장음표시 사용
61쪽
infensibilium atmosis, aerarum , quibus liquorum , tubo rumque partes praeditae sunt, potissmum provenit: peculiaris etiam partium fluidi tenacitas , ct ad tuborum parietes adhaesio , ex earum Hura , o magnitudine pendens in rem eamdem insuis: nonnihil tandem inaequalis presso aeris in eumdem effectum influere viae
Posterior haec pars, ut ab ultima , & minus prae cipua caussa incipiamus , observando demonstratur . Experimento enim de tubis capillatibus facto, iisque tubis fig. II. in recipiens non vacuum machinae pneumaticae intromissis , dc aere mox subducto, liquor aliquantulum descendit et 2. si tubus capillaris ita intra cylindrum aptetur, ut per Os superius aericommunicet ἰ cylindrus tamen non nisi per episto-mrum , & anthi iam aerem recipiat , aut emittat; aere extracto, liquor deprimitur ; iterum immisso , aut violenter etiam compresso , ascendit e crassior igitur aer ad ejusmodi assensum aliquantulum influere videtur . Quod si in evacuato recipiente ad consuetam altitudinem subsistit , aut ad majorem aliquando ascendit, ut statim dicemus ; ad alias causas in propositione expositas res est reserenda. II 8. Id etiam facto saepe experimento confirmatur; si capillaris tubi ad consuetam altitudinem pleni pars stagnanti fluido immersa extrahatur, tubusque penitus repente educatur; aqua in tubo ad 8. , vel 9. Iineas altius ascendit a). Aqua etiam per externam tubi superficiem profluens, cum ad aperturam inseriorem pertingit, tubum ingrediens , per illum ascendit b) . Duplicis phaenomeni eadem est causa; aer
externus labentem aquam comprimens eam per tubicavum, ubi minor est ejusdem aeris pressio, cogit a
scendere .ary. Prima , & potissima propositionis pars , &
62쪽
phaenomeni causa satis probata erit, si haec duo conficiam , corpora omnia terrestria , atque composita , solida , aut fluida sint , suas habere atmosphaeras ;2. earum atmosphaerarum ratione tuborum capilla rium phaenomena , imo & quamplurima alia ) produci, atque explicari. Primum inductione constat, praecipua universi, seu systematis planetarii corpora , sol , tellus, reliqui planetae proprias habent atmosphaeras e sed ut de terrestribus tantum corporibus agam; animantia omnia, atque vegetantia a suis semin imosphaeris circumcingi , perennis eorum transpiristio . atque odor , qui prope ipsa, a diversis animanti bdeberet pitur , mil-Ieque aliis effectibus constat. Μagnetes, eorpora om nia origine electrica circa sese ad aliquam distantiam agunt: idem etiam de corporibus excitatione , aut communicatione electricis verum esse, electrica phaenomena inferius eκponenda demonstrant . Duae aquae guttae; sese prope tangentes, ante contactum in sese mutuo confluunt: universimque duae diversorum liquorum guttae prope contactum, aut in sese mutuo confluunt , aut sese fugiunt r radius luminis corpora fere lambens , seu per corporum angulos , aut flexus prope contactum pertransiens, a via recta flectitur , trahitur, aut repellitur quin immo lux a corpori bus reflectens, eorum saepe superficies contingere non
videtur; sed ante contactum repelli , ut in Optica
Izo. Acus chalybea supra aquam distensa, & suspensa aquam & aerem a contactu removet . Ηue etiam spectant phaenomena a P. Bertier observata : ex diversis plane materiis , corio, charta, ligno , &c. acus pedem unum longas , in nauticarum acuum formam
eonfecit: illae vero crinibus alligatae, & in aere su s. pensae levissima plura corpora ad duarum, aut trium linearum distantiam ab iis posita ad sese infra pauca minuta secunda trahebant, aut repellebant a . Haec sane rerum inductio , quae longius multo protrahi posset , atmosphaeras corporum demonstrat : a magnis
63쪽
gnis ad parva corpora . ab hisce etiam ad insens bIlia eorum elementa inductionis algumentum dedit citur. Corpora gradatim semper divisa in insensibilia eorum elementa resolvuntur; eadem tamen & corporum sensibilium , & eorum elementorum n tura.&ratio est.
I 2I. Iam vero huiusmodi atmosphaerae sunt fluidi sesimi, & subtilissimi halitus a corporibus i psis evaporati, circa ipsa suspensi, de in illa alternatim cadentes . Earum amplitudo a corporum magnitudine, Vir-Pute , subtilitate pendet , iisque ps oportionalis existit. Earum diversitas a partium potissimum figura , subtilitate, & motu derivatur: quarum ratione fit, ut aliae quidem cum aliis facile permisceantur aliis vel istant . nee mutuo misceri possint. Ex iis sane ea pitibus est , quod menstruum quodcumque datum v. gr. aqua regia cum dato metallo, auro scilicet imbibatur , illudque solvat, cum aliis vero nequaquam penetretur: eadem utrobique ratio est ψ atmosphaerae rationem , & naturam suorum corporum servant . Simi igitur corpora , ita & eorum atmosphaerae Melsecum ipsis facile , & mutuo permiscentur , vel sibi mutuo opponuntur . Ex eadem caussa aerem a se magis vel minus excludunt, aut cum silo permiscentur ; aliaque sunt corpora solida . aut Bu da, quae hujusmodi atmosphaeris insensibilibus semper circumis data , earumdem ratione aerem , lucem , sonum, di aliqua alia fluida acontactu suo excludunt: dum in terim cum aliis continguntur . Iaa. Ab iis ego esse , atque derivari cre3iilerim naturales illos effectus antipathiae , & D albiae nomine donatos , qui passim in natura observantur: atque in eo consistunt , quod certa quaedam corpora sponte, & invisib li vinculo sese trahant, uniant, &mutuo amare videantur : dum interim ab ali is sagiunt, & sese mutuo repellere , atque odio habere apparet. Atque haec quidem materialis repulsio, aut
attractio a corporibus mutuo an e contactum per R-cta, ad diversas a corporibus distantias pro corporum varietate distenditur e quod iterum in atmo
ΙΣ3. Issuasmodi et mosphaerarum caussa exposita phae nomena potissimum produci , quod erat alterum ri bis probandum, facile conficitur. Vitrum imprimis .
64쪽
eorpus per am electricum, aerem a proximo contactu aut repellit, aut facilius saltem alia fluida admittit . In tubis igitur capillaribus vitreis in quibus
parietum atmosphaerae totum fere cavum occupant , aer maximam partem e Vcluditur , lIquores vero ratione similarium atmosphaerarum facillime insinuantur , permiscentur , ascendant . Aer atque in stagnantem liquorem, atque in luperiorem rubi aperturai premit : minus tamen liquori inferiori . quam superiori aeri resistitur , ut tubum ingrediantur . Eo uiaque ascendit liquor , quoad particulae aeris intra tu bum antea existen .es , & sursum ab ascendente liquore protrusae eam essiciant densitatem, quae ulteriori alcensui resistant. Ia . Caetera cuborum capillarium phaenomena hinc etiam facile explicari Videntur . I. Ampliores tubi pressionem superioris aeris facilius admittunt et minusque ideirco per illos ascendunt liquores. a. Si liis quo res prorsus non ascendent, aut etiam a tubo repellentur , quorum partes, & atmosphaerae cum tubo rum atmosphaeris permisceri nequeant, haec vero est hydrargim conditio : neque enim vitrum humectae ,
aut ejus superficiei adhaeret . 3. Liquorum alcensio non quidem eorum levitati , sed atmosphaerarum similitudini , & rationi proportionalis elle debet . q. In vacuo recipiente iidem fere produci debent ess Rus: quod potissima illic etiam eli effectuum caulla. Atque ab iis disce alia: neque enim minutissima quaeque argumenti phaenomena prosequi lubet, aut praeseripti hujus operis fines patiuntur. Id a te diligenter animadverti velim . innumera pene esse naturae phaenomena, quae ad tubos capillare S reducuntur: aqua per bibulam arenam supra scaturiginis libellam ,
per spsngiam, per vestes; vapores tyii e terie itis coi-poribus calore avulsi , & erumpentes per aeris canales r succus nutritius plantarum per truncorum venas ad ramos, folia, fructus ascendit quae omnia ,& alia quam plurima suis in locis exponenda ad cap. llai es tubss reducuntur: lea de his omnibus iterum redibit sermo. 12s. Duo opponi possent: I. Si hucusque dicta vera sunt; non e it cur hydrargirum per tubos capilla
res non ascendat, maxime vero caeteri omnes liquores . Solumne illud a molphaeram habet omnium tu
65쪽
borum atmosphaeris dii similem a caeteri vero liquores quibuscumque tubis secundum atmosphaeram similes existunt Res p. Per nudos tubos ascendere hydrargi. rum, neque dixi, neque verum est e de viti eis tacitum loquutus ium: neque etiam alios omnes liquores per tubos quoscumque ascendere affirmavi. Quinimo haec ex adverso observantur , quod si internos tubi capillaris vitiei parietes sebo inungas, per illos tum ascendit hydrargirum: alia tunc efformatur atmosphaera , aut prior illa puri vitri modificatur et per tubos etiam nimium antiquos parum , aut nihil ii laepe liquores ascendunt , qui per eos antea elevabarim tur. Temporis diuturnitate insensibilis aliarum materiarum crusta tubos obducit e unde alterius etiam rationis componitur atmosphaera , oppositorum saepe effectuum caussa. opponi iterum potest . Si intra recipiens fiat experimentum; recipiente evacuato altius nonnumquam ascendunt liquotes , quam antea e nulli tamen ex allatis causis acceptum id referri potest. Res p. Evacua to recipiente , internus etiam tubi aer dilatatur e cellulis , si nubus , & angulis hac illac dispersis erumpit e liquor igitur facilius in evacuatos sinus, & cellulas ingreditur, ibique infigitur altius, minusque inferiores, & succedentes partes pondere premit. Λd deminutissimas aeris particulas in ascendenti per tubos liquore dispersas , di elasticas, cum primum ab externi aeris pressione liberentur , amplius dilatari, refluidas , quibus vestit capsulis involvuntur , parti Culas sursum per tubi altitudinem elevare : cum e lateribus tubi ipsius parietes obstent , ne dilatentur in
De Aere, prout est Terrestris Atmosphera. DEFINITIO.
3αε. Α Tmo phaera , seu atomorum sphaera est ma ri gna quaedam aeris massa, seu anulus sphaericus terram circumquaque complectens, eamque intra se ipsam, quasi nucleum comprehendens, ad aliquarum leucarum altitudinem extensa , in qua in
66쪽
nita pene yaporum , & exhalationum copia asce dunt, librantur, variaque ratione moventur, spirant venti, formantur nubes , sulgura, tonitrua, tempe sates, & millia id genus alia gignuntur metheora . Plurima autem sunt quae de atmosphaera disputari debent, illius scilicet natura, figura , altitudo , mu nera e postea vero in ea, quae in atmosphaera fiunt, metheora descendendum. Hypothesis loco dandum est , aerem ubique circa Tellurem esse diffusum ; ubique enim vivitur, & a rem respirant viventia . Nullus est terrae angulus , quem homines non incolant , vel in quem viatores non appulerint r Telluris globus saepe iam est eis cumnavigatus: ubique vero aer , mare, aut continens
127. Τerrores Halitus sunt tenuissima , &subtilissima quaedam corpuscula, quae e Tellure, corporibus que terrenis separantur, in aerem prae levitate ascendunt, & hac illac disperguntur. In duplici sunt diseferentia; alii enim exhalationes, alii vapores nuncumpantur ; exhalationes sunt balitus, qui ex corporibus siccis, aut inflammationis ea pacibus e halantur: VR-pores vero sunt balitus, qui a fluidis , aquosis, hu-n udis elevantur.
purissmum ex omnigena terrestrium corporum variet te , eorumque particulis confatum .
Nullum siquidem est corpus terrestre, prope telluris superficiem existens, e quo innumera quotidie cor puscula non esstuant, exhalentur, avolent; quidquid enim igne absumitur , aut calore attenuatur , sub stantiae suae partem in aerem emittit : lacus quotidie , & paludes e X siccantur, a reicunt terrae, & dehiscunt, flaccescunt, & corrugantur poma : arbores, solia , olera, ct quidquid in terris vegetabile est . attenuatur , est siccatur , minuitur, putrescit, dissipatur, disparet : humana corpora, animantia caetera perennem halituum copiam expiratione , iudoribus ,
67쪽
iniensibi lique transpiratione emittunt; eumdem e fissu-viorum perennem fluxum ex odoriferis', quotqHoc sunt, corporibus erumpere , Olfactu ipso deprehendi. mus r at commune iam est omnium Physicorum effatum , nihil in rebus naturalibus naturaliter perire , destrui , & in nihilum redigi, sed omnem penitus substantiam , & materiam miraculum Eucharisti cum excipio) a Deo, cum Μundum conderet, productam servari : omnes igitur omnium terrestrium corporum halitus , corpuscula , & particulae in aerem ascendunt, & hinc inde disperguntur, quoad in terrae superficiem iterum relabantur. In aerem etiam exhalae , & dispergitur humanorum , & ceterorum animantium cadaverum caro , sanguis , caetet aeque om nes innumerabilium fere istorum corporum partes et infinita pene ex omnium animantium , dc vegetan tium generibus, & speciebus individua . I 29. Quanta praeterea sit atmosphaerae impuritas ,& quaenam in illa corpusculorum vis & massa ci culetur perenniter , ex sequenti Stephani Hales experimento , & ealculo conjicere possumus . Μateria EX vulgari, dc mediocri arbore, pomo eκ- gr. intra Io . dies exhalans crustam circa totum arboris coipias efficeret unum digitum crassam . Alit tellus plusquam 73o. hominum milliones: omnibus compensatis , at que aestimatis , 8. libras singuli homines diebus linguiniis insumunt , ex quibus quinque expirantur in aerem: summa idcirco humanae expirationis intra 2 horas ad 36so. librarum milliones ascendit . Si hanc summam unica animantium species unica die producit quanta erit annua y Quanta omnium terrestrium corporum summaὸ Statui vero similiter potest, integram ex omnibus corporibus evaporationem diurnam esse 8. cubi earum hexapedarum milliones, hoc est , duas leucas cubicas: annua igitur est 73o. leucae cubicae . ca)I3o. vapores, & perenne substantiae effluvium ex plurimis corporibus erumpere , ipsis etiam oculis de prehendimus: plura alia, & subtiliora mycros copiis armati detegimus ; ut ea omittam subtilissima corpuscula , & fumos tenuissimos , quos sub solis Or-
68쪽
tum . Oc pau Io ante occasum oculis observant ii II quos Vedores hoc est , videntes, appellamus, qui sei licet aquas sub terram labentes vident , aut videre dicunt : penes quos sit fides . id in optica versabimus argumentum . Aer igitur, qui terram circum- ambit , innumeris omnium terrestrium corporum compulculis , atomis, substantiis ubique, & semper se tet. Nolim tamen credas , Omnium terrestrium comporum atomos in qualibet aeris regione , tractu aut angulo reperiri, aeri v. gr. Lusitano aromaticos I diar, aut Brasiliae halitus admisceri r eae potissimum atomi , & halitus in aliquo aeris tractu innatant& permis centur, quae ex illius regionis corporibus elevantur: nisi aliunde , ut plerumque fit, ventorum beneficio alia trahantur corpuscula. COROLLARIUM.ist. Ex dictis abunde liquet , aerem esse eorpus impurissimum ex innumeris diversarum substantiarum corpusculis conflatum. Rudem earum reeensi nem proponit Musc,mbrae a) et quam tu ipse longius deducere facile poteris. En capita , & ordo ab auctore Proponta , meis tamen verbis concepta . r. Omnes odorum substantiae ex plantis universis . earumque floribus , & fructibus elieitae. 2. Vegetantium aquae , ab iis multiplici de caussa exhalantes. M Spiritus plantarum ardentes , & volatiles ex illis, earumque succis natura, aut arte parati. qui hus natura ipsa , & humana industria saepissime utitur ad diversos usus, & effectus peragendos. . Volatilia plantarum olea , actione caloris per aerem citi peris . s. Diversi plantarum sales, facti a natura volatiles a
6. Plurimum etiam terrae volatilis , quod una s cum deferunt subtiles fuliginis , olei, saltum p rticulae .
r. Quidquid subtile ex animalibus exspirat, sudor
69쪽
olea, & salia animalium subtilissima , a vivis, aut mortuis cadaveribus exhalantia r quibus quidem nominibus plurima significantur inter se diveria. g. immenta vaporum copia ex omni aquarum genere, fluminibus &c. elevati. 9. Sulphura ex ardentibus, aliisque non dissimit hus montibus, & terrae tractibus elevati. Io. Multiplicia oleorum , & salium genera, quae ex fossilibus , terris, aliisque corporibus rermentatio ne , soIisque , & ignis actione, aliisque caussis inferius proponendis exhalant, & volatilia fiunt. II. Quam plurimae diversi generis particulae, quae a metallis, metallicisque corporibus, eorumque fodinis igne solvuntur , & elevantur iri aera. I 2. Plurimae tandem minutissimae plantae, & animalcula invisibilia; subtilissimaque plantarum semi
Tanta saepe est in aere harum substantiarum , seu
halituum massa , ut tertiam partem ponderis aerisessiciant copiosi illi diversorum corporum vapores, &exhalationes: ut accurata Stephani Hales demonstrant experimenta sa).132. Haec & plurima alia substantiarum genera no bis parum nota terrestrem componunt atmosphaer Am. Sunt illa proculdubio partes substantiales eorum Cor Porum a quibus elevantur , propriamque naturam in diveria illa statuum, & locorum vicissitudine servant. Rem satis evineunt ratio , & experimenta . Nulla substantia materialis de novo fit, nulla etiam destrui
tur. Corpora per continuatam evaporationem , aut
exspirationem sensim attenuantur, & diminuuntur, ut videre est in floribus, oleribus , & id genus aliis: quia scilicet continuam particulεrum , & propriae substantiae jacturam faciunt , subtilioresque eorum
partes avolant. Nisi ita fieret , nihil esset, cur cor porum moles sensibiliter quotidie diminueretur. 233. Secundo. Fumus ex aqua abulliente, aut ser vente sursum erumpens , manu , aut quocumque in vase receptus, & collectus in sensibiles aquae guttas' conformatur : idem est de aliorum quorumcumquessui
70쪽
ssui eorum sumo, seu vaporibus, ut omnes ii norunt. qui diversorum corporum fumos examinant, & ehν-micorum meditantur eκ perimenta. Corporum igitur
fluidorum halitus sunt ipsorum mel colporum partes substantiales , & propria substantia et idem vero est de solidotum eorporum effluviis . Tertio . Tenuis ille ebullientis aquae sumus, & va por solari radio illustratus, si mucro scopio inspiciatur, & attente observetur , nihil aliud esse depreahenditur, quam spissa minimarum aquas bullularum congeries , quae calore rarefactae & inde leviores sursum erumpunt . Rem apud omnes certam multis non prosequamur a
is . Ex immensa bac vaporum , π exhalationum copia βι , atmesphaeram non esse perfecte pellucidam ; sed plurimos lucis radios e sole in aeris Iupersciem illapsos ac illac inordinate refectere e ut facile animadverte- ret , qui supra atmoυberam terrestrem a sole illuminatam exissens , oculos in eam intenderet. Aerem tamen purum esse perfecte pellucidum , nullumque idcirco habere colorem , auctor esse nolim . Atmesphaerae enimvero proprius ess caeruleus ille caelestis , quem dum ocu los in Caelum circumquaque intendimas , ubique deprehendimus , π quem ex infantiae praejudiciis caelestis nescio cujus jupersciei proprium judicamus ; cum ille color non in Caelo , sed in ipsa terrestri atmosphaera exsat .i 31. Primo. Ubinam es Caelestis illa superficies caeruleo colore praedita I terra per universum firmamentum , per spatia fere immensa innumeris leucarum millionibus circumquaque extensa, nil nis suidissimum aetherem ex omnium jam Apronomorum sententia agnoscimus : exber autem aere no 'ro longe subtilior , 9 rarior lucis resectendae refringendae penitus impar existis; nullumque proinde habere potest colorem . Si uiatur praedictus color in atmosphera non existit, id unum superes , ut per plures leucarum milliones sit a Tellure dissitus: in ea autem immensa leucarum distantia ecquis oculus caeruleum colorem posset deprebendere; cum c ruleum corpus ad exiguam unius , aut alterius mitti M