ro. Ivlirus, stinis tuus. Ex quibus tamen ii , qui solo iure positivolunt ad testifieandum inhabilest, poliunt admitti in
eriminibus exceptis: ut haeresi , crimine laesae maiestatis, salsae monetae, maleficio, surto famoso &e. Item quando delictum est remmissum eo tempore ,& in eo loco , ubi copia testium haberi nequit, ut .ia campo, sylva, cubiculo, nocturno tempore . Quaest. I. An in quanda quis tenetur testsear. 3 Resp. I. Ex communi sententia, est obligatio sub mortali, r. Cum hoc necessarium est ad avertendum grave malum impendens spirituale vel temporale publicum, vel privat uni innocenti, quamvis id
non requiratur a Iudice . Nam tune tenemur denuntiare , ut dixi , & eari eas graviser obligat ad pro-κimum ab iniusto damno liberandum , de ad damnum injustum proximi impediendum . Ita s. Th m.
135쪽
requiratur, tenetur μπε quod in se est , ut veritaram denuntiet alieni, qui ad Me ροσι prodεμ . Diseitur enim in PsaL 38. Eripite Pauperem , O egenti m
dum i quia ipse νη hoc pericurum spanie se infusis .
Alia auram ratio est de re., eui perieulum immines , eo nolente . si tamen accusator ex obligatione aeeuistitit, v. gr. quia crimen reip. vel religioni directe perniciosum erat , quale in haeresis , conspiratio contra principem a tune debeζ ejiu damnum vera i stiseatione averti. 1. Polito praecepto superioris, vel Judieis, exoeptis ealibus mox dicendis. Nam omne praeeeptuin iustum obligat in conscientia , & bonum commune id exigit; alioquin enim crimina saepius impunita mane tent, di justitia non posset administrari , cum gravi rei p. detriment . Potio neundum multos testis legitime interrogatur, ideoque tenetur testificari ἰ quoties praecessit vel accusatio , vel denuntiatio, vel querela ab alio portem; nee ad hoc requiritur licet a sortiori suci ei atὶ infamia delinquentis , aut semiprobatio , aut indicia, sicut requiritur ut reus ipse legitime interrogetur . Quia bonum commune postulae .ut Iudex habeas tunc ius interrogandi: nam alioquin nunquam posset puniri crimen certum , cujus a uetor est o e ultus , & sic plurima crimina serent impunita, quod est contra bonum publicum. Plus autem requiritur, ut quis teneatur .restari contra seipsum, quam eonistra alium extraneum ἰ potestque faelle haberi semi- probatio absque consessione rei , quae vix ae ne vix quidem habetur absque testimonio testis. Rείρ. 1. Etiam posito praecepto & monitorio, non tenentur ex communi sententia aestari nee deserte ;r. Qui rem norunt ex consessi e sacramentali . a. Qui rem aecepit sub secreto naturali , consilii vel auxilii petendi caussa, ut Advocatus , Theologus , Medieus, Obstetrix , Chirurgus &e. Nam tune est obligatio naturalis servandi secreti ; alioquin peccat res a consilio petesdo averterentur; unde desperatio& multa mala l qui Possent : nec .tunc est intentio Iudi eis ut reveles, cum bonum publieum & eonser- .itio societatis civilis exigat secretum servari. Exciispe , nisi testificatio necessariu sit ad avertendum imis iniciens grave damnum communitatis, vel privati l noeeatis ι Iunc Maim teneris aperire secretum etiam juratum, quod tunc non obligat, cum sit de re illicita. Nam quisque tenetur . saltein ex caritate , impedire grave damnum publieum , vel privatum innocentis , qui ressi praeserendus est . Ita eomm erum S. Tiam. Alii avrem qui delictum viderunt, vel ab aliis audierunt, Sc posea iurant nou revolaturos, te nentur obedire praecepto , etianis non agatur de damno aliorum evertendor nam qui secluso iuramento vel promissione tenentur revelare , adhuc tenentur non obstante iuramento , quod tunc non obligat , eum
in de re illi ei ta dc eontra ius superioris . 3. aut rem aecepit a vitis v a fici dignis, quia haee testi.
fieatio nullam in judicio saeeret fidem. - . 'si seii
alterum non peccasse mortaliter ἰ nam mens Iudi eis est inquirere de delicto graviter eulpabili. s Si eae . tua tellifieacione tibi vel tuis immineat grave da- .mnum , nisi bonum publicum eam exigat , vel nisi privatum damnum alienum impedientum tuo Ionge praevaleat, ita ut secundum tegulas prudentiae δι caritatis tenearis illud subire . Nam leges humanae ordinarie non obligant Mum gravi nocumento seu damno. 6. . Pater, filius, maritus, uxor , fiat res, sor res, eonsanguinei vel assines delinquentes usque ad secundum gradum juxta aliquos; Se iuxta plures λque ad quartum, ex cap. Sι rester Φ. q. s. referente legem Iul. 4. s. de resib. tum quia bonum Commune requitu , ut conservetur Pax , S vitentur adia ae dissensiones in familiis tum quia ordinarie id fieri nequit sine gravi damno revelantis ob eonjunis ctionem . Excipe . semper crimina laesae majestatiari haeresia, veneficii , aliave , quae communitati gra e damnum afferrent, nisi revelarentur. An autem famuli .ae domestici eximantur a testimonio serendo contra dominum , Cotur vertitur
Sed in hoe standum est praxi sori contentiosi , iaquo si allorum exceptio non admittatur, testati te
. Quando per mandatum intenditur solum eme datio rei, .vel satisfactio partis laesae, qui novit crimen , non debet illud aperire ante praeιν issam monistionem, nisi constet non profuturam . Nam praece- ptum Corr tionis fraternae tune urget I de cum se juris naturalis ac divini , eius obligationem tollere nequit praeceptum humanum . . Quod si reus monitus resipuit, & satisfecit , non dicet eum denuntiare . Quia diffamaritur proximus sire iusta caussa ι nee superior censetur velle tunc revelationem, cum jam ejus intentioni satisfactum se . si vero Judex in te dat punitionem, seeu um multos tenetur subdit reum patefacere etiam Post ejus emendationem, quia bonum commune id exigit ; alioquin enim crimina saepe manerent impunita , de se in pernielem rei multiplicarentur . 8. Monitorium non obligat ad reveIationem Iinsum auctorem eriminis , nee cooperatores ὲ possunt
tamen per censuras compelli ad satisfaciendum partilae . . Si erimen per illatam iniuriam, v. gr. litteras aperiendo, cognovisti: quia ha e injuria eonventi O- ni de secteto servando aequivalet , nullum jus injuria oritur ibi. rura . Quointra tempus tu monitorio praesertismum non revelavit , eum debuisset , peccat mo taliter, & excommunicationem latam contrahit, teneturque qu1m Primum commode poterit , revelare.
si hoe adhue prodesse potest ἰ communia . Quia
non cessat .obligatio mante itermino , quando terminus non ad finiendam obligationem , sed ad eam sollicitandam apponitur, quando hie sit. Et talis adhuc manet iii peccato inobedientiae , cte potest ob
dire praecepto; ergo tenetur. Quaest. l I. Quando nam νυῖδε petias mortaliter , tenetur ad νεμιωι Anm. pRεθ. In h s casibus , a. si a firmet ut verum id
quod non certo novit . L. Si dum testari tenetur .
occultet se, ne laterruetur . 3. Si Iudici legitima
136쪽
tarerroganti non obediat. 4. Si veritatem occultet , q'a. etiams sit in sar rem adversar i , ex east e. i. d. erim. DU. s. Si pro ἐicenda Veritate Pre tum da test euena. ubi Alexander III. alii Dod a. . aecipiat ; non tamen pro labore' itineris, imPensis , debet adversario instrumenta subtrahere; e, Pod tri vel luero einante . o. Si falsum testetur , quod est ille qui surripis instrumenta , quam qui adversam ossaVe stelus , ex Prover. 6. Sex μην quα νῶι Domi parem advocarionis copiam subtrahia, iniqtiam ostendis nus ... . testem fallacem I dc c. I.)Testis mend- pe- a se litem μυeri experita debea se j-disia aua..iabis. Praeter periurium peceat contra iustitiam , & inarem erusam . tenetur resarcire. Omnia damna inde secuta et mimo di Quod si iugias, vel te occultes antequam eiteris revoeare testimonium eum pari suo damno, re Pstri ad testificandum, juxta multos peceas etiam eorum euio etiam vitae , si accusatus' de ea periclitetur , Iustitiam; & teneris ad restituti neni. Sed hoe Miati retractatio putetur profutura. quia per iniuriam gant alii, eo quod ius , quod oritur parti ex suo te- est ea ulla estieaκ'periculi & damni alterius : dc in minonio , procedae ex solo praeeepto, de praeeeptum damno aequali melior est conditio innocentis , eluse non obligat antequam impolitum sit. Peceas tamen rue potius habenda rario. Hinc etiam qui alium in saltein contra caritatem i nam haec obligat ad impe-ukici ad falsum testimonium, tenetur ex iusti laeum ' diendum grave damnum injustum praximi, eum monere, ut illud revocet a quod si noluerit, tenetur potest impediri saltem sibi gravi nostro damno. qui induxit, rem totam aperire Iudici , etiam eum petieulo vitae, si innocens illud lubeat, di spes sit,' s. Iv. Da Rea. ret ractationem plosuturam ἱ quia est eaussa injusta talia' periculi, εc damni ... Quaest. I. A reus tenetur fateia veris rem
Porto testis, qui bona fide testifieatus est salsum 1' o Resp. I. Uid. N. m. in Si reus non
tenetur ex iustitia suum testimonium re ractare , si non interrogatur legitime seu Juridice , non tenetur ex eo sequatur damnum alteri . Da Molina , Dua fateri suum erimen'; sed potest Iudicem elulere, abG as, L Fisa in alii. Quia quisque tenetur ad pro' que tamen mendacis: Quia Iudex ' non habet justae. eurandum , ne ex sua actione sequatur'aliis damnum terrogandi reum ; nisi eum procedit iuridiee. Ut au- ι injustum . tem interrogetur iuridice seu secundum ordinem I Peceant similiter eontra iustitiam, & renentur de ris; requiritur ut piscesserit vel infamia , vel indi- damno, qui talia instrumenta consiliunt , aut vera' ei a competentia, vel semiplena probatio seu assertio adulterant, ει iis ad pervertendum judicium utuatur. uuius testis Ma exeeptione maioris , ex eap. tr. Item qui aliqstam scripturam, -vel syngrapham, ' aut S 14.' de aeeHz. quamvis iuxta multos ad interr apocham adulterat , peccat mortaliter , etiamti ista gandos testes ab accusatore productos sufficiat ace fiant ad manifestam injuriam propulsandam, & suum ' satio: Quare Iudex debet reo aperire statum eauseius Greum recipiendum ἱ quia ista faeiens deeipit se, probationes, indicta , testea, ut sciat se iuri- temp. in re gravi, ae nocet publicae fidei r unde id diee interrogari; de ut si quid eontra habeat, possit
claviter legibus τι tritum est . Hoc tamen Cassi non apponere. - .
tenetur ad restitutionem , cum habear juε certum Resp. 1. Reus a legitimo Iudiee iuridice in terr ad rem hae via Me tam . Idem die de eo , qui gatus, tenetur sub mortali aperire veritatem dc eri- seripturam publieam amisir, si pro sua indemnitate men suum lateri, etiamsi morte plectendas sit, alio.
aliam similem eficiat δε nam eiusmodi scripturarum qui eam vitaturus. Ita S. Thom. 2. R. qu 69. art. I.
falsifieatio est valde pernidiosa reipublieae, Cujus ma- Covarruvias, Caletanus , Navarrus, Scitus , Tale-xime interest, ne falsificentur scripturae , vel iasilla' tus , Azor, Lessus, Sanchez, Layman, Turian. est- publiea ; alioqui magna ex parte Periret fides actuum ' que communis sententia, teste Delugo, eontra alios publicorum, si hoe licitum essit. Quare lex id Fe- docentes non teneri , si alias sit' spes evadendi ι setans , eum iusta sit , de in materia gravi graviter eus si absit obligat. . . . Prob. Quia Iudex in hoc easu habet jus interro-
Quaest. III. An tene1ων ad νεφιmionem , qui a ' sandi, & exigendi veritarem ob bonum publicum iIudiea etiam in generat. eitatis a se occulta 'ει est ergo reo inest obligatio eam satendi , saetique eon amnium frauda declinas, vel υσιν atem retice Z tra jus Iudicit , auctoritatem &' justitiam publicam, imis. Communior lententia asserit . Quia respubl. s eam oecultet . Nam sua in Iudire ad laterrogan- imponit onus ae enicium t serendi testimonium post dum reum, exigendamque ab eo veritatem , & o vitationem; εχ sic qui aliquid scit, tenetur e rassi ligatio in reo ad illam elare detegendam, sunt duoeio sibi imposito tamquam publica qamam Peliona torrelativa, quorum unum sine alio esse nequit . Et veritatem tellari ἰ seudi qui a re p. ineleus cui stitu vero si reus non tenere ut vetitatem fateri , nonret ut Iudex; teneretur ex justitia iudieare. Praeterea ' posset juste torturis adigi ad eam confitendam, eum lex ae iustum praeceptuin Iudi eis tribuit aetori ac iniquum si torturis compellere aliquem ad id, ad reo ius ad testimonium alterius ', sieur sententia ju- quod non tenetur . prae irea quisque sub mortali testa tribuit ad boni alterius . Alioquin quilibet ne tur superiori legitime' praeeipienti obedire in re saepe frustra ius haneret implorandi auctoritatein gravi; at Iudex eli superior; & legitime praeeipit , dicis . Q. are si testis veritare taceat, injuriam sa- dum seeundum iuris 'ordinem interrogat reum.' U eit, 3c sie tenetur resarcire dartinuim indo Parti lanan de Caleel, Roni. de octavo ptaeeepto 'ait ι De risa
Item qui subtrahit, susprimit , Iamrae, vel tra- ex judieii firmΛla interrogantur . Iam ver Praecedere renuit instrumenta alteri profutura ad suum jus plum humanum iustum , cui per se conjunctum est sit inendum, tenet v da etinuin rest tuere, cap. Si quia periculum mortis, obligat cum tali periculo; alim I
137쪽
aunquam per se obligaret. Item praeceptum humanum obligat eum periculo vitae, dum hi ob bonum
commune grave & necessarium. Bonum autem eoin mune existe, ut crimi ua puniantur, S ud reus iuni-dice ii terroseatus verum lateatur : alioqui sepe iudicia eluderemur cum magno rei p. damno, di multa
eri inina impunita manerent, unde iacile pullularenti Et disertinen est inter reum & tellem: quod hic sit innocens, non ille. Neque dicas, Iudicem habere ius praeeipiendi reo ad mortem conderenato, ne fugiat e carcere, & tamen . reo licet fugere. Nam si Iulex habet ius re, hoc praecipiendi, &.revera praeei 'hae , tunc non li cet reo fugere; quia praeceptum tulium ac legit umviolare per se illicitum est, ideoque nequidein mo eis vitandae caulla licitum esse potest . Sed hoc pi ceptum non est necessarium bono communi, sieut esturareeptum clare confitendi veritatem, quia Deile haec fuga aliter impediri potes. Neque etiam obstat, quot testes a Iudice. interro gμti veritatem revelaxe nota tenentur, se inde sibi aut suis grave detriclientuin timeant. Nam tunc ias judi- eis in tali casu non se extendit erga testes, seut erga reum , n i si hoe necessirium sit ad impediendum
grave damnum communitatis a testes etiam utpote in-niaceates, jus .habendi vitam, bona sua & eonsanguineoru :n contervandi I non autem reus ob crimen a
se nitratum &, semiplene iam prubatum. Denique reus non potest evadere e Mnentiendo ;omne autem mendacium in iudicio iusto circa crimen , est mortale, . cum sid in re gravi di . contra justitiam. Ille qui mentiνων iis judieio se excusando , faeit in contra ditistionem D. ., eultus est judis .m Q,
punitur , si in probationa dineiar . Unde & in Ps.
I o. dicitur . Ne deesines eor meum in ureba mali-laae, ad excusandas eτcusationes in peeeatis, ait s. Th. .
q. sy art. I. ad g. Adde quod a reo emisatur iuramentum de dicenda veri tate. Quare non potest ab- . solui reua, nisi veritatem aperuerit saltem ante seu tentiam : nam quamdria iudicium d ιrat, censetur e dein interrΘgatio Iudicis durate , idcoque eadem fatendae veritatis obligatio, & nrgatione illa iniusta. caussam injustam tuetur. Ita communiter Doctores νteste Sanctaeχ contradi reme. lino juxta Cordub Navax. Caba flui. R. alios, etiam post sententiam mortis tenetur . Sod hoc alii negant , nisi necess ri uni sit ad avertendum grave.malum publicum aut pr,vatum, eo quod, sententia Ia a , tu
vietum sit finitum; de finito judieio finiatur rei o ligatio ad respondendum: nam cessat finis interrogam ει is, qui est rei damnatio ves absolutio . Item , lata sententia , cessat prorsas interrosatio Iudicis tymmo ipse jam non potest interrogare quippe qui unctus est osse io suo, ex e. Im de fide instrum. Ad ex l. s s. de re iudia. ibi. . . . . Iudex postquam semel dixit sent tiam, iudex esse desitat. Neque tiare coa- essio rei necessaria est ad secuti ratem conscientia Judi eum ; nam si judiearunt secundum allegata & pr hala, securi sunt absque tali consessione : sitsheua , ea nihil ipsis prodest ad solatiuiti. Nce inde sequi mr infamia Iudi ei ut aliis, cum omnibus notu:uso , klitos esse μοι cri ni aa negare . Reus tamen Post
damnationem teneretur crimen faterI, 5 eius eoustias sionem exigeres bonum commune vel scandali am lio, vel si esset periculum, ne quis postea innocen gecidem erimine accusaretur & damnaretur, nam ea ritas exigit, ut proximi d innun g tave impediviitiis , cum possimus line nostro gravi damno. Porro consentiunt a Ioctores , reum , si absolvatur Pnon teneri apud Iudicem confiteri erimen suun , set ei sussicit confessio sacratiae talis euna debita poenitentia, quia jam est extra Iudicis preeitate: n. Resp. 3. Reus interingatus tenetur etiam complices seu socios sui criminis Patefacere, imontra eos stent, iudieii iussi olentia, vel unius testimonium , aut ia- iamia, vel l. eius crimea ex se sime se eas fieri ne -- queat,. &.bonum commune exigat ut detegaΑ ur :nam tune legitime interrogatur de illis. Meus , si ista omnia delin , quia tune non interrogatur legitime , ex l. nil. Cod. de Meusae. ec c. r. da e Usis ais erimen ex rem im sit, & in publieam perniciem tendens, ut haeresis, erimen laesae majestatis . . prodi tio, publicum datrociatum, veneficium, salsatio mo ne tae, vel committendum sid in nrivatae personae per
nielem. Tunc caim tenetur ce lices patefacere se, saltem quos non s te esse emendat , alioqui non absolvendus r quia hoc saltem earitat exigit . Item tenetur eomplices detegere, dum legitima consuetudois obtinuit, ut etiam. in privatis criminibus ore ultir quae detegi reapublicae interest, reuet de complicibus
RUρ. q. Rous , qui ad vitanda tormenta sal in aerimen sibi imponit, ob quod si morte plaetendus , meeat mortaliter. Quia est directe & positive eau sa moralis iniustae. sbae mortis , . cum falsa sui tufa matione directe moveat Iudicem ad injustam Tut oe eisionem ἰ estque tam sui homicida, quam-qui alte ri falso testimouio mortem insere, efl illius homi ei M. Cum autem homo non se dominus suae vitae aemembrorum , ei nunquam licet dare iniuste eaus --
iam deliructionis et ut . Quare non potest absolvi ni
si dicta reuodet, etiam cum periculo quaevis tormen ta patiendi . . Quaest. II. Bandenam Ueεν reo appetiare
Resp. Licet ii prudenter judicet sententiam esse iniquam, vel quia ea iunocens, vel quia si sit nocens, damnatus eii ad poenam iusto graviorem, nee cst. servatus ordo iuris r nam euique licet jult uim praeui. dium contra injuriam sibi quartere, cap. s . de amp llat. At ei non licet, si putet contrarium ἔ cisma nociaraonis rem evium non sit ad defensionem σοι tutis, sed ad praesidium laenaeontia insi: Mum , c. εὐde aptestat. Cone. Later. Alioqui faceret iniuriam. tum iudici , cui calumniam imponit, dedi euius ossi .cium impedit, tum. adversatio suo, cuius iustitiam quantum potest perturbae ae impedit. Iniqua est . no appellat να , . ad qMam justras inopia non eoegis , ait S. Bernard. l. 3. do eonfiser c. I. uude iniuste appellans tenetur omni iure ad impensas litis , εc alia damna adversario inde secuta. uxta III. si id iacisum est reo cirea poenam e
Resp. r. Reus Ciuue damnatus ad mortem, quam
vitare fugiendo nequit , ex communi lententia temnetur ad loeutii destinatum proscisci , collum param , Macria avonere , dc, sacere ea , . quae a. ministr.
138쪽
3ustitiae eommode sol nequeunt, Quia hae actiones
sunt necessariae saltem moraliter ad executionem me. ae justae , eum sine illis noni possit saltem eonveniemet Ec commode poena iusta e Meutioni mandari.
Unde eenseatur luste praecipi a iudice per sententiam
mortis ut eonvenioni et exerceatur iust retia: de ali-- de lunt de se differentes , nee ex natura sua com, nexae sunt cum morte. Non licet tamen reo exequi Poenam mortia aut mutilation .s, v. g. venenum liau
xire, pectos gladio 'transfigere , suspendio se praes care , se . projicere e scala; quia seipsum dirocte oecideret, quod nemini licet, sicuti nec se mutilare , di illa erudelitatem 4n seipsuu sapiunt, ac repugnant Iuri natura L. Resp. a. Reo eis vere inocenti licet ante & post
sententiam fugere ad rizandam mortem, aut murua
tionem , nisi se obligaverit ad permanendum . 1-
communiter eum S. Thoma quaeu 69. art. 4. ad 2.3uia non eonjicitur in carcerem ., ut ibi teneatur ponte remanere rinam esset nimis Arave ae durum state praeceptum ., ob summam hominum ad .sui eo servationeat a Matuta infitam inclinationem ; nee hoe
est necessarium ob bonum commune, nam potest is- tale aliter detineri. Hine regulariter licet reo Agere ad vi audam mor-llem, telam Ii eui carceris grave damnum inde passurus sit ; nisi iuramento , aut voto , aut inciali promissione se obligaverit ad permanendum , cum tune utatur iure suo . Item licet iugere Ee capiatur-, vel etiam a ministro apprehendeate se excutere . nonias en vim inferre custodi vel mini illis , Pere utiendo, vulnerando Ro.
Resp. 3. Multi, immo-, teste Delum, Doctorea
Commaniter censenti eo dicere Mitandae mortis eausica careerem effringere. Quia eum iuga sit ei lieita, lieitum est, etiam medium ad id necesi rium: neque
in hoe letale sotinaliter Judici, sed fugit pericu- Ium. Neque vim insert po et ali publicae, quia haec mon est in vinculis dii lapidibus , . sed in Iuiaee di. ministris.
Negant autem eum tune violare dus rei'..sed Praem. cise uti Iure suo . . Da eumque legea id sub capites voena vetantea. , a. r. fi da σμα esse mete perna-Ies, Ac se habere velut incula, quae Mum Paelial ummetu contineant. Unde uan est punitio proprie dicta, sed modas coercendi & retinendi reum , ne sugiat . Deluso vero ait, eas leges quoad mortis menam esse injustar . An autem aliis liceat suppedicare reo instrumenta ad effringe adum carcerem, negant Toletus , Nauar. Sotus, valeat. & alii, qui tamen fatentur reo de Te effringere carcerem , t uia illa suppeditare est cintra tanum publicum . exigens ut eustodia publica sit firma ae tuta . Affirmant Caiet. Salon. ae alii , quia licet consulere reo lagam utpote ei lic itant , uuidni ει praebete media ad hune tinem necisaria Item licet reo ostendere viam εἰ moduin, quo possita labi. Ergo &e. Consertium omnes id non lirere officialibus At mistilaris 4ustitiae: quia agerent contra o s. iv.n suu n , ura tenentur diligenter recta eustodire de Iudici sub-Dtν ire. Negant etiam omnea , teste Delum, licere aliis reum iuvare es ingendo exterius carcerem seu ortas, estodiendo parietes , vel alia similia saetenis, Mne Theia Horat. Tom. IV.
do: qita custodiam publicam violaretri AE alio nihil pollet esse satis firmum ae autum ad custodiam
reorum, quod cederet in maximum rei p. detrime ruin . Si enim ma licet e stringere portas, vel parietes domus privatae, minua lieebit domui publicae , per quod publica P estas ost .ndi intur. Et quamulald Iiemet reo ipsi, propter naturale jus conservandi vitam , non tamen hoc licebit allia quibus id e Meessarium ad sui co ter ationem. Resp. 4. Reo ad mortem iuste damnato non lieri resistere , mee se defendere contra Iudieem ves exeeu tores sententiae. Quia resisteret potestati a Deo ordinatae ad .vindictam malorum, ideoque sibi damaati nem acquireret, ad Rom. II. Deinde Iudem ae ministri habent ius puniendi reu & exequendi lente tiam , ae lie iis resistenilo fieret iniuria, rice potest esse bellum ex utraque parte rulum , seclusa ignora tia davineibili. Ita s. Thom. qu 69. art. q. adde aiunoeenti injine seu contra ordinem iuris damnato lueere resistere , scut licet restate latronibus, nisi νropter scandalum vitandum , eum ea hoc aliqua
gravis Perturbatio timere unis
Ianoeens vero damnatus per sententiam .iustam in foro exteriori , utpote Iaam seeundum allegata aeprobata, licet carentes 'itate, tenetur Poenam ν tienter tolerare . si non potest eam vitase fine re
stentia publiea, R seandala ; nam semper talis resistentia est illi eita, quando sententia lusta est secu dum allegata Sc probata a tune enim Iudex utitur Iegitima p.teitate tigitima, eui noa licet resistere de habet jus exequendi sententiam. Ita Sot Maldex. Couar. Vasqueet , Sanch. Lessiua iacens esse fore eoinmunem sen entiam . Quod si damnatua posset me violentia , resistentia de scandalo poenam in ugere , unc
se dudiei ultro sitire , & occasionem iustitiae exese udae offerre . Nam ώeut inlinti licet suadere Iudici,
ut Publica auctoritate eteo quilam moviem decernat 4
ita de reo id.ia licet ad si issaei eiuluia Dco εc j stitiae publicae. Resp. a m emn muni se Rentia, damnatuL ad exi-1ium ., vel ad poenam earceria , sut .m'r, valde
mole Ri, tenetur eo se eon sene , dc maneae in ea,tio vel in ea cere . Ita S. Thom. Sanehα , Suarea asseren esse conmunem sententiam. E proinde non
vera aliis suppeditate ei instrumeata ad eri inge a
dum carcerem . Mem damnatus ad mulctam pecunia. tiam, tenetur eam s. lvere , etiam antequam exigin
t. si I dex exprin iubeat, ut sae alta inonitione reua eam solvat. Quia ha poenae non habeat iniusti iam, nee rudelitatem ex hoe praeesse quod a re
ex cutioni mandentur . Reus autem te i tur Per te ipsum exequi pastam linam nou malis acerba H , ad quain a judice damnatus est , praeselliin cuna talis eua a dat est ear tis, exilii, ae mulctae, non caee ecul Ioae alterius, nam quisque tenetur P re fa-stae sententiae ν & obedire tu petiori iussa dc in aliter
possibilia praeerpienti . Porro si r us ante soloeam pecunia momatur ; nentur diaeredes eam solvere r uam H. 'cedunt in
eodem onere boaba asxI . Cum autem Iura dicunt
139쪽
poenam uoa tra sire ad haeredem , loquuntur vel de Poena corporali , vel de Poena , quae nondum sui edebita vivente reo. Non pauci ..censent .s damnat ad triremes licere
latere , ius data fuerit fides praesertim iurata r
manendi . Quia non tam damnatur, ut ibi uiaoeae, quam ut detineatur: & quia nimis edet grave reum obligari in conscientia ad sponte manendum, quando susere potest ἰ cum in triremibus manere sit rea durissima , quod extendunt ad perminum carcerem valde mole lium . Nisi sit religiolus i nam is ex Communi sententia tenetur manere , quia ex voto ob
dientiae tenetur parere Praelatui in hac pinu a justa ipsa praecepta. I. U. De oblis vitani a invocati . I Di .seeundum communem sententiam r Ad νου-tus temtur ex iustitia, I. Habere competentem scientiam, qua valeat sufetenter Iustitiam re merita eλα- larum secundum iura cognoscere & proponere, cum pro idoneo Advocato se exponati & ut talis stipe dia accipiat, alioquin se eoinmittit periculo gravitet nocendi aliis. a. Suo citenti praestare Migentiam debitam pro qualitate caussie , & fidelitatem , eique indicare cauta aequitatem, vel injustitiam , probabilitatem obtinendi, & perieulum eam perdendi . Nain hoomnia pertinent ad ejus omelum: & stipendio eonis ductua est , ut utiliter , iuste, dilige ter negotium
i Abstinere se a fraudibus, falsis probationibua ,
e vietis, ac aliis iniuriis eoatra partem adversam tram ei sareret iniuriam. . Non aecipere ultra pretium lustum, scilicet e ratum i vel si non sit , illud censetur justum quod habetur tale judicio prudentum , spectata qualitate negotii, peritia Advoeati, di labore, quein impe est, ae consuetudiae approbata ἰ nam excessus supra austum pretium est intuitus . Nec ei licet paci seleum cliente de aliquota parte, si vincat , azmpe ulmo pretio dri s v. gr. tertiam vel quartam pratem illius, quod ex victoria consequetur: nam hoc prohibetur; L 1 I. s da pact. ne Advocatus, quia sua.
ms conetur per fas Sc nefas victoriam obtinere , Ac ne fraudibus occasio detur. s. Noa licet Advoeato tueri caussam , quam scitata injustain , vel nihil fere habere probabilitatis , ita .ut semper apud Iudices rejiciatur . Nam iniustum eth, injustitiani tueri , dc alios ad eam in incere. Tamen ex eaussa civilibus aeque probabilibus, juxta multos, ei licet alterutram tueri, modo cliens
de perieulo perdendae litis moneatue. Quia utraque para habet jus proserendi suas rationes in iudiei ει per se vel per alium, S advocatus solum sui clietis iura proponit, non iudicat. sed limito, mos eliens sit possessor, vel ipse Advocatus judicet elieatis caussam tale probabiliorem, aut saltem ea Iem .isum iri Iudieibus . Nam non potest agere caussai eontra possessorem , quam iudicat esse dubiam , retalem communiter haberi ae Iudieibus visum iri . qua non ei licet caussam suscipere, nisi quam talem esse iudieat , ut eam pota probare Iudiet , & persuadere ut pro illa senteatiam ferat; hae enim est advocati ossietum . At tune non poteti talem judia care caussam , quam censes esse dubiam idque certius ae elarius est , si caussa se contra possessorem . eum ipse setae in dubio & pari Caussa meliorem es se conditionem posscssoris , ideoque injuste eum v
A forti oti in caussa criminali dubia fion licti tueri partes actoris . Quia hie in tali easti graviser peccat coatra reum; ergo etiam Advocatus, cum eo
stet in dubio reum habete absolvi, ideoque caussam actoris esse injustam. Item non licet suseipere ea utam civilem , quameerto iudieat esse minua probabilem, & talem visum iri Iuwiei . Nam defenderet ea ullam , quam magia
ludicat esse intuliam , quam jullam , de inducerenudicem ad sudieandum eaussam habenti ius minua probabile, ideoque ad injuste judicandum; conareturque impedire, ne sententia feratur in favorem ejus, cujus ius censet esse potius ac melius, quippe proinde vincere debet, quod iniquum est. Quare a voeatus antequam caustam suseipiat , tenetur ei uxa qui talem et probabilitatem Peupendere , eam quuellenti indicare. Hi ne advocatus peceat eontra iustitiam, di tenetur ad restitutionem. r. Si eum non sit satis perit allae idoneus, advolati osseium suscipiat . a. Si deinsendat eaussam, quam stit esse injustam i di tune tenetur compensare omnia damna inde seeuta , sive patri advelsae, sive elienti, quem non monuit de in jultitia causse, auxilium ae consilium praestando prainjustitia . s. Si quamlibet eaussam sine disertini ne& consideratione ejus iustitiae suscipiat, solum alte dens ud formalitate in iuris nihil expendens causis metitum . 4. Si in progressu eaussae iniquitatem dein δrehendens, non moneat clientem, ut desistat, nee ipse eain deserat i licet prius iustam putaveritς nam alias scientcr injustitiam tueretur . I om debes -- man eam predere, in scinere aliam partem μυες, vafecista sua eaussa atrem. θνρ. --lo, ait S. Thom. quaest. II. arta s. s. Si ob ejus imperitiam , vel negligeri
140쪽
mgentiam , vel malitiam eliens eaura uit , aut in
bitas impensas iaciat , vel aliud omniitu pati tur, ex c. ult. de injM. Nam horum damnorum est caussa injusta , sive committendo , sive omittendo contra munus sui ossicii , ad quod praestandum se tacite obligavit. 6. Si periculum litia atriit tendae non indicet elienti, qui eo cognita non fuisset litigatur lis . 7. Si cauta expeditionem eum damno elientis differat, & postponat. 8. Si fundamenta , vel secreta cauta detegat adversario. o. Si in defendenda caussa utatur aliqua fallitate , proferendo seripturas su-sas, testes salsos, adducendo leges salsas , vel abi satas , aue doctrinam reprobatam , vel leges verasia salisa leti su r seienter detorquendo εce. Io. Sl salinsa erimma parti adversae imponat, vel vera sed o culta ad caussam non pertinentia reserat , vel ux sur eonviciis . II. Si accipiat pretium justo maj .aa. Si iniustam transactronem inadeat . a 3. Si plures caussas accipiat quam recte expedire possit . 1 . Si injustis dilatio ibus di vatillationibus puriem adversam vexet , vel impediat, ne jus suum pros quatur. xx. Si seripta sua nimium extendat , Ac va. nis ac inutilibus rationibus resareiat , ut maius lu-
2 ora. Ad νOeatus tenetur sib mortali in extrema vel gravi necessitate pauperum , gratis eis patrocinari, sicut et lain Medicus. Chirurgus, ct alii ope. ram suam gratis praestire tenentur. Nam quisque tinnetur ex caritate proximo graviter egenti impendere
subsidium neeessariure , cum potest satem fine gravi suo damno ι alioqui non amat proxtinum sieut se lin
DI . Ii omnes generatim tenentur fideliter aejuste exequi suum ossicium ἰ di proinde scire omnia, quae ad illud spectane , debitamque dilige tiam adhibere . Quod si quid iaciant, vel omittant
contra Proprium ossicium, pereant contra justitiam ideoque tenentur resarcire damna inde aliis otta . Quae enim sunt debita ex ossicio ad alioruin eommodum spectanae, debemur ex jus ilia, cum debea tur ex contractu implieito in assumptione ossieti' inam suscipiens offeium , hoe ipso se obligat ad id omne , ad quod institutum est . Nec exeu tur ob igninantiam , c. ult. do Mur. quia tenemurex justis 1,a sumientem seientiam , ae peritiam habere , aut ossicium non assumere eum periculo damni aliorum, o pueritia etilpa adnumerintare , l. I7 .. s. de ν- νι. jur. Item peccant, εἰ tenentur ad restitutionem, si stipendium maius eo, quod lege ve, eonsuetudine tinxarum est, accipiant. Quia tunc accipiunt pretium operae Justo maius ς cum pretium taxatum sic unire justum, R eonfictat in divisibili r ue patet in emptri 'ne; nee excessus sponte donatur, sed dans vult tam
tum solvere iustum pretium . Quod s stipendium t non fuerit laxatum , illud istum erit justum, quot
secundum communem prudentum aestimation ut essaequale operae ae obsequio praestito t nam di sit in qualitas inter pretium re operam, iam es iustitia .
I. Reserens peceat, fi desectum studii , aut dii
gentiae suffcientis male referat, aut aliquid substantiale omittat ι si conetur unius jus magis, quam ad
a. Meretarius peceat, si iuramentum violet , si processus aut sententiam diligenter non custodiae . vel partibus sine mandato Iudieis ostendat , si test monia non fideliter transcribit See. 3r Tisellio seu Notarius merat , & tenetur de damno, s ignorae quae ad suum ossicium pertinent. s instrumenta non recte conficiat ἔ si iuramentum. vel Geretum violet di si in testimoniis testium , vel dictis ae finis partium aliquid addat, vel detrahati si s ncere omnia prout se h. bene nonΜcribat, si mi-nviro transcriptori cum erroris periculo aliquid eom. mitto; si acti & instrumenta negligent et custodiat, eum periculo damni partium ι si differat instrume torum expeditionem, aut me uniam extorquealt si te stamentum hominis rationia usu destituti scribat ι si testes falsos admittae r si solemnitates nrcessarias in contractibus ex ignorantia, negligentia ,' vel aralitiὶ praetermittat; si eonficiat instrumentum falsum, rarium, vel injustum; si amissis instrumento antiquo. publico, vel testamento, aliud simile eonfingat , si testimonium aliquod necessarium cum alterius damnoe 'non exhibeat 3 fi parti petenti lustrumenta sua velialia, 'sine quibus recuperare nequit id quod sibi de betur, oecultet, vel transumptum neget See nam in his omhibus peccat contra onteium & jultitiam, fleeautam damni dat . . Proeurator peeeat, si litem iniustam suaMat procuret, vel suini piat; si suadeat leo vel parti , ut veritatem negeti si partes ad compositionem iniquam addueae; s lasses testes indueat; si differat ae pro trahat eaussam, vel petat dilation supervaeaneas , aut non petat necessa νiar τ/s falsa , vel lnearia ud certa proferat I si cautam primo acceptatam , primo 'non procuret; s nomine partic juret sne partieulari ejus inso arieae eum periculo i ejerandi; s sya imperitia, vel negligentia, aliave culpa causa sit, euelis perdatur Ece. vide dicta de advocam .s Apparitor peceat, si non servet jusjurandum si areepto mandato capiendi aliquem , vel eius bona spe muneris monuerit , ut sibi eaveat ι ' s plurae negotia expedietis in eodem loco , vel eodem die , tantumdem pso singulis exigat , quantum pro diver-sςntirietibus , vel ero diversorum dierum expedi tionibus aeciperet; s lustrans domos asperius agat. ue aliquod munus exrorqueat; si vis injust,m, aut aliam in ut iam inserat ; si falsum in actis suis enun tiet 3 si tempore praescripto acta iuridiea sibi commissa nan faciat eis.