장음표시 사용
81쪽
a DE MAGNITUDINE diei& noctis, quinquagies orbem suum revolvere, Quod
si plures paucioresve sicc temporis spatio fiant revolutiones, non recte se habere corpus assirmant. Revolutiones vero sugulas metiuntur ducentis & septuaginta respirationibus. Toties enim reciprocatur spiritus, antequam orbem seu circu um suum abibluat sanguinis motus. Ad singulas vesci respirationes sanguis promoVetur ad sex uncias Sinicas, quae parum quid excedunt septem uncias pedis Romani, ita ut spatio diei noctis sanguis iter faciat mille quingentorumta septuaginta quinque palluum. In singulis vero revolutionibus anguis viam conficit centam quinquaginta septem pedum ieinis. Cum vero ad singulas respirationes quinque vel ut minimum quatuor fiant pulsuum ictus, inani. festum est ad unumquemque pulsus ictum, sanguinem pro
na eri ad spacium plusquam sesquiunciata Talis quidem est sanguinis periodus in justae statur e
persectae sanitatis viris, ad quorum normam Sinarum mediaci omnia reserenda si censent. Nam si qui procerioris aut brevioris fuerint staturae jam pro mensura labitu corporis, variat quoque pulsuum respirationum ratio, cum perpetuaru constans natura lex doccat in minutis animalibus omnia citius peragi quam in magnis, & puerorum duplo celerior sit puisus quam virorum, dum elephas semel, homines quater spiritum reciprocent. Licet vero interpres lateatur multa se omisitie. non ubique sensumis loquendi genus inicum assequi se potuisse, illa ipsi tamen sufficiunt unde cognoscamus, quantum in re medica omnibus aliis praestantiores sint genatibus, adeoque quidem, ut si artem suam feliciter exercere velint A sculapii nostri necesse sit ut Mediocrum Sinensium fiant discipuli, aut, ut mollius loquar, illorum in palpandi saltem pulsibus artem adoptando in suam transferant sanit.
liam. Cum nullus morbus, nulla intemperies,nullae denique mutationes humanis accidant corporibus, quae non peculiares inducant pulsuum formas vix tamen unum inter omnes
82쪽
SIN Ru M. y3 Christianos invenias medicum, qui vel alicujus aegritudinis pulsum qualis sit exacte possit explicare, cum illi qui apud
Seras artem medendi profitentur, non facile admittantur, nisi omnium pulsuum formasin figuras exploratas habuerint. Norunt illi in pueris, in adultis, in decrepitis, quales in singulis anui stationibus pulsus esse debeant, quot ictus in bene constitutis corporibus ad singulas fiant respirationes. I ad singulas respirationes quatuor aut quin que, vel ut plurimum in novem respirationibus quadraginta novem vel quinquaginta numerentur pulluum ictus, bene se habere corpus afrmant. Quod si plures ad singulas re
spirationes suerint ictus, sex puta et septem, excetium ca loris significant. Si novem tempore unius respirationis fiant pulsus, signum est morituri si decem, morientis Undecim vel duodecim demum eduntur ictus cum anima exhalatur. Ut vero pullus frequentes caloris&servoris sunt indicium, ita tardi frigorii nimii humoris. Si itaque tres fiant pulsuum ictus, tempore unius respirationis, nimi.
um illi sunt tardi Unicus aut etiam duo pulsus ad singulas respirationes destructionem significant. . Quod si
spatio duarum respirationum, unus tantum sat ictus, certissimum id morientis est indicium. Ut autem quaenam pars corporis male assecta sit,is unde morbus proveniat cognoscant, tribus in dextra,totidemque in sinistra locis pul. sus explorant. In manus sinistrae tribus locis notantur ab , lis pulsus cordiso minorum intestinorum, insuper hepatis tellis. In tribus dextrae manus locis, continentur pulmonum magnorum intestinorum pulsus, stomachi praeterea ventris, portae irae,is tertiae partis corporis. Primis sex tactibus cutem leviter stringunt, ut sciant an ab externa causa cutis aut carnes male se habeant. In secundisse tactibus sortius aliquanto digitis instant, ut tognoscant num in nervis sanguine sit vitium. Plus etiamnum premunt, cum radicem pulsus ad ipsa scrutantur ossa, ut ex.
plorent quid in profundo rerum geratur. Si enim nullus
83쪽
DE ARTI Bux ET SCIENTIO ibi fiat motus& pulsus radice careat, actum est de vita. In se itaque discrepantibus locis, octodecim lassibus ob
servato pulsu, si ictiis omnes conveniant racbitis recur rant temporibus,bene se habet valetudo. Q in si ictus non conveniant, a palpando tamen non cessant, Onec irreptili. um istum 4 aliis dissentientem pulsum deprchendant, quo cognito jam quoque sciunt a quo membro, quove intestino, morbus proveniat. Cum nulla sit pars corporis humani, quae status conditionis suae characterem impulsibus non ostendat, omnesque eas ornaasis figuras dili genter ediscant Sinarum medici, sine errore pronuntiant, num incute, nervis, carne, sanguine vel ollibus an vero in pulmonibus corde, hepat aliisve visceribus vel intestinis causa mali lateat.
Quinis perenni pulsuum doctrina mobservatione id
jam olim allecuti sunt, ut non tantum quot die, sedis quot anno aliquis sit moriturus certo auirmare audeant.bi pulsus post quinquasesimum primum subsistat chim,
ipso attestante pulsu a Ilerunt spiritus moventes sanguinem deficere in partibus inferioribus, nisi malo huic occurratur pulsusque ad aequalitatem reducatur, quinque tantum annis super victurum hominem. Nam si malum hoc non cu retur, sequenti anno idem incommodum transit ad renes,& tum post quadragesimum primum ictum semel subsistet pulsus, unde colligunt post quartum annum moriturum hominem. Cum deinceps iidem spiritus promoventes sanguinem desciunt quoque in hepate, post trigesimum primum ictum subsistit pulsus non nisi triennii vita superest. Quibus post vicesimum primum id tam pulsi subsistit, inter biennium moriuntur. Quibus post decimum quintum chim pulsus interruptus est, post annum mori. untur itu decimum illum claudicante pulsuis impedito vitali spiritu etiam in corded pulmonibus, paucis mensibus extinguuntur. At Vero quibus ad singulos ictus haeret pulsus,altero die moriuntur. Post secundum ictum desciente pulse,
84쪽
SINARUM. 7spulsu, tertio die moriuntur sic in ceteris, in quibus nihilominus aliqua discrepantia est inter antiquis limos scriptores, qui sub primis regibus sexcentis vel septingentis post deluvium floruere annis, 'osteriores Sinas. Utrum id propter longiorem factum sit Vitam, siquidem tum hominum vita tribus constabat seculis, ut ex literis sacris Sinensium patet annalibus, an Vero aliam ob causam, ipsi id optime expedient Sinae. Pauca haec degentis hujus inexplorandis pulsibus doctri. nain scientia dicta sus sciant plura qui velit, adeat cxcerpta ex ipsis depromta Sinarum libris, quae his multis
in locis Sinensi egeant interprete istiusmodi tamen sunt, ut scientiae cupidis desiderium, pluribus invidiam, omnibus admirationem iacereri injicere pollini. Non tamen Serum seu inarum hie subsistit sollertia, cum absque pulsuum doctrina ex apparentibus in vultu toto corpore indiciis quosve morbosis aegritudines, solis etiam deprehendant oculis Vc una lassicit lingua, hcujus coloribus, lineamentis, macillisis aliis a flectionibus, non complurium tantum morborum, sedis omnium febrium, traxi puae malignarum conditionesin vires certissimis colligant argumentis.
Infinita quoque ali prognostica habent signa, quibus
non corporis taluum constitutionem, sed & affectus S morbos animi felicibus adeo adsequantur conjecturis, ut nunquam, vel certe quam rarissime fallantur,is eventus plerunque eorum respondeat assertionibus. Morbos, quos
insanabiles vulgo credunt, hydropem Videlicet, tabem, epi-lepsiam, elephantiasino complures alios, curant felicissime. Surdis quoque medentur Sc mutis. Facile hinc aliquis cognoscat, quantum perennis nunquam jam a tot annorum millibus interruptus literarum usus ad propagandas valaa scientias. Haud parum tamen ipsa quoque homi num longaevitas ad perficiendas profuit artes , Masores
85쪽
DE ARTI Bus ET SCIENTI IS. Hoangli tertio Sinarum regi adscribunt Sinae, quando ad
trecentos plures annos hominum patebat vita. Istae
jam tempestate, ut apud Chaldaeos AEgyptios ad sum
muni pene artesd scientiae provectae tuere culmen. Noastro tamen seculo non desunt, qui humani generis infant, ain ad istaec reserunt tempora, ct senescente mundo con tendunt prodiisse demum viros, quibus ingenii concesia su rit maturitas. Adstruendae huic sententiae eo sere utuntur argumento, quod usum acus magneticae, nitrati pulveris& tormentorum cilicorum, artem typographicamis complura alia ultimis demum his seculis reperta esse assirinent. Verum quo 1urchaec dicantur, ex iis quae postea reseremus, palam fienti, Nunc ad Sinarum revertamur scientias.
In cognitione herbarum riuas singulae vires habeantela potestates, quantos secerint progressus licet infiniti eoruni testentur libri jam a multis seculis conscriptio typis man. dati, additis etiam figuris ad unguem exprestis, multo tamen magis ipsa testatur praxis, cum nulli mortales earum beneficio felicius singulis occurrant morbis, inuidem breviori spatio quam apud nos fieri soleat, non distilentibus id imsum plerisque iis, qui eorum perlustrarunt terras. Nec minus miranda st corum Chirurgia quam longa seculorum assecuti lant experientia praesertim in per randis omnibus ipso quoque cerebro trajecto per totum caput acu metallica cubitali aut etiam longiori, quales saepe vidimus, vel mitigantes Vel penitus hac ratione tollentes.
dolorem quo humana inquietantur corpora. Quod autem dicunt Seras nulla omnino ex urinis sumere
prognostica, id licet verum est admittamus, parum tamerii reseri, cum multo certiora ex pulsuum doctrina habean prognostica
Sed hoc quoque obiiciunt, quod in nullis quantumvis utisin periculosis morbiso doloribus utantur phlabolo. ria. . Sed vero si ipsos audiamus Seras, illi negant prodesse
86쪽
trahendum. Quamvis enim in corpore humano quotidiano ex alimento languis succedat sanguini, posteriorem tamen semper deteriorem esse priori, utpote qui magis sit naturalis & aetate ipsa melior evadat si legitime conservetur. Si olla nimium ferveat, non effundendum csse sustulum, sed auferendum ignem. Si denique in vasis vino plenis, detracto veteri novum semper superinfundatur vinum, ficta deterius vinum. His quidem pluribus aliis persuasi rarionibus negant Seres minuendum esse nativum sanguinem, cujus redundantiam refrigerari libus cibic potionibus clasubtractione alimenti curandam esse existimant Chemiam jam a bis mille annis apud Seras in usu fuisse constat. Quod si ipsos audiamus hemicos, illi iam a sexcentis supra quater mille annis ejus arcessunt antiquitatem αnec aliunde primorum hominum longaevitatem quam hujus stientiae beneficio provenisse astirmant. Doctiores tameta Medici id genus hominum cum omnibus suis figmentis arcanis, in apertam non audentibus prodire luceni strenue con
temnunt. Nusquam plures inVenias hemicos quam pust Setas, non divitias tantum, sed Mimmortalitatem quoque promittentes eaque aliis liberaliter spondentes, quae Iibi, ipsis praestare nequeunt.
Quod si caeteras excutere velimus arteso scientias, veluti mechanicam, architecturam musicam, opificia manuum.
artes populares, caeteraque Vel communi vitae vel vo luptati inservientia operari utique etiam in his tanto caeteris mortalibus eliciores inveniemus Seras, quanto illi diu. turnain perenni literarum conservatione caeteris p estantet
entibus Infiniti fuerit laboris ea percurrere quae ab ii mecliani. Cesciencia perficiuntur artificia. . Nulla st machina attol lendis& promovendis quibusvis magnis apta oneribus, quavChristianis nota sit, quae non a bis aut ter mille annis ipsis. non sit notissima. . Ne quidem trochlea aut . Archimedici ne α
87쪽
r Dc ARTI Bux ET SCIENTII shelice ad sublevandas carent aquas. Iidem vero plurimas
alias habent potentias mechanicas, quarum rationes prorsus Christianis sunt ignotae ut cum magna quaevis onera absque vectibus trochleis sola funium ad ministratione in sublime tollunt cum magna navigia absque remis aut velis, solo paxilli encisci carina atrix celerrime promovent; cum sola bacillorum vestibus appositorum ope vicem trochlearum supplent. Verum cum de his& aliis seorsim agamus, plura non addemus. De Architectonica opus non est ut quidquam dicamus cum ipsa satis loquantur opera. Si Babylonis moenia, AEgyptias Pyramides, Amphitheatrum Romanum conferamus cum murosam a mille nongentis annis exstructo& ad mille mi nimum Passi M. porrecto, meras agemus nugas. Taceo jam turres ex murra seu porcellana fabricatas ad mille plurrum pedum altitudinem, iontem ex solidissimo maria more aestuario marino oppositum&ad quatuor passimillia porrectum, alium pontem uno tantum quadringentorum pedum fornice sui Tullum,is infinita alia opera. Ut de Serum architectura bene iudicare possimus, non privata, sed publica spectanda sunt inlisicia. Attamen etiam privatorum domoso structuras clegantia superare aedes Europaeas, plerique qui viderunt testantur. Musicam antiquam, velut artem deperditam, multum deplorant Seres, nec magni faciunt illam quae hoc tempore superest. Credibile est acturam istam non aliunde prove nisic, quam ex mutatione sermonis linguae, quae apud Seras aeque atque apud nos fluxa est instabilis. Idem Graecis evenisse alibi ostendimus. Illae ipsae tamen quae supersunt reliquiae lassiciunt ut etiam hac parte principem inter alias gentes teneant locum Tibiarum cantu longe superant Europaeos, apud quos nullae hoc tempore bonarreperiuntur tibiae neque enim bonae sunt ullae, nisi quae ex cannis seu arundinibus construuntur, cum illae quae dolantur, quod nequalibus procedant fibris, raucum, imper sectum
88쪽
lachiam, Min amoenum prorsus fundant sonum. tuamvis
vero innumera apud eos reperiantur instrumenta, quae vel digitis pultantur, Vel flatu reguntur, praecipue tamen commendatur organum minutum, cannis instructum, hu mano spiritu aminatum quod qui audierunt, non dubitant omnibus hociternis praeserie instrumentis. Quod autem de pictura Sinensium non bene sentiant non
nulli, persuasi masinibus pyxidum4 vasorum quae ad nos deseruntur id perinde est ac siquis ex figlinis patinis aut
rusticorum utensilibus, iisque quas continent isguris, argu mentum sumat quantum in hac arte Valeant Europaei. Ut succedat hoc ratiocinium, imagines figulorumis opifficunt Sinensium, cum nostrorum figulorum conserendae 8c compa randae sunt imaginibus. Id si fiatd tum quoque nostra de rebus nostris evanescet existimatio. Licet non optima sint imagines quae ad nos perveniant, utpote quas piscatoribus vel rusticis Christiani solent redimere, vidi tamen tam exacte delineatas, ut artis gnari eas mirarentur, non nisi magno licitarent pretio. Cum vero inquiunt umbris sere carere Serum picturas, carpunt quod laudare debuerant. Parce admodum sunt illi in exprimendis umbris, 'uidem quanto meliores sunt picturae, tanto minus umbrantiar in quo longe peritiores sunt nostri orbis pictoribus qui non nisi
additis densis umbris partes magis exstantes norunt reprae sentare. Qua quidem in re nec naturae, nec optices ob.
servant leges illae nempe docent, si quod corpus aequali fere
lumine aspergatur, ita ut nullae conspicuae sint umbrae partes magis vicinas aut exstantes, distinctioribus lineamentis, tecedentes veroo remotiores minus distincte esse exhibendas. Hanc siquis in pingendo observet rationem, erit pictura naturae aemula Metiam absque umbris conspicuis magis cxstantes apparebunt partes. In staritaria arte quantum cxcellant, documento esse
possint ingentes Colossi, quorum artificium non sincia, pore multi admirantur, laesertim si antiquitus fuerint
89쪽
8 Dc ARTI Rus ET SCIENTIIS. constructi. Ut enim apud nos, ita quoque apud Seres lapsu temporum diminuta est artium dignitas desentia. De opificiis S artibus manuariis nihil dicemus, cum illa ipsa quae ad nos quotannis deseruntur opera, satis ostendant
quantum tiam hac in parte caeteris sint praestantiores
gentibus. Quod siquis dubitet ripsis quoque dissidat
Cculis, credat altem iis qui illorum adierunt terras, magno suo cum damno. Europaea intulerunt merces, quae collatae cum Sericis textis S artificiis merae viis sunt sordes,
mendicorum supellectiles cum vix aliquid Europa possit
largiri, quod non melius, elegantius, Ornatius & copiosius in amplissimo lioc conficiatur aut proVeniat regno.Quod si ad eas descendamus artes Sc scientias, quae voluptati inserviunt, qualis est histrionica pantomimica, etiam hac in parte praestantiores esse caeteris gentibus plerisque illi qui interluerunt eorum ludis unanimiter testantur, praesertim si qui linguae& sermonis illorum non suere imporiti. Nulla apud eos celebrantur convivia quin adsint scenici, qui quamcunque placuerit repraesentent actionem. Quinis solo nutuo gestibus, etiam absque sermone, Omnia tam feliciter peragunt ut a quibusvis intelligantur, ut videri possint nihilo antiquis inseriores pantomimis Morsan meliores, si tantundem juris& auctoritatis Sinicae illis permitaterent leges, quantum Romanae cum constet eos sub vitio sis Imperatoribus Romam rexisse, quod haud facile concesserint Sereia
Magnetis usum, quatenus is Septentriones ostendit, &illum quoque a Seribus reliquae acceperunt gentes, cum constet ama his milleo octingentis sere annis illos exploratam habuisse istam hu)us lapidis virtutem Ante quingentos fere annos. in naVigati ibus eo utebantur Saraceni, ut testatur Iacobus de Vitriaco, edocti proculdubio a Sinis Taprobanam adeuntibus. Ab his ante tria sere secula accepere Christiani. Quod autem nonnulli existimant, antiquo
huic invento plurima accessisse Seribus ignota, id quoiundamento
90쪽
S I N A RI M. tlandamento affirment, necdiim constat, cum certum sit declinationes magneticas Saracenis notas fuisse, una cum
ipso magnetis in navigationibus usu Christianis suisse tra ditas. Quousque in scientia magnetica progressi sint Seres, tum demum stiemus quando scripta 1llorum de hoc lapide
observationes Christianis innotescent.
Ars typographica mille quingentis sere annis apud illos est antiquior quam apud Christianos. Qui vero existimant etiam in hoc artifficio superiores esse Europaeos, si, ut in caeteris, ita quoque in hoc plurimum falluntur. Seres non ut apud nos fieri solet singulos suos characteres sepa. ratis exprimunt sormis, hoc enim apud illos commode fieri non possit, propter immensam characterum multitudinem,
sed ingulas agellas singulis insculpunt tabellis ligneis,
haud multum absimili ratione ac apud nos imagines aeri aut ligno insculpuntur, quae postea committuntur praelo. Hoc pacto efficiunt ut vili pretio, minimo labore, & brevissimo tempore, quorumvis librorum editionem absolvant. Nullam unquam a hqram faciunt typographi, si quidem non multa, uti nos, simul excudunt exemplaria, sed si emptor accesserit, sumptis tabellis, iisque atramento suo librario tinctis, interposita singulis tabellis chartae fascia, centum vel plures aliquando pedes longa, unius vel duarum horarum spatio perficiunt editionem Voluminis, quod exemptis tabellis ita complanatas habet oras, quantum Vix habeant nostri qui cultris circumciduntur libri. Si quis modum quem Christiani in excudendis hactenus tenent observet libris, ille non laboriosus tantum, sedis adeo ortunae o noxius, ut saepe nimiis impensis omnium bonorum acturam faciant typographi, cum vana spe, inanibus promissis stultis confisi rerum aestimatoribus, non venales in lucem protrudunt libros,in ludibrium pro lucro reserunt. Non desuere itaque complures qui sacilem compendiosam marte typographica Sinensium rationem imitari fuerint conatia sed tamen sive atramenti sive chartae minus bibulae