장음표시 사용
341쪽
tur , seu potius ad illa aequaliter deseruntur , Ac
impel Iuntur: cum omnis actio corporum sit mutua et in his autem omnibus est actionum , de virium inaequalitas. Deinde si foliis aureis , aut qui leumquae levibus corporibus electrificatis alia admoveas etiam electrificata, minori tamen, aut majori virtute praedita , quam prima, ad sese mutuo semper trahuntur quaterimque tandem sit corporum species , quk observationibus abhibentur; sat igitur experimentis de monstrata est utraque propositionis pars .
3I3. Quam plurima ex hoc principio , & electricae
materiae proprietate phaenomena dedoeuntur . & ei fectuum explicatio. quos passim in Tebus electHeis observamus , & partim iam retulimus , partim vero deinceps asseremus: unum modo indieare, & deduc tu sufficiat , alia multa inferios prosecuturi Iterat illi aureorum foliorum , dc imaguncularum itus , re reditus atque promptissima , ac vivae issima motuum lusio a tubo ad patinam , ct visissim a patina. ad tu-bum, est necessaria illius principii consequentia . F lium Eureum non electricum patinas impolitum , retino electris eato admotum , ab illo vix ejus atmosphaeram ingreditur attrahitur , cum si virium inaequali ins et vix ad contactum pervenit , aequalem virium intensitatem , & atmosphaerae densitatem aequirit.: illico igitur repellitur ad patinam: semel ac patinam impingit, corpus nimirum communieati Eelectricum, & cum Terra communicans; vim totam, realimosphaeram amittit , quae ob vim diffutionis per
Telluris globum distribuitur , ut postea fusiux explicabitur: amissa electricitate , en vitium iterum ina' qualitatem e ad tubum igitur avolat solium mat riam accepturum , & denuo revolaturum . Atque hoc modo actionum . & virium aequalitas, inaequalitas , earumque vicissitudo ludicrum illud spectaeulum nobis exhibet. Qiuod si loco patinae metallicae corvus aliquod origine electritum substituas. cui aureum sinlium imponatur , & supra quod recidat e tum Vercipost primam repulsionem a tubo ad illum non revolat ; quia cum electricitatem acceptam non trans mittat, virium aequalitate servata , semper repelli
342쪽
tur di illud tamen digito eontinge , illieo ad tuburei revolat; quia vire, ab illo extraxissi r ad inaequalitatesm rediit . Si folium a tubo sursum in aerem repellatur; 7 aut 3 minuta suspensum detinetur, quihus elapsis in tubum labitur , ct attrahitur : quia eo in casa paullatim solummodo materiam electricatrici rerimposito aeri impuro , & natantibus in illo vaporibus communicat , atque ad inaequalitatem reducitiar . Plurima his similia inserius estponemus , atque eodem principio explicabimus ἐ
9. Vires repellentes eo sunν majores in cor ari4ui electrificatis , quo intensiores Iant electinitates astan equales ιHaee propositio non solum ea probato hactenus pri ei pio , sed , quod caput est ab ipsi sinet experimen tis deducitur. Materiae electricae particulae , cum uspraeditae sine, qua sese mutuo repellunt ; ad aequilibritim quoad densitatem . de raritatem secundum eorporum solum indolem distribuuntur: quo magis igit ne huiusmodi pateleutae fuerint accumulatae , atque eompressae , dc densae ι eo iniensior in iis erit vis repellens , atque diffusionis secundum ptopriam corpo tum elasticorum compressorum indolem , ut in aerς animadvestimus , cujus vis elastica compressioni &aceumulationi partium est proportionalis. a. sicescente electricitate corporum , augetur etiam eorum at
mosphaera electrica non solum secundum amplitudinem , sed etiam secundum intensitatem , caeterit qui
dem paribus: si eut igitur crescunt vires attrahente4 aucta virium intensione; crefeene etiam repellentesitum utriusque vittutis elementa. hoe est, palle e lectricae numero, de aeeumulatione augeantur . Praeterea commune hoe etiam est aliis qualitatibus , pa a calori, luci die. 3to. Sed experimenta isia eiera omnem argumentorum , & verborum ambagem propolitionem demqnstrant: quamdiu tubus, aut conduAor modi eam h bent vim electri eam ι levia corpora non solum ad minorem distantiam , sed etiam remissius repellunx , post eone actum , quam postquam vehementius electri. Mantur a cum ditur in eontactu pares sint virium Y s iris Mae
343쪽
intensiones in utroque corpore sese contingente ἰ eo vehementius sese repellunt corpora , quo intensiOTesin iis fuerint electricitates aliunde aequales.
32 I. Intensitas vi tum astrahentium est in ratisne Aia recta inaequalitatis virium , seu electuitatum, hoc es , eo vehementius sese attrahent corpora, quo major in ris fuerit densitatum electricarum inaequalitas , aut di se
Duo haec ratione , & experimentis eo rhrrnata habemus, aequalitatem virium, seu densitatum esse priricipium , & eauiam repulsionis , inaequalitatem vero attracti otiis et aequalitas non poteit augeri ; possunt tamen augeri intensitates , & vires utrinque sempersequales: Ac hinc vires repellentes crescunt lolummodo crescentibus virium densitatibus aliunde semper aequalibus ; eum aequalitas sit semper ad repulsionem necessaria. Ex adverso inaequalitas multiplici ex capite augeri potest inter duorum, aut plurium corp
rum vires: vel enim in uno corpore crescunt, in alio minuuntur, vel in uno augentur , in alio In VR-riatae manent: vel inaequaliter crescunt , aut decre-seunt in utroque; atque hoc modo plures combin
tiones fieri possunt circa duarum virium inaequalitatem, quas inserius prosequemur , cum peculiaria Phaenomena exponemus I Μodo universalem legem probare stissiciat. ' 3 . Corpora levia omnia electri ei rate det tituta, α
ad atmosphaeram corporis electrificati admota attrahuntur r turius si duo levia corpora tubo electrico admoveamus, quorum unum nullam, aliud vero ali
quam , sed remissiorem , quam tubus ipse , electricitatem habeat ; longe vehementius primum ad tubam rapitur, quam secundum: atque hoc ipsum genera Iiter in omnibus corporibus . Deinde plura levia cor pora inaequaliter electrificemus, atque eidem tubo ad aequales distantias admoveamus: vehementius temper illa attrahit, re ad tubum convolare Oblervabimus , inter quae major existit virium , seu intensitatum differentia r quocumque tandem ex capite id dilcrimen proveniat. Ratio etiam ipsa proprietatibus elericis aliunde notis innixa rem demonstrat: Inaequalitas
344쪽
litas virium, seu densitatum attractionem semper producit aucta igitur causa , crescet etiam secundum eamdem rationem effectus . Quare duo corpora inaequalibus electricitatibus p edita conlideranda sunt x elatu ad se invicem , atque ad attractionis phaenomena , quasi inter illa non esset nisi densitatum disec Iinaeia , atque virium differentia ; lecundum illam enim tantummodo sele mutuo attrahunt . Plurima hic explicari postent nota alias phaenomena , quae a duabus liis e propofitionibus dependeo tr Omnes etiam virium combmationes adduceremus , secundum quas Electricitatum discrimina , atque relativae actiones Comparari pollunt : omnia tamen haec commodius infra explicabimuS.
EXPERIMENTA , ET PROPOSITIONES
MATER LE ELECTRICAE PHAENOMEN NIGNEA , ET LUMINOSA SPECTANT. EXPERIMENTU Μ Ι.
323. T Actenus priores materiae electricae proprim a tales, Excitationem nimirum , Communi. sationem , Attractionem , RepuIFonem , intum consideravimus p aliqua etiam obiter attigimus ejusdem materiae lucem, atque calorem spectantias postrema haec duo pari iane admiratione digna modo prosequa mur : atque ex modo dicendis superius jam exposita
iterum confirmabuntur.3 24. I. Si corpora quaedam origine electri ea vehementer perfricemus , atque in tenebris contemplemur δIucem illa ex lese emittere animadvertemus a quin
eclam eorum aliqua post per aetam frictionem in tenebris servata diuturnum satis tempus lucebant : id quod in adamantibus potissimum , aliisque pretiosis lapidibus comperit Bole , Gueri e , Hau ubee , αι Fore alii. i
345쪽
2, Hujusmodi lumen non tantum in aperto aere
ex pleno , sed etiam in vacuo diffundebatur , & lucebat: primumque hoc fuit lucidum phaenomenon in materia ae corporibus electris is animadversum. Μ a. gna , quae inter ipsum, re phosphoros intercedit, a Da-losia bene multis persuadet , eamdem utrobique emaeausam, & materiam . Haec phaenomena nihil fero unt, si eum aliis modo dieendis comparentur.
i 316. 8. Omnia corpora, quae electricitatem aliqua andem retione, frictione nimirum aut communicatione acquirunt , hoc est , Omnia , aut fere omniaxorpora nobis nota , sicut attrahunt, & repellunt , eum electrificantur , ita & lucem aliquam , ac ignem ex se emittunt , aut in se recipiunt. Lueis tamen , de scintillarum e diversis corporibus erumpent iram vivacitas, intensitas, eo lor magnum inter se di scrimen habent. Inter omnia corpora origine electrica primum tenet locum adamas , gemmae reliquae , &vitrum; quorum lux clarior , & vividior est, quam illa ambari, resinae , picis &c. 317. 4. Hominem electrificatum & separasum alius non electrificatus, neque separatus digito attingat . luminosa illi eo se intilla a contacta hominis parte in digitum evibratur , quae non modo illuminat, sed eum in digito, ac contacta hominis electrificati parte dolorem creat, quem. ex.adustione sentimus p vividiorque , aut remissior est pro electricae materiae atque scintillarum erumpentium intensitate. '323. T. Cum scintilla elicitur vivacissima , ac in
spiritum vini dirigitur, in eoque recipitur, eum in flammat, idemque omnino m aliis corporibus similibus peragit. Duo haec postrema phaenomen , quorum
trimum Du FO , secundum Ludolf primi expertitant, dubi tare amplius non permittunt , fluidum electrieum esse verum , ac proprium ignem, quam se tentiam omnium primus in medium produxit Du F . Infra tamen demonstrabimus , ignem electricum peculiares habere proprietates , quae eommuni minimo
33d. 6. E corporibus origine electricis clarior , vivacior, atque intensior elicitur scintilla, eum illaeorporibus non electricis Dieantur , puta charta inaurata , manu arida , & aliis similibus . Iterum tamen
hic animadvertendum est, hoc phaenomenon, sicut de
346쪽
alia superius relata , feliciter non procedere , nisi corpora ad experimentum adhibita prius eκ siccentur, si aliquam forsitan habuissent humiditatem ante frictionem . Eaedem etiam scintillae vividiores , atque intensiores sunt caeteris paribus post vehementem frictionem, qsiam post paucas solum globi revolutiones ζ quod argumento est , corpora electricas scintillas evibrantia fluido electrico parumper instrui, quasi felopeium , seu potius cunniculi nitrato pulvere in Bruuntur : Quae quidem cum superius dictis conso
3I. 7. Alia praeterea animadversione digna in hoe ipso experimento observamus : si ille , qui globum , aut eorpus aliud electricum perfricat , eum tellure ipse per se se, aut mediis solummodo corporibus non electricis communicat ; electricitatem in globo exei tat , & ad conductorem transmittit: si sit Ieparatus , quantumvis vehementer, & diutine frictio produeatur , nulla in globo electricitas excitatur , neque in
331. Ita construatur machina , ut globus & in Γ-bero aere, di intra machinae pneumaticae recipiens , aere plenus, aut evacuatus convolvi , atque frieati
facile possit , ut a Du Fo , aliisque peractum fuit . Maehina agente & globo quatuor hisce indicatis m
dis fricato, generaliter observamus , materiam, tu Cem , atque ignem electricum longe facilius, intensius atque visae ius in vacuo , quam in pleno excitari ;Per Nazuum, quam per liberum aerem , diffundi. 333. 2. Si globum evacuatum communi ratione fricemus ; frictione vix incepta , vivacissimos luminis Tadios ex tota globi circumferentia versus Qentrum per vaeuum diffundi , atque ad hujusmodi phaenomerien producendum vel levissimam frictionem Iatis e Dis animadvertimus . Aerem deinde in globum paullatim ingredi permittamus e tum vero quantumvis sesectio data opera procedat vehementissima ; lumen electricum sensim remitti , eoque magis langueseere obse1 amus, quo plus aeris ingreditur . Rem etiam intra aerem condensatum inura recipiens tentavit D. Fay, atque experimento comperit. aeris densationem
347쪽
electricitati obesse, nu llamque globi, aut tubi vitre aere densato , & violenter compresso pleni frictio-,nem satis e sse ad ejus electricitatem excitandam , Melectrica phaenomena tum intra , tum extra tubum edenda: 'γ. , 334. 3. Ea faciIitate in spatium vacuum irruit, ut
satis sit , recipienti , seu vasti e uicumque evacuato tubum electricum admovere a ante contactum enim fluidum electricum in vacuum irruit , totamque o ieeti vasis, capacitatem illuminat . Clarior etiam, atque vividior animadvertitur materiae electricae in va- tuo splendor , cum vas ipsum evacuatum succutitur, circumagitur , aut alio quocumque modo movetur , quam si maneat immotum 333. 4. Phaenomenon mirabile pariter atque iucundum hae in re Hau sbee omnium primus, plures vero alii post ipsum observarunt : Globum vitreum cavum 6 pollicum diametri cera signatoria fusa interius ita obduxit , ut tota zona inter utrumque polarem circulum est et illita, & opaea; a polis sesummodo circulare spatium a cera liberum, & diaphanum relinqueretur. Globo evacuato, machinae aptato , ct supra manum prementem circumvoluto , cum e polis observabatur , in interiori, eone avaque globi superficie supra opaeam ceram luminosa manus fricantis imago , manui ipsi respondens apparebat in parte , qua . premit manus et itaque distincta visebatur imago , qnati manus ipsa esset luminosa , cera vero signa totia esset omnino diaphana si digitus tantummodo premat , digitus tantum videbitur e uno verbo , illa solum manus partes apparent lumine depictae , quae
flobum premunt , digitorum intervallis penitus ob
336. Corpora communicatione tantum elutrica Iu-
348쪽
eem atque scintillas multo vividiores, ac intensiores, ct impetu longe vehementiori emittunt, , quam corpora origine electrica . Atque hinc est, quod ad huiusce generis experimenta , & phaenomena observandum'priora illa corpora semper adhibeamus , aliisque omnibus praeseramus . In iis scintillis eliciendis praeter ea, quae supra diximus , praecipue observamus se queritia . Primum . Si conductorem non electricum , v.gr.ferreum filum, catenam, animalia Ope globi vitrei
electrificata , vel globum iptum digito attingimus pse intillae ab hisco corporibus in digitum evibrantur;
a prioribus tamen corporibus ignis electricus vividior, intensior , magis unitus , majorique urepitu , quam a globo erumpit , & veluti exploditur , quantumvis omnem , quam habent, electricitatem a globo priora
illa corpora accipiant . 337. Secundum : Scintillarum evibratarum intensitas atque vehementia rationem superficiei & longitudinis corporum e quibus evibrantur , habere videntiar . Rursus evibratae scintillae eo ut plurimum clariores sunt, magisque splendent, quo majori cum impetu evibranture vehementior Vero est impetus pro ratione intensitatis materiae e corpore non electri crae rumpentis, hoc est , in ratione densitatis, atque accumulationis materiae in coipore electrificato . Et
hinc cum conductores, seu tubi satis longi , atque Capaces adhibentur, post vehenientem & diuturnam eorum frictionem adeo promptae, vividete, & intensae e tubo evibrantur scintillae , ut tubum ipsum fulgurare diceres: fulgura nimirum, ut in parvo fieri potest, persecte referunt : cum praeter splendoris oculos ferientis vivacitatem , scintillae in objecta corpora e distantia satis magna vehementissimo impetu , ct strepitu in oculi letu evibrentur , atque acutissi
338. Tertium : Si tubum electrificare diuturno tempore pergemus, quin ab illo scintillas eliciamus: poss-nuam satis materiae electricae in tubum pertransiit , dc densam atmosphaeram ei rea ipsum componit , m teria ipsa eleetrica nullo externo corpore eAtrahente , e conductore suamet indole , atque ingenio evibratur: tubus interim circumquaque. luminosus appa
ret, & aliquando etiam fluidum eleetricum sub sor ma scintillarum & torrentis ignei erumpit id ta-
349쪽
men a eonductoris figura maxime dependet e per conductoris eni in angulos, si quos habeat , atque e tremitates ignis plerumque est luit; effluendo penni ei li sormam refert, e ius apex ictum ipsam respicat, illique inhaeret, aeque insistit, ad partem vero oppinsitam basis dilatatur, re radii ipsi ampliantur, ac diverguntur . Luminosi hujusce pennicilli radii non s
Ium a corpore recedendo divaricantur, sed eo magis ampliant , quo vehementior fuerit electricitas ct materia dentior . Eorum evibratio strepitu quodam peragitur , eum sonum reserente . , quem capilli, aut virides rami subtiles edunt ardendo. 339. Quartum: Cum digitum v. g. tubo eleetrifiea eo ad 1eintillam eliciendam admovemus novus a paret radiorum eleetricorum pennicillus luminosus, digito adhaerens , priori quidem respondens . multo lamen minor , & positione contrarius . Radii enim qua parte digito insistunt, divaricantur, & cum extra digiti superficiem in aere parum extendantur, stellam quamdam luminosam digito insistentem referunt , quo
nomine eos postea radios nuncupabimus . Generatim praeterea observamus, quod in duorum, aut plurium corporum communicatione eleetrieorum comparatio
ne, quorum alia aliis sint vehementiori eleetrieitate instructa, pennie illus semper appareat ex corporis Vehementius , & intensius eleceriei ; stellula autem econtrario ex parte minoris electricitatis videatur . Atque hinc, & ex aliis experimentis inferius adduintndendis statim demonstrabimus, pennieillum lumin sum esse materiae electricae e corpore effluentis indicium , stella vero materiae ejusdem influxum in coin s aliquod minus eleetricum indicare . Neque etiam
omittendum , quod si conduetor sit vehementi e - etricitate instructui, in cuspidem desinat , illumque ulterius semper electrifieare pergamus ς ex ea cuspide pennicillus perenniter effluat, & copiosum exilirentis fluidi torrentem referat. 3 P. Mutatum : Secundus ille pennicillus, seu stelinia pro intensiori etiam tubi electricitate, atque superficie vividior est , & vehementior ἔ tamdiuque durat , quamdiu prior alius , effluentis materiae indi-eium , apparet , di corpus minus elee trificatum alimri vehementius electrico rite admovetur . Singulis hisce pennicillis in manum v.f. receptis acutus seminper
350쪽
per generatur dolor. Ab iis praeterea, cum in t piria curia vini, pulverem nitratum, alit alias materias facile e burendas recipiuntur , praedicta corpora inflaminantur; aliqua etiam funduntur, aut in calcem rediguntur , pro varia eorporum indole pluraque alia
peculiaria fulgurum phaenomena , species, & affectiones exhibentur.
3 r. Nullum haerenus eirca rem Eleetri eam saetum fuit experimentum , quod vel aequalem sui admirationem hominibus ingereret , vat eos ad rem ipsam probandam atque haec studia promovendum aeque alliceret , ac experimentum Lugduno-Batavi cum , nuncupatum vulgo de Leiden, alioque nomine Coo fouinaeroans ictus fulminans) appellatum. Primus ex per menti auctor Cuneus , nobilis Lugduni-Batavorum civis , rem fortuito casui debuit : eum enim Phyli eam Experimentalem coleret, & quaedam experimenta electrica anno I7 6 repeteret; in eam, quam modo dabimus, machinae dc rerum combinationem , at que effectum antea ignotum incidit. Assumatur vi trea phiala tenuis, bene munda atque exsiccata . qtiae Est medium usque aqua impleatur et pars vitri aquae superstans diligenter interius , exteriusque deterga tuet , atque exsiccetur e phialam hoc modo paratam manu ita prehende, dc tene , ut manus partem tan tummodo , dc faelem aquae respondent eis complecta tur. A conductore ducta sit catena , seu ferreum fi-lnm , quod ita inflectatur , atque dirigatur, ut per phialae tollum intromissum in aquam immergatur rq aen tamen vitrum aliqua in parte contingat. Rebus ita dispositis, agenteque machina, cum fatis jam electrieitatis excitatum atque conductori communicatum fuerit; dum interim manu dextra v.g. phialam
tenes, sinistra conductorem quasi seintillam eliciturus
342. I.Tum vero vix conductorem digito attigisti, atque ab illo scintilla evibratur , illi eo in oculi ictu eam W manu , cubitis , pectore, aliisque corporis part 'us intimam ae violentissimam eoncussionem senties, quae medullitus omnino corpus penetret , re re