장음표시 사용
171쪽
erumpebant , eireum positasque nubes miris plane m dii illust rabant a . . 342. Secundo: Interrupta illa & continuata veIuti selope torum explosio in aurora boreali Londinensi .& aliis observata, a subitaneis , alternis.& eonsequentibus materiae inflammationibus , quas in artificialibus , de festivis ignibus passim videmus, proveni re planum est. Quin imo eademmet materia pluries inflammari, & condensari iterum potest , ae proinde pluries etiam detonare. Tertior Lucentis aurorae fulgor, & splendor, neque sine flamma, dc accenso lumine explicari potest , ne que alteri, & externae causae attribui. 343. Iuarto: Plurima item aurorae placidissime per diuturnum tempus lucent, eaque exhibent phaenom na , quae ab luminosis phosphoris provenire solent ,
aut posIunt . Quidni igitur in phosphoro luminoso hujul modi auroras consistere affirmabimus nutato: Si phosphorum animalem, in spiritu viniressificato solutum , a quae in tenebris affundamus pspiritus lulphuris sese ab aliis materiis explicantes lumen per mediam aquam illico diffundunt , miris quae luminosis vibrationibus fulgura referentibys iuerandum exhibent spectaeulum . Phosphorum item Morini leniter concussum flammas edere iis omnino similes, quas in boreali aurofa observamus , certo constat bi: Igitur aurorae borealis phaenomena sis prorsus sunt analoga , easdemque habent causas . 344. Equidem in regionibus polo arctieo vieinis tantus aliquando est aurorae borealis splendor , dc vivida Iux . ut non solum stellas fixas, Sc planetas penitus obscuret sed neque a luna, neque a solis splendore extinguatur: Inibi etiam multoties a parte meridionali observantur aurorae , ut Maupertu 1 oeulatus
34F. Ultimam propositionis partem quod scilieet .gnis electricus sit generalis, 3c potissima hujusce m theori caussa , luculenter ostendunt ipsamet vaporis a) Vide comment. Acad. Bononien' D. . p. MO. tbὶ Lbeu PDA. to. 2. Di p. a. n. 16. .
172쪽
electrici indoles, Ac proprietates , suis a nobis in Io
Co eXpositae , atque magna analogia inter vis electricae artificialis, fulminum , fulgurum , aut rae borea lis, caeterorumque metheo ron lucentium phaenomena intercedens. Qui haec omnia, eorumque effectus, rationem , indolem attente perpendat, & sedulo meditetur ; de propositionis veritate non dubitabit. Fulmina enimvero, fulgura, tonitrus, caeteraque omnia luminosa atmospherae metheora, Stellas, Cadentes , Ca-
florem, Pollucem , di plura id genus alia puram pu
tamque esse materiam electricam , hactenus demonstra vinuis . Iam vero in aurora boreali omnia illa metheora lucida deprehenduntur e imo postremum hoe metheo ron aliud es Ie non videtur, quam ceterorum in una eademque nube & nocte formatio, atque complexio. Aurorae scilicet borealis nubes fulgurat. fulminat , tonat ,' radiorum explosionem , hoc est , sellas cadentes, columnas, trabes, pyramides luminosas suspicimus e flammas nonnumquam eodem in
loco diuturno tempore micantes, hoc est , Castorem, Pollucem , Helenam observamus: si ergo singula haeca vapore igneque electrico provenire statuimus; ab eadem etiam causa , cum in peculiari aurorae borealis phaenomeno simul eduntur, provenire opus est. 346. Uno verbo, nihil in aurora boreali observamus vaporis electrici genio, viribus, notisque aliunde proprietatibus non conforme e nullam praeterea causam agnoscimus a vapore electrico distinctam , eui illa phaenomena possint referri r eum ergo electricitas procul dubio in terra, atque in atmosphaera, & nu bibus existat amplissima ; causam habemus certam adi sussicientem , a qua una effectum deducere possimus. Qui dicta de terrae motuum , fulminum, alio rumque metheoron natura , & lectiones etiam de electricitate legat ; ulteriori expositione non indiget . 3 7. Nonnullae opponi possunt explicandae modo difficultates. I. Falsum videtur, & impossibile, mR Snum adeo cael i spatium , per quod aurora borealis extenditur , incendi, & occupari a flamma . Rela. Cum praecipuam , generalemque phaenomeni causam vaporem electricum esse dicamus , hie autem universo telluris globo , atque per totam armos
phaeram sit semper diffusus; nil mirum est , si mul-
173쪽
toties illa in aere & nubibus spectacula edit , quae
sunt laetemet indoli, & viribus consormia. 348. Nihil etiam conficit argumentum contra alias phaenomeni caussas in propositione affertas. Infinita vaporum , dc nubium vis amplissimos caeli tractus saeripissime obducit; quid igitur miremur , si per aequalia atmosphaerae spatia diffundantur aliquando exha- Iationes , dc subtiles spiritus edendi lucem , flammam
aliaque phaene mena capaces Deinde inflammata materia in nubis tantum eentro multoties existite indeisque quasi ex lucis & splendoris fomite , emittit cir- eumquaque suismem, nubes illuminat, mediaque i minis reflexione, refractione, dc projectione relatum edit spectaculum. 2 s. II. Plurimae sunt aurorae boreales , quartam splendor dilutus, de lux parum vivida a flamma prinvenire non posse videtur: In fulgentissimis etiam au- Toris plurimae sunt partes, quarum lux , dc splendoris non est, qualem fore opus esset, si ab inflammata materia proveniret . Resp. Eas partes nubium minus lucentes , vel radiis, de lumine tantummodo reflexis , dc a phaenomrni centro , & fomite derivatis splendere: vel ejus esse raritatis, de tenuitatis, ut quantumvis accensae , dc inflammatae non nisi dilutam emittant lueem , dc splendorem . Notum est , flammam esse diversis modis vividam, de luminosam pro raritate, tenuitate , 8c subtilitate materiae, seu pabuli inflammati. Novimus praeterea scintillas , seu
potius pennieillos, ac torrentes electricos luminosos non eumdem omnes colorem habere: sed plurimum in hujusmodi colores influere eorum corporum Parti culas , e quibus torrens electricus effluit. Mirum igitur non est, si in auroris etiam borealibus alii & alii sint colores . colorum splendorisque gradus pro varia nubium vaporumque natura , qui sunt ei uidem materiae conductores . Quin imo tota illa vivacitatis linminum , Calorumque varietas altera est assertarum eaussarum confirmatio.
3so. III. Μateria borealis aurorae, eum intra nubes, dc atmosphaeram existat , sintque subtilissimi quidam spiritus, est admodum rara, & faeilli medris paretur, si flammam eonciperet: Esse igitur non potest diuturnae fammae. Ec ignis per plurimas hora ν continuati pabulum . Aurorae igitur, quae per longum tem-
174쪽
pus durent, in materia inflammata non tonsistunt. Resp. Argumentum nihil diffleuitatis habet contra vaporis electrici actionem ; cum aliunde ab experien tia habeamus, eum ignem esse in nubibus , totaque atmosphaera copiosissimum, ad aequilibrium , aequa lemque sui diffusionem semper adniti: multoties ta men id aequilibritim rumpi, ignem eolligi; collectum autem scintillare , explodi, splendere , easque figinras assumere , quas ejusdem ignis conductores , seu corpora illum servantia, & deferentia habeant. Ad di praeterea potest , si ad peculiares etiam, & minus praecipuas rei causas deseendere velimus , plurimas ex hisce auroris, quae per longum tempus ὀ urant , in materia phosphori lucente quidem , sed non in flammata , aut accensa eonsistere. Huiusmodi phosephori per longum tempus durant, & splendent, ut est omnibus notum. Secundor Fieri potest , rit phae nomeni centrum, & quasi ignis semes tenaei materia tonstet, quae per diuturnum tempus ardeat , & ma gnum caeli tractum illustret , in nubibusque multiplici figura donatis, & vento hue illuc translatis ap
parentes jaculationes exhibeat.
33 I. Tertio: Materia rara , ct tenuis brevi dissipa
tuν , cum in terra inflammatur; quis ab igne rare facta , & a circumstante, atque ambienti aere pressa sursum attollitur, & dissipatur. In subismi aeris re tione suspensa , & inflammata ardere diu potest Ira rissimus enim qui illi e existit aer , leviter tantum premit , materiam sursum ulterius non elevat , aut dissipat, fierique proinde poterit eontinuum diuturni ignis pabul rim. 312. IV. Si aurorae borealis materia sunt halitus , & spiritus e terrenis corporibus elevati ; cur in re gionibus meridionalibus nulla , aut ferme nullae ap parent aurorae boreales ; licet copiosa illie spirituum,& exhalationum vis a corporibus elevetur plurimae vero in septentrionalibus locis, ubi prae minori solis calore pauciores e terra halitus , & spiritus in at-m sphaeram conscendunt i Resp. Perinde hane difficultatem solves , ae simile in superioribus explicavimus argumentum circa sulmina, fulgura, & alia huiusmodi metheora. Sunt regiones quibus fere quoti
die fuit, tonat, sulfurat caelum: jd enim vero vi stur in pluribus Americae provinciis r in aliis sunt
175쪽
illa penitus ignota , ut in Peruanis littoralibus, Is gypto, Libia : aliae statis tantum temporibus, magno tamen inter se discrimine , relatos effectus , aut phae nomen a patiuntur , fruuntur . vident et ejusmodi est Europa, Ac Asia. Diversa corpora in diversis regi nibus existunt : ex diversis corporibus diversi halitus . Loci cujuscumque atmosphaera ejus est naturae , qua sunt ejusdem regionis substantiae . Ad generale hoc doctrinae caput, luculenter in superi xibus explicatum , quo tota diluitur difficultas , adde etiam ad meridiem ob majorem solis calorem , facilius , breviusque resolvi , in terram labi halitus , aurorae borealis materiam . Adducta praeterea difficultas eadem responsione solvitur , qua , suis quasque locis, has etiam solvimus quaestiones t cur aurum , argentum, caetera metalla, adamantes &c. in paucis solummodo terrae locis inveniuntur, & eXcavantur Cur in quibusdam tantum locis quorumdam aliorum corporum species existunt ρ Quod vero de terra dicimus , de aqua, & aere pariter verum est.
De Metheoris aqueis, nubibui, rore, pruina , ct aliis . Circa nubium, nebularum, roris, aurae sero tinae , & pruinae naturam , elevationem , dc forma tionem , caulas, & effectus plurima sunt scita digna, ct jucunda. Quid hujusmodi nominibus significetur ,
nemo non intelligit; omnia etiam isthae e esse terrenorum corporum vapores rarefactos , sursum elevatos in aere plus minusve temporis sustentatos , &multiplici tandem forma in tellurem relabentes , Om nibus philosophis ratum est. Qua autem ratione haec fiant , jam partim exposuimus, & modo amplius eu-plieabimus .
3s Nubes sunt multi uti generis vapores , seu vaporum congeries, qui ab omnibus terrenis corporibus elinvati , ο per aerem bine inde A persi , in unum tandem locum coeunt, solaremque lucem intercipiunι. Di-
176쪽
diimus autem supra vapores, qui a fluidis corporibus ascendunt, in minutissimarum bullarum formam ab aeris particulis rare sectis ,& intra pelliculam aqueam contentis, & dilatatis, atque ab externo etiam aere premente conformari . Est igitur nubes immensa pene tenuissimarum aquae , Ac caeterorum fluidorum bullularum convelles sursum ab aere , ea lore , dc aliis eaussis supra propofitione is expositis elevst
ta , in aere pendula , & ab illius gravitate suste lata , a ventis hue illuc decurrentibus delata . Nubes igitur spectari recte debent, aut possunt, ut bul lae illae, seu copiosa sensibilium bullularum congeries, in quam aqua, aut reliqua eorpora fluida multipliciter, dc violenter agitata copiose spumescunt . Quemadmodum enim hullulae , seu spuma ex pellu
ei dis licet corporibus eonformata , opacitatem con
trahit, lucem ex se reflectit , colorem acquirit , dc supra fluidum semper innatat , neque fit sensibilis . dc maxime adspectabilis , nisi dum magna bullarum
copia in eundem locum adunantur, aliaeque adiis apponuntur , dc aecumulantur; pari modo, dc ratione nubes, velut coptosissima aquae spuma, ex innumeris de minutissimis bullulis consormata , Omnia, quae mo do diximus , phaenomena imitantur eg exhibent . Cum enim iniensibiles aquae guttulae , & bullae lucem ex se se reflectant licet plurimam etiam transmittant)ἰ aliquem in nube gigni colorem opus est , ut in i ctione de coloribus explicamus . Neque credendum est , vapores solum ad nubes efformandum a3unari tmultiplices praeterea exhalationes, quae ab omnibus, quotquot sunt , terrenis eorporibus erumpunt , in aerem ascendunt, de hac illac dispersae in nubes ag-
313. Distinctius haec evolvamus . Plurima in nubibus animadvertimus philosophi consideratione dignarresolutio corporum in vapores: hi elevantur per aemrem , dc sustentantur in atmosphaera : ad majorem . minoremve altitudinem subsistunt . Habes vero prima haec capita propositione I s. explicata . Vapores hae illac per atmosphaeram diffusi adunantur, dc coalescunt in nubes: unde haec formatio nubium λ Ad quamnam maximam altitudinem ascμndunt jam sormatae Quonamve pacto nubis cujuscumque elevationem dignoscemus In nubibus observantur diversi
177쪽
motus: opacitatem se se efformando acquirunt ἰ multiplex inter illas colorum varietas e dis parent tandem , aut in Lerram labentes, aut per atmosphaeram iterum dissipatae. Et baec quidem modo explicanda . Alia quae vel in nubibus apparent, ut Iris , halones, coronae , aut in quae solvuntur nubes, ut pluvia , grando , nix , ros , suo deinceps discutientur ordine . . 336. Quod ad altitudinem spectat, nubes aliae aliis a tiores, seu remotiores a terra ex legibus II rostatici . Quo enim rariores fuerint , & densior aeri eo altius elevantur, cum sint corpora in fluido natantia, & anuido sustentata : quo igitur pensilia illa corpora su Tint rariora , & leviora , vel fluidum sustentans
fuerit gravius ; magis a tellure removentur. Hi ne est, quod cadente pluvia ad terram propius desee dant, & consistant nubes, quam si serenum sit Caelum . In priori casu vapores nubium in aqueas guttas paulatim consormati sibi invicem pressius adhaerent , condensantur ,& graviores massulas Componunt: ad tellurem igitur propius accedere opus est. 337. Ex eadem ratione minus leves hyeme , quam aestate , & depressiores sunt nubes: ceteris tamen ν
xibus ; secunda enim hae statione major est ealor in 'atmosphaera: at crescente calore augetur etiam raritas , & proinde levitas , minuiturque pondus : Iongius igitur a tellure pendent nubes aestate, quam hyeme . Qu genam tamen est , quaeres , maxima nubium supra tellurem altitudo δ Nonnihil iam eo de argumento superius egimus. Iterum igitur atque ulterius
dleo , solvi difficillime posse ejusmodi quaestionem . Et primo quidem vix alia ratione inveniri potest datae nubis altitudo , quam si eodemmet tempore ad eamdem nubis partem duo observatores ex diversis in terra locis collineent , de elevationis angulum di- metiantur. Secundo: ejusdem nubis altitudinem esse pro diverso tempore variam, est indubium. 338. Tertio : Certum est . atmosphaeram longe amplius assurgere, & a terra diffundi , quam si e nubium
quarumcunque supra tellurem altitudo e sunt enim nubes vapores, seu corpuscula crassa , quae in crasso tantum aere sustinentur ἰ aer autem subtilior . atque
sustinendis nubibus impar longissime distenditur.3sy. Quarto : Summa nubium altitudo alia aliis probatur, & statuitur. Reeentiores, & aeeuratiores Phy-
178쪽
Physici ultra duas leucas nubes non elevant. Si P iro Muschembrcu fidem adhibemus ἰ nubes nunquam
transcendunt altitudinem 4 milliarium italicorum , seu unius leucae communis et eam enim altitudinem non excedunt altissimi terrae monte4 ά supra quorum fastigia aut numquam ascendunt nubes , ut a plurisbus observatoribus expertum dicitur sa) , qui cum multoties ad montium supradictorum c.quales sunt Picus in Canariis insulis , O0mpus in Graecia , & p tissimum Andes in Peruvia ) fastigium ascendissent;
nubes semper ad montium radices , aut declivia. supra culmina numquam viderunt a aut parum saltem elevantur supra eos montes . Id interim certum est ἡaliquas nubes ad unius milliarii distantiam , alias ad duo, ad tria, ad quatuor etiam existere. a6o. Vaporum in nubes adunatis , quod primo loco nobis proposuimus explicandum , electricitati potissimum ess tribuenda. Aliqua enim vero caussa est , qua ad se mutuo confluunt, & adunantur sparsi per aerem
vapores. Cum nulla sit atmosphaerae pars vaporibus non scatens, nubes vero saepe in aere nullae existant, ct cum, etiam dum caelum obducunt, nonnisi exiguum occupent atmosphaerae tractum; consequens inde est minimam immensae Vaporum massae partem ad se m tuo adunari ad conformandas nubea . Quare igiturn ora Omnes, non semper , sed aliqui tantum , & aliquando nubem conflant vapores In omnibus sere nubibus aliqua electricitatis signa animadvertuntur rharac e terra secum afferunt vapores , eamque subinde in atmosphaera ipsa acquirunt sermentationes ca lore , frictione. Citr ullam etiam electricitatem iminmensa vaporum, & exhalationum vis e terra ascendit . Quanta inae in vaporibus ..& formatis a va pore.nubibus consequitur pro temporum , locorum, corporum varietate electricitatis differentia λ36I. Saepe accidere opus est , ut copiosi vapores in quodam atmosphaerae tractu existentes electricitatis intensione , & natura differant inter se: ad vaporum igitur massam vehementiori electricitate praeditam
circumpositi vapores sensim trahi, addensari paulatim
179쪽
eim, sormari nubes, necessaria est, ejtismoal rerum status consequentia . Quod alii in alios effieiune vapores , a nubibus in nubes peragitur . Quod inter illos , inter has pariter 'ribservatur electrica-τum virium diserimen . Quotiescumque hic in atmos aera sit rerum status, pluribus , paucioribusve
nubibus obdueetur caelum. Fluunt saepe diuturna tempora , quibus Vapores in magno aliquo atmosphaerae tractu, nullam aut aequalem habent electricitatem , cum vero ex hoe saltem capite serenum existet cae- Ium a Aliae praeterea sunt nubes formandi caussae eventi in unum, eumdemque locum vaporum malsam adducentes e diversa vaporum gravitas . aut levitas: prima fiet ut superiores in insertorum locum desee dant, oppositum ex secunda. Caeterae omnes e ussae, quibus ascendunt. descendunt, ab unoquoque in alium iocum in aere seruntur vapores , quas superius de ventis, & vaporum elevatione disputando exposuimus, krmandatum nubium ratio sunt. 363. Earum motus inventos, in tractiones electriineas, in auctam imminutamve gravitatem , aut pondus secundum aequilibrii rationem , referendus est . Nnhium opaeitas, & figurarum, diversitas ab exposita hactenus illarum formatione facile intelligitur . Aspumescente liquore lucem intercipi , turbari peti eiditatem, obvium est experimentum . Ea vero est vaporum, nubiumque conditio. Penitior rei explic tio , totaque colorum in nubibus ratio , & varietas a lucis natura pendet suo loco examinanda . 364. Dis parent tandem nubes e quod erat ultimum explicandum caput. Dupliei potissimum modo id rei peragitur e vel in terram relabuntur , quae communissima est rei caussa , lapsuque ipso in rorem , ptu viam , grandinem , ni vem , vertuntur e de quibus erit statim sermo; vel dissipantur iterum per aerem . Secundus hic casus ventorum , aucti caloris, atque ra ritatis vaporum sunt plerumque essectus . Vapores Milo defert ventus , subtiliores reddit major calor , in majus spatium sursum dilatando elevat , lucemque iterum transmitti permittunt.
180쪽
36s. Nebulae eandemmes habent naturam , ac numbes , neque aliud stinι nis nubes deprelores, σ bώ-
Neque enim qui ex altissimis montibus , infra quorum summitates consistunt nubes , descendunt. cum medias ipsas nubes pertranseunt, aliud in iis deprehendunt , quam quae nos passim , & quotidie intra humiliores nebulas immersi, & iter agentes , in initiis observamus . Sunt igitur nebulae Immenta Vapo. Tum, dc exhalationum Vis , quae pro gravitate sua diuturno tempore prope terram in humiliori aere detinentur , & sustentantur. Diximus supra; & experientia ipsa demonstrat, nubes modo ascendere, modo destendere , pro varia aeris , & ipsarum nubium raritate r idem met ex iisdem causis , nebulis passimaeeidere , & ra et O , & cxperientia docet. 66. Hinc manifestum est , & nubem in nebulam , di vieissim nebulam in nubem quandoque , immo &saepissime mutari . Secundum frequentius accidit , quam primum cum enim nubes ad terram descendens eamque lambens , sit & dicatur nebula ; de vicissim nebula a terra sese attollens , & in aere pendula sit , dc dieatur nubes; si eae fiant in aere, aut vaporibus quoad gravitatem , 3c levitatem mutationes , ex quibus , vel nubes condensatur, quin solvaritur , vel nebula rarescat , quin dissipetur ; alia in . aliam , loco solummodo mutato , abire potest. 367. Frequentiores sunt nebulae in paludosis humilibus, de humidis locis , quam supra montes , sicca, de arenosa loca; illa enim plurimos ex se halitus, &va res emittunt , non item haec. Porro rubulae, de nubes iis qualitatibus sunt praeditaei, quae vaporum,
spiritus m/bullularum , quibus componuntur , sunt propriae. Nebulae plerumque sunt fructibus, de plantis noxiae , nubes autem ieeum terr s fertilitatem a se ferunt . Qui superiorem nubium , dc nebularum surperfietem eminus aspiciunt, jucundo spectaculo fruuntur: neque enim in planam , aut sphirricam superficiem fluidorum corporum instar consor mantur ; sed perinde , ac mare maxime procellosum , illae attolluntur , & montes emetunt, alibi in profundas valles Mont. Phil. Tom. U. Μ v -