장음표시 사용
111쪽
bitur tempus , cum navigium impetit vehementissisma . & periculosa procella. Frequentiores sunt Ecne-ρbiae circa Bonae spei promontorium, in oceano inter
Guineam , & Brauliam , Dec non in mari aethiopico. Turbo est ventus magno cum impetu in orbem actus, & vertiginoso motu concitatissimo transeCurrens e praeter contrarios illos motus superius indicatos , ex quibus nascitur vortex , tertius etiam accedit , quo certai quadam directione defertur , in orbem interim volutus. Corpora , in quae incurrit , in orbem circumagit , i ut sum e evare , secum deferre adnititur a eradicat saepe arbores , subvertit domos , ad magnas altitudines , & distantia , loca priniicit enormia, & gravissima corpora . Quod si eκ illo aeris vortice emicant flammae , seu inflammatae ovi bientur scintillationes , quod aliquando observatur; ejusmodi vorticosus ventus dicitur Praester . Ea autem Rammae vortice erumpens a plurimis exhalatiinnibus sulphureis , nitrosis, bitum motis nascitur, quae agitatae, dc secum ipi s permiκtar in flammam accenduntur , scintillant . Id praeterea purum esse existimo electricitatis effectum: cum multa alia his similia arte obtineamus ope materiae electricae . Ex tu bine enim magna oritur frictio: frictione autem corα sporis origine electrici ignis electricus excitatur , ct accumulatur : hinc igitur scintillae . Ex adverso si nubes in vorticem acta plurimis sit aqueis vaporibus lorius a , qui revoluta celeriter nube addensentur , & lin aquam solvantur , ut magna ex turbine aquarum, seu pluviae copia enascatur , Exhiaria nuncupatur ,& ex indicata modo causa Originem ducit.
b. VIII. Ventorum celeritas , qualitates , ct utilitas.
ii . Alii aliis velociores , & vehementiores sunt
venti, ut quotidiana nos docet eYperientia . Neqtae etiam ventus eadem semper vi, ic velocitate spirat: quin immo rarissimus erit ventus, colus velocitas ad singula sero minuta non varietur, imminuatur , interrumpatur, & novis iterum non fluat viribus.Venti aliqui sunt vehementiores , qui magnas . & plurimas provincias percurrunt ; Britanniam aliqui , t
112쪽
tam Germaniam , Helvetios, ct siti timas alias regiones Scheuchzero , & Derhamo obse i vantibus per
113. Venti violent illi mi, & velocissimi singulis minutis secundis 66. pedes coniiciunt , seu q3. milliaria Britannica intra horam. Hujusmodi venti omnium maxime procellosi, arbores eradicant. integras sternunt sylvas domos evertunt , & multa alia damnasimi lia hominibos inserunt. Haec ventorum celeritas,& vis plurimum minuitur , ct infringitur ob venti ipsius in montes , rupes, saxa, domos , arbores &contrarios etiam ventos incursum . 226. ventoνum qualitates sunt eaedem met , quas habet aer earum regionum, e quibus spirat aut per quas transfluit ventus. Ex lationes enim vapores, ct omnia corpio cul a , ex quibus atmolphaera Compo nitur , ab aliis in alias regiones transferunt: earum
proinde qualitatibus sunt praediti : In La itania v. gr. subsolano spirante plurima e Castitia , Legione , ct reliqua Hispania , immo & e Gallia ad nos per veniunt corpuscula , halitus , atomi . Contra si ab austro spiret ventus, multiplex ab Africa , & Gaditano freto vaporum copia advenit. Plurimae hinc ventorum qualitates, & accidentia oriuntur; alii enim sicci , humidi calorem aliqui secum trahunt, frigus, gelu nives alii: mortiferi hac ex parte , saIubres ex alia spirant. 27. Hinc etiam notandum, ventos cui quibusdam regionibus sunt frigidi, calorem aliis afferre: ex qua parte uobis spirat ventus humidus , siccum abi eκ- periuntur ἰ ad quae dignoscenda attendendae in primis sunt circumpositae regiones , & loca , sint ne gelu , aut dive coopertae; an potius serventi aditu, & ardenti sole tum temporis aestuent ; per spatio fum o
Ceanum , an potius per continentem trajiciant venti.
118. In Lusitania degentibus siccus maxime est ventus subsolanus , quem vernaculo idiomate Cadesbano appet Iamus e Propterea quod e Castilia , & Legione
spirans, per longumque terrarum tractum excurrens
siceos , & terrestres halitus secum affert : est etiam, ipse ventus aestate calidissimus, hyeme autem frigidissimus: aestate siquidem plurimas secum eκhalaticines in nos adducit; liveme autem nitetosos spiritus, frigoris causam & comites, quibus Pyrinaei montes ,
113쪽
M. AEROMETRIA di cetera Hispaniae loea abundant, secum assert. Venti Septentrionales nobis sunt sicci, de frigidi :ex septentrionalibus siquidem regionibus gelu maj rem anni partem rigentibus spirant. Deinde per longum continentis tractum transfluendo contrahunt si
citatem. Hi ne est, quod spirante borea, nubes illico e nostro caelo dispareant, & dissipentur , humida qua que corpora, paludes, & id genus alia exsiccantur ;neque nisi rarissime, ejusmodi flante vento pluit a
129. Deinde boreas pluviam , & vapores aqueos , quos in via offendit ab austro adductos , multoties quidem attenuat, in aerem sursum attollit, disper git ; aliquando tamen horizontem pene totum veTrens universam nubium , & vaporum massam alio transfert, & in pluviam resolvit . aestate dum sese ventiorem experimur ealorem, boream maxime desideramus ; eo enim flante, minuitur aestus , calor, re
er temperatur , refrigerantur corpora, vitalemque spiramus aerem .
23o. Ex adverso auster , & zephyrus nobis sunt humidi, & calidi, seu temperati; propterea quod EGaditano freto , & vastissimo Λfricae continenti primus , ab Oceano atlantico, qui nostra Lusitaniae littora alluit, spirat secundus . Hyberno tempore potissimum regnant; saepe tamen aestate magnam nobis pluviae copiam asserunt, qua non modicam terris fertilitatem impertiunt.
a 3 r. Alii item venti scint male sani ; alii ex ad- Verto valetudinem adjuvant, & amissam restituunt , santque propterea salubres . Plurima siquidem sunt loca aere male sano praedita ; ejusmodi sunt paludosa loea , & smilia alia r aliae item sunt regiones , quae aere nocivo , vaporibus pestilentibus abundant , ventus igitur ab iis regionibus spirans, & plurimam praedictorum halituum copiam deferens, iis omnibus qualitatibus afficitur , quae praedictas inficiunt, aut
infamant regiones , earumque atmosphaeras.
233. Quod ad ventorum utilitates attinet , clari τε ea sunt , quam ut in iis fuse recensendis immorari necesse sit. Si enim oculos, & animum vel leviter intendamus; obvia passim occurrunt exempla , dc argumenta, quibus de maxima ventorum utilitate , di necessitate convincimur. Omnis sei licet ars nautica
114쪽
ttea vento defieiente corrueret , & institutum inter tot longinquas nationes commercium cessaret, magno totius humani generis damno . plurimae item machinae vento agitantur ,' sata crescunt, imbres , pluviae, nubes addu euntur, per varias regiones maxime siecas disperguntur, e quibus prorsus pendent telluris fertilitas , arborum incrementa , fructuum , cte fatorum maturitas. Λer etiam novus, & salubrior quotidie in alterius male sani locum succedit, quo pacto a contagiosis morbis liberamur . Nisi enim frequenter renovaretur aer ἱ sensim pigresceret, comrumperetur , & plurimarum aegritudinum e Mt eaussa. Infinita alia omitto, quae si paululum mediteris , fa-elle animadvertes.
ve Veris Metheoris igneis, Fulgure scilice ,
DEFINITIO. 3. I a Ultiplieia sunt metheora ignea , ad duo
LM tamen reducuntur generalia capita. Alia scilieet sunt vera , de realia ; alia apparentia . DE prioribus modo, posteriora statim expediam. Vera ignita metheoxa sunt Fulor , aurora borealis , stellae cadentes , Capreae saltantes, Castor . & Pollux, Hel na , ignis lambens, fataus , mramis , columna , draco , trabs , conus . Fulgur , fulmen , & tonitrus tria sunt phaenomena, seu effectus, qui ab eodem principio oriuntur, atque simul, ut plurimum, eduntur & a Dparent. Nubilo per aestatem Caelo coruscationem saepe e nubibus displosam animadvertimus, strepitum , dc continuatum murmur audimus, stragem alicubi
Repentinam eam coruseationem , & seintillati nem dicimus fulave et factum intra nubem , aut in aere strepitum, & murmur , tonitrum nuncupamus et eam vero eoruscantem, seu inflammatam materiam, qualiscumque sit, secutae stragis causam , una distra tem ipsam Fulmen apellamus. OB-
115쪽
23 . Nubilo eaelo, aestivo potissimum tempore, pIu-ximas e nubibus vibrari videmus coruscEtiones vivacissimas, saepe continuas , aliquando interruptas, quae in oculi ictu secundum omnes directiones longum Caeli tractum conficiunt, via fere semper tortuosa. Nonnumquam simul in diversis locis interruptis emicant: ι multoties etiam in serpentis modum variis ductibus in oculi ictu discurrit , seu apparet , & transvolat scintillatio . Quae e nube erumpunt coruscationes, ad terram raro pertingunt , sed in aere dissipantur , vanescunt, & extinguuntur. Μajorem etiam coria cationum partem e nube sursum dirigi observa Uitraeteran oculatus testis, qui supra montes Carpathios existens infernam tempestatem desuper observabat .
Sed intes ra jucundi aeque atque pericuIosi phaenome ni ab ipso Iesulta deinceps observati praetereunda non
23 3. Dum ab altissimo monte descenderet, densis simam infra se nubem ad medium montis consistentem deprehendit, eamque aliquandiu desuper observavit : ex nube plurimi hac illac promicabant , rescintillabant ignes, quorum pars intra nubem , pars extra illam erumpebant ,' eo quidem modico strepitu, di specie, ut festivi ignes ab observatore reputarentur et ab experto tamen Viae comite , de periculosa tempestate admonitus, properandum ratus, cito gra
du descendere incepit, & mediam, qua ducebat iter. subiens nubem, illam adeo densam , & obscuram e Gse comperit, ut ne equum quidem distingueret post se habenis ductum . In nubem jam ingressus jucundissimum spectaculum observavit, ignes undique accendebantur , discurrebant serpentis duAibus , in globosam quasi figuram conformati ; alii majores, minores alteri: plures interdum in unum constabantur; progredientes circa sua centra volvebantur : eorum color rubeus ad caeruleum declinans.
Rem observavit , quoad in parva 8. passuum dis antia inflammatus repente globus ejecto lucidissimo igne cum fragore disruptus observatorem adeo concussit, & terruit, ut vitae periculum imminere anima
116쪽
mstitvertens , maxima , qua potuit, celeritate e nube, & vitae discrimine se subduceret a .
Si prope observatorem sit tempestuola nubes ; visa toruscatione , simili audit ut murmur : li al4 quot centena passuum existat remota, tonitrum praecedit coruscatio.
eum quidam pistor Uratis laviae fornacem nimium accendiisset. neque satis occluderet spiracula , flamma per os fornacis repente erupit , mediam piliaris barbam transiens adussit , ligna e regione posita corripuit , inflammavit, hominem proxime stantem ad aliquot ulnarum distantiam eo cum fragore abiecit , ut bene firmi aedifieii parietes in prima etiam contignatione succuterentur : in altera vero velut displosi ies opeti fragor insonuit. Globus ignis , tota pistrina percursa, uno aut duobus parietibus distissis , factoque soramine, quod caput humanum caperet, in subterraneum cubiculum sibi viam aperuit: unde in pistrinam reversus, tanta vi in fenestram impegit , ut vitra in portam 23. passibus distantem infigerentur: liberum tandem nactus aerem glonus, tamquam ignea pluvia dispersus, evanuit . Phaenomenon non ablimile refert m manus apud eumdem Κbell , innumeraque alia referri possent prorsus similia r unum prae omnibus retulisse, satis. 237. Liceat etiam ex Academiae Bononiensis commentariis unam , aut alteram observationem alienis Verbis conceptam in hunc locum transcribere. o Die,, 22. mensis Iulii anno I74s. tantum fulgur Bon ,, Diae est factum , ut in paucissimis , quae quidem in D hac memoria extiterint , sit numeratum. Erat ho- ,, ra diei fere 2o. caelumque tranquillissimum , ses nu- , , bibus variis infectum: cum subito exarsit, tonuit- ,, que horrendum in modum . Sunt qui dicant toni- ,, trus suisse duos, sed brevissimo intervallo dis luna, ctos , ut unus videri possent. Interim flamma tur- ,, rim perculit ornatissimam , pulcherrimamque, quam
117쪽
o nobilissi ino monasterio D. Christinae adnexam reis is ligiosae mulieres tenent. Labes iacta incredibilis ris nam tono bona pars turris corruit , & subjectos, , fornices , & laquearia firmissima perseesit horren-- do fragore sa). Eum deinceps ignem seu fulmeae terra erupisse , e subterraneo scilicet cavo , inde-xe , cum in porticum quamdam subiisset. iv turrimatim convolaste , ubi sese explicans, dictam modo stragem, & fragorem, quantus dici vix possit, edidisse ex omnium, qui rem oculati testes Observarunt, testimonio idem commentariorum Scriptor confirmat. et et 8. In Quesnoi Gallae ei vitate die A. Ianuarii anno Domini Irr7. cum Caelum esset nub bus maxime obductum , intra nubem medium forum occupantem.& extructas hinc inde domos lare attingentem , SlObus quidam igneus repente apparuit , qui arrepta via in templi turrim impegit, ibique strepitu edito, tormenti muralis sonum referente, atque aequante, UR
rie distractus in pluviae modum sese per forum pro- Iabens dispersit b) . Cujusdam etiam oppidi, Haguedicunt Galli, in inseriori Normandia habitatores dictet. Ianuarii anno Ir . accensum in aere ignem, ainboris formam , utcumque referentem Oblervarunt is Phaenomenon brevi deor tum in mare ruena , eo sonitu evanuit displosum , quo circumposita littora tre mere visa sint. Alia multa praetermitto mihi ab o tervatoribus ipsis communicata.
118쪽
est 'ira modo a tellurti superficie ad
eetionem, praecipuum naturaIis electricitatis canui
Psylicae argumentorum ratio , ut mutuo a sis insa
quam per conductorem , seu eatenam electricitas trans
, λA-ph δά ςRVO. Hujusce electricae laternae deseri m videas apud ipsum auctorem p mihi enim pha - '
119쪽
pi,aenomena hisce, & aliis etiam modis edita , & o servata reserre, siti s sit. Σ o. Neque solum in inferiori dictae chordae extremo luminosus modo pennie illus, stella modo emicabat; sed pro vario atmosphaerae fiatu uno interdum , eo demque die, immo intra breve tempus stella in peri nicillum , & vicissim convertebantur. Sensim utrumque exeit i , languescere , deficere, iterum apparerem illeque alia vicissitudinis , & mutationum indicia edere observatur . Cum chorda ipsa a terra & corporibus non electricis erat separata ; nota attracti nis, & repulsionis phaenomena, scintillas praeterea edebat , dc in humano corpore succussiones. Alia omnia electricitatis phaenomena ope hujusce chordae habentur , perinde ae si esset peculiatas conductor, per quem materia electrica ab uno ad aliud extremum
transmitteretur. Neque praedicti effectus sola charta volatili obtinentur, sed radiis etiam, hoc est, tubulis nitrato pulvere instructis, & in altum in laetitiae
argumentum eXplodi consuetis. Cum enim eorum caudis fila quaedam oblonga, &subtilia annecterentur , quae chordae deferentis munus agerent, & quorum in serius extremum vitreo in vase servaretur ; non dissimilia eliciebantur:electricitatis phaenomena novi etiam hujusce conductoris ope. 24 I. Quoniam tamen utraque haec observandi ratio satis per se est in cimmoda ἰ praeterea vero prima spirantibus solum ventis adhib xi potest , secunda autem infelici plerumque essectia tentatur οῦ viam, longct meliorem , securiorem , Omnibusque indiscriminatim temporibus aptam inierunt Fian ita , le Monter . Beccaria: feri eam virgam, aut filum e lublimi aliquo lCco , v. gr. editios is tu tris, aut domus fassigio ita sui sum crigunt, ut deorsum etiam obliqua, aut paralella ad horizontem per longum tractum Zoo. Dimi-riam , 7OO. II . pedeS distendatur . Quoniam haec experimenta caute omnino instituenda sunt agitur enim aliquando de maximo vitae periculo , es de fulmine a sese removendo ; auctor tibi esse , ut priusquam rem tentares , instituendi experimenti rationem legeres apud Beccariam sa). Postrem a haec ratio
120쪽
eo maxime commendanda est, atque aliis supra relatis praeferenda , quod & securi lima sit , omnique
temnore capi possit eκperimentum : omnesque proin de armospt terae mutationes, quod vim eleyricam attinet , citra periculum Observari . .
Hujusmodi filorum ope magna assiduitate , d ligentia , fc cura rem hanc prosecutus est Beccaria , dc praeter quam flurima alia id imprimis quotidiano sere
experimento comperit . materiam electricam a teli re ad nubes , & vicissim transcurrere ina 42. Et sane ii omtias effectus , atque phaenomena, quae modn retulimus . cum perinde in papyri volatiqiis , aut raalorum cauda . atque i a catena , ct con ductore machinae electricae appareant , edantur , Ri que observentur ; situque aliunde proprii electricita t is characteres , atque essectus ; huic uni caulae tribui possunt materiae scilicet electi icae per hujusmodi eo ductores ascendenti , aut descendenti. A qua em malia causa relata phaenomena provenitent λ A ventis fortit an At iiciem mei plane effectus diversis omnino spirantibus ventis obtervantur: contra vero, eo ciem plane, & aeque intenso afflante vento , diversa eduntur phaenomena . Quin immo cum periculum fit sine papyro volante . & cum nulli omnino spirant veriti ; praedicta omnia habentur phaenomena , atque effectuum varietas . Tam igitur in machinis electri cis , quam in novis hisce conductoribus ab arte, veι a natura ipsa paratis eorum tem plane esse' uum ea dem Omnino est caula. juxta notissimam philosophandi regulam . In machina elee rica omnes relati esse-etus edantur a materia et e trica per catenam , vel conductorem a machina, vel ad maehinam transmise1a e transani filonis vero causa est naturalis ipsusmed materiae elasticitas, dc vis se te circumquaque diffundendi . atque major in uno, quam in alio loco densitas. Cum enim eκ hac proprietate ad aequilibrium
semper tendat ; sit , ut ii in duobus corporibus sieinaequaliter densa, quampsimum inter utrumque corpus communicati aliqua asteriatur, a corpore , ubi
densior cit materi ad aliud vioIentissime proiicitur , ut in utro iue aequaliter feeundum sequi Iibrii leges te componat. Omnia haec in Iectionibus de Electricitate late explicamus .