In sanctum Iesu Christi Euangelium secundum Matthaeum commentarius. Authore D. Ioanne Hesselio Louaniensi, ...

501쪽

IN MATTHAEI

incoepisset,ipsum die tertio reaedificaret. Na reaedificare no significat ia aliquid persectu sacere,sed incipere, viladem ad persectione perueniat. Marcus habet paulo aliter. Ego destrua,seu dissolua temptu hoc manufactu, & post triduli no manufactu reaedificabo. Dixeriit enim illi salsi testes utraq;. Ego possum,&ego destruam, voletes hoc testimonio Christi accusare,et sibi diuina usurpasset potetiam, nullia erat crime in ipso. Deinde hoc testimonio eu accusebant,quod Deo aduersarius esset, utpote cui vellet insigne Dei teptu destruere; ac promissu illud quo se post triduli reaedificaturu pollicit' suera Vt vanu reputari volebat. Sed istud testimoniu ut ait Marc no erat couentes,quod primi testes hsecudis discordaret. Fueriit aut testes illi salsi, quia aliter Christudixisse retulerui, qua dixerat. Dixerat enim: Vos solvite, non ego solua; & teptu hoc, no teptu Dei manufactu,&: Excitabo) no reaedificabo, Vt de vitio & spirate corporis sui templo lo

quutus intelligeretur. Et*Nes Princeps sacerdotu. Ita

ac furoris impaties quo caluniae locu no inueniret exilit ὁ sede sua, quo vesania mentis, motu corporis demostraret. Et qui Iudex animo quietus,oc ab assectibus alienus esse debet. A it illi. Redit ad prius consilium, ut aliquis crimen ex ore Christi exqui rere cum ex salsis testibus non inueniret. 1 sus au - alae s 4 tem tacebat. sicut agnus cora todente se, sciebat enim quicquid respodisset trahendu ad calumniam. Tacuit ut nobis linguae continentia largiretur,& impias, dicaces,scurriles & ineptas fabulas nostras boleret ut excusationes nostras quibusJ eccata excusamus auferret. Taciturnitas ait quida Christi eκcusatione siue apologia Adae excusat. Tacuit, ut fiducia nobis loquedi, quado loquendu pro Christi gloria & eius Ecclesia foret largiretur. A diuro te per Deu uiuu. Mado tibi sub attestatione dei viui ut dici nobis)ltu et chrpus A M Dei que praenuciauertit Procent 4

502쪽

CAP. VIGE SIM UMS EX T. ro

phetae; De adiuratione quid sit, quomodo liceat; patet apud Tho. D icit illi i esus. Christus reuerentia paterni nominis,&'uia diuinitas ei quodamodo irridebatur resipodithoi alioqui responsione indi- ὸbhr

gnissimo. Tu dixisti. Aug.Mar.inquit, latum Valere east Gostedit,quod ei dicit Iesus;Tu dixisti,quantu si diceret,Ego sum.Theoph. in seques cap. Matth.& in Luca putat Christu ambiguὁ responclisse,hoc modo,Tu dicis,ut res sese habet; vel tu dicis, non aut ego: aut, tu solo ore interrogas an sum filius Dei, corde aut me cotemnis. Lucas vero legit: Dicitis quia ego sum, improperatis mihi quod sim Deus. Huic sensui bene couenit quod subditur. v emutamedie ovobis. quavis me nuc derisivi habeatis,quod videbitis me veniete in nubibus coeli,& uniuersummudu iudicante. Huc sensium subindicat Iuvencus

hoc carmine icthete sola tibi procedur oe re uerba veitata me veniet uobis uisenda per auras. M aiestat hominiς. Haec

expositio etia adaptari potest responsioni Christi, qua Iudaei interrogat. Nuquid ego sum Rabbi,ren podit.Tu dixisti. i.tu interrogas nil me sis proditurus subsannando,quasi nescire te illu esse. Similiter quod Christus respondit Pilato Tu dicis quia rex him ego,potest huc habere sensum; Tu improperas mihi quia rex sium deridedo;in hoc peccas,ego

enim vere rex sum;In hoc enim nat' sum,ut testimoniti perhi bea veritati. Simile quid dicit Iudaeis alibi; Ego honorifico patrem, & vos inhonorastis me. Sic poterat dicere Pilato Ego sum rex, & tu derides me, dc Cayphae. Ego sum filius Dei,dc de- io M.f. vides diuinitate mea. Haec expositio c5firmari videtur ex eo quod Christus in passione sua n6 legitur respodisse inimicis, nisi ijs qui deriserunt vel patris sui diuinitat ut quado Potisex interrogauit de doctrina eius, & hoc loco,& quado Pilatus arroganter dixit. Nescis quia habeo potestatem c.

503쪽

IN MATTHAEI

amoda, id est,post modicum tempus, videbitis stahominis sedentem a dextriς uirtutis Dei, Sedere a dextris patris conuenit Christo secundum humanam n turam 8 significat sessio illa esse eum collocatu super omnem creaturam,tanquam omnium Dominum,& gubernatorem. Graeca exemplaria no lia

bent Dei sed tantum virtutis, nec D. Augustinus legit.Theophylactus per virtutem intelligit patre, nec immerito patrem suum hic appellat virtutem quia nunc in vinculis & passione constitutus, no Videbatur filius esie omnipotentis . Dicit autem istud,ut ostendat iudices prae oculis semper desere habere extremum illud iudicium, in quo is qui pro nobis iniusti iudicatus est , iustum iudiciu sine personae cuiusquam acceptione iudicabit: &respicit ad illud quod ait Daniel filium hominis peruenisse usque ad antiquum dierum, & datum ei esse regnum,& quod tanquam filius hominis Venerit in nubibus coeli, quasi dicat. Vos in me scandalizamini, quia me Christum esse filium Dei asesero,sed recordemini illius quod de filio hominis dixit Dant et,quod peruenerit usq; ad antiquit dierum,quod nunquam completum suit in alio , sed

nunc in me complebitur nunc enim temtriis est,ut

a dextris aeterni patris cosideat ille filius nominis.

Tunc prindepssacerdotumscidit uestimenta sua. Iudaei

audita in Deum blasphemia in signum displicen-

tiar scindebant vestimenta sua , quod etiam signuerat poenitentiae. Sed hoc signum sicut multae aliae caeremonia inhvpocritice seruatu est a Iudaeis qui bus dictum suit. Scindite corda vestra,& non Vestimenta vestra . Porrd singillariter prohibitum erat ne unquam summus sacerdos scinderet vestes mas. Cavphas autem ut augeret inuidiam crimi

504쪽

CAP. VIGESIM VMs EX T. et νdesignatur quod a genin Iudaica sacerdotalis di

gnitas,cum ipsa lege esset auferenda. Dum enim sibi vestem scidit quo tegebatur, ipsum Velamentulegis abrupit. Surrectio ipsius etiam ex sede vacua significauit apud Iudaeos cathedram Potificis ma-suram.Hoc annotariat Hieronymus, oc Leo. Nec aliena est ista significatio a scriptura: sicut enim verba Cayphae fuerunt prophetica ita & facta eius. Manifeste etiam patet scissionem Vestis Samuelis, ct vestis Alitiae prophetae designasse abruptionem regni Saulis,Salomonis,& Roboam,& transationem ad alios ut Ieroboam Sc. Dicens: B phemavit. Iniuriose contra Deum loquutus est, tum dixit se

esse Christum filium Dei, & sessum 1 dextris Dei,

ct venturum ad omnes iudicadum. Q uidadhuc egemus testibus Z Qesibus eum Dei aduersarium , ct inti. micum mortet dignissimum esse conuincamus. Exaggerat Christi crimen, quasi dicat. Ecce nunc etiam dum in manibus nostris est,& coram tribunali nostro,audet blasphemare Deum coram omnibus nobis, quid ergo fecisse eum putabimus culiber apud discipulos suos esset. Reus est moretis, lignus est mori,magna esthorum coecitaso amentia, contra enim iustitiam omnem accusant, ct ad mortem condemnat, i idem ipsi accusatores & iudices esse volunt. Blasphemavit: Ο Caypha si tuae calumniae respondere liceat notae satis magna miracula ostendirynonne Messiae tempus aduenerat' Haec certe te admonere debebant ut maturius deliberares anne verum dixerat , quando se esse Dei filium consessus est. Cur non vocastis ipsum blasphemum quando allegauit vobis Psalm . dicens: Dixit Dominus Domino meo &c. Cur etiam noipsum Dauidem dum filium suum sedentem Do minum I dextris Dei vocat' Cur non & Daniele tanquam blasphemum arguitis Recte vero dixi-Κ Κ sti Quid

505쪽

Ierem. II

IN MATTHAEI

sti: Quid adlluc egemus .restibus ' quia semper ijs eguistis nec inuenire potuistis quequa qui aliquod

crime ei vere imponeret. Manebitis igitur etianiae egeni non intelligentes testimonia prophetarum quibus illi gloriam Christi testati sunt. In hoc consilio est illud impletum: Circundederunt me vituli multi tauri pingues obsederunt me , & illud : Facta est mihi haereditas mea quasi Leo in sylua . Augustinus libro de consensu Evangelistarum capite septi inopulat: Principis sacerdotii admirationem cotigisse mane sicut ponit Lucas mane Christum interrogatum an esset Christus. Sed quia Matthaeus & Marcus duo coiisilia ponunt, nocturnum unum, alterum matutinum , melius videntur sentire, qui Christum bis interrogatum fuisse dicunt an esset Christus,primo nocte, secundo mane.

Tνα expuerunt In faciem eius ,scilicet postquam fuit condemnatus morte.Qui autem suerint illi expuentes,non satis costat ex hoc Euangelista,sed Marcus videtur dicere quod non fuerint ministri soli, nam seorsim de illis subdit & ministri colaphis euceciderunt.) Et Lucas quosdam viros deputatos ad eum tenendum dicit illusisse Christo,unde non solum ministri,sed & iudices haec faciebant.In sa-ciem autem non Velatam,sed apertam consipueruliuxta illud: Faciem meam non auerti a conspuentibus,& increpantibus me,id est,non habui oculos auersos dum conspuerent me. Et colaphis eum ceciderunt id est,pugnis clausis. A Hautem parmas, id est, manus apertas : qui Cr velaverunt eum,Vt possent ei illudere tanquam prophetae.Mynich designabatur der velamen istud , super cor Iudaeorum ponencium esse velamen in lectione Veteris testamenti, ut claram Christi faciem Dori possent intueri. Propheti nobis Christe, quis s. qui

506쪽

CAP. VIGE SIM UM SEXT. rso

qui te percusit3 Dixistite esse Christum , ae Prophetam , dic ergo quisnam tibi infringat colaphuyDeclara nunc te nosse occulta. Ex Esaia capillo. satis constat quod etiam ei barbam euulserintroenas enim meas salt) dedi vellentibus. Lu- eas addit multa alia eos blasphemantes in eum dixisse, prout videlicet malitia suggerebat eis,proque varietate assectuum varias in eum effundebat blasphemias. Ex Luca dianasse videtur haec illusio Vsque mane Pulchrε commentarius inscriptus Hieronymo causas assignat, ob quas ista passiis sit Christus. Condemnant sinquit in eum reum esse

mortis quo re atu suo reatum nostrum solueret, dc velamine faciei suae velamen cordium nostrorum auferret, dc sputaminibus exceptis faciem animae .

nostrae lauaret, & colaphis quibus in caput pe cussus est, caput humani generis quod est Adaminsanaret,& alapis quibus expalmatus est, maxima laus eius nostris manibus, & labijs plauderet. Augustinus. Quod dictum est inquit in sput L U. ειλε runt in seciem eius, significauit eos qui praesentiam gratiae respuerunt. Item tanquam colaphis . eum caedunt, qui honores suos ei praeferunt palmas in faciem eius dant, qui perficita coecati eum non venisse affirmant, tanquam praesentiam eius exterminantes , & repellentes . Venerabilis

Beda. Caeditur etiam Christus nunc blasphem ijs falsorum Christianorum. Haeretici quoque Iudaei,& mali Catholici, qui eum reprobis. actibus exacerbantes quasi ei illudentes dicunt: Quis est qui te percussit, tum ab illo cogitationes suas ,&opera tenebrarum cognosci non aestimant,qui eius doctrinam & Ecclesiae sacramenta violant. Petrus uero sedebat foris in atrio. nam Dominus erat intus

in penetralibus supernis , sicut satis patet ex Ma eo, qui dicit Peti una fuisse deorsum in atrio,id est, E. E. I vestibu-

507쪽

IN MATTHAEI

vestibulo domus. Sedebat calefaciens se non tam stigoris causa quam Vt non putaretur esse de semilia Christi. At aeresiit adeum una an illa, scilicet ostiaria ipsius Cayphae, quae dum vidit eum sedentem ad lumen diligentius est eum intuita dicens: Et tu cum Iesu G alilaeo eras 3 quod Vel interrogatiuὸ, ut apud Ioannem,uel assertiue legi potest. Erant aute Galilaei apud Iudaeos contempti,ut patet ex Ioanne praesertim ex tunc quando Iudas Galilaeus coepit rebellare Romanis. A t illa negauit coram omni-- dicens. Nimio timore praeterritus,coram omnibus negauit,se suisse discipulum Iesu dicens: Nescio quid dici bd est,non noui hominem istum , neque unquam sum cum eo conuersatus . Augusti-Traiq. ttic nus. Sane in ista negatione Apostoli Petri aduerte-

in Ioam re debemus no solum ab eo negari Christum, qui dicit eum non esse Christum, sed ab illo etiam qui cum sit,negat se esse Christianum. Dominus enim non ait Petro, discipulum meum te negabis, sed me negabis negauit ergo ipsum,cu se negauit eius

discipulum. R xeunte autem illo ianuam. du prae nimio metu subtrahere se conatus est ex domo Cantiae. vidit eum alga ancilla, ait his qui erant ibi, er hic erat ria Iesu Nararem . Et post pustam accesserunt qui stabant, cirdixerunt Pe . qui simulata rursum audacia ad curediera ubi ex suggestione unius ancillae dixerutei astantes. vere cir tu ex illis es.vam Cr I uela tua mani. ' festum te facit. Ex idiomate . c certa pronunciatione, sermonis,te Galilaeum esse colligimus, non quin& ministri ,& Petrus Hebraich seu Striace loqueris i I. rentur, at quia in una lingua aliter Galilaei aliter Hieroselymitani loquebantur . Vnde idiomatis proprietate Galaaditae , ab Euphrataeis distinguebantur. Ioannes etiam alia tentatione Petri in hac tertia negatione ponit, nepe quod cognat' Malchidixerit Petro: Nonne ego te vidi in liorio cum eoy

508쪽

Tune postquam tot modis conuictus esset coepit

deteistari execrari dicens: Dehiscat me terra si noui hominem. Notanda est hic diligenter sanctorum virorum stagilitas. Item quod Petrus in aula Ecclesiastica,& societate impiorum Christum negauit, ut discamus impiorum aulas,& societates V tare. Advertendum etiam est Petri malitiam semper creuisse,nam primo simpliciter negaui secundo periurium addidit, tertio iuramentum execratorium, ut intelligamus quod grauitas peccati, α

diaboli tentatio peccatorem non statim resurgentem,semper ad grauiora trahant. Obseruandia tertio est,quod post prima negatione cantauit gallus,

ct non est conuersiis Petrus. Rursum quod inter secundam & tertiam negationem horae unius te- s intercesserit. Et non est recordatus Petrus ver i Domini, quia nondum respexerat eum Dominus,nec ab ira furoris sui erat auersus demum a tem secundo gallicantu verbi Iesu recordatus est, quando eum respexerat spiritaliter, non aute cor ustino. Non solum autem re-poraliter teste Augspectus Dei miseric ectus Dei misericordiae necessarius est, quando δ' agitur poenitentia, verum etiam Vt illa exequatur prquenire debet,quemadmodum pulchre declarat e Augustinus,& Ambrosius alludens ad istam historiam in brmno matutino : AEterne rerum con-

dito sic deuoth precatur, Iesu labentes respice dc nos videndo corrige, si respicit lapsi stabunt fletum culpa soluitur. Et resius foras fleuit amare Quamatu in societate impiorum fuit, peccatu situ non defleui misericordia autem Domini eum ante omnia respiciens hoc ei praestitit, ut illam relinqueret , ct sic prae magnitudine amoris diuini corde perplexo, oc amaritudine pleno peccatum suum defleuit. Unde Ambrosius Lortatur dicens: Si imitatus es peccantem, imitare amare flentem.

509쪽

IN MATTHAEI

Erubescant hic haeretici Nouatiani, qui eos negat absoluendos qui post baptismum in scelera relabuntur, cum tantus Apostolus , qui iam recenter corpus,&sanguinem Domini acceperat,in tantu scelus inciderit: & nihilominus non solum Deo est reconciliatus,sed etiam toti Ecclesiae praefectus. Hae tres negationes Petri in domo Cavphae comtigeriant , quemadmodum caeteri testantur Euangelistae Nec aliud dicit Ioannes qui Petrum in auia Pontificis negasse dicit, quoniam Cayphas

Pontifex erat. .

' Videtur autem Ioannes dicere quod in domo Annae Christum negauerit, propterea quod textus Ioannis, prout nos eum legimus, integer non

sit, sed corruptus: nam post illud Adduxerunt illum ad Annam primum erat enim socer Cavphetqui erat pontifex anni illius) istud legendii est Et mi sit eum Annas ligatum ad Caypsam pontificem ) ut inde sequatur , Errat autem Cayphas &c. ει quod postea dicitur Si autem bene, quid me caedis.) Et ut istud & misit eum Annas ligatum ad Cavpbam pontificem in sit illius quod su-

pra dixit repetitio, ita videlicet ut Ioannes orationem ad priora reducat, quoniam negationemo Petri secundo dc tertio factam exponere voluit. t hoc pacto textum legit,& interpretatur C μ μ rillus,&Effrena diaconus. Augustinus has tres

γ' 'qφ' negationes Petri mysticἡ exponit hoc modo. In Ly q/ et u inquit Petri negatione error haereticorum s δε Christo tribus generibus terminatur, aut enim ' ' de dii initate eius,aut de humanitate, aut de viro que saliuntur.

510쪽

MA ne alitem acto, mane ipsius seriae sextet denuo inierunt cosiliu quomodo comode possent eum occidere. Latius prosequitur Lucas quid in isto consilio egerint. Videntur aute ς p xx M: Iesiim liberum statuisse in consilio suo, ut non si se Christu conteretur,prettedere posset, Vi ac poenam acerbitate se consessium suille. Deinde ut his bladitiis qiiasi non quqrentes mortem eius aliquid amplius ex ore eius expiscarentur.QAod autem nocte factum erat,actu erat eo vincto. Et vinctum adduxe runt eum,tanquam iam damnatum ab eis, & morti addictum: pro more enim habebant,ut que morti adiudicassent,ligatum traderent iudici Romano. Eduxerunt autem eum omnes sacerdotes, caeteri que qui erant de consilio,ex domo Cayphae. At tradiderunt Pontio P irato praesidi. Pontius praenomen est,sicut Marcus . Pilatus autem Verum erat eius nomen, describiturque Viroque nomine, Ut

de tempore quo Dominus noster passus sit satis costet pretii ii,id est,gubernatori prouinciet Iudqq. Destincto enim Herode magno, & Archelao in exilium misso,non amplius reges in Iudaea a Romanis,sed prae fides tantum & gubernatores constituti sunt,quos pro libito amouebant.

T un. uidens Iudas qui eum tradidit, quod Lmnatus esset ad mortem a Iudaeis, ac nihil iam agi aliud quavi per Pilatum occideretur, v ornitentia ductus non

num damnatorum in inferno, qui magis propter dolorem & vermen ac remorium conscientiar, quam propter peccatum dolent. x

Hoc enim diaboli artificium est, Vt peccatum KR nondum