장음표시 사용
141쪽
ia plerumque est obliqua, o multi fri angulo , acuto,
obtuso , recto flectitur . IV. Multoties accidit , ut in medio interrumpatur , ita ut in duobus oppositis extremis fulgur oppareat, quin in loco, seu nubis parte Inter media aliquid scintillae deprehendatur : non eadem etIam
eiusdem fulminis in tota ejus semita splendor ; sed ma
gnum plerumque es inter unam , ct aliam Partem 1n sensitatis di crimen. V. Cum arboris alicujus fulmines actae examinatur 'truncus , atque fulminis vestigium ,π viam observamus ; non unum ubique eumdemque es sectum animadvertimus: finditur aliquando ramus, avi etiam truncus usque ad quamdam altitudinem , postquam nulla amplius Assura , aut fulminis messigrum In venitur : truncus nonnumquam a Iummo fassino ad rς dicem usque in plura schidia snditur . Foramen per medium arboris truncum a fulmine apertum raro est , rectum , uniforme , aut contInuum , sed tortuosum , mμι tiplici angulo, atque curvatura in xum , saepe etiam dimiditur in plura minora foramina . Interrumpit retiam , atque ιn pluribus trunci partibili penitus arua ret . O iterum postea anima ertitur , unicum , ast
multiplex . tortuosum similiter , iisdemque , us pri με νinaequalitatibus distinctum . Similia phaenomena eduni
fulmina , qui per domorum parietes , contignatIon 1 sporta , vIira cameras percurrunt, atque In iis tamdem dissipantur. . 279. Omnia autem haec , ct bene multa atra IuImt num phoenomena relatis omnino assinia Iunt pura maic'riae electricae corollaria, quae ex ejus proprieta 1ιbus ης cessario consequuntur, ut modo paucis r ndicabimus , M 'reris , Icintilla electrica artifcialis aut viam I hi facit , ut ab uno ad aliud corpui evibretur , aut pc factam transmittitur: primum observamus , cum Ici 'silla e conductore per interpomum aerem evibratur in corpuF communicatione electricum , ρο conductori ex ν nius aut alterius pedis distantia admotum . Tunc e mcum conductor At valde electrifcatus, scintilla via mihi per medium resistentem aerem cum fremitu facis . Se cundum in materia electrica per conductorem , aut ς renam transmissa locum habet . conductor metallicus edula materiae electricae semper aperta . Scintilla eslsimo materia electrica , eiusque vis re essectus iniendri t 1 remittitur, disribuitur , aut unitur , lucet , extingηt
rur , itcrum accenditur, dissolvit, destruit, inflammε
142쪽
diversa etiam materiae quantitate , conductoris dius ne in varios ramos, er Amilibus aliis de causis . Ex hac maeterior electricae Indole, experimentis quotidianis confirmata , relata omnia phaenomena derivantur . 28 o. Ad primum : Per mediam nubem ut plurimum percurris fulmen ; quia nubes ipsae , utpote corpora ma-ptda , ac proinde maxime humIda , a communicatione
electrica , sunt aptissimi electricitatis conauctores , per quos summa velocitate evibrantur fulmina , ut ab uno extremo , ubi magna es electricitas, ad oppositum , ubi remissa est , explodatur , atque ad aequilibrium compo natur in diversis illis corporibus secundum eius indo lem, o virtutem. 28 I. Ad secandum: Si tamen nil bes O a st magno pere electrica , π alicui corpori in rerra posto , com municatione electrico . Et vicinissima , ita ut exiguus
aeris fractus santummodo interponatur , Atque magnae
intenstiatis disserentia in nube, o in D ecto illo corpore ; mater a electrica nubis summo impeiu per me dium aerem irrumpes, oe in subjectum corpus evIbrabi iure id enim inum in machina electrica obtervamus. Sibi lus ille , aus fremitus ante fulmen animadversus , a materia electrica provenit, quae contra aerem adnitent, eumquc iam perrumpere , ct divellere incipiens , viam que sibi, majori materiae torrenti aperiens , prxdi rium fremitum producit, fulminis iam jam di plodendi praenuntium . Id enim vero , aut similia observamus in machinis electricis . Rem consirmat , quod si per va 'cuum aus evibre ur scintilla , aut fruar torrens electri cui perennis , nullus audiatur strepitus. 282. Ad tertium et Via fulminis es Obliqua , ob tor tuosum conductorem , per quem transmittitur : hujus modi conductor est nubes , eaeque nubis partes , quae ma gis Ans vapidae ἀ atque communicatione electricae r hae autem partes continuam quamdam corporum seriem com ponentes , rarissime in lineam rectam disponentur , sed multiplici angulo, curvatura , Cr flexibus eam tortuo Iam semitam e cient , quam fulmina percurrere ani
283. Ad quartum: Si naturalis ille conductor in aliqua nubis parte in multiplices ramos dividatur , aut in magnam capacitatem amplietur , exinde vero vel Om nes rami in unicum iterum confluanx , vel conductori
143쪽
amplitudo iterum coarctetur; fulmen dum per multipli ces tuos ramos , aut amplissimam conductoris partem di I ributus transi, non a parebit ; quia per multiplicem, aut ampliorem conductorem distribusus minus habet virium , magisque debilitatur r rn νatione scilicet inver D amplitudinis Iemitae magis minusve crescensis . Ea dem utrobique est percurrentis materiae velocitas ; sed quo majus fuerit spatium , magis ipsa erit dispersa, atque rara . Hinc rettur est , suos uno eodemque tempore idem omnino fulgur λn diverss , atque interruptis locis appareat, is evibretur materia DiIicet electrica per semitam consinuam aequali veIocitate percurrit, sed non in omnibus conductoris . aut mitie parsibus lucet. 234. Quintum ex modo dictu facile intelligitur. Scin silla electrica Intra arboris truncum , sicut intra nubem , eam semitam , γ' viam sequitur , qua minor oresistentia , o conductoris partes ad scintilIam deducem
dam aptiores ducunt : hujusmodi autem partes natura Iem ct continuum conductorem per mediam arborem componentes , mori in plures ramos dividuntur , modo unicum siciunt truncum : hae in parte angustiorem com
ponunt semitam, illa vero ampliorem . Materia igitur seu scintilla electrica, quae dum per unicum . υ angu flum quidem conductorem evibratur , satis habet virium, atque violentissimi impetus , ut conductorem ipsum rumpat , dissipet , inflammet , eoque pacto arborem dat , aut foramen aperiat , nihil simile in illa arboris parte latet , ubi oue conductoris in plures ramos divisonem eademmet electrica scintilla per diversos canates , se conductores dividitur , ct divisa debilitaιur . Magnam vero iterum fatem inferet in inferiori alia ejusdem arboris parte ; si multiplex ille conductoris ramus iterum confluat, is coaleIcar in unicum truncum . Omnia alia , quae in fulminum vestigiis , atque egeatibus in arboribus , intra domorum conela υta obfervamus , suntiis modo explicasis analoga , atque ii dem de causis ab electricis scintillis peraguntur: in iis igitur explicandis
non immorabor, cum ex dictis nullo negotia deducantur, atque explicentur.
28s. Maxima fulminum pars evibrantur e nubibus , aus per nubes franscurrunt i aliqua e terra Iarsum erum punt,
144쪽
punt, aliqua eriam intra terram ab una in aliam pamiem disploduntur. Haec propositio est expositae hactenus doctrinae coinrollarium , atque observationibus praeterea innititur. primo enim habemus e procellosis nubibus atque illarum ramis alias esse positive , alias vero negaιive electri eas, & in latroque casu copiosissimos materiae electricae torrentes a nubibus in terram , aut vicissim a terra in nubes transmitti , e metallicis filis veheme
ter scinti l lare, ac secundum pennicilli, aut stellae speciem projici : ignis igitur electricus , hoc est materia fulminum , dc consequenter fulmina ipsa secundum
ejus materiae indolem non modo disploduntur a nubibus in terram, sed a terra etiam in nubes. 286. II. Fulmina , quae e tellure proxime erupe rint , & in aerem fuerint displo Ia , in transactionibus anglicanis, & Bononiensis academiae actis , & alibi passura referuntur . Ad eorum numerum spectant superius a nobis relata , & omnia illa , plura vego sunt, quae multoties in cavernis , & subterraneis Ἀ-liis Ioeis , intra domorum etiam conclavia repente
accenduntur , momentarium horrendum edunt tonitrum, tamquam tormenti naturalis explosionem, str2gem inferunt, & in ictu oculi disparent , quin vel e circumpositis Iocis in aere appareat fulgur , aut fragor existat diuturnus.187. Faeile etiam mihi persuadeo , fulmina aliqua
ab una in aliam telluris partem per media ipsius terrae corpora transfluere, sicut ab una ad aliam nubis partem per mediam nubem percurrunt . Est enim telluris globus, ut diximus, valli miniim materiae electricae promotuarium e non tamen singuIa corpora , eumdem globum componentia , sunt aeque electrica , immo inter illa sunt aliqua origine , alia vero communicatione electrica ; alia magis , alia minus elem δ' licitatis in se habent , aliqua etiam magis , aliqua minus accipiendae , aut trant mittendae materiae electricae resistunt: intra stobum igitur sicut in atmo Gphetera , materiae electricae aequilibrium interrumpi s. eile poterit: atque proinde hujusmodi materiam ab unis ad alia corpora per subterraneum naturalem conductorem magno cum impetu evibrari , dubium mihi non est. Terraemotus etiam praedictae causae, resubterraneis materiae electricae explosionibus , tran-
145쪽
ti ursibus, ruptoque aequilibrio originem suam ὁebent. Quae in hac propositione dicimus, luculentius in sequenti confirmabuntur .
283. Fulmina, copios illi materiae electruae somrentes , qui a nubibus in terram descendunt , ab unaret uris parte , tibi major est electricitas, ad aliam, ubi minor est , per medias procellosas nubes proυenire, πtranscurrere Sidentur z in nubibus praeterea multiplici
modo excisari potest materia electrica , b fiamina e
Satis hueusque demonstratum fuit , fulmina , sub
gura , tonitrua esse purum putum electricii mum naturalem , aut electra citatis emetum a Innumerae igitur horrendae & violentiiIimae se intillas electricae ira turales , & copiosissimi praeterea ejusdem materiae torrentes , & , si ita loqui fas est, imbres a procellota nube in terram proripiuntur, atque descendurit ut superius etiam ex obiervationibus deduximus . Quantam enim materiam electricam vel una seinti l la e conductore , aut phiala Lugduno-Batavi ea in ictu oculi extrahat , non ignoramus et quanta igitur illa erit, quae ab amplissima procellosa nube plurimas leucas quadratas inniindante extrahent innumeri illi naturales conductores , arbores nimirum , montes turres, atque pluvius aer , immo & ipsae aquae guttae ζ omnia enim haec per quadrantem , aut semihoeram circiter ignem electricum e nube extrahunt. Una de tamen immensa pene illa materiae electricae copia nubibus comam un catur λ Unde illam habent , & eκ- trahunt λ Λ vaporibus ne , & nubibus aliis per aerem dispersis , ab aere ipsis, an a terra λ Hoc unum est quod modo inquirimus, & decidimus. In hac autem propositione contendimus , nubes ut plurimum esse naturales fulminum conductores , ipsam vero male riam, & torsentem electit eum ab ea potissimum telluris parte , quacum proceIIosa nubes communicat erumpere , & pes nubem ad eum ipsius ramum, aucterrae partem deferri quae re minotem habeat electricitatem , & procellosam nubem , quasi conductorem contingat , aut proxime cireumstet . Neque tamen id de omnibus generatim fulminibus , dc univer
146쪽
sa materia e Iectri ea a nubibus procellosis In terram displosa , sed de maxima utriusque rei parte affirmor aliqua enim fulmina , & materiam electricam ab una
in aliam nubem eum ad contactum accedunt, ex nerari , atque evibrari , aliqua tandem intra nubes
ipsas exeitatione sormari , & displodi . alterum est
189. priorem partem mihi probant sequentia argu menta . si ab artifieiali conductore, aut phiala LugdunO-Batavica . quam tumuis intensissime electrificatis , vel unam lcintillam educimus: alterum e duo. bus semper evenit , nimirum vel tota illies eos du-tioris electricitas , exhauritur , vel si qua adhuc re manet , omnes scintil Iap. quae deinceps extrahuntur a sunt semper priori remissiores , di sensim semper languescunt . ita ut ei tissime finiantur , nis nova sem per electricitas ad conductorem accurrat . E proeellosa nube , quae amplissimo telluris tractui superemi nee , de in imbres solvitur. innumeri fere naturales conductores per horae quadrantem . aut semihoram amplissimos materiae electrieae torrentes in terram de ducunt , ut ex filis metallicis edoeemur. Ex ipsis e iam filis per totum illud tempus vividissimae excitantur . & evibrantur so intillae electri eae r quin subsequentes antee edentibus vivacitate cedant , aut ele stricitas langueseere, ac minui animadvertatur. Supponamus parumper totam procellosae nubis electricistatem , qua , dum in imbres dissolvitur, omnino exinneratur . in ipsa jam contineti , cum fila edero eaeperunt se intillas. Tum vero aut primae filorum se intillae totam nubium electit citatem exhaurirene , atque extraherene, aut saltem si tanta fatuatur in nube materia I scintillae post primas paullatim semindet sangDescerent. Cum igitur contraria omnia ob
servemus ; dieendum est , copiosissimos illos electri eae materiae torrentes non contineri simul in nube , sed aliunde adduci , dc per nubem quas per eonductorem transmsiti e praecipue ctim scintil Iae non modo non langue seane . sed mn Itoties etiam magis intendantur versus tempestatis finem . 29o. Unde tamen copiosi illi materiae elesti eae tor tentes in nubem ρ Ab aere ne , an a vaporibus .aus aliis nubibus hae illae pet aerem sparsis ' Ae Aer , corpus origine electri eum materiae electricae tam ae
147쪽
cipiendae, quam emittendae resistit ; licet enim plurimum ignem electricum eontineat , illius tamen est tenacissimus e & sicut alterius electricitati resisti e , ita propriam tenacissime retinet a J. De vaporibus ,re nubibus separatis quaeri similiter potest . rinde ele ctricitatem , siquam habeant, acceperunt λ Non inficior , ut jam dixi , aliqua fulmina a te aratis illis nubibu, evibrari , eum illae ad procellosam nubem adjunguntur. Si enim sint inaequaliter electricae, ut plerumque fit , ab una ad aliam reparandi aequilibrii caussa evibrabitur ignis electritus. Sed ei rea has nu bes separatas , & paullatim ad proeellosum nimbum se se adiungentes , comperta habemus sequentia . ea esse ut plurimum negative electricas, cum procellosae nubes habeant positivam electricitatem e aut saltem electricitatem potius . & frequentius a procellosa nu be accipiunt, quam illi impertiant, minoremque yrc inde habent vaporem . Fulmina igitur a procellos potius in adjunctam nubem, quam e contrario explo
29 I. Secundo. Adstititiae hujusmodi nubes & magnitudine, & numero exiguae tot fulminum materiae suppeditandae, quot e procellosa saepissime nube erum punt , impares omnino sunt: eum saepissime efformen tur nimbi. fulminum numero horridi, dum rarae, &paue immae in atmosphaera existunt separatae , atque adscititiae nubes. Tertio': Cum in .eopiosissimum im brem iam resolvitur procellosa nubes, totamque ali eujus loci circumpositam atmosphaeram obumbrat ἰnullae jam tum iu persunt adscititiae nubes a nimbo separatae , sed omnes quotquot in ejus loel eaelo e rant dispersae , adsunt praecipuae nubi, aut 'nimbo ad iunctae, & tota procellosa nubes eamdem ubique ha het densitatem r nihilominus tum maxime ingemi
nantur, & intensiora sunt fulmina, & major in filis metallicis animadvertitur electri ei tas r haec igitur, se ut & universa illa fulmina non proveniunt ab e jusmodi nubibus. Attamen , opponis , vastissima est proeellosae nubis capacitas: in illa proinde tota illa materia ele
148쪽
ctriea comprehendi, atque contineri potest , quae per semihoram in tellurem descendit, atque tot fulminibus ignem electricum suppeditat . Deinde nullas ad-1eititias nubes etiam tum nimbo adjungi , cum ipse iam in imbrem solvitur, auctor esse nolim ; cum interea temporis neque procellosae nubis latera , & ci cumstantem aim Oiphaeram , neque superiorem ejus partem observare possumus. Respondeo. Amplissima est nubis procellosae capacitas, sed per innumeros etiam conductores materiae electricae torrentes in ter ram emittit. Deinde procellosas nubes non tantum
a parte inferiori , sed etiam a lateribus, & a superiori parte observamus; cum scilicet e loco nubibus
altiori, aut extra procellae ambitum rem contempla mur: undecumque autem observationem instituamus, nullae aut rarissimae apparent adscititiae nubes, e quibus derivari possint prodigiosi illi electrici torrentes. Iterum tamen dico, de integro effectu loquor : plurima enim fulmina etiam dum in pluviam aut grandinem solvitur procella , ab adscititiis evibrari nubibus , convenio: idem ne dicam de omnibus, aut maxima etiam effectus parte, faciunt expositae hucusque
293. Secundo e Procellosae nubes aliqua semper ex parte horigontem attingunt , ct cum telluris globo communicant r & lieet interdum sensibilem nubium Cum terra contactum non despiciamus ; id vel ex di- 1lantia , & loeorum dispositione , atque sit tu prove nit; vel eo quod non densa ipsa nubes , & augescentis nimbi caligo, sed aliquae vaporum virgae, Colum nae , rami & terram , & densam nubem attingant , neque tamen sint satis' densi , atque obseuri , ut ad observandum esset opus. Uno verbo , nubes illa, quae plerumque est proe ellae initium , & prima , ut ita dicam , basis , aut fermentum , cum hor Eonte com municat, sensim augescit , ampliatur , ascendit , expanditur , circumpositas nubeculas ad se trahit , &secum unit , ramum unum, vel alterum versus aliquam horizontis plagam paullatim exteli dit ἰ hujusmodi ramus, dum extenditur , paullatim crassescit , circumpostas separatas nubeculas sibi adjungendo , di interim in longum semper diffunditur, quo ast in
editiorem aliquem terrae locum, montem, collem incurrat, aut pondere, vique suae electricitatis parum-
149쪽
per ad horinontem descendens , cum aliquo tandem telluris tractu communicat , & in imbres per totum illum tractum solvitur . Dum interim haec omnia fiunt , fulmina a procellae basi per totam deinceps nubem, ejusque ramos, aut vicissim , fulgurant , oce νibrantur ἔ ita ut pro ratione intensitatis , & multiplicitatis sulminum in ipsius nimbi capite , ac basi,
ct ramo velocius efformetur , ascendat , ampliet an procella , atque promoveantur seu exerantur rami sau. Haec , inquam , quae communissima est , formandae tempestatis ratio , progressio , ampliatio , diffusio , dc tandem resolutio satis evincit, ipsummet nimbi corpus electricitate paullatim formari , assurgere, electricitate promoveri , dilatari , nubes adistitias ad sese trahere, & tandem in longinquum telluris tranctum displodi; unaque secum in tellurem devolvere
vapores & imbres. 94. Cum dico vapores a materia electrica deorsum etiam in tellurem trahi ; propriam eorum gravitatem non excludor immo ad unum eumdemque effectum, pluviae scilicet formationem , & lapsum utramque caussam influere intelligo . Majorem vaporum gravitatem eos deorsum detrudere , res est. manifesta ; alia vero ex parte electricam materi qm, dum ab uno ad aliud corpus percurrit , una secum levia corpuscula deferre, in quae incurrit, qui in quibus ipsa continetur , vulgare est experimentum. 29s. Ex his, atque aliis , quae prudens omitto, si non certo , quod dicere non audeo , magna tamen probabilitate apparet , procellosas nubes esse plerumque, & quoad majorem fulminum numerum natur4les eorum conductores ab uno ad alium telluris tractum . Ex una enim parte certum est , fulmina esse purum putum electricismum ; ex alia vero aliud non est praeter telluris globum , unde nubes eam m/t ri m accipiant. Rursum in hoc fulminum , seu n*tural s electi icismi systemate, aut potius theoria omnia fulminum phaenomena ex notis materiae ae lactri- eae proprietatibus dedueuntur .
296. Secunda propositionis pars Deile ex dictis
150쪽
constat, atque ex genio electricitatis. Si attente te. as, quae in tractatu de electricitate artificiali tra
imus circa diversos modos quibus electricitas in corporibus excitatur, intenditur , transmittitur r si quaenam sit nubium natura , in memoriam revoces ἰ quae nam potissimum eas estbrment substantiae , halitus , exhalationes: corpora origine, aut eommunicatione electrica : si tandem multiplices in tota atmosphaera, ct in nubium potissimum partibus motus , dc fermen lationes fieri animadvertas , ut late habes in superioribus expositum; hanc alteram per te deduces pro' positionis partem. Nubes componit infinita fere exhalationum sulphuris , bituminum , aliorumque corpo rum origine electricorum vis. Subtilissimi hice halitus cum tot aliis diversorum generum exhalationi bus continuata vicissitudine permixti perenni etiam sermentatione incalescunt , agitantur , fricantur . EO perfectius haec peragentur , quod sint naturae ipsius opus . Haec enim vero sunt excitandae electricitatis ratio. Vides idcirco in nubibus exhalationum multiplicitate , & vi praeditis perennem fulminum , &fulgurum veluti fontem . Haec indieaiIe satis, suis quaeque locis exposita. Illud unum tantummodo ad dam confirmationis caussa . Fulmina, fulgura , dc eo nitrus arte quod amodo eduntur ; si sulphures , bitu- 'inis saliumque spiritus secum permisceantur , retermententur. Nicolaus Lemeo mixturam quamdam librarum 1 o. ex sulphure , limatura ferri in aquaedmmuni solutis , ita ut partes essent aequales, subterram posuit: novem elapsis horis flammas eructa bat tellus a . 97. Objici tantum posIet, materiam eleyricam ἡ ab una telluris parte ad nubes elevatur, ut ad a sium ejusdem globi tractum impetu deferatur , per psam potius telluris massam , dc.corpora, quam per 2edium aerem viam sibi facere , atque pertransire: buisse . Praeterea enim quod in artificiali electri limo, dc machinis electricis observemus , aerem ma
teriae electricae dissipationi, Ac diffusioni resistere, il-ῆm circa conductorem retinere , neque alio transe