장음표시 사용
91쪽
leueas statue sunt. In id fere omnes conveniunt, at mosphaeram plusquam ε leucas in altitudinem eκ te
di , ad Is aut ao pertingere . Alazen , dc Vitellios quibus fere consentiunt Clamius , Ticho, Lo omon tanus , & Cabaeus milliaria italica si atmosphaerae tribuunt sal: Marisite , Cainnus , Picardus , Scbrucb
M us 2O leucas, aut 23 , UM 9s denique o milliaria. Itali ea: verum i ple etiam C Uni, dc mira I-titudinem at molphaerae adam, vel 3oo leucas &sor sit an longe amplius extensam posuere . Is esse vide tur horum academicorum sensus , ut crassiores vapores, & sensibiles halitus ad ro leucarum altitudinem attingant, ad aliam vero Eoo milliariorum aliquando eleventur halitus subtiliores. Mea opinione atmosephaerae altitudo , ad quam terrestres vapores, & exhalationes copiose ascendunt , ad 2o leucas praeter propter statui potest. Sensibilia phoenomena his temporibus observata sunt ad eam altitudinem elevata . Autius adhue subtiliores halitus elevantur e nubes tamen ultra duo, aut tria milliaria vix umquam ascendunt.
I 81. Innumera pene sunt , quae terrestris atmosphaerae ope ab authore naturae Deo aecepta reserimus beneficia . Sapienti scilicet consilio magnam gravis aeris massam telluri circumposuit Deus, ut plurima inde in hominum vitam derivarentur commoda . Et primo quidem sublata atmosphaera , omnis Zona tor rida esset penitus inhabitabilis . Ardentissimis enim solis radiis semper subjecta , nullisque vaporibus , ventis , aut pluviis temperata in magnos hiatus dehiscens tellus , ardentissimo aestu conflagraret ; at terrestris atmosphaerae beneficio temperatissimo Caelo perfruum tur quam plurimi earum regionum incolae r hic enim pluviis, ventis , nubibus ; nebulis alibi irrigatur tellus , Caelum obducitur , refrigeratur aer , & ardentissimo caloris aestu mitigato mirabilis enascitur temperies .
92쪽
183. Sublata etiam atmosphaera, nulla essent ma tutina aut vel pertina erepuscula . ut jam in Astr nomia Physica demolistravimus , quo Lectorem remittimus , ne illic exposita in hunc locum transcriblamus. Quin etiam atmosphaerae acceptum referre de hemus , quod per immensum oceanum innumeris perieulis superatis hinc ad remotissima orbis littora transfretemus ; nullus sit in tellure angulus , ad quem navigia appellere non possint, pluresque hominum nationes in unam velut familiam mutui commercii causa uniantur , & non levia inde lucra homines reportent: atmosphaera enim sublata, nulli essent venti necessarium navigationis subsidium.. I 8 . Mirabilis etiam illa temporum, & stationum diversis in locis, immo & in eadem regione varie tas , diversaque climatum temperies magnam partem armosphaerae debentur. Agrorum fertilitas ab eodem etiam principio derivatur r ecquam enim in terris fertilitatem experirentur agricolae , nisi copiosi de Caelo imbres, rores, nives, aura serotina , & plurima alia, quae statim explicabimus, metheora terramidentidem faecundarent, & colonorum spem alerent.
Quid quod a plurimis etiam infirmitatibus ambientis aeris , seu atmosphaerae beneficio liberamur , firmam
paletudinem servamus incolumes ς prudentique meoicorum fere omnium consilio pluribus subinde aegro iis ad recuperandum sanitatem remedium injungitur, quod solum vertant, saniorem quaerant aerem , pa
I8s. Concipe parumper sublatum e medio aerem ,& consequenter atmosphaeram r nulli amplius essent
corporum odores, non sonus , respiratio, Vita. Quaenam a ventis non accipimus beneficiat Ii vero sitne atmosphaerae muneta . omnium vegetantium , & ani mantium nutritio ab atmosphaera etiam derivatur rUno verbo, nisi esset atmosphaera , tellus nostra horridus est et , atque inhabitabilis planeta a praesenti rerum statu toto egelo alienus . Atque mirabilia haec atmosphaerae munia, & beneficia argumentum id existunt, quod sese prosequimur integro sequenti tractatu a
93쪽
SEU DE IIS , QUAE IN ATMOSPHAERA TERRESTRI VISUNTUR.
I8ε. Pulcherrimum . & jucundissimum partieularis Physicae tractatum , stilicet Graece , sublimium latine phaenomenorum , seu effectuum discussionem aggredimur; in qua & jueunda, & utilia, rescitu necessaria occurrent plurima . Metheora aut vexa sunt, aut solum apparentia . posteriora haec sunt Iris , Parhelia . Halones, re alia inferius exponenda: primi generis phaenomena sublimia in tripliei sunt differentia ; uel enim sunt aerea , vel ignea , vel a
quea . Cum autem haec omnia intra terrestrem at mosphaeram existant phaenomena; ea hoc loco expli care , postquam Aeris , re terrestris atmosphaerae naturam exposuimus, rerum ipsarum ordo videtur po stulare.
De rinimum Nasura, nomine , numero, Historia, causis , directione , motu, re qualitatibus.
aret. TEntur es aeris de loco in locum translatio sen- v fibilis . Id & nomine significamus , & facile experitur quisquis vento agitatur . Ut Ventorum directiones , numerum , de id genus alia dignoscere possis; te ipsum in telluris superficie , & in horizontis centro locatum finge , omnemque horiEontis circumferentiam circumspecta in 36O gradus divisam. DE
94쪽
I33. Ventorum directio multiplex : alii enim , &potissimum , ab uno ad aliud horizontis punctum , pu ta a Septentrione ad austrum v. g. diriguntur, & ho ri Eontales nuncupantur . de quibus praecipue sermo est: alii a tellure sursum erumpunt, & spirant per pendiculares ad horigontem ; alii item oblique e alii denique ab aere deorsum recta , vel oblique spirant; rariores tamen sunt . Hori Eontales ventos prose
I 89. Totidem numerari possunt venti, quot in horizonte sunt diversa puncta e ne tamen multitudine obruamur quatuor primum distinguimus: Cardinales nuncupamus, Propterea quia e 6 praecipuis horizontis plagis Septentrione , Meridie , Oriente , Occiden1espirant e re barbaris quidem vocabulis in toto oceano inter occidentalis Europae nationes usitatis appellantur Norae. Sud, o, Oυo . Per quadrantem iti- tegitim singuli a se in v ieem distant , & horizontem
in quatuor aequales partes dividunt . Latina ventorum nomina, & Germanica alia , seu barbara e regione posita , quibus nautae potissimum in oceano v tuntur , in subjecto Schemate habes r ordine autem
aliqua a nobir adhibita non satis nostrae ventorum di-vsoni respondent : propterea quod Romanorum tempo re , re pauciores ventos di guebant , ct aliam eorum
diviflonem flatu:bant, ut videre es apud A. Gellium
95쪽
A E RO MET RI A CARDINALES, Sexdecim alios inis
ET COLLATERALE s. termedios Ventos vi-
NOMINA . de in Figura I 3. Latina . Germanica. OCTO Subsolanus Est INTER MEDII Eurus Sud-est PRAECIPUINotus , seu Auster Sud Africus Sud-ovest Est- d-est
Isto. Horizontales ventos Strabo statuebat 6 ; ro soteles , Varro ra, Vitruvius , orcherus, & post eum Omnes Europae nationes 32 ia . Primi quatuor,
96쪽
& praeeipui Cardinales, quatuor alii, etiam praecipui collaterales appellantur , propterea quod inter Car dinales pari a singulis distantia constituuntur, desum. pioque ab iis , inter ouos existunt , vocabulo nuncia. pantur Nord-es , Normovos, Sud-es, Sud-ovest . Ο-cto, qui sequuntur, venti inter cardinalem , & collateralem interpositi , ab eorum , quibus adstant, nominibus peculiare, & barbarum vocabulum derivant: dicimus Nord-nord-es , qui inter Nord- est & Nota intercipitur . Sexdecim tandem arcubus inter sexdecim recensitos ventos aequaliter divisis , sexdecim alii ena scuntur, ut in Ro: a Nautica videre est ἰ eorum no mina maxime barbara ex nomine venti cardinalis , & collatera lis addita voce quarι componuntur , U. g. Nord-quart-de nota-est eum dicimus ventum , qui ex Nord ad Nord- est progredienti primum occurrit.
rs r. Venti perennes sunt ii , qui in aliqua regione ab eadem plaga semper spirant r cujusmodi est ventus ici Tona torrida ab oriente semper in occidentem directus . Venti Periodici ii nuneupantur , qui certa temporis statione in aliquo loco a certa plaga stato dierum aut mensium numero spirant, quo elapso penitus cessant , quoad anno , aut periodo revoluta , stato iterum tempore ab eadem plaga excitentur . Horum celeberrimi sunt Etesiae in mari Ionio , Graeciae littora alluente , quae a Caniculae initio per Aodies tribus horis ab ortu solis numeratis solummodo
I91. Venti Generales sunt, qui per magnum plurimarum Provinciarum, regionum, aut regnorum numerum ab eadem caeli plaga spirant . Provinciales , qui in certo solum regno , aut Provincia regnant . Regulares sunt, qui certo tempore, & directione etiaflant. Irregulares , seu liberi, qui plagam , aut tem pus non servant, sed &directionem subinde mutant,& incerio tempore durant.
193. Quod ad ventorum historiam spectat , neque
omnia, neque nulla attingenda: neutrum enim praescripta operis ratio, & limites paterentur. Qui exactam , & amaenam ventorum historiam scire velit , adeat
97쪽
his, & aliis praeeipue autem eX Lusitanorum nautarum diariis , relationibus ι & experimentis pauca ac ei pe . Primo, in zona Torrida ventus ab oriente in oecidentem perpetuo spirae , atque ad io latitudinis gradus extenditur , & hine dissi ei lius ab Europa in Indiam orientalem , quam ab India in Europam navigatur . Deundo, alii etiam inter tropicos perennes sentiuntur venti Nord-est , Suies e seu potius venti illi perennes in zona torrida a sectione orientali ho rizontis , & tropicorum in occidentem agunt: & p tissimum observantur in mari atlantico . Tertio , eκ tra tropicos, a gradu scilicet latitudinis 23 ad w usisque, ventum ab occidente spirantem sere temper eκ- periuntur nautae. Unde qui e Brasilia, Nova Hispania , aliisve Americae regionibus australibus in Europam solvunt, extra tropicos se subducunt , ut facilius in Europam appellant .
I9 . suarιo e celebres sunt in India , & Arabia venti periodici, quos Moussons Galli, & Batavi, coens Lusitani appellant : hyberno rempore ab una ζaestivo ab altera opposita plaga efflant ; primo scilicet a punctis inter Boream . & Eurum , seu Norae , & My ; secundo a punctis inter Suae , & Ουest , seu Μeridiem, & Zephyrum spirant. Quineo per universa Peruani imperii littora , 7oo & amplius leueas
protensa , ab austro tantummodo spirat ventus toto anno. Sexto per omnem Europam sunt venti maxime variabiles, & incerti . Septimo in oceano , seu freto inter Sinam & Iapponiam sito frequentissimi sunt ophones . A parva nubecula , quae sensim , α brevissime augetur , & totum oecupat horigontem , ineipiunt , &sursum deorsum hac illae versus omnem plagam, dc turbine etiam facto , simul diriguntur. Octavo: Ad Bonae Dei etiam promontorium elusdem fere generis typhones experiuntur Nautae. Nono
98쪽
eandem celeberrimae sunt apud Gra eos Etesiae , periodici, & provinciales venti, quos supra retulimus. His animadversis, & per summa capita indicatis, ad alia descendamus is
19 s. causa ventorum Generalium in zona To=rida spirantium non es telluris meriuo, as aliqui sibi pese suasum habuerunt . Si a telluris vertigine esset ille ventus ; in omnibus regionibus , & Zonis ab in tu in occasum spiraret ,
ae proinde non esset torridae ranae meciliare phaen menum . Cum enim omnis terra in praefata hypothesicirea suum axem in Orientem revolvatur ; per om nem telluris superfietem ventus contraria directione spiraret. II. In hypothesi terrae motas etiam aer , & tota tmosphaera eodem temporis spatio una eum tellure cireumvolvitur et nullus igitur ab eo motu ventus Oriretur r ad eum modum , quo vector intra navim una cum aere delatus nullum ab aere secum delato ventum experituro
III. Ejusmodi ventus Io tantum pedes sngul Is minutis seeundis pereurrite contra vero teIlus, seu lo tus sub aequatore diurna vertigine latus I 23 pedes eodem tempore eonfieit . Enormis haee celeritas supradicto vento eompeteret, si ab ea causa prove
. 1 s. Venti 3eneratim omnes ex rupto aeris aequilibris gignuntur e rd vero aequilibrium rumpendi multiplex exi hi eatissa r praecipue sunt calor , frigus , pondeny , ut es Horatis mxtationes , fermentat ones aereae , et Brisimus naturalA . In ventis distingui semper debent excitatio , directio, vires, veIoeitas, qualitates. Primum modo quaerimus r seu quaenam caussa impellat aerem , ut ab uno ideo irruat in a Iium 8 Caetera omnia ventorum pha nomena , seu assectiones ex caussae modo, & viribus profluunt , atque circumstantium locorum dispositi ης. Si ergo illud caput , totius rei cardinem gendi
99쪽
ralem ventorum caussam inveniamus , & expliemus; magna non erit in reliquis expediendis dissicultas . Cum in re praeienti nihil hactenus legerim , quod humanae menti faciat satis ; promittamne ego e X me
aliquid melius Θ Quid mihi saltem post diuturnam argumenti meditationem , & cum naturalibus causis , earumque legibus collationem in mentem venerit ,
ita in medium produco , & mihi probo , ut lectoribus tamen tenendum relinquam, aut rejiciendum.
I97. Ventus, quicumque tandem ille sit , est physica translatio aeris: hoc est, liquidi corporis fluxio,
diuturnior, aut brevior , perennis , aut interrupta ,
uniformis , aut inconstans. Est igitur fluidum in simile fluidum irruens , illudque ante ne e loco pellens ,& pone fluendo insequens r aut etiam aereum flumen aliis sane legibus, atque aqueum fluens. Hujusmodi fluxio fit semper in pleno , in atmosphaera aerea . Aer fluit per aerem , & in aerem fluit , ab aere , se . Virtute aliqua cietur. Rursus in hujusmodi fluxione distinguenda sunt fluendi principium , continuatio ,
sinis, seu extinctio. Quodnam fluendi principium dCcaussa δ Tota atmosphaera ex indole fluidi gravis ira
terrae centrum ponderantis, esse deberet fluidum stagnans, in sphaeram eompolitum , servato inter ejus partes aequilibrio . Aereum mare stagnans tibi conlidera , quo una cum tellure immerii Circumdamur . In aquarum oceano , qui stagnans deberet esse fluidum , varii excitantur semper, & peraguntur motus: sicut vero in mari sunt fluctus , fluxus , refluxus , vortices, Contrarii torrentes , multiplicesque alii aquarum motus, ct translationes: in aereo etiam ma ri multiplices etiam pera puntur motus, ct aeris trans lationes a marinis non dissimiles , quas nuneupamus
398. Si atmosphaera ut mare interim omittamus , stagnans semper esset fluidum , illiusque partes aequi librium inter se servarent ; nullus sequeretur earum in alias motus , seu ventus . Ea enim est vis aequilibrii in corporibus universis in sese mutuo agere conantibus , ut aeque mutuo impediantur , & in quiete conserventur. Omnis igitur ventus est rupti aequilibri partium aeris consequentia: seu aequilibrii ruptio inter diversos atmosphaerae tractus necessarium est ventorum principium e tamdiuque durabit ventus ,
100쪽
quamdiu ruptum servabitur atqui librium . Illae praeterea caussae , ex quibus eiusmodi aequilibrium ruminpitur, ultimae haberi debent physicae ventorum cauliae . Quaenam principia dictum aequilibrium rumpant, ct totius rei modum ex notis caussis , viribus, & legibus phy sicis deducamus . xys. Singuli atmosphaerae tractus sibi ordine contigui , se se mutuo ex fluidorum gravium indole , &elasticitate undequaque premane sa) ἰ tamdiu erunt
inter se immobiles, quamdiu duae illae vires, pondus,& elaterium sint aequales . Si igitur in duobus at-molphaerae tractibus non admodum a se se dissitis harum virium inaequalitas inducatur; ab uno in alium irruet.aer, & spirabit ventus . His vero rationibus inaequalitas illa producetur, si inaequaliter augeantur, aut minuantur in utroque loco ; si in provincia una crescat , aut decrescat , dum interim in alia manent constantes: si in alia intendantur , dum in alia remittunt . Atque in singulis hisee eombinationibus multiplex esse potest graduum discrimen . Similiter inaequalitas illa elasticitatis , quae in re praesenti praecipuum caput est, brevior . aut diuturnior , constans, aut varia esse potest: prout caussa elasticitatem au gens aut minuens , aut conservans brevior, diuturnior , constans , aut variabilis exstiterit . Oo. Iam vero I. aeris elasticitas frigore semper intenditur : calore etiam augetur , si eadem maneat illius densitas , aut minus haec decrescat, quam ille augeatur. a. Calore tamen ita ut plurimum rarescit aer, ut illius elaterium minuatur. 3. Infiniti etiam sunt diversorum corporum halitus; puta sulphuris , aliorumque plurimortam, qui cum aere permixti eluselasticitatem destruunt, aut admodum imminuunt .
Rem explicavimus in superioribus , & experimentis demonstravit Stepbanus Hales b) . q. Diversorum etiam corporum , seu substantiarum fermentationibus aerem saepe produci, multoties etiam absorberi , seu ejus elaterium modo infringi, modo intendi, res jam est in physea certa. In atmosphaera proculdubio in-