장음표시 사용
71쪽
kii d an iam aut penitus d areat , aut in nigrum
vertatur colorem λr 36 Secundo: Caeruleus color, ut de aliis item dic mus in loco , ex radiorum solarium reflexione . ct refraetione ortum ducis r ad immensam tamen superficiei e lestis distantiam radii solares non pertingerent , neque illinc observari , aut deprehendi posset sol , ut in Astronomia phasca habes demonstratum . Fixarum nrmodii in eam juperficiem illo , reflexi , oe refracti eum efficiunt colorem y at pauciores , ct remissiores sunt fixarum radii , quam ut vividum adeo colorem in immensa a nobis dista ita sicere postsint.137. Teri io . Radii lunares noctu Caelo sereno in
charta alba excepti caeruleum in ea colorem exhibent a elux autem lunaris ea tantum ratione colorem aliquem contrabit, quatenus per medium eodem colore praeditum pertransit , π transeundo singitur , ut alibi explicamus: nullum autem aliud in praesenti casu mediam est ad laerei apsum praeter almo pbiseram. Utrum caeruleus color ab aere solum , an ab aere cum vaporibus permixto pr veniat. nullus facile pronuntiabit .r38. Unde tamen est, quod in aere tantummodo longinquo praefatum colorem observemus , in eo autem a quo proxime circumcingimur, nullum colorem deprehendimus λ Reip. Non qualemcumque aeris massam susscere . ut sensebilem in nobis coloris speciem emiciat r Ibis quod idem est, ut radii Iolares per aerem transeuntes ita assciantur, b modi centur , ut colorem referant ;ingentem aeris tractum pertransire necesse est: hoc autem ex aeris raritate provenit. Simile exemplum habes in vino rubello οῦ parυa enim illius gutta vel nullam mel insensibilem rubedinem contrabit insignis quanιIras vivida rubedine oculos assct ι .
εχ ρ. Μodum , oe peculiarem legem , atque causam , quae halitus terre fres e suis corporibus sursum elevet , secundum P scae Hrdrostatici leges explicare. Immensa vaporum, & exhalationum, hoc est , di
72쪽
veitatum substantiarum vis perenniter a terra et vatur in atmosphaeram. Mirabilia illic producit phae nomena, inferius explicanda et iterumque in antiquam Iabitur tellurem. Quaenam perennis illius fluxus , dcelevationis cauia λ H ijusmodi disticultatem , quae non levis est momenti , uno vel altero verbo vulsa res Physici expediunt , mulo rem scilicet halituum , quam aeris , raritatem , levitatem , dc cιrcumstantis aeris pressionem in medium afferentes. De hac quidem causa conveniendum est ι illius tamen leges dile uti en dae r sunt praeterea , qui halituum elevationem eri solis virtute, & subterranei caloria repellente deri- venit haec omnia, earum vires, leges modum exa
1 o. Dico igitur I. Vis illa attrahens Diis , aut repellens caloris subterranei non sunt haliruum elevationis
Primo enim vires illae non materiales existere in natura non probantur. Si etiam darentur, quorsum tandem ab attrahente sole non elevarentur vapores; ab ipso semper magis & magis ascendendo attracti δSecundo. Subterraneus calor sunt ipsi mei Lbterra ne rum corpDrum halitus motu perturbato agitati idc sursum erumpentes i a quo autem hujusmodi calor sursum impell. tur, & vim alia corpuscula impel-Iendi accipit
Tertio. Fumus aquae ferventis, aut corporis accen si , dc inflammati intra recipiens evacuatum sursum nunquam ascendit , sed deorsiim semper te labitur 9 quantumvis magnus sit & circismstans & subteria neus calor , cc solares radii ardentissimi ; praefata imgitur his lituum elevationis causa, nili aliae etiam ad mittantur, est liberum prorsus cnmmentum. IAI. Dico Secundo. Ex multiplici causa terres iam oorporum balitus ascendunt in armosphaeram , primo quidem e solari , ετ subterraneo calore i Secundo : Ex maiori superscie , quam, dum Calore dilatantur mequirunt : Tertio . Ei potissmum ex circumsantis ae=is pressione: Quarto. Ex iij nmei causes ex quibus per capillares tubos ascendunt liquores , quas Iuperius explicauimuI . Facile intelliguntur , dc suaderi po.sunt relatae Omnes caussae. Solari, & subteiraneo calore, ec isti bus incalescunt corpora ; dilatantur eorum partes,
73쪽
intestino motu perturbatae cientur, aliae ab atai S ci viduntur. ampliantur, in volumen longe majus eκ- crescunt, & capaciori longe superficie terminantur. Igne enim particulae tenues , rarae , subtiles , multInlici motu agitatae per aquae , & liquorum poros 1 e se insinuant, parietes concutiunt , laxant , lubuertunt. minimis poros ingrediuntur, alias ab altis particulas multipliciter agitando avellunt, explicant , inflant & in bullas tenuissimas , seu in1ensibiles variores conformant , ct resolvunt , subtiliores igiture inorum particulae a Crassioribus separatae , atque ea lote lolari , & iubterraneo rarefactae maiorem , quam ceterae corporis, & ambientis aeris particulae, levitatem acquirunt , iuriumque avolant. Io. Secundo. Aer circa terrae superliciem magnin vere compressus , & condentatus , fluidorum more omnia corpora circumquaque Premit , premendo ex oellere loco, & elevare nititur; quo autem lubtili res. rarioresque fuerint corporum particulae , eo minus incumbentis , ct circumitantis aeris preiu i Ractioni possunt restitere quo malus enim est eluidem massae intra fluidum grave existem is volumen , eo minus resistit , facilius expellitur, & elevatur Equidem terrestrium corporum vapores Idem de exhalationibus dicendum dum calescunt , longe magis quam aer, rareicunt e particula aquae . In Vapo rem redacta , in volumen 14OO. vicibus malus, quam
antea, distenditur , ut sacto eκ perimento , & calculo subducto, deprehendit, Mulcbembroch - . . Est ititur volumen vaporis ad volumen aquae', dem ponderis, ut Moo. 'd I. Volumen autem aemad volumen aquae aequalis ponderis est a. It Volumen igitur vaporis ad volumen aeris elui ririn deris est . ut I So. ad Ioao. sunt autem VO' uminum ejusdem ponderis raritates directe, ut vol
ritate se graVitas igitur aeris prope terram existent sest ad vaporis gravitatem, ut ΙΑ . ad Io , aer igitur aquam , & vapores ita premit , ut eos sursam
lacillime elevare possit. a Elem. PDf. n. 729.
74쪽
3 3. Bene est, inquis, aquam calescentem vapores surtum ob comprimentem aerem elevandos ex se e mittere , demus parumper : sed ex ipsa etiam nive. ex gelu , & frigidissimis corporibus vapores.erum punt, & sursum elevantur, cum eorum volumina,
di pondera paulatim imminui Phy sici deprehendant rnix sei licet terrae superficiem cooperiens intra paucas horas aliquando disparet: gelu etiam aeri frigidissimo, & radiis solaribus impervio expositum sen-ssim minuitur. Res p. Nivem , & gelu majorem saltem partem disparere , eo quod illius partes ab aeris , & terrae humore solvantur , liquescant , defluant, & intra tellurem imbibantur. Pars tamen non exigua solvitur in vapores: sed est etiam in gelu,&nive calor, ut inferius demonstrabitur. Id praeterea aliis caussis reserendum est in propositione adstructis. I . Neque enim soli calori vapores rarefaeienti id rei tribuitur sed externi aeris pressioni, vapores, tamquam spongia , per tubos capillares sugentis, &elevantis , ex iisdem mei caullis , quibus per dictos tubos ascendunt liquores. Postremis vero hisce causess magnam partem deberi vaporum elevationem, fusior indicati modo experimenti explicatio confirmat. Quod scilicet ex aqua congelata sensibilis , & magna evaporatio erumpat caelo etiam frigidissimo , periculo iacto experti sunt Muschembroec , Permuls ,
malerius , & alii r quorum primus e glaciei cubo quatuor unciarum ad solem non exposito , & caelo congelante 4. grana inter 2 . horas desecisse in vapores resoluta , experimento didicit e quin imo plus vaporum e glacie, quam ab aqua soluta sub eodem caelo, dc circumstantiis erumpere, expertus est in alerius: & quodnam in glacie ignis p aut caloris v stigium λ Secundo . Hyberno tempore flante vento frigidissimo mirum in modum exsiccantur eorpora , Iacus, paludes. Non igitur ab igne , aut ea lore si tum elevantur vapores , sed aliis caussis in propositione assertis res est tribuenda : quae praesentes sunt,& iis effectibus sufficientes. rq s. Tertio. Insensibiles particulae quo majori su
perficie comprehendantur , eo majores ab aere com
primente ictus recipiunt, eoque facilius repetitis impulsionibus cedunx: notum enim est, fluida media ,
75쪽
quale est aer , in solida corpora secundum superfici
xum rationem agere , & impellere . Iuarto e Denique Aeris particulae ramosae , flexibiles , striatae secum ipsis implexae innumeros, & continuos inter se canales minutissimos spongiae instar efficiunt; totaque proinde aeris massa terrae incumbens, velut magna spongia innumeris capillaribus tu bis hinc inde interspersis scatens considerari debet is
Cum igitur insignis haec spongia , ct disseminati per
ipsam canales , seu capillares tubi terrena corpora
fluida, & solida semper tangant, & premant ἔ t Cinxeni halitus , & particulae sursum per ejusmodi Canaliculos elevantur ob easdem causas , quibus liquin xum per tubos capillares ascensum supra retulimus. I 6. Enim vero ea corpora , quae intra aquam , aut
alia fluida dissolvuntur, ut sal , sacellarum , & mille id genus alia, ope tuborum capillarium, quoriam innumeram copiam aquae partes , dc columnae efficiunt, superius ascendunt, hue illuc disperguntur , licet sint graviora , quam ipsa aqua e quidni igitur idem in aere fiet λ Est enim fluidum stibi do, e lassicum , innumeris poris resertum, qui tuborum capillarium instar habendi sunt. Secundo. Per apertos, ecfatis amplos spongiae canales , atque tubulos multipliciter intortos , angulosos ad summitatem usque spongiae superiorem ascendit aqua, quam in serius contingit. Per similes igitur canales in aere dispositos ascendent vapores, accedente potissimum crassioris aeris circumstantis pressione. IAT. Tertio : Quia ea demum una ratione inteIliguntur dissicilia alias ascensionis , & iustentationis Vaporum, nubium, & pluviae phaenomena, quae soli calori, & igni tribui nequeunt. Hinc enim bene intelligitur 1. vapores modo ad maiorem, ad minorem modo altitudinem ascendere, pro vario, & vaporum& aeris statu . Ampliores enim modo , angustiores a-4iquando sunt capillares aeris tubi, seu pori. Σ. Aere humido minor vaporum copia, quam sicco elevatur r per spongiam enim aqua satura tam , qualem aer humidus refert, dissicilius, dc minor, quam per siccam , ascendit aqua. 3. In piri viam condensantur . coeunt , & resolvuntur vapores p cum aer iis resemius constringitur. dc condensatur , veluti cum sponsi a liquore reserta mani blas comprimitur, aquam copio
76쪽
piose exprimit . 4. Μultoties etiam repentino calore , aere vaporibus laturato incalescente , copiosa descendit pluvia. Capillares enim tubi , qui aquam retinebant , calore dilatati eam sustinere nequeunt , sed emittunt , ut superius explicavimus, cum de tubis capillaribus sermo fuit. 3. Fit etiam aliquando , ut caelo omnino claro , nulliique nubibus obducto praegrandes depluant guttae. Ex iis plurima consequuntur fusius statim explicanda. a 48. Dico Tertio: Fluidorum in vapores resolutio , eorumque elevatio , b Iulpensio igni seu materiae electricae e globo Telluris m atmospheram erumpenti magnam partem debetur . Post tot electri ea experimenta quot paucis abhinc annis tota in Europa fuerunt instituta, atque scrupulo te examinata, hanc etiam no-tilsimi phaenomeni causam usque ad nostra tempora ignotam praetermittere non possumus . Primo enim ipsas met nubes . hoc est, terrestrium vaporum con geries , esse electricas negari omnino non potest; cum
id ab experimentis habeamus , quae inferius referemus , cum de fulminum natura disputemus . Quam diu enim vero pluvium est Caelum , atque nubibus obductum , magnam in nubibus ipsis electricitatem animadvertimus , quae tamdiu durat , quoad in pluviam penitus resolvantur a . Iam vero materia electile a nubibus seu vaporibus ab aere non communicatur : a tellure illa materia ascendit: ascendendo viam sibi facie per medium aerem e id autem peragit mediis corpusculis cummunicatione electricis , quae secum defert : aer enim origine electricus praedictae materiae resistit; corpuscula vero communicatione e lectrica sursum per aerem ascendentia sunt ipsi metvapores. Omnia haec luculenter demonstramus, cum
de Electricitate, oc Fulminum natura instituimus disputationem .
3 9. Μateriam electricam vehementissima impellendi virtute esse praeditam , m gno impetu e corporibus electrificatis emitti , evibrari , & effluere , levia corpora , in quibus inest , secum deferre , sursum attollere , in aere suspensa sustinere , quamdiu ab
77쪽
iplis eorpusculis non avolet , experimentis electricis edocemur sa). Nobis etiam conitat magnam ignis electrici vim e terra erumpere, & per atmosphaeram diffundi, atque insimul vapores esse corpuscula levia& communicatione electrica . Si ergo materia ele ctrica secum desert , sursumque attollit corpuscula communicatione electrica, cujusmodi sunt vapores , quibus quasi deferentibus ipsa libi per medium aerem illi aliunde resistens viam iaciat ; ii ex globo telluris dicta materia perenniter effluit , atque sursum circumquaque prosilit , consequens est, ut vaporiam
elevatio istiusmodi causae verae , & sussicienti refe
sso. Duo praeterea sunt, quae rei veritatem mihi ulterius confirmant : vaporum scilicet elevatio hy-berno tempore a corporibus frigidissimis , qualia sunt gelu , nix , & alia quam plurima . Secundo : Ipsarum-met nubium formatio r quae enim causa vapores et .vatos , & in aere suspensos in unum cogit Deberent potius ad instar fumi per totum aerem disper. si, atque distribui : nihilominus nubes diversa corvom xa inter se sejuncta componunt. Aliunde autem scimus materiae elactricae indolem esse, ut eorpora CCm munieatione electrica ad se mutuo impellat, cogat,& in unum corpus adducat. His & aliis , quae brevitatis gratia praetermitto , facile credo, materiam electricam potissimum ha re locum inter Physieas
Is I. Omnia quidem de electrica virtute asserta , cum eli perimentis plane constent luculenter inserius exponendis ; nova haec elevationis vaporum causia iure merito hoc in ioco adstrui , aut indicari debebat . Ea vero est hujus materiae indoles, imprimis notanda , quod non modo particulas secum attollat , aere minus , aut aeque graves , sed longe etiam illo graviores deserat , & in atmosphaera sustineat. Rem modo asserimus. modum atque rationem inferius daturi. cois
a) Uide , qua dicimus de Electricitate.
78쪽
as 2. QDo igitur ardentior fuerit in terrenis corporibus calor a sole, vel ab ignibus subterraneis proveniens; eo copiosiores halitus , vapores & exhalationes in atmosphaeram ascendent . Cum enim calor, aut ignis sit caussa raritatis; pro majori illius intensitate major etiam erit in corporibus raritas ; facilius & copiosius corpuscula ab se invicem separantur e majorem levitatem acquirunt , & ab circumstanti aere pressa copiosius elevantur. Hinc est, quod panni quicumque, aut quaelibet alia corpora madida,& igni, aut soli, ut ex lictentur, exposita, eo facilius & brevius exsiccantur, quo propius admoventur ad ignem, aut ardentiori exponuntur soli . Eatenus enim corpora exsiccantur, quatenus ipse , quo inte rius extera usque madescunt , humor & liquor calore
in vaporem conversus exhalatur.
Is . Hinc etiam est , quod eorpora madida aerii expolita, exsiccentur interdum, nonnumquam tamen magis humectentur, pro vario scilicet aeris statu,&existentium in ipso vaporum copia. Aliquando enim aer ita est aqueis vaporibus perius iis , ut ejus eana les & partes sint magnam partem madidae , & quodammodo dilutae r in spongiae igitur modum, aquEpenitus imbibitae, vapores potius ex se guttatim distillat, & in corporum, quae tangit, superficiem diffundit , quam eos e corporibus accipiat, & velut exhauriat . Nonnumquam tandem vaporibus non admodum plenus , aquea coipuscula e madidis corpori bus calore exhalantia intra se recipit , & premendo elevat. Tum vero potissimum exsiccantur Morpora , cum ventus spirat aridus, qui aquam e corporum superficie radas , radendo sursum attollat , & secum deierat in atmospheram.
134. Ηine etiam insertur , majorem vaporum, Aceκhalationum vim e terrenis corporibus interdiu quam noctu, aestate, quam hyeme sursum elevari ,
79쪽
s caetera sint paria . Major enim aestate, quam hyem me, interdiu , sole scilicet terras illuminate , & calefaciente, quam noctu viget calor , praec pua nimirum causa , ex qua v3porum elevatio pendeat. AE
didi tamen, A caetera pnt paria ; quia plurimas pati
tur exceptiones haec propositio. Fit saepissime, ut majus hyeme, quam aestate, noctu, quam interdiu sit aeris pondus, major intra eorpora humiditas, copiosior liquor , major interdum etiam fermentatio, &lubterraneus calor : ex quibus fiet , ut copiosior no ctu , quam interdici . hyeme quam aestate vaporum copia elevetur . Effectuum non una ex eorum caut sis , sed omnes simul veta sunt mensura.
Iss. Intra Zonam torridam copiosiores etiam elevantur vapores, quam intra temperatas. & frigidas, caeteris tamen paribus. Sol perpetuo inter Tropicos existens , Torridae regiones efficacius calefacit, quam caeteras Tonas, quae hinc inde a Tropicis ad polares circulos, a polaribus ad polos jacent . Plurimae ta men sunt in Zona torrida regiones , quae vel Ob perennem, qui illic spirit , ventum, vel ob alias causas, quas inferius examinabimus , sunt magis tempe ratae , & calore minus ardenti perfruuntur , quam aliae regiones in Lonis temperatis sitae r mirum igitur non erit, si minor ex illis, quam ex illis vapo rum copia elevetur . Si expositae caussae vim eum plurimarum Tonae torridae regionum in Λ meri ea , &Africa situ conferas; aliasque immensis maribus eircumdatas , ut in America , alias aridissimis continentis terrae tractibus circum lentas esse animadvertas , quae quidem est Africae conditio I tum vero quae mi ram illarum regionum temperiem , aut intemperiem caussa efficiat , quae flumina , imbres diluvium referentes producat , facile concipies . Sed haec impraesentiatum indicasse satis .
I36. Ex iis locis , quae corporibus humidis , calia dis , dc facile inflammandis magis abundant , major
80쪽
vaporum vis erumpit, quam a caeteris , licet a toleacrius incalescant . Corpora , quae citius, dc facilius inflammantur , subtilioribus e stant particulis, plurimo item interno igne abundant δε facilius igitur subtiles ejusmodi particulae calore dilatantur , dc sur sum ob aetis pressionem avolant . Hinc circa palu- dola loca nebulae plerumque aestivo tempore , mane potissimum observantur. Loca etiam lunt adeo arida , ut pluviosum caelum , nivem , grandinem , pluvias numquam videant: cujusmodi sunt arenota illa peruam regni littora per roo. dc amplius leucas ab aequatore ad aut iram pro tensa , AEgyptus, Thebais , aliaeque interioris Africae provinciae.
as 7. Aer , seu atmosphaerae tractus cuicumque regio. a proprius , iis potissimiam vaporibus , dc exhalationibus scatet , quas ejusdem mei regionis corpora ex se emittunt r nisi frequens ventus alios ex aliis regionibus, ut plerumque fit , adducat vapores &quos transcurrens illic offendit , alio etiam secum deferat . Halitus enim , seu subtilia corpuscula e corporibus exspirantia sursum recta ut plurimum,&quoad sensum ab aere premente attolluntur, usque dum ad eam altitudinem deveniant, in qua aequalis raritatis , & ponderis aerem offendant , factoque aequilibrio suspensa haerent ; donec casu aliquo inserius explicando in pristinam densitatem , & liquoris statum reducta in tellurem relabantur.
I 38. Terrestria corpuscula , seu vapores ad diversas altitudines in atmosphaera ascendunt e pro Mario scilicet atmosphaerae , ipsorumque vaporum calore , raritate , pondete , dc pressione . Quo enim gravior sit premens aer , dc eκhalatio levior; in altiorem ascendunt locum juxta Hydrostaticae leges . D versa λSitur erit, pio Varia anni statione , calore, & aeris temperie, vaporum , ipsiusque atmosphaerae altitudo . Quin immo pro locorum diversi a te diversam eiis vaporum elevationem , & atmosphaerae altitudinem opus est: cum varia sit alio & alio tempore,& lo-