장음표시 사용
121쪽
fratur, materiam electricam non modo per telluris globum esse semper dissulam , sed per ipsam etiam atmosphaeram, nubes, aliaque corpora, seu metheo-ra intra atmosphaeram pendula: ipsamque materiam et e Rricam modo a terra in atmosphaeram , seu nubes , modo vieissim ab atmosphaera ad terram commmunieari : eum se ilicet eorpus aliquod origine non electrieum inter tellurem ipsam, & nubes v. g. seu supremam atmosphaeram interponitur, quo media te communicatio inter utrumque existat. Hujusmodi communieantia corpora , seu conductores in re nomstra sunt papiri volatilis chorda , & fila dirigentia ,
de eaetero autem sunt nubes ipsae , seu nebulae: quae terrae insidentes, aut . liqua sui parte tellurem tangentes per atmosphaeram attollunt ut , & distenduntur, ataue cum superioribus nubibus , aut vaporibus communicant. Nonnumquam etiam vapores ipsi, quibus aer redditur humidus , atque a tellure perenniter , copioseque elevantur, licet sensibilem nubem , aut nebulam non componant , conductoris munus agunt: alias enim aer siccus, ct serenus materiam electricam a tellure ad nubes , aut vicissim non trania mittit, eum sit corpus origine electricum, electricitatem neque ab alio accipiens, neque per suammet substantiam eransmittens, sed potius renstens, & vaporem in corporibns communicatione electricis reti
nens , & servans: ut fuse exponimus in citato loco.
2 4. Primum. Quotiescumque in terra , re nube non m electricitatis aequilibrium, quamprimum communica sto aliqua inter illas inducatur , materia electrica ab una ad aliam violenti me projicietur , quoad tanuem ad aequilibrium perveniat . Id evidenter sequitur ab
notissima materist electricae proprietate , atque eXye rimentis omnibuὴ consonum est. Et hinc terra relata ad nubes erit modo per laefectum , modo per excessum electilea, & vicissim etiam nubes telluri comparatae. 241. Seeundum. Cum nubes non eamdem omnes, ausae uatem habeant electricitatem id quos quotidiano experimento constat ; hinc tellus relatu ad unas eris rer defectum electrica, per excessum vero relatu ad Milai:
122쪽
Iiar in i irae erunt in utrosae casu dessas , auseaeessus gradus, ct disserentiae. Intensitas vero , atque lumma virium, & impetus , quo materia eleriti ea a nube ad tellutem , aut vicissim plojicitur , erit proportionalis excessui , aut differentiae virium, si caetera sint paria e attondi enim debet conducto Tum numerus , capaci ras , & longitudo , ut in loco
Σ36. Tertiam. Aliquando igitur cecidet , ut flulia in Ais defe=entibus electricitatis signa deprehendantur:
cum se ilicet vel electricitas est in utroque corpore ad aequilibrium redacta , vel nulla supereti nubes , aut metheo ron aliud , cui illa communicari posse . Nullx electricitatis signa edunt communiter se ferentia fila, cum atmosphaera est quidem valde humida, Non tamen pluvia ; cum sereno Caelo validissimus spirat ventus; cum tandem nubilum est Caelum, nubes tamen & steriles apparent, & nimium elevatae, atque a tellure penitus disjunctae existunt. Σ67. . Quartum. Materia electrica a tellure ad nubes
ascendit, re a nubibus ad terram deuendit , o sese proiicit c in casu rupti aequilibrii 3 per omnia illa me
Aia, seu corpora commvnrcasione electrica , inter te ram , π nubes interposita, quae conductoris seu catenae munus agere possunt , quibus terra, π nubes inter se communicentur. Corollarii veritas 3c ab indole, atque natura materiae electritae , & ab experimentis ipsis constat. Cuni plura ad eamdem procellosam nu
bem pertingunt ferrea fila , quae supra deseripsimus ;per omnia, tanquam per conductores , electrici torrentes irrumpunt, & versus illam partem transqu-unt , in qua est negativa electricitas. Arbores eum plurimo humore abundent , turres, nebulae, vapo rum ascendentium, aut deleendentium tractus continui , Ac alia hujusmodi sunt totidem naturales electricitatis conductores a natura ipsa ad materiam electricam transmittendam paratie sunt enim corpora communicatione electrica , quae ex una parte ter- Tam , ex alia vero atmosphaeram. de multoties pro-eellosas nubes contingunt. De artioribus experimento res constat; cum enim viridem cujusdam ramum. in aere a corporibus origine electricis separasset Bectaria ς eum a procellosae nubis contactu electrifica
tum postea offendit, ct electriea phaenomena edere.
123쪽
aὶ Neque opus est , conductores hujusmodi natura les, aut artificiales ad magnam altitudinem, & pr sunditatem intra nubem ascendere ; satis est quod nubem a limbo inferiori tangant , ut ex alibi dictis
omnino constat . Plura hinc fulminum phaenomena in serius deducemus. 248. suintum . Ex nubibus procellosis ad terram , aut viossim a tellure ad nubes copiosissimi materiae electricae torrentes , εν prodrgiosa quanιItas transmittitur. Ex ipsismet experimentis veritas haec deducitur , quae aliunde ex hactenus dictis manifesse etiam consequitur. Etenim procellosae nubes, dum interim tonat , fulgurat, fulminat , effuse pluit , grandinat , largissimum terrae tractum , plurima saepe milliaria quadrata comprehendentem supereminent, obumbrant, atque per totum illud spatium cum telluro ipsa communicant mediis imbi ibus, arboribus, turribus , milleque i r i corporibus communicatione electricis. Τenent hujusmodi procellosi imbres horae circiter dimidium , 3. quadrantes , & tempus aliquando diuturnius . Experimentis autem constat , quod toto illo tempore copiosissimi materiae electricae torrentes perferrea fila ultra arborum , aut turrium fastigia non transcendentia , ad tellurem velocissime transfluant , aut ad nubrs ascendant; eum praeter vividas , & micantes scintillas in filorum extremitatibus u i vidissi--s semper pennicillos. aut stellulas, effluentis, aut affluentis electrici copiosi torrentis indicta , anima Vertamus. Neque id in uno tantum filo observatur . sed in quam plurimis paucos pedes a se invicem seiunctis, atque ab eadem nubis parte materiam derivantibus . Quid tum fiet per innumeros densorum nemorum , agrorum , dc montium arbores, quae & nubem ipsam , terramque contingunt, & aptissimi sunt materiae electricae conductores ' Quid etiam per turrium , aliarumque domorum fastigia, ea praecipue , e qui bus metallici canales ad recipiendam , deducendam que aquam pluviam ad terram usque descendunt pQuid per sublimiora etiam montium cacumina , qua nonnumquam intra procellosae nubis profunditatem comprehenduntur λ
124쪽
2 9. Fulmina , o fulgura aliud non sunt, quam copiosi materiae electricae torrentes , seu Dinsulae a nubibus ad terram , a tellure ad nubes, aut ab una ad a liam nubem pro uentes , atque explose et omniaque fui minum pbinomena a notissimis materiae electricae proprietatibus deIcendunι, atque explicantur . De hac propositione , & veritate post tot experimenta omnibus notissima . atq: e pluribus in locis, potissimum vero a Franklin, & Beccaria de re electrica optime meritis inlii tuta , dubitare amplius non licet. Primo. Enimvero fulmina, tonitrua , fulgura ope machinae, atque materiae electri eae obtinemus , ut ex notissimo phialae Lugduno-Batavicae experimento, alibi a nobis relato luculenter eonfiat. Scintilla electrica , dc quidquid dicto in experimento observatur , veri fulminis naturam , Omniaque ejus phaenomena edit , atque imitatur r eo tantum discrimine, quod inter artis & humanae industriae , atque naturae opera, hoc est, inter exiguam vim arte excitatam , & violentissimum naturae ipsius effectum intercedit. Materia scilicet , atque vires electricae ab hominum industria ope tantii ae machinae excita tae, nihil fere sunt , si cum violentissimis, atque -- tentissimis naturae viribus comparentur . Eo autem discrimine praeter milio , seintillae electricae in memorato experimento , & aliis quam plurimis excitatae , di explosae sunt verissima fulmina ope tenuissimae materiae, di viribus edita : ut ii omnes fatentur , qui periculosum id experimentum instituunt post Musebembroe ii tentamen inferius reserendum sa).2so. Experimenti periculum magis confirmant ,
scintillasque ejusmodi vera esse sui mina ulterius demonstrant Noleti, Pauliani , aliorum observationes rim primis vero infelicis Richman casus . Dum enim publicus ille physicae professor Petroburgi die 6. Au- Susti anni r733. experimenta electrica perageret, fer
125쪽
reumque conductorem vehementer electri fieatum d bsito tangeret hominem in oculi ictu extinxit vibrata in illum a conductore scintilla. Aves, felles, ea-hes , aliaque animalia ad ejusmodI experimentum adhibita; displosa in ipsos icintilla perire, tamquam si essent tacta fulmine , commune est experimentum a . Praeterea repentina illa fucis scintiliatio , prodigiosa . Be vix non momentaria velocitas ejusdem electricae seintillae , ictus , percusso, commotio in inintimis humani corporis partibus, strepitus etiam, quo eadem mi eat, exploditur, & sese projicit scintilla, verum exhibent fulmen , fulgur, dc tonitrum.
xs I. Secundo. Effectus, ct phaenomena fulminis, &se intillarum electricarum , cum vivide excitantur, atque exploduntur, sunt omnino eadem . inter no
tissima fulminum phaenomena , & effectus praecipue observantur sequentes, vividissimus splendor, quem oculi ferre vix possint , rapidissima velocitas, qua in oculi ictu longissimum tractum pereurrit, horren dus fragor , seu tonitrus ἰ corpora in vapores resolvit , inflammat, in vitrum transformat , in calcem
etiam redigit, Uim magneticam excitat', atque com municat: naec autem omnia non in uno, eodemque
corpore, sed in diversis pro vatia eorum natura θc indole e meie materia sulminis . fisa. Et quidem illius splendor, velocitas , fragor es sunt in omnium oculos quotidie incurrentes . Ιneendia a fulminibus excitari, & corpora inflamma xl. ubivis fere locorum observatur b): alios etiam relatos effectus a fulminibus productos observarunt pran uin, Beccaria, & alii . Relata autem phaeno mena a te intillii, & materia electrica etiam edi . ocproduci constat et de prima quidem in experimento Lugduno-Batavico, ut in loco exponimus; posteriora autem peculiaribus tentaminibus deprehendit prax sin, Beccaria , Dalibata, dc alii: adeo ut dubitari amplius non liceat , a scintillis electri eis vim magneticam communicari, communicatam aliquando destrui via
a) Videri potes praeter alios Pauli an . I ElectrIcitp,
126쪽
enim megnet Iea ab electrica scintilla communieata ι ab alia destruitur , si primae illi fuerit aequalis, de
opposita directione seratur ; quin immo experiment eomperit Dalibata, illud acus extremum , per quod scintilla electrica ingreditur, septentrionem respice. re, ad austrum vero illud converti , per quod egreditur . Corpora tandem a vi electrica fundi, in vapores resolvi, in vitrum, in cineres redigi, pro v ria nimirum eorum natura, textura , & indole , iidemmet, & plures alii Phy fiet experimentis compererunt. Scintillae igitur electricae , & fulminis effectus sunt prorsus iidem, eo solum interveniente disse crimine , quod superius tradidimus: seeundum igitur notissimam philosophandi regulam una eademque est omnium causa , & natura. 233. Tertio. Nomentaria illa fulminis, & fulguris velocitas, cujus nullam hactenus mensuram habemusι cum illa convenit , quam in materia electrica obser vamus , & nulla etiam temporis mensura determin re possumus e neque alius est in natura motus , aut materia, qua fulminis velocitas explicari possit, amque produci, quam vis , & materia electri ea . Hate omnia eo magis confirmantur . quod fulmen sit minteria fluidissima, & verus peculiarisque ignis i motu lapidissimo delatus . Quis enim iam est , si xnde vulgus excipiamus, qui fulmineos lapides non irrideat a Tria autem illa in una materia electriea observan
sq. Guarto. Haec una sententia est . & materia qua mirabilia alioquin , atque terribilia fulminuta
phaenomena explicari tandem possint , atque intelligi , ut statim praecipua eapita evolvendo . eonficio-mus . uainto: Eadem tandem veritas conficitur ex ipsiset observationibus . I. Nulla supra hori Eontem formatur procellosa tempestas , nulla sulmina , aut fulgura eduntur, vel sonant tonitrua dummodo princellosae nubes cum eo Ioco , ubi extensa sunt fila ι medio aliquo nubis ramo communicentur 3, quin fila ipsa eodemmet temporis momento , quo fulgura coruscant, peculiaria electricitatis indicia edant, aut
aliqua in ipsismet electrieis indieiis diversitas, & dinerimen observetur et lieet & proeellosae nubis codipus, 3c sulfuris locus sint a filis metallicis remotis
127쪽
ass. II. Nubes autem illae, quae cum procella nullo modo communicant , sed in atmosp era innatane ab at iis nubibus se palatae, licet iupra fila ipsa immineant , nulla multoties electricitatis indicia in fili; monstrant : contra vero accidit , simul ac nubes ip secum procella communicent , fiantque tempestatum rami: tum enim continua semper est in filis electra
li I. Huiusmodi electrica indicta , hoc est , scintilistae , pennicilli, re ana eo vividi Ora , frequentiora , mi sisque micant in , ct intensa in filis metat icis eduntur, quo fulmina , sulgura , tonitrua intensiora etiam, majora & frequentiora sunt . quo fi is i piis propius edantur . & quo humilius extentae fuerint nubes .a16. IV. Cum fulgur scitu illa te aliqua semper immutatio, seu perturbatio in stanis electricis a filo m set allico editis animadvertitur . Hujusmodi percuiba t.ones multiplici ratione, & varietate accidunt ; non numquam magis intenditur, aut i emittitur pennici linius , se intit a, stellisa ; quin situm , dc Ordinem mutent , hoc est , quin elebim citas filorum speciem mutet, a positiva scilicet in negativam, aut vicissim . Λliquando repente micat pennicillus , ubi antea videbatur stella , aut vice versa , atque electricitas speciem mutat. Illud tamen fere semper Observatur, dictas electricitatis perturoationes este momen rarias ,& transacto fulgure, ad prilii num statum redire. At que haec quidem luculentissimis experimentis observavit Frankblin, Beccaria , alii a). Cum alter tam veritatem primus conjecerit , atque adstruxerit Fra Uin , omnesque Europae physicos ad rem experimentis tentandam invitaverit , modumque iniimui proposcierit, quo institui possent experimenta ; Cum F, anUinr invitatui responderint philosophi , omniaque secundum illius praedittionem evenerint ; brevis totius rei expositio physica est ejuldem veritatis demonstratio . Franklin igitur haec conjecerat, & asseruerat, nubes esse electricas et ab Las tamquam naturalibus eonducto cibus in aere pendulis , ct ab omni corporu
128쪽
non electrico separatis , ii sua onii. ia electrica edi: ivlmina aliud non ene , quam iam tilias ejectiacas ab iis
evibratas : si supra se meam idcirco virgam a corporibus non electricis separatam procellosa nubes transeat , aut incumbat Virgam ejulmoui tore naturia
liter electrificandam , scintillasque electricas ab illa edendas: quod cum deprehendatur , nullum de reliquis superet e dubium. 237. Rem primus tentavit d' Alibata anno arsi. Maliaci Mari la-ville in magna quadam planitie
terreum cylindrum unius pollicis diametri Ao pedes longum , recta ad hori Zontem ita erexit , ut ex interiori parte corporibus electricis insisteret . virgam erigendi . dc experimentum inliit uenai modum , totiusque rei descriptio irem videas in adito lationibus ad paginae Calcem adjunctis. Summa est , die Io. Μ ait anno IT 32. horis 2. 2O post meridiem , dum procellota nubes planitiei , & virgae incumbens in pluviam,& grandinem solveretur, tonitruaque, di fulgura insimul ederet , ejus ecclesiae praeses una cum aliis a
relata virga , tamquam a conductore admodum electrificato , electri eas scintillas , ilia in digito tangentes eliciebant . Pluta alia videnda sunt in tractatu de electricitate tradita.
Pour decidet si les nu ages qui contiennent lasoudre , sont' electris es ou non , j' at imagine , dit
M. Franklin , de propos er lane experierace 'a tenter en in lieu convenable a cet esset. Sur te sommet d 'une haut e t Our , ou d' un clocher, placea une es petie de Suerite, asseZ grande potire Onteni r uri homme & uri tabouret electraque . Du milieu dia tabo uret eleve Eune verge de fer . qui passe en se couibant hors dela porte , ct de la te releve perpendiculam ment ala haut eur de Σo Ou 3o pleds, & se termine en une proin te fori algue . Si te tabo uret electrique est pro pre, & sec . un hom me qui y sera place, lorsque desnuages electris es Y pasieroni un peti bas , peut et se
129쪽
L' appareit te plus simple & le pliis commode quet' on puisse dresser, est cel uicy. Cholsisseet une chambre qui sinit au dernier et age de la maison , & quin' ait
130쪽
118. Nihil est , quo melius Physea alicujus n/turalis effectus causa probetur, atque essica eius demonstretur, quam si omnes phaenomeni circumst 3ntiasse-
undum datae causis indolem , & notas proprietates, ytque naturae leges nitide explicentur , hique ἡeducantur . Ita se rem habere in casu nostro , faei Ie mo- ο eonficiemuρ , universam fulminum theoriam eX observationibu' , experimentis , ct d tis notissimis gradatim evolvendo. I. Nostrum telluris stobum esse ν assissimum pIectricae materiae promptuarium , in quo ipsa sese re