장음표시 사용
161쪽
animas oeeulta Numinis providentia illic commorantes reputat, & religioso quodam refugit terrore . Eo-Tum n*tura , & materia multiplex este potest. Vel enim est eademmet, quae fulminibus communis habe
tur , ut hactenus explic vimus ; vel uliginosi aliqui halitus & spiritus subtiles ex diversis eorpori Eus uliginosis erumpentes , sursum elevati, secum ipsis permmisti , & naturalis sermentationis beneficio lucidum ,
ct luminosum , nun tamen ardentem , phosphorum componentes ; qui tamdiu lueent , quamdiu subtilis materia non dissipetur, & evanescat. Eorum motus ab aere commot0 provenit . Hominem progredie tem anterior aer refugit , seu potius repellitur, sequitur posterior, in locum scilieet ab homine desertum succesturus, eum igitur motum habebunt exhalationes, aut phosphori in praedicto aere innatantes. Apparent vero plerumque in sepulcretis quia dum numerosa illa , pinguia & oleosa cadavera humana putrescunt ἔ Omnis illorum materia , si ossa, & c put mortuum excipias, pinguedo , spiritus subtiles , salia , partes oleosse surtum supra terram erumpunt. tque supra eaemeteria armospheram quamdam , seu subtilem nubem perenniter sormant, quam nos etiam respiramus , dum illic commoramur.3I8. Ignes ergo fatui sunt de specie , & natura phosphoron ; illorum m teria , neque ardet , neque calida deprehenditur, & nihil aliud est , quam partes viscosae , & oleolas putrescentium animalium , aut aliorum corporum , quae calore solari elevatae , & frigore deinde addensatae perinde lucent , atquσpiscium putrescentium squamae , & nonnumquam etiam aliquae quorumdam cadaverum partes. Radii iris itur , & calor solaris in hisce phosphoris producentis terrestris ignis munus agit, accedente etiam materia electrica , quam in his ignibus, & similibus metheoris magnam habere partem facile crediderim. 339. Hujusmodi ignes non tantum lucere sed calore etiam minime innoxio ardere, inde conssae, quod si in aptam materiam incurrant. aut illi adhaereant: incendium non semel produxerint. Sunt 3c alii imes quo lambentes appellant; propterea quod animalium cutem , capillos, caput, frontem lambere videantur; accenduntur enim aliquando, & apparent elata animalium capillos , frontem &e. atque ex uliginosis
162쪽
soribus erumpit, efformantur . Si enim animantia a-iqua chlidis admodum , & uliginosis alimentis aliquando nutriantur; plurimas ex se ejusdem naturae exhalatione 3 dc spiritus emittere necesse est, qu in flammam innoxiam accendi facile possunt . Lambentem ignem produces, si selem contra pilorum ime linationem per aliquod tempus arida manu se iee robvium , & communem electricismi excitandi in
3ao. Alia tandem sunt metheora , seu aeeensi ignes, superius jam indieati. qui ingruentibus, augescenti hus , aut remittentibus procellis in malorum, & antennarum egi remitatibus, ad vela, aut ehordas ali quando apparoni. Si gemini videantur, Castor, & Pol lux dicuntur , retento nomine hisce phaenomenia ab antiquitate inditor re faustae navigationis existiman, itur omen . Quod si unus dumtaxat appareat ignis et Helenam veteres, antelmum , corrumo sancti Erasin mi nomine, recentiores nautae christiani nuncupant: eodemque nomine geminos etiam appellant ignes . Persuasum scilicet iis hominibus est, sanielmum, seu Sa Ermum, hoc est, S. Erasmum navigantes, qu mm est advocatus , larvata forma invisere. Sed ele uti ea haec phaenomena iam supra explicavimus.
Seu PF nomeni descriptio , ct historica adnatasio.
3 et r. Lux septentrionalis , seu hoνizontalis, quam alio nomine, ob quamdam phaenomeni eum vera aurora similitudinem , auroram borealem nuncupant, est nubes quaedam rara , pellucida , ct luminosa , quae noctu . silente luna in caelo apparet, potissimum tamen in regionibus Septentrionalibus . 31x. Exactiorem definitionem ex danda statim reii prius , omniumque ejus phaenomenon descriptione
habebis . Quod prope horimnum saepe/ ohsex ς tur ,
163쪽
& in regionibus borealibus sat tere quotidianum phaenomenon , borealis , & horizontalis nuncupata est . Hujusmodi lucem septentrionalem , plurimis iam a saeculis notam , crebrius hac nostra tempestate , quam antiquis temporibus obtervamus ;vel id a majori phaenomeni crebritate proveniat, vel ab observatorum diligentia . Annis a Christo nato 384. 8s. 86. 87. 99x 993. I 62 I. I7o7. id metheo ron
vllum elle conitat . Λb anno III 6 ad I 726. nova quotannis apparuit aurora: longe crebrius ab eo tempore rem spectamus . In Laponia & aliis regionibus prope polum arcticum, omnibus fere hyemalibus noctibus lueem illam borealem observavit Le Monter . Fuisse illam antiquis notam, quantumvis ab iis philosophis potarium regionum ignaris alia nomina rei
eidem imponerentur , ex Aristotele saὶ , Plinis bὶ ,
Seneca e) constat: ut jam attigimus in superioribus. Quae illi columnam , trabem , Oramidem dce. nunc u parunt metheora , aliud ab auroris borealibus rion fuisse, nos modo docent ipsa phaenomena. Hae se ilicet omnes in luce septentrionali spectantur Iumitiosae figurae ; licet aurorae boreales magnam inter se diversitatem , quoad magnitudinem , figuram , lucem,
durationem, re phaenomena caetera e praecipua capita, quae aut Omnibus lunt communia, aut in splendidioribus observantur, sunt sequentia. In regionibus septentrionalibus noctu saepe luminosa illa nubes ex boreali plerumque plaga apparet: inter boream saepe & ortum , aut occalum per plures, pauciores Ue gradus: e s. ad Ioo. horizontalis ejus longitudo quandoque extenditur, adhaeret saepe horitonti r ab illo nonnumquam est disjuncta . Ad diversas supra
horigontem altitudines diversae pertingunt nubes: ultra qO. gradus saepius non elevantur. Superior, insemriorque nubis limbus sunt quandoque horigonti paralleli , nonnumquam etiam flectuntur in arcus.
323. Nubes plerumque est alba . & lucida; aliis saepe splendet coloribus: qui saepe in alios mutantur, a -ιheor. lib. I. cap. q. b) Hs. nati lib. 2. cap. 16.
164쪽
iterumque apparent . integra multoties splendet nubes: pars aliquando est atra lueenti limbo , dc ei meumferentiis cireumdata: quae in lucidhm, laepe ite- .
324. Ex nubis corpore ; atrum illud aut lumin sum existat, per superiorεm ejus limbum leopiosi luminis jactus e diversis partibus effluutis aut disploduntur Huiusmodi jactus continui saepe sunt luminis torrentes, ac si a luminoso fonte sulgentes aquae iactus prosilirente alii sunt interrupti, & veluti sessivi radii, seu displosa lumina , alii post alios eructantur. Eos luminis iactus vividissima luce, dc per-nieissimo motu a communi fomite exilire , & su 'sum deferri, perinde ac fulsens liquor ex fonte impetu vehementissimo eκiliret, recedendo tamen paulatim rarescere, languescere , dilatari , HS tandem extingui, communis est observatio . Videas etiam a. liquando radiorum de perennium iactuum loeo, ex diversis atrae , aut luminosae nubis partibus, veluti ex foraminibus luminosam columnam continuam paulatim assurgere, & veluti e vagina aseendendo explicari e quae duo interdum 3. aut ε. horae minuta durant , dc tueundum observatori exhibent spectae u
Σ333. Plures nonnumquam videntur coli mnae, aliae quidem ad horirontem perpendiculares, obliquae aliae: aliquae etiam inflectuntur an a reum . Nonnullae vim dentur a nube penitus separatae dc in puto aere pendulae . Non una est earum longitudo: q. aliqua do aut s. gi adus extenduntur . Videntur interdum nonnullae a nube veluti displodia earumque aliae magna adeo velocitate evibrantur , ut ad observatoris Lenith pertingant , Ae quandoque etiam transgrediantur . In luminosis huiusmodi columnis lucem albam . rubescentem , Ac sanguineam diversis in loeis distinguimus: quos quidem colores ita aliquando mutant, ut iridem referant . In eumdem saepe locum undique confluunt et in eo autem , dum tibi mutuo
effluentes occurrunt, permiscentur .ec confunduntur, spissiorem efformant nubem , quae vehementius, quam antea incenditur , clarius lueet, lumineque viridi , caeruleo , purpureo splendet. - .
Haec eadem columnarum mixtura , relato splendo-
165쪽
re edito, clara nubes superesse apparet, matumqu suum versus austrum prosequitur. 16. Adeo rara est aurorae horealis materia , ista nubes mirabilia haec & jucunda phaenomena edens , ut per columnas lunai nos as , per nubis ipsius limbum imo & aliquando trans atram etiam nubem stellas primae, & secundae magnitudinis aspieiamus. Observatum aliquando , eam lucentem materiam fuisse e nube rapidissima evibratam , quae neque seκtat magnitudinis stellas oecultaret, dc dum proveheretur , alterne extingueretur, & accenderetur et quod quidem postremum ad explicandam auroram borealem Lon dini observatam, dc statim referendam nos manudu
327. post phaenomenii extinctionem apparet caelum raris nWbibus hae illac obductum. Multoties etiam , quin ullae appareant columnae , nubes tantum lucida prope horiaontem videturr in qua multiplex splendo ris, magni x adinis , colorum , durationis observatur
Habes praecipua aurorae boreatis phaenomena , & de scriptionem, ex accuratioribus rei ipsius obser atoribus Mairan , Halle' , Le Monter, Mufcbenbνoe . ta potissimum vero a Christophoro Moer, qui identidem
haee observavit in Russia: bὶ . Antequam aliquid de
illius causa , di natura statuamus, nonnulla sunt animadvertenda : Primo e Hujusmodi auroras septentrionales esse inter se magnitudine, figura , colore, duratione , de mille aliis effectibus diversissimas. Aliae enim statim sub prima noctis crepuscula , nocte iam cadentel aliae apparent a Sunt quae totam fere noctem teneant, dum alias paucis tantum horis, vel brevi ri adhuc tempore spectantur. Secundo e Sunt etiam lumine admodum dissimiles : aliae scilicet a Moram Plane reierunt , unde illis nomen inditum: Clarius
etiam nonnunquam fulgent aliae e clariorem lunae luis cem interdum imitantur , . ita ut noctu , dum luna
silet , ad hujusmodii phaenomeni claritatem homine se mutuo discernant , epistolas legere , di civit ut Isaedifieia distinguere valeant.
166쪽
32θ Terito: In regionibus australibus nunquam ha 1usmodi phaenomenon observatum legi. In regionibus etiam Europae ad meridiem jacentibus, puta , HVpa'
nra, Datia , GraecIa raro, aut fere nunquam adspici tur . Ex adverso , quo magis ad septentrionern ac ceditur, eo irequentiores sunt aurorae. Bene multas
Gallia , plures Britannia , & Germania , plurimas Suecta, Nor vesta: frequentissimas, & fere quotidianas Laponta , Llania , dc regiones polo arctico adiacentes vident. Guarto: Fuissetiam aliquando , ut nujusmodi phaenomenon fulgentissime lucens , celeriter praeterveheretur , multiplices sciope torum explos Iones reterens, jactibusque aliquando in diversas partes emissis praeliantem in caelo armatam phalangem prae r rei credendum est, observatoris phantasiam nori nihil oculus, & ideam adjuvalle. 329. Eas igitur aereas pugnas de commissa in caelo praelia, quae passm in antiquis historicis legimus, i iidem auroras Boreales fuis e concludimus. Ea enim, quas modo in sapientiori saeculo placide, & laeti spe-Et amas , rudioribus parentum nostrorum temporibus , ira quibus pene jacebat physica , terrorem incutiebant,q ciali lci licet impendentium calamitatum praenuntia,N arati numinis signum . Hujusce naturae borealemata roram nuperrime , anno scilicet III 8. Londini , &im pluribus aliis Angliae locis plurimi, Observarunt; I9. Martii , octo a meridie elapsis horis , Londininoκ tamquam dies e larissima per aliquot temporis minuta secunda resplenduit: Phaenomenon celerrime per aerem decurrebat, a tellure quidem adeo eleva-
tum , ut a ducentis leucis videri posse iudicaretur . In rapidissimo transcursu eum edebat strepitum , qui alternas scio petorum turmarum peditum explosiones referret, ain. 3 3O. Nubes, seu materia haec luminosa aurora' b rea lis non perinde consideranda est atque ignis flaminmai: alioquin enim brevissime dissiparetur , aliaque
ederet phaenomena , quae nequaquam obtervamus.
Aurorae horeales licet ut plurimum eκ Septentrione
167쪽
appareant ,' aliquando fit ut ex meridie , & verius alias caeli plagas conspieiantur e vel quia phaenomeria materia eo a ventis desertur, vel quia nubes a parte septentrionali adspicitur . Id nominatim in Sue-eia observabat te Mon ier: quo teste toto illo regno dum hyems est, continua sere est aurora borealis ,
versusque omnes partes apparet. Ux. Post datam h euiqus naturalem phaenomenIhi floriam , Litterariae etiam , seu philosophicae historiae pars attingenda est γ' nosterque tandem 1ensus exponendus. Quid rei sunt , quove pacto eduntur.&.explicantur aurorae borealis phaenomena ' Lucem hane septentrionalem haletibus referre , quorum per arcti eum mare infinita fere est multitudo, quae alis quorum fuit opinio , vix est relatu dignum . Fuere, qui ex radiis solaribus a glaciali oceano in at mol-uhaeram reflexis rem derivarent balbutientis phyla eae idioma, & aliquid dicendi de re ignota prurItus. a11. Hallejus materiam magneticam ab uno ad alium telluris polum permeantem , & e septentriona-Ii potissimum polo exundantem aurorae boreal Is causam , materiam , & fomitem statuit. Haltoo ex parte subscripsit Regnauit ta)- At dato etiam eius m teriae vortice, nullus hactenus in magnetis mater:avim agnovit phaenomen a borealis.aurorae edendi. Uno verbo dicam, neque illius caussae existentia , neque virtus, neque modus constat.
223. Mairan auroram borealem derivat ex lumine Eoataeali , seu atmosphaera solari, quam in Astron mia physica exposuimus: eam enim Et mosphaeram , quae ex observationibus cassini ad Ioci.& amplius eκ- porrigitur gradus, ad terreti rem nonnumquam alm sphaeram pertingere statuit, & secundum aliquam sui partem cum illa commisceri. Neque etiam terrestremat mosphaeram ad paucas tantum leueas , ut omnes
fere physii ei, & mathematici , sed ad am, , 3oo. α
amplius extendit . sententia a P. BOI Ovicb etiam probata r cujus iudicio ad 7 . , aut 8 . milliaria protenditur atmosphaera. Μairant igitur sensu lumis nota solis atmosphaera in terrestres vapores incidens
168쪽
mirabilium phaenomenorum, quae observavimus, ph
sirca est causia. 334. Verum nullum est satis firmum argumentum. aut experientia , en qua inferatur terrestris atmosephaerae ad dictam modo altitudinem extensio a qui Rimo ultra FO. milliaria praeter propter nullus serme hujus temporis physicus crati os vapores elevari contendit . a. incertum plane est & probabiliter falsum, lucem Zodiacalem ad telluris usque atmosphae ram pertingere. 3. Eo tamen dato, nulla esset ratio, cur frequentes ad pol iam , rarissimae , vel nullae ad Zonam torridam aurorae boreales apparerent ι cum in omnes eas regiones lumen Eodiaeale pariter incur reret et majorque sit ad torridam , quam ad polum vaporum copia . Incurrit quidem , inquill Μ ran , in zonam torridam atmosphaera solis I sed a vi centrifuga ad polos semper repulia , ubi vis illa existit mi- Dor . in iis tantum consistit , & relata edit phaen
33s. Repono tamen 1 visne i Ila major centrisut 1
storiae torridae nubes ad polos protrudit / Immensa pe- me nubium massa , illic semper sormatur , addensatur. vis centrifuga per tangentes in plano circulorum mora ducit unde igitur in latera elabitur lumen Eois dia caleὸ Hyberno tantum tempore vis illa centrisu na agit; aestate quiescit ' Hoc tempore , postquamaelectri ea experimenta innotuerunt in igne etiam electrico borealis aurorae, omniumque ejus phaenomen xum caussa animadversa est.
336. Aurora borealis supra nubes aliquando , sed tamen intra atmosphaeram existit. Eiusmodi phaenomenon nubes interdum ab spe' eorum oculis subducunt , dc occultant supra nubes igitur existit. Neque tamen id de omni boreali au- ora intelligendum ι eum δε earum , Ac nubium vacia dc inconstans sit altitudo. Id unum adnotabo a Torae borealis , seu nubis phaenomena ilia edentis al-gitudinem definiri vix poster ad id enim neeesse e sis et . ut duo observatores ex dissitis inter se locis ad idem lucentis phaepomeni punctum collinearent, θε
169쪽
angulos elevationis ejusdem puncti exacte metireno
. 337. Seeunda pars: una eademque aurora horealis e paueis tantummodo Ioeis parum a se distantibus observatur v. gr. quae Londini apparet, e Gallia , Belgio, aut Scotia non videtur; at si supra at mosphaeram existeret, ex toto pene hemisphaerio deprehenderetur , ut est reliquis caelestibus phaenomenis eommune . Secando: Λurora borealis nullum diurnum revolutionis motum habet, qui integrae celesti sphaerae , corporibusque s upra terram existentibus convenit; sed in eodem semper loco haeret, vel tantummodo habet motum , qnem in nubibus observamus ;modo stilicet a septentrione ad austrum , & vicissim
modo ab oce idente ad orientem. Tertio : Infra n bes etiam auroram borealem nonnumquam apparere observavit Maracius.
338. Aliqua tamen iam fuit, inquies , aurora borealis ex Europae locis inter se remotissimis observata , quales sunt Ulyisippo, & oppositus Europae angulus ad Siberiam lacens: qui autem fieri potest, ut phaenomenum, seu nubes Ulymponi intra atmosphaeram ineumbens e Siberiae confinio adspiciatur , mille& amplius leucas ab Ulympone remoto Reso. Duplex illa fuit aurora borealis, inter se remotissimae,& remotissimis etiam locis, unde sunt observatae , seorsim incumbentes. Aliud Ulympone , aliud prope Siberiam visum fuit phaenomenum . Enim vero si una eademque suisset luminosa nubes e remotissimis illis locis visas e tota Europa inter duos illos fines sita , ex Asia , & Africa deprehenderetur quo nihil est
magis salsum. Sed neque etiam conveniunt tempo-r1 : Ulympo & confinia Siberiae 8. aut 9. . hora rum discrimine differunt inter se eum nox est in
prima, dies jam plerumque est in secunda regione.
339. Materia aurorae borealis Dnt iidemmet mapγres , halitus , ignis, qui nubes , ετ atmosphaeram com
ponunt , caeteraque e nι metheora. Neque enim intra atmosphaeram nostram aliae a. gnoscuntur , aut existere admittuntur materiae . De.
inde per ejusinodi substantiarum mixtionem, agita
170쪽
llionem . vires fieri explicarique possunt mirabilia alioquin hujus metheori phoenomena. Tandem borea Iem auroram saepe in nubes verti, nubes vicissim in lucem illam transmutari identidem observarunt EM
3 o. Non una esse videtur aurorae borealis cujustumque , seu phaenomeni eo nomine donati materia, caussa, modus et in aliquas phosphori spiritus magnam panem in fuere videntur : aliae a multiplicis generis baetitibus intra nubes fermentatis , o inflammatis proveniunt ἔin omnes tamen generatim insuit, potissimaque illarum pbaenomena edit materia electrica . Primo quidem extra dubium est, plurimas , easque perfectissimas esse in aere & intra nubes spirituum fermentationes: est autem aliunde emtum , fermeneationibus materiam inealeseere , inflammari, arde Te , vividam lucem emittere, phosphorosque aliquando esset , qui diu lucentes serventur, quin tamens ammam eoncipiant. Ea sunt praeterea aurorae bo Tealis phaenomena, ut alia nonnisi a materia inflammata , & lucente, aliqua vero a materia lucida, non stamen ardente provenire possint, ab ea vero sponte velut descendant , & recte explicentur. Ir. Plurimas quidem auroras boreales in materia ammata consistentes extitisse, ex observationibus allatis patet. Hujusmodi fuit , quam Londini annos 718. visam supra retulimus, re quas annis Irio. meri se Martio & ar a. plurimi observaeunte Phaenomenis uidem in medio prope . horieontem corpus quod dam rotundum , & ardens deprehendebatur, ex quo, velut ex sornace , innumeri radii, sulgor , scintillae