장음표시 사용
351쪽
se persuadeat. Non melius hujusce experimenti effectus ideam comparabis , quam ex ipsis mei verbis Pσ-gri van Muschembroth , rem experti r Te ni de mamain droite te vase de verre, tandis que γ' effatois ac P autre a tirer des elincelles; tout d'un cου ma main droite fui franee aveo tant de violence , que θ' eu, Ie corps ebrande comme d' uu cois de fouisre . . . Irs bras O tout te corps sons Uectera d' une mansere terribis, que je ne puis expliquer et en un mot , je crus ,
3 3. 2. Alia etiam est ratio ejusdem experimetiti instituendi r loeo nimirum phialae vitreum quadrat cim fatis amplum adhibetur , cuius utraque facies fuso stanno illinitur , & obducitur praeter quamdam ea Tum circumserentiae fasciam duos fere pollices lar-Sam, quae circumquaque relinquitur pura. Vitreum quadratum pluteo metallico ita impone , ut inferio tsi anni lamina cum terra communicet , superiorem Uero catena , aut ferreum filum a conductore ductum contingat . Si , superiori laterali facie , seu lamia astannea vehementer jam electrificata , ope ferrei fili duplici flexura curvati quem ipse vitreo manubrio gubernes, & manu teneas communicationem interutramque stanneam laminam inducas , quod fiet, si uno eodemque tempore singulae hujusce fili extrem tales singulas quadrati laminas stanneas contingant , experimentum recte instituisti . Hac ratione rem peregit Franklrn , omniaque experimenti Lugduno-Batamici phaenomena quadrato hujusmodi vitreo produxit, ideoque quadratum Magicum nuncupatur . Cum experimentum postrema hac ratione peragitur , post vehementem electrificationem fulgur adeo rapidum , splendens, & vehemens a saperiori lamina per filum inflexum ad inferiorem evibratur , ut illius splendorem ferre omnino oculi non possint. Strepitus etiam una simul editur , qui ad magnam distantiam auditur, & tonitrum refert. Scintilla haec seu fulgur aureum folium inter duas lamellas vitreas interpositum in transitu offendens, in ictu oculi ita fundit, atque intra vitrorum subitantiam adeo prosunde, & me a) Leitre de Dr. Muschembr. ain. de Reaumour.
352쪽
dullitus coagmentat, ut nulla deinceps arte separati possint. ' . '344. 3. Hujusce tamen experimenti effectus, &sensus ex illo in nobis habiti cum priori .modo res instituitur non sunt in omnibus periculum facientibus omnino iidem : primo enim opus est , ut excitata , atque communicata eleEtricitas sit satis vehemens, atque intensa. 2. Pro multiplici varioque hominum temperamento, debilitate & viribus aeutiorem vel remissiorem sensum , dolorem , aliosque effectus producit . Sunt tamen . quibus vel mortem ipsam pariene, ut facile ex relata fulsuris vehementia intelligere possumus, & perieulum in aliquibus jam animantibus factum nos docebit .
Plurima theoremata ex allatis hucusque experimentis deducuntur , quorum partem modo propone- mos , alia in lectionem sequentem aliis praeterea obis servationibus confirmanda remittimus.
34s. spatia , m corpora illuminare , es alia etiam
materiae electricae proprietas. Haec Propositio est purum corollarium eκ relatis modo experimentis descendens. Constat enim , male riam electricam, cum excitatur, & copiose a machina, aut globo in catenam, a catena etiam in alia corpora, vel etiam in machinam , seu globum transmittitur hoc enim ultimum etiam evenire statim probabimus , luminosam esse e vel illa perenniter tamquam torrens erumpat, atque pennicilli, & stellae serma appareat, vel potius vivide , interrupte tamen evibretur , vel tandem ab eorpore vehementissima electricitate praedito axque excitato undequaque in at moruphaerae modum dispergatur . Quocumque ex his modis materia electrica transmittatur , luminosi eorporis munus agit, lucem etiam illam, quam inter globum & digitos manus globum fricantis observamus , esse partiar materiam electricam ab homine fricante in glogum transeantem statim probabimus. si quis Vero diceret, materiam electricam ex se quidem non esse luminosam, sed Iurem solummodo ab illius actione excitari , eamque comitari :,id ab experimentis probari primum oporteret; cum praeeipue animadver- ta-
353쪽
tamus , materiam electrieam non modo in pleno , verum etiam in vacuo , non in uno tantum , sed a quocumque cor te effluat, aut ingrediatur , lumen
3 6. Inter alias luminis proprietates in electrietistate Observatas , & quibus materiam ipsam electrieam luminosam esse demonstra mus , recenseri debent e
lores prysmatis Neutoniani . Si per medium prν sma
in vividum torrentem electricum aspieiamcis p omnes septem colores prylmatis notissimos Observamus'; alvique circumposita corpora vicina a torrente illuminata iisdemmet coloribus praedita apparent, quibus imterdiu lumine solari depicta conspiciuntur.
34 . Notissimas etiam Ignis proprietates superius κροIatas , perfectiori tamen atque intensiori gradu babel
Propositio post adducta modo experimenta aliis probationibus non indiget . Notiores , atque propriores ignis proprietates sunt, incendere , infammare, indis. pores , fumos , cineres , calcem redigere , fundere I omnia haec peragit etiam materia electrica, ni modo re tulimus et magnum tamen inter uti umque interest diis
scrimen et Ignis noster relatos effectus lentissinae , 8tremisse produci et si cum vir bus electricis eomparetur; hae enim vehementia , intensitate, atque brevitate fere incredibili illa omnia essiciunt, ut & ab experimentis nostris evidenter inserimus , & partim etiam in experimento Batavi eo observamus , quantum in minimo, atque arte nostra perquam debili maxima ipsius naturae phaenomena imitari possumus . inania enimvero est differentia inter artem dc naturam , inter seintillam Electricam e conductore, aut globo et iei tam , & fulmen aut terRPmotum , tanta etiam existit in harum caua sarum effectibus . Qua sane vehementia in oeuli ictu fulmine, hoe est, scintilla electri ea a natura ipsa ea vibrata in fumos, vapores, cineres, ct caleem redigantur corpora, vi κ concipere possumus . Est igitur materia electrica purus ignis Elementaris, aut etiam
commonis δ Hoc vero est , quod in sequenti Iectio. ne disseremus , in qua & relatas iam , atque demons ratas proprietates ulterius explicabimus . & alia et
354쪽
iam adjungemus, quibus materia electrica non levi. ter ab igne discriminatur; sive id a propria utrius que natura proveniat, seu potius a di versis aliis m, teriis quas alter prae altera secum deserat.
Atque ex huensque dictis satis constat Electrieae matritae definitionis a nobis in hujusce tractatus lis mine propositae veritas. Eam enim per illas propri tates definivimus i quas deinde multiplici propositione indubiis experimentis demonstravimus.
3 8 Mat,ia electrica matio faecilius , copiosius , at
que velocius e corporibas effluit, aut is rpora ivr intur per culptura re amotos , quam per obtusas , i tasque Iupersciss . Hoe aliud est generale electricitatis phaenomenon in omnibus corporibus rei ipsius capaeibus observatum, ab experimentis deductnm, atque demonstratis iam ejusdem materiae proprietatibus consonum , imo
ire inniκum. Eκperimenta rem probantia num. χω.
3o7. Sc. descriptimus et e quibus constat non modo per cuspides facilius , ct eopiosius effluere materiam electricam ; verum etiam totam electi icitatem per condxiinorem in cuspidem destinentem perenniter trans missam , licet uitensissima sit , per cuspidem ipsam sub fulgentissimi pennicilli forma ita perenniter & piose effluere , ut condrestor ipse aliis ex partibus attactus aut nullas, aut valde remissas scintillas' e- vibret: quasi scilicet nullam , aut vix sensibilem electricitatem haberet , licet eodem tempore a globo in conductorem , ct ab uno hujusce e Ytremo ad aliud per totam ejus longitudinem vehementissima , ct copiosissima electriditas transcurin . Atque hinc est , quod conductor 1n acutum apicem desinens , quantumvis adnitamur , nihil aut parum electricitate imstruitur, & siquam tandem tenuissimam accipiat et id non nisi post multum temporis , atque laboris obtineamus. In eamdem rem est notissimum Iallaberιexperit lentum : ferrea unga conductori admota plus
materiae electricae . atque e majori distantia elicit , cuia
355쪽
culi 1 de ad conductorem conversa , quam si rotu dum caput convertatur a . 3 s. ix superioribus habemus , materiam electriscam in corporibus communicatione electricis ad demia fari, in atmosphaeram componi, magna vi sese eκ- pandendi praeditam este , per conductorum longitud nem velocissime transferri , & magnam in circumposito aere resistentiam offendere, ab eoque potissimum habere , ut in atmoiphaeram circa conductorem componatur : Ex his autem omnibus sequitur , eamdem
materiam per spicula potius, & cuspides, quam perlatas superficies effluere, dc ingredi et major stitieee illi e est eorporum longitudo , minus aeris cuspidi , quam latae superficiei respondet , atque resistit, derisiorque tandem per spicula ; quam per alias partes adigitur, & transmittitur materia. Iam vero indo- Iis est fluidi cujuscumque maxime compressi . & sese dilatare, atque expandere conantis, ut illac potissimum , majorique vi effluat, qua & minus resistitur,& magis ipsum ad effluendum, aut influendum compellitur et rationi igitur atque notis maseriae electri eae proprietatibus consonat , atque innititur veritas in Propositione asserta, & experimentis aliunde de
3so. Plurima alia ex iisdem experimentis deducuntur , quorum partem iam superi.us aliis observationibus stabiliv mus , & ob: ter modo confirmation lagratia iterum indicabimus , tamquam probatae iam doctrinae corollaria e partim vero ad Electricitatis theoriam spectant , atque in sequenti Iectione prosequemura
33I. Primum: constaι igituν r. materiam et ricam in pleno , . in vacuo exsere, atque utrobique sua. phaenomena edere, excitari, lucere, attrahere , repet Dre, scintillari θc. Haec omnia experimenta ult Imo relata evincunt. Interim tamen non decidimus , per
356쪽
meet necne illa materia per vitrum in vacuum: suus flatim erit huic argumento locus. Secundum:: Satis proinde ab experiment s. de mora. Iratur, neque materiam electricam ese aerem , neque Cus phaenomena ab ae. e producI. Puerat haec alicujus praeclari alias philoiophi opinio', vel potius coniectura, dum res electri ea ad id , quo modo est , lumen non pervenerat . Equidem intra machinae Pneuismaticae recipiens aere quantum humana industria fieri pote liὶ evacuatum materia electrica existit, elus phaenomena eduntur. 313. Tertium : Lumine , o scintillis eIectricis ulte rius con matur , aerem materiae electνrcae magnopere resistere . Eamdem veritatem superius aliis obier vationibus probavimus; iis nova haec etiam ex pei imenta confCnant , eamque ulterius confirmant et materiam enim electricam , semel ac inducitur vacuum ,
per illud sese facillime diffundere & luce adimplere, dum interim nihil hujusmodi in pleno peragit, numeris 3CO. &c. Observavimus: placidissime etiam: in vacuo lux diffunditur , longior , magisque collectus erumpit illic penicillus: dum in pleno contraria lunt
Quartum : Sicut decrescente aeris densitate , facilius electrica pbaenomena eduntur Ita ex adverso aeris densitate crescente, magis semper augentur electri carum rerum phaenomena. Est dicere, eorpus electrifieatum facilius in rariori , dissicilius in densiori aere phaenomena eloctrica producit . Hoc etiam modo dictis consonat , dc experimentis innititur. Aer 1 ei licet. corpus materia electrica instructum circumdans, est naturale repagulum , quo fluidum ulud , ne steorpore abeat, detinetur: rarescente igitur aere , de bilitator etiam naturale electricitatis impedimentum; faciliusque a pyemente temper , & urgente fluido detento perrumpetur. - .
333. Iurntum ς Materia electrica novam nobis r sionem . O vim demonstrat , qua corpora alias opacalas met actione fiunt pellucida . Λlia haee est illius
propMetas, nobis ab experientia tantum ni ita . Materiam. electricam esse luminosam , aut cum luce eon iunctam demonstravimus et ea autem eorpora , qua luminis actionem , aut materi m transmittunt, sunt
aut fiunt pellueida: cumoergo tanta iit electri ei fluis. Mont. Phil. Tom. V. Z di
357쪽
di uehementia , ut itans signatoriam ceram agat, iademque illi e essiciat , ac si reapso transmitteretrix in sensu statim explicando I. consequens, inde est , signatoriam ceram electricitate aut fieri pellucidam, aut pellucidi eorporis munus agere. Hie vero pellumciditatis status neque lumine communi obtineri, p-test, neque post peractum experimentum permanat . Me ita aliis corporibu , quae pellucidae sunt ad lucem nem . fieri vi demus primum m magno virium σμlebricarum exeessu supra lumen provenit: Secundum vero , quia praedictum phaenomenon:est: praesenti. tam tum, , α actu agentis electrie istaeis effectusta Sed de lino iterum inserius. ys6. Sex micorpore origine noni electrua noni s Ium materiam, Hectricam in sese recipia- , addens
tam , π cumolatam servant. Ita eam etiam farat
cis acciduno. Hi ne tamen in serri nolim ; plus, a ter an electetieae ini primis, quam in secundis: eontine ri; cum ex multipliei alio capite res posse movenis m. Utrum etiam scinti Ilae L postremis illis corporiubux elieitae . ab interiori L ecillum sinubus explodin tur , an vero a materia solummodo circum eorum superietem ae mulata evibrentur, ab emerimentis edocebimur
HIIasophorum dei materiae Electris i nati a mimiam reprobabilior torius rei theoria, o principium avoniatur , quo Electrici aris μα-mena Buc que minae exmplicantur .
φε 7. Hactenusι praeeipuae rerum Electrie ratis pha nomena , aeque experimenta posuimus , ex iisque materiae electricae proprietates deduximus et plurimae supersunt nobis strorsust incognita , quas fortasso νω- tura tempor . . & mtior posterorum diligentia invenient et plurimi etiam omnem humanam industriam laetent. Inter haste postremae loeam potissimum ha bene ipsiusmet fluidi electristinatura , exeleariori virium aequisit ictu propagatio. Quid se ilieee rei est materia electriea λ Est ne eorum fluidorum aliquM . quibus ncimina saltem imposuerunt Philosophi, Mam
358쪽
terra AEιberea, unis Elementaris , Materia subtilis . siqua existit ab aura aetherea distincta ὸ An potius est peculiare aliud fluidum ab hisee & omnibus egeteris antea notis distinctum λ 2. Unde materiae Electi leae adveniunt, quove pacto adquirat mirabiles illas , adique prodigiosas vires , quibus.effectus vix Hic meredibiles exequitur Qua etiam ratione subtilissismum illud fluidum per totida corpora permeat, mi rabilique celeritate excurrit, ac intimam eorum is nantiam penetrat λ Ηaee S alia quamplurima sunt
quae hae nostra aetate omnium Philolophorum in innia torquere pollunt.
unt atri , earumque postremam eum Elementari lis nequaquam eo am n . Materiar Me aetoerea M --
359쪽
ese, demonss abis , aut secundum illam ad classior nus phae mena explicara non posse con es: liceι quamplurima sint 'maximi ponderis argumenta, qui eamdem disinignem impugnent . Guod tamen eam meo quidem tu cio parissimum implicat, es j jmet reι obj curitas, at x multiplices hypotris os . AEtheris naturam,de i-
να ejus di sionem statuere s omnium rerum natura ' ιtum mosus , O efectus in iliam referre j atque raminquam primum unι cum ρο ummeryale wrium promptuam rium a Deo Drusum ιο-rpere , bic , inquam , omnia atque quamplurima Hiae, quae fn hac lentenιia, admittere oporier, obscuruma sunt, o maximea incertai Sed
nem ex sugulari ejus materiae indole ac, proprietaιutis deducaens, quae communibus aliorum corporum legibus conformes Iose non vivontur Res i a s mira electri fisa iis phaenomena opimoni probabi iratem conciliare videntur . sui in hunc secum νatocinamur, materiam magneticam ab omnibus euam aliis futuis distinctam osci autumant , quam-s mn levis inter escius et Erico magneticv. intercedat analogia . . Cum res μιmaat me obscura , ω saepe etiam sat ut ab ea parte flet meritas quae majoribus in speciem di cultatibus pre κωφuM., mullam ego dicta in opinionum refellam , satisque mihi erit, si quae probabiliora m hi videmur ,
360쪽
bo wιμ eo in tonductorem transmissam ab ipsomet potifisimum vitro egredi autumat, in cuius locum alia e cim eumpostis coryoribus materia in globum ipsum affluir :de qua re videri potes concertatio inter te Roy , GR M. Nollet in actis Acad. Parsensis a) , quorum pri mus opposita omnia secundum Franklm ossema egregis
propugnavis. Quid rei μι istud Franklini θ - , I
36a. Materia Electrica ab Igne Elementari non υι- aeetur esse distincta .
In hac Propolitione simplicium causarum naturam attingimus , quae experimenta di sensus nostros fugiunt . Ab observationibus igitur illam demonstrare non possumus , sed tamen attenta illa , quam his mus , de Igne Elementari idea experientiae innixa , perpentis etiam materiae Electricae proprietatibus hucusque expositis , & multiplici experimento demonii ratis , propositionem ita evincimus. 363. Habemus icilieet primo , hujusmodi materiam esse subtilissimum fluidum eorpora etiam densissima permeans. ser illaque velocissime transcurrens: con stat secundo , & magis adhuc probabitur , per uni Versa terrena corpora eamdam esse diffusam ; multiplici ratione in iis alterari , exeitari , atque hujus modi excitatione ad estectus suos producendos agi , viresque suas explicare r Tertio probavimus , male riam electricam, eum ab uno ad aliud eorpus copi se evibratur , celebriores notissimasque proprietates Ignis , & Lucis edere e vividissime lucet, circumpo sita corpora illuminat , proprios eorum icolores pro ducit , omnes praeterea prysmatis colores primitivos in se habet, aut potius eIus actio , atque radius per prysma trajectus in omnes eolores modificatur , aut distribuitur; eorpora deinde inflammat , in vaporem, fumum, ealcem , pulverem redigit pro Varia eorum indole, alia fundit , dolorem in nobis creat, qualem ex combustione experimur . Omnia antem haec