장음표시 사용
71쪽
habitare simul. Verba haec licet satis barbara sensum tamen scriptoris satis deciarant facileque ex his conficies .parce&sebri satis locutum esse Marcum Paulum, cumpro numero domorum sedecies centena familiarum millia ea in urbe numerat. Attamen cum alter iste tam altas fuisse affirmet domosis a tot saepe familiis habitatas, non multum abe rabis, ut opinor, si quemadmodum Lutetiae Min aliis requenter habitatis urbibus duodecim minimum homines protingulis numeres domibus. Id si fiat, habebis incolarum numerum 92GOoOO, plures nempe quam novemdecim milliones, ut vulgo loquuntur. Quod si etiam suburbia addideris, & seorsim numeranda existimes, oportet ut in hac civitate plures suerint habitatores, quam tota contineat
Duodecim pontium lapideorum millia ea in civitate suisse assirmat Marcus Paulus. Idem multa quidem alia, sed praecipua decem rerum Venalium memorat sera, omnia quadratad duo passuum millia in ambitu habentia Palarium praeterea describit regis ansuris decem illium passuum ambitu, & fossam ab altero latere urbem cingentem, porrectam ad quadraginta passi millia Quae singula siquis perpendat, facile intelliget, nullam unquam tantam exstitisse urbem. In numeris autem a Marco Paulo subductis, ut nullum subest credamus errorem facit inarum omnibus seculis usitatus mos, quo singuli tenentur aedibus suis columellam apponere lapideam, cui inscribuntur tituli nomina eorum, qui in singulis vivunt aut hospitantur domibus. Si qui
nascuntur aut moriuntur, horum aut signantur aut delentur
nona ina, ne hospitem quidem nisi hac lege admittere audent, omnium aut portis, aut quibus diximus olumellis inscribuntur nomina, quae mox ad vicorum magistros demum ad urbium praefectos scripto consignata deieruntur. Τoto itaque hoc regno, in agris, o in urbibus hominum numerus constat non magistratui tantum, sed & populo,
72쪽
Sum A R URBIUM. Lqui exinde de sua sudicant republica, siquidem praecipuum boni regiminis indicium esse existimant hominum abun
Marci vero Pauli fides minime uispecta esse debet, cum
hodierna experientia, etiam illa, quae maxime sabulosa in hoc scriptore esse videbantur, verissima esse docuerit Nee quidquam obest quod urbs haec etiam hoc tempore nomen Hancheu servans, vix vicesima magnitudinis parte conspiciendam se exhibeat, cum constet eam a Tartarisbam olim eversam, & deinceps cxhaustam a Nanchino, quo translata sui regia Sinarum sedes & ipsa nunc longe maxima sui parte ab iisdem desolata barbaris. Si cui ergo credendum, utique credendum M. Paulo Veneto, oculato testi, cujus fidem apud imperitos e rerum ignaros male ambulantem, ipsa absolvit veritas. Quod si
nulli credendum, utique nec illis qui negant quidquid ipsi
non viderunt. Scio quidem credulitatem obnoxiam crrori;
sed hoc quoque scio, longe saepius illos falli, qui alienis
disssidentes, omnia suis metiuntur oculis, quicquid illis non occurrit, id vel alibi exstare, vel unquam extitisse negant. Quid demum de scientiis supererit, si illas sensi busia oculis nostris includamus, & ubi illi deficiunt, illic
omnia terminari existimemus ZPorro ex iis quae diximus latis lique Sinicam hanc urbem etiam abique luburbiis altera minimum parte ma)orem
fuisse Babylo1.e, ma)orem etiam Roma cum omnibus suis suburbiis, masorem denique aut minimum parem antiquae Nino. Et tamen non sola haec, sed & complures aliae apud Sinas prodigiosae magnitudinis suere urbes, ut vel hinc satis aliquis cognoscat, quantum perpetua pene paX,d nunquam intermissa agricultura & denique boni regiminis cura, ad propagandos valeant mortales. Nec dubitandum quin eadem studia essecerint, ut initio rerum longe majores habitatae magi reperirentur civitates, ac nostro hoc ul- quam compareant Ieculo. Antiqui nempe reges crant bovi
73쪽
74 DE MAGNI Tu DINE patres familias nec ullo aeque ac boni pastoris gaudebant
ritulo. . Diu etiam apud vetustos Graeco permansit mos iste, non alio fere quam pastorum nomine censentur apud Homerum principes Graeciae & ipse rex regum Agamem non. Nullos isti alebant servos ne coquos quidem, obser-Vatuque dignum, omnes istos heroes Homericos esse οἰ mδιαι-ου sibi ipse cibum parare, sibiipsis sussicere In omni laus. Quam illi populares fuerint ex Euripide&miciquis discas tragicis, cum producunt illos solos per urbem ambulantes pulsantes aperientes ostium. Nostri seculi principes rident istiusmodi reges, nec desunt qui exclament, o miseros homines, quomodo illi regnare poterant, qui ne vivere quidem scirent Sed norant illi pascereo multiplicare oves suas norant elices 'eatas condere respublicas, quarum cives ne cum ipsis quidem
Persarum regibus conditionem suam permutatam voluissent.
Illi fuere qui excitando sublimia ingeniad sibi & suis perennem perpererunt famam. Illi denique sunt qui nos quoque secere selices Barbari enim simus nisi illorum sua Peressent monumenta, quibug& humanior vita pleraeque artes disciplinae continentur, eo culminis ab ipsis pro vecti, ut vix quicquam addi possit, aut si quae accedant, omnia eo quod ipsi struxere nitantur iundamento, sintque velut eiusdem radicis propagines: appendices. Sola olim Roma ante Syllae tyrannidem tantam incolarum continebat multitudinem, quantam vix in dimidia hoc tempore invenias Europa Nam quod nonnulli putant reperiri in ea centum plus minus hominum ut loquuntur milliones, id tantum abest ut verum sit, ut audeam assirmare, ne tertiam quidem husus numeri partem Omnes conficere
Europaeos. Vix alibi magis erratur, quam in subducendo incolarum in quibusvis urbibus4 regionibus numero, quiusvis gentibus res suas in majus extollentibus. Nulla terrae portio in tota Europa aeque habitata est ac Hollandia. Vulgo existimant reperiri in ea vicies centena hominum millia.
74쪽
millia Verum si quis recte calculum ponat, ne quidem sexcenta millia invenientur. Qui in urbibus4 oppidis buunt, simul juncti non consciunt quateruehienai quinquaginta millia Qui in pagis: agris habitant, non superant centum millia Eadem ratio est aliarum terrarum, in quibus ter Vel quater, imo a rerum imperitis etiam decies maior hominum esse fingist numerus, quam ratio aut veritas exigant aut experimi ta ostendant. Quantui exactus vix possit institui calculus incolarum in singulis regionibus, ut tamen ille aliquo modo sit rationalis tutissimum si domorum in singulis urbibus ineas numerum, prout illae vel bene vel male habitentur, es vel altar vel deprcsta sint ita quoque calculum ponas, unde demum certius aliquid quam ex Hilgi rumoribus posis con-
nulli Trinant, Parisiorum urbem a ducentis habitari ho minum Myriadibus facile cognoscet id scri non poste, si quis domorum collipat summam, quae non excedunt viginti quinque millium numerum. Hae enim ratione singulis clomibus octogicita adsctibendi sint homines. Rectius vero facios ne multum aberratius si sinetiuis habitationibus duo decim tribuas homines. Id si sat habebis in hac urbe trecenta hominum millia. Multitudine domorum Londinum hoc tempore excedit Parisiorum urbem si quidem in hac civitate numerantura quinquaginta sere domorum millia. Ut is urituum a men deprestiores sunt aliquanto minus habitat, quam Lutetiae. Compensemus itaque sinstulas habitationes vel solis sex hominibus. Hac ratione habebimus Londini etiam trecenta plus minus hominum millia Sed sub opti mos felicissimo filoniarcha nostro tarit indies inbi huic accedunt nerementa, ut brevi tempore longe post se relictii ra sit omnes orbis Christiani civitates, quas iam domorum multitudine, copia δε adsuentia rerum4 civium selicitate longe superat. Mira
75쪽
66 D E MAGNI Tu DINE Mira sunt quae de stequentia incolarum urbis Neapolitanae referuntur. Vidimus isos pulcberrimam istam civi tatem, nec tam magnam comperimus, quam Vulgo acta. tur, utpote quae spatio sesquihorae commode circuiri possit. Domo quidem habet praealtaso plurium contignationum, si quis tamen earum ineat numerum, etiamsi singulis domi. bus duodecim aut plures etiam ribuat homines, nunquam tamen ducenta hommum esticii Miltia. In urbibus minus habitatis sex vel etiam quinquehomines singulis lassicit adsignare domibus. Nec quemquam urbium fallere debet numerus. In centum aliquando urbibus, ne quinquaginta quidem hominum reperiuntur millia, idque non in septentrionalibus tantum, sedis cultioribus terris, quod ista non sine admiratione observavi. Qui vero in agris habitant, eorum non magnus ut numerus. Icum urbium conserantur incolis. In terris tamen borealibus
aliter id se habet, longe quippe in illis Mor agrestium
quam urbanorum numerus. In laedlao Finlandia centum fere rusticarum domorum occurrunt millia, cum incentum
quadraginta oppidis, ne quidem septuaginta hominum
inveniantur millia Non itaque probo immensam illam multitudinem quam nonnulli Europae attribuunt. Quam. vis ut dixi certus iniri numerus non possit, minus tamen a veritate nos ablaturos existimo, si ita componamus cala
In Hispania duo hominum milliones. In Gallia milliones quinque. In Italia, Sicilia, Corsica Sardinia missiones tres. In Anglia, Scotta Mibernia milliones duo. In Belgio millioncs duo. In Gerrnania, Bohemia Hungariaque milliones quinque. In Dalila Holsati totoque Cimbrica Chersoneso quadringenta millia.
In Media, Finlandia NorWagia apponiaque sexcenta
76쪽
lii Polonia. Livonia Lithuaniaque unum millionem cum dimidio. In omnibus vero terris ab Hungaria ad Pontum Euxinum excurrentibus addita etiam Thracia, muliones duo cum dimidio. In Dalmatia Gllyrico, Macedonia totaque Graecis, Creta aliisque Graeciae insulis, milliones tres. Habes hic viginti septem milliones, omnium nempe qui in Europa degunt hominum numerum. Quod si etiam vastas Moscorum terras Europae adscripseris, quamvis earum longe maxima pars ad Asiam pertinet, addas per me licet tres milliones. Ridiculum vero fuerit de Issandia loqui, maxima quidem insularum Europae post Britanniam, sed in qua ne quatuor quidem hominum reperiuntur millia ipsis fatentibus Issandis. Si itaque Europam quam latissime Oxtendas, habebis in tiniversum triginta hominum milliones. Ut tamen ne tantum quidem Europaeorum esse ex istimem numerum, facit terrarum hoc tempore astitas.
Quis non miretur in sola olim Sicilia plures fuisse incolas, quam nunc in tota Italia Siciliaque simul, & solas Athe nias a pluribus olim habitatas suisse, quam nunc tota Graecia junctaque simul habitetur Peloponnelusis Tantum itaque abest ut centum hominum milliones sola possit conferre Europa, ut ne quidem si totam Africam universam adieceris Americam, istam habiturus sis
Asae longe dispar est ratio, utpote in qua additis insulis
triplo minimum plures habitent homines, quam in toto reliquo terrarum orbe. Et tamen bello Tartarico centum hominum millionibus diminutum est Sinarum imperium. Nihilominus, quae in Asia superest hominum turba ex cedit trecentos milliones. Extrema Asiae pars longe maximam hujus summae praestabit partem, velut Sinarum ditio, varia Indorum regna, Japonica ε complures bene habitatae insulae. Nam quod Persarum terras aurcarum
77쪽
in Asia attinet ditiones, minimam illae summae hujus con stituunt partem, utpote propter aquarum pluribus in locis inopiam, malignius excultae, magnarum urbium copia destitutae, e quibus tamen praecipue aestimanda est homi num frequentia. Vaslae istae terrae, quae Iavaeis insulis Moluccis ad austrum obsacent, his Morsan ter Europa maiores, quoi quanto contineat populos, etiamnum incompertum, Reliqua terra australis, propter intensum frigus vix est habitabilis. Si itaque totius humani generis
summam ad numerum re Voces, non puto ille excedet quin gentos milliones.
Quod si non numero, sed spatio, ut olim Xerxes, illos metiri velis vel una leuca Germanica, quicquid in terris est hominum abunde continebit. Cum enim homini stanti vel creest promiscue lassiciat pes quadratus, leuca Vero porrigatur ad pedes 24OCO, Vel minimum a 3 6 O habebis quadratum 76OOOCOO, Vel saltem s. 8 96O pedum, trinumeri longe illam, quam diximus, excedunt summam. Hinc apparet non peccasse Lucanum cum de Roma sic
-Drtem populo, victisque frequentem Gentibus, si generis, coeat sturba, capacem
Urbis enim Romanae area additis omnibus suburbiis viginti minimum quadratas, ut ostendimus, continebat leuca Germanicas. Plures itaque in plano quam viginti pedes cluadrati unicuique relinquuntur homini, non etiam
computatis superioribus spatiis, quae in aedibus ad multas contignationes surgentibus triplo vel quadruplo laxiorem iratuit lent praestare habitationem. CAP.
78쪽
De artibus cir sientiis inarum.
I quis omnium, quae vel sunt, Vel olim fuere, gentium praeclara simul conserat inventa, quantumvis ea multa memoratu digna censeantur, tanta tamenin talia non erunt, quin longe inveniantur plura& meliora, quae a solis reperta luere Seribus, quos Lusitan perperam Sinas appellarunt in nempe artes ricientiae ad culmen pro vehantur, longa experientia plurium seculorum opus es literatura. Illa Vero constare non potest, si lingua non sit perennis, cum videamus nullam gentem vel suarum rerum habere peritiam, nescire etiam ea quae ante duo vel tria gesta fuere secula, aut si sciant, non emaculae, quam non intelligunt, sed Latinae sciunt linguae enciscio. Si hane sustuleris, mera erit barbaries, cum quidquid scimus, totum id vel Graecae vel Latinae debeatur linguae, sine quibus nec Hebreae nec aliarum si quae supersunt, linguarum quisquam intelligat reliquiaS. Neque Vero Europaearum tantum haec est conditio genatium; siquis enim Asiatico Omnium terrarum adeat populos, idem omnino obtervare licebit. Non Pcriae nion indi, non denique Arabes aiar qua tua monumenta legere nedum intelligere possunt ia licet hi posteriores, quod ab aliarum gentium mixtura metu ne temper extiterint, quod perpetua Alcorani lcctione Fnguam suam diutiusquam aliartentescon. l arint nihil tamen eorum quae ante
Mohanactem acti lucre cogno cunt, si quae sciant, ea Omnia e Graecorum hausere riptoribus. Soli in hoc nostro mundo sunt Scies, qu jam a quinque fere annorum missibus
79쪽
DE MAGNI Tu DINE millibus perennem nunquam interruptam conservavere literaturam, illam quidem operosim, sed usus rumis tanto respondeat labori, cum si quis vel solos ipsorum perdidicerit characteres, plus possit videri proiecisse, quam si quis omnium quot sunt quotve suere linguarum assecutus suerit peritiam. Sola haec suffecit ratio, ut quaecunque artesin scientiae ad longe altius apud illos quam ullas alias gentes provectae fuerint fastigium. Quod si quis dubitet, illum vel mille testium ex illis oris redeuntium, pia quae ad nos dest. runtur opera ab omni possint haesitatione liberare. In Medicina quidem quantum superent Christianos, vel sola pulsuum possit indicare doctrinae in temporibus Galeni nihil omnino huic scientiae accessit, quin potius si verum liceat fateri, adeo diminuta est, ut vix aliquem oeseculo invenias Medicum qui observata Galeni vel intelligat vel curet Operosais intricata esse existimant ea quae in sedecim de pulsuum natura scripsit Galenus libris. Verum ut ut hoc admittamus, ille tamen viam stravit ad cogno scenda in singulis morbis pulsuum genera. Idem postea omnium suorum de posibus librorum addidit unopsin, qua distinctius irevius sensus suos conatus est .eclarare. Ut vero artesin experientiae non totae simul panduutur. successit postmodum heophilus, qui Iulsuum formas figuras per singulos morbos conatus cst describere. Ulterius apud Graecos non processit pulsuum doctrina, nisi quod ante quatuor aut circiter secula ad manus ipsorum pervenit scriptum quoddam Abentsinae, quam vulgo Avi cennam vocant, qui edoctus ah, istis Serum colonis qui in thay Nigra habitant, eectiorem pulsuum singulorum in singulis morbis rationem & methodum tradidit. Magno a Graxis applausu exceptum sui hoc scriptum, propter dissicustatem tamen speratus defuit successiis, cum rari admodum reperirentur, qui tam exercitatos haberent digitos, ut tot pullitum discrimina Mormas discernere explicare
80쪽
SINA Rui UILBIu M. Ivalerent: Apud Latinos quidem & caeteros Europa populos, ludibrio excepta fuit naec doctrina, ut solent pleraque ea quae aut non intelliguntur, aut quae quis assequi se posse desperat. Apud Seras Vero ne pro idoneo quidem habetur Medico, qui tacto' palpato pluribus in locis brachio,
silentibus etiam aegris, non indicet qua parte corporis dolor proveniat, quove laborent morbo Aderibus transiit harescie.atia ad eorum Vicinos Tunchinenses, qui ipsi artem
hanc callent, Melicissime stupentibus etiam Christianis
Periodum quoque ainguinis, quam vulgo circulationem Vocant, jam a quater mille pluribus annis Seribus notam fuisse testantur illorum libri Cum scriptum de pulsibus
sanguinis inhumanis corporibus circuitu ex Sinico sermone translatum in lucem prociterit, non est ut de eo amplius dubitemus. mercatoribus Venetis Sinas terrestri itinere
petentibus, postea a patribus societatis Iesu, superiore etiam seculo sparsi fuere rumores de peritia huius gentis intractandis pulsibus ieriodica sanguinis revolutionc Qua primus circulationis sangumis in scriptis meminerit, nisi fallor est Andreas Caesalpinus. Paulo Sarpio Veneto imprimis haec sententia placuit, a quo persuasus Anglus qui dam librum de circulatione sanguinis conscripsit, qui tamen, quod nullum approbatorem inveniret, ab ipso fuit suppresse sus auctore. Multis postea annis idem argumentum suscepit clarissimus Harvcus, & uidem eliciori successu Adeo tamen pauca sunt quae Christianis hactenus inviuere, ut si
cum Sinarum comparentur observationibus, non magni esse videantur momenti. Norunt illi jam a tot annorum milli
bus quid moveat sanguinem, qua deinceps Via, quibus mensuris, quantis intervallis, quantoque temporis spatio singulae periodi revolutiones procedantis perficiantur. Certissimis indiciis& ipso quoque attestante actu. deprehenderunt, in corporibus justae staturaeis bonae valetu. uanis, sanguinis cursum viginti quatuor horis seu spatio