장음표시 사용
221쪽
esk attentione a medico spectanda, 8c animaduertenda,' ut ex quorum contemplatione Zc recta medendi uia, & certa praesagiendi ratio enasca,tur bellissime nos Hippocrates monet. Species autem in primis homunum spectare iubet: quod uariae eae , infinitael quodamodo quum sint, sic oc uarios praebent tum iudicandi, tum curandi scopos. Qui enim roήbusto sunt corpore, solidis ac bene compactis mebris, inuicio animi ros bore, i j etiam grauissima uulnera perferunt, ab illis in haud magno negottio leuantur. Unde etsi alioqui per se dissicilia lint, quae saepe huiusmodio moribus uulnera infligutur, malacp ad ea pleruo symptomata sequδε
tur, ut morituros plane iudices:superant tamen omnia naturae ac uirium
robore, animio firmitate. Vires enim ubi ualentes suntl inquit Galenus)Omnia contemnunt, ac tolerant: ubi infirmae sunt, uel abs quouis ossentduntur. Aetates uero, quod pro harum ratione sese aliter ato aliter uulinera in corporibus habeant: quae grauia dissiciliam in sene,puero uesunt censenda,ea uix mediocria in iuuenibus iudices: nisi ex eorum genere uulsnera sint, quae omnino lethalia dicuntur. Locorum uero eo utilis atque necessaria est conlideratio, ut quae uulnerum salutaria sint, quae lethalia,qus periculosa distinguere ex ipsis locis possimus. 1ae uerd uulneribus uel statim illatis sese coniungu t sy mplomata,vel paulo post superventui, de uulnerum malignitate, uariocpeuentu iudicium praebent, ac proinde 'summa cura esse a medico spectanda reistissime nos Hippocrates docuit. Si quis enim secundum caput uulneratus, confestim sine uoce, sine sensu fiat, totusq; conuellatur, bilim P uomat, sanguinem de naribus fundat, quomodo non hunc Sc in cerebro, membranis ue eius uulneratum esse
breui moriturum dicemusr Ac proinde rediissune illud dixisse Hippo
crates est uisus, Uesica discissa, aut cerebro,aut corde,aut septo,aut aliquo ex tenuioribus intestinis,aut uentriculo, aut iecore, lethale. Qua quidem sententia, uulnera lethalia a ratione partium sumpta,enumerasse videtur: 1 quae recensens Latinus illius interpres Celsus, ad hunc modum quae uul nera insanabilia essent expressit: Seruari non potes inquit cui basis ce 'rebri, cui cor , cui stomachus, cui iocinoris portae, cui in spina medulla percusia est, cui p aut pulmo medius, aut ieiunu, aut tenuius intestinum, aut uentriculus, aut renes uulnerati sunt: cuiue circa fauces grandes uinae uel arteriae praecisae sunt: Dissicilem porro curationem habent, uixq; ad sanitatem perueniunt, quibus ulla parte pulmo, aut iecinoris crassum,aut mebrana quae continet cerebru, aut lienis, aut uulua,aut uesica,aut ullum intestinum, aut septum trasuersum uulneratu est. Hi quo*in pracipiti sunt,in quibus usico ad grandes, intusq; conditas uenas in alis, uel popliti' bus mucro descendit.Periculosa etiam uulnera sunt, ubicunq; uenae maiores sunt: quoniam exhaurire homine profusione sanguinis pollunt. Id 'euenit non in alis tantum,atque poplitibus, sed etiam in his uenis quae a anum, testiculo p perueniunt. Praeter haec malum uulnus est, quodcvimque in alis, uel faminibus, uel inanibus locis, uel in articulis, uel inter disgitos est. Item quodcunq; musculum, aut neruum, aut arteria,aut mem branam,aut os,aut chartilaginem laesit. I utissimu autem omnium quo
222쪽
in carne est,&riare quidem loco uel peiora, uel meliora sunt: modo uero periculum facit,quodcun* magnum est. Magna autem uulnera quae appellare discissiones Hippocrates consueuit lethalia esse dixit Galerius. ι gh a
Nec solum quae commemorauimus, ex locorum uulneratorum dist ren men i ii js Obseruare oportet, ut tutum de uulneribus iudicium sumamus: sed Ruulneris modos, figuras, percussionis vim, telorum naturam, &in reiistis robur. Uu inerti enim infiniti penὸ modi sinat, ut antea diximus. Peius id est quod collisum, quam quod latum discistum est, ut acuto,quam restuso telo uulnerari minus malum sit. Serrata uulnera , R inaequalia in
quibus pars disiecta est, pars semia uulsa dependet, in malis habeda sunt:
ut pessima censenda plaga, quae in orbem est: tutissima, quae lineae modo recta est. Quae a uehementissimis telis, uti missilibus, hamatis, aduncis, rostratis, latis,& magno intentoq; impetu actis iti saxa, & globi,quae a bellicis tormentis,ignis & pulueris tormetarii ui eiaculantur. Quae item
a sagittis uulnera infligutur,plarrun* grauia,difficilia, insanabilia esse solent: quod & magnas suapte natura ob impetum discissiones facere sosidant, & penitius in corpus agantur. Quae uero tantum ab incidentibus, non autem mucronatis gladris inseruntur, periculosa minus esse consuesuerunt: omnis enim a mucrone punctio, grauis plaerunque, Sc periculossa esse solet. Verum quum ex uulneribus, quae quidem externis in partibus consis iit, & oculis subiecta sunt, ea quidem discerni facilius curario promoptius a medico possint: quae uero imis in sedibus, neque curari facilu, nec discerni commodὰ queant: intersit autem plurimum, qua uulnus peneo
trauerit, qua tumo penetrauerit nosse: neces Iarium uisum est notas s ub ascere, per quas quid intus actum sit scire possimus: ut inde uel spem, uel desperationem de salute concipere ualaamus. Vulneratum porro cor indicant inflictum secundum pedius e regios Immis ne sinistrae mammillae uulnus, a quo confestim sanguis multus, feruens rissimus fertur: uenae cocidunt,pallor occupat, animi prompta crebra ' '' defectio, frigidi si idores, extremarum partiJm Uigus, repentina matus
Cerebrum,membranasve eius uulneratas indicant, sanguis per nares auresue, accepto in caput uulnere manans, serem bilis uomitus insequi/tur,sensus obtunduntur, hebetatur uisus. Quorundam oculi quasi resoluti huc at* illuc mouentur,seret tertio uel quinto die delyrium s qui tur: plaerisΦ nerui distenduntur, alios resolutio infestat, nonnullos uox desiscit,ac penitus muti fiunt. Febriunt,uigilant autem, qui & dclyrio capiuntur,& calidiore sunt temperamento: soporantur autem, qui seigidam Rhumidam sortiti naturam uentriculorum cerebri stipatione& obstru cstione a uiscidis 8c crassis succis tenentur. Iocinoris autem uulnerati indicia sunt, acceptum sub hippochondrio dextro uulnus, a quo multus profunditur sanguis, ad spina reducti a praeocordia,in uentre cubandi dulcedo,punctiones dolorescp ataugulum usq; scapulas,intentum os,& bilis nonnunquam uomitus,tussis irrita.
223쪽
Pulmonem ictum indicant grauis spirandi difficultas, sanguis ex ore spumans, ex plaga ruber , spiritus ex imis cum sono fertur, in uulnus insclinari iuuat. Pleriq; in ipsum uulnus inclinati loquuntur, in aliam pars
Ictio uentriculo singultus, & bilis uomitus insequuntur: si quid intrὼ
cibi uel potionis assumptum est, id redditur cito: uenarum motus elans guescunt: sudores leues oriuntur, per quos extremae partes frigescunt: cibus N potio per uulnus exeunt: praecordia indurescunt: quae sere etiam notae ieiuni intestini uulnera sequuntur. a i uero crassa intestina laesa sint, sub umbilico uulnus constat, ster. i cusq; egreditur. Spina uero disiecta, si altius uulnus sit, ut ad medullam pertingat,nersui resoluuntur aut distenduntur, sensus intercidit: interposito tempore aliquo sine uoluntate inferiores partes, uel semen, vel urinam, uel etiam
At si septum transuersum percussum est, praecordia sursum contrahuntur, spina dolet, spiritus rarus est, sanguis spumanS sertur. H. Vulnerata autem uesica, dolent inguina, quod super pubem est, in tenditur: pro urina sanguis, aut ex ipso uulnere urina effertur: stoma chus asscitur, bilem tum uomunt aut singultiunt: irigus, & ex eo mors issequitur. δHas notas, quae sedes uulneratas demonstrant,& diligenter attendere, R. penitius contemplari oportet: ut per quas de affectis sedibus iudicium Vt medisti facere , R de futuro uulnerum fine sententiam serre arte valemus. itaquep . 'ν b , qui recte delethalibus uulneribus apud magistratum pro testimonio dissimonio di- cere cogetur, eum in primis uulneratos locos designare, tum quana alia μ' - ' telum penetrarit,& num punctim,num caesi in uulnus illatum sit explica re, exuerow enarrare Oportebit. Ab hinc quae uulneribus symptomasta,& quoto quaeq; die acciderint, de stripto notare: habent ei uni uulnera praesertim lethalia, & alioqui magna decretorios suos dies instar acuto, is rum morborum,it4 tradente Hippocrate secundo Prorrhetici,in quibus bona uel mala accidere soleant. Tum Sc illud in primis post haec explis
Guido cap. candu m, quo die ab accepto uulnere sequutamors fuerit. Sunt enim certi
Q quidam a leguntatoribus constituti dies , intra quos insecuta mors uul ''' neribus sit adseribenda, reusq; talionis ut ipsi uocant)poena damnandus Postremo adhibitam in curatione methodum recenseat , nihil omittens in genere eorum quae in aegri opem Rique salutem praeseripta sunt: ne quem uis morbi & mala sors peremit, medici aut ignoratione,aut ne i gentia perque uideri possit. Sed omnium maxime, eum qui pro testim nio dicit, animum ab omni aste citu perturbatione. liberum uacuum p o habere oportet. Deum factiorum nostrorum 8c animi inspectorem no/his adesse , ii et improbitatis nostrae uindicem & ultorem, si contra ueria quici; legem sententiam tulerimus uel fautorem & approbatorem bene, Onstitutae tuentis, pro ueritate steterimus. Cui uni tantum innitendum,
dum, pro hac sortiter constanteri pugnandum, boni semper uiri esse, philo
224쪽
phis omnibus est existimatum. Magnum enim scelus est,.impietati pro Ximum, eum qui legibus uindicari a mortis culpa possit, testimonio tuo mortis reum secere, uel quem ob illatum lethale uulnus sacroianctae leges sicariorum poena damnarunt, uelle illasim seruari. Tationis enim Panam non iure solidi a X II. tabularum , sed diuina etiam lege constit tam est e legimus, Exodi XXI.&Deuteronomii X I X. de poena sycos phantia' & calumniae: Non misereberis eius, imprj scilicet) sed animam
pro anima, oculum pro oculo, dentem pro dente exiges. Talionis autem poenam X II. tabularum legibus optime constitutam, praetor' iuris cleaxo mentia postea reuocatam tae Auli Gellii lib. X X. cap . I. Noctium alaticarum assertione legimus. Eius reuocationis duas idem autor praecipud
causis assignat: legis incommoditatem , & rependendae poenae, id est, retaliandae dissicultatem. Sed haec ad iurisperitos pertinent: istos nostra, hoc est,medici medica tractemus. Cum itaq; de uulneribus a medico tras fatur,ea si ex lethalium genere sint, & ad ea sequatur mors, rite ad curaνtionem adhibitis auxilijs,ipso* aegro medicorum consit aspraescriptiSU tobsequente, mortem uulneribus adscribedam esse testari apud magistrastum certo poterit. Sin ex lethalium supra enumeratorum ordine non nes int, & ad ea tamen insequuta mors fuerit, uulneribus adscribi ea morso minime debet: sed aut in humorum corporis malignitatem, aut malum laborantis corporis habitum,aut uirium imbecillitatem,aut parum caustam uictus rationem ab aegro seruatam, aut in aliquid tale quod mortem ciere potuerit, uulnerist naturam alioqui minim lethalem peruertere, reiici mors ea sane debebit. Ab omnibus enim cuiusuis generis uulnerisbus,:mori homines contingit, ita tradente II. Prorrhetici Hippocrate. V μηφρ'
Euenit autem non raro ut idem ait uulnera quaedam in loci, ut libit, ae ''' - non malis ine, & nulla re grauia uideri: sic tamen dolore affligere plasgam ut respirare agri non possint. Quidam in uulnere quod graue nullare erat, delyrio& febre aflecti mortui sunt, ut idem assirmat. Quos quia
D dem euentus admirari non oportet,iae sermidare,quod corporum temperaturae, Sc corpora hominum, ipsi* adeo corporum habitus pluriumum inter se disserant, uel eiusdem Hippocratis testimonio, & uim ma, His Exirnam uel in seruando, uel perdendo aegro habeant. Quae causi est,cur a grauibus pene* lethalibus uulneribus , nonnulli evadant: a leuissimis &nullius momenti alia moriantur. Testatur id abunde diuinus autor Hipupocrates, qui septimo Popularium morborum, pleros* a leuibus uulneis ribus decessisse testatur. Theodori cuiusdam filium ex denudatione iuxta os nullius momenti , vigesima tertia die periisse assirmat. Magnae nauis gubernator quidam, cum anchora digitum medium, & os dextrae maso nus conse istet, inflammatione & conuulsione sequuta, tertia die mor tuus est. Harpali filius ex liberta Telephane, luxato pedis pollice,atque reposito, ubi dolor remisissiet, ex agro rediens in conuulsionem incidit, tertio die mortem ob it. Thrinon Damonis filius, ex ulcere in malleolo,
in opisthotonon ut pharmaci erodentis incidens, decessit. Philes filio de, nudatione in seonte iacta, nona die febris,osiis decoloratio & liuor, tans
225쪽
rii E N A R. MEDICINALI UMdem mors consequuta est. Haec de exiguis uulneribus, ad quae mors se quuta est, ab Hippocrate prodita. Nonnullos porro ingentibus uulneri bus male affectos , seruatos tamen esse, idem ipse abunde eodem loco te statur. Bello quidam id enim uulnerato nomen fuit in dorsum percus sus,ut spiritus multus per uulnus cum strepitu prodiret,sanguis p copiossus funderetur, congruis auxit is fanus euasit. Puerum in Smyrna loniae ad alterum usq; anteriorem cerebri uentriculum uulneratum, atq; fana tum uidisie se V I D. de Usu partium testatur Galenus. Quin & saepius uulneratum cerebrusanatum se uidisse idem autor V I. Aphorismorum,Hpnorismo N V II I. uiuente adhuc praeceptore Pelope testatur. Mas larylli mimographi puerum, ex ossis pessitoris sideratione, nudatum cor apparuit. Exciso thoracis quod putruerat osse, cordis aute inuolucrum cum computruisse ex ossis proximi sideratione inuenisset Galenus, in lam de puero spem habere coepit: is tamen praeter spens, breui temporis spatio curatus filii.Quae sine historia V II. Anatomicarum administras Historia no- tionum recensetur. Sed quid alienis insisto cur uisa non repeto Patris ratis Og mei famulus a pedibus, adolascens annorum sexdecim, optimi corporis habitus selicisss teperamenti puer,cum uino madens e sublimibus aedium nostrarum senestris somno grauatus cecidisset, uniuersalia serme calua riam seegit, moxq; sine uoce, sine sensu facitus,& pro deplorato a Falco. ne, Gristio , toto medicorum ac chirurgorum collegio quod se quens tum Monspessissi erat habitus, uix tandem a patre rogati curam suscipiunt, seacta caluariae ossa terebris auserunt, ita ut dura menwx sescundum uerticem capitis, latus Q sinistrum uniuersia serme conspiceretur, motusq; cerebri conspicue appareret, aege r tandem resolutus ac mutuseflectus, moriturus in horas a nobis credebatur: eualit is tamen sanus Rincolumis, praeter quam quod caecus enectus est. Tantum ego, tamin ad mirandum operum naturae spectaculum domi meae apud Moi pestius Ium circiter annum Nita I I. supra sesquimillesimum & uidi, ta curatio nis non solum testis , sed&administer fui: uti iam tum primum sacris aquisto ia- medicinae initiatuS. Quid contra,ab exiguo & plane despicabili uulnereris. in uolam sinistrae manus accepto,quod uix subditam cuti carnem contingeret, Ludovicum Uiues senatorii ordinis hominem, ea incuria, quae apud Monspessulum est , quam uulgo generalium uocant, intra septi/mum diem conuulsione de repente oborta concidisse uidimus Auenione Marcum Sobi ratium, ectatae uirtutis, ac summae spei iuuenem, ex cal canes uulnere leuiore quam ut quid mali ex eo speraretur, mortuum N V I I. die accepimus, quo tempore eo ex loco digressus, in aula agorem. Quendam accepi pugno in iaciem illiso,mox concidisse eo in pago, cui la Uoulte nomen est. Alium resert Manardus Epistolarum medicis honesium lib. V I. Epistola I. ex duobus leuissimis uulneribus secundum seontem acceptis, die X I O I. mortuum esse, quum tamen lethalia silapte natura non essent uulnera, ut quae uix dum cutem transcenderent, Sc a se uis sinas cathenae serreae annulis estent insti sta. Antonius Beni uenius sumuini ingenii summa Ueruditionis uir, libro de Abditis morborum causis,
226쪽
cap. L N V. quendam in cordis tunica ictum conualuisse, R a se magno negotio atq; difficultate curatum suisie testatur. Tum quendam colapho impacto statina in attonitum morbum incidis te,uitam p cum morte commutaste,cap. ultimo. Et Fullonem quendam adeo uiolenter pugno cuius, dam iuuenis stomachum percussiste, ut statim conciderit. Quid autem
Pliniss& Valeriss Maximi summorum uirorum testimonia desero Aemilium Lepidum incusso pollice limini cubili expirasse: Caium item V 'ΤΤ Aufidium in senatum proficiscentem, ostenso pede in comitio mortem obhsle, Plinius certistima fide testatur. Nimius prosecto sim, si inopina/3 tas ex contemnendis uulneribus mortes recenseam: quae eo a me in Praessens de industria adlatae sunt, id ut planum facerem , non omnia uulnera ad quae mors consequitur, etiam citra aegri aut medici culpam , lethalia censeri debere. Sunt enim quidam ut ait Galenus qui a minimi digiti ostensa grauiter laeduntur, ali j qui sortissima uulnera animi constantia, Zc uirium corporis robore perserunt: unde illud ab eodem rectissime N. Methodi dictum est, Robustas uires omnia serre : imbecillas a minimis etiam otandi. Itaque si quid tale accidat, ut ex non lethali uulnere mori quempiam contigerit, si modo uulnus ipsum alioqui probe a medico
tractatum,& neq; loco, neo magnitudine sua, aut ex teli natura , aut ins,, serentis ui in eorum ordinem quae suapte natura lethalia sunt reseratur mortem eam non ex uulnere,sed mala potius aegri temperatura, malo corporis partis ue habitu, succorum malignitate, aut uitio, imbecillitate parotis, aut aegri inobedientia accidisie existimandum est. Quibusdam enim ob malum corporis habitum ulcera non sanestunt. Unde illud appositὰ 6. Apust. ab Hippocrate pronunciatum legimus: A qua inter cutem laborantibus ulcera in corpore laeta dissiculter fanari, quod u iis succis redundans corpus habeant: Quod quum siccari ulcera postulent, ipsi humore nimio madeant: ac simili ratione de reliquis uitiosis corporum habitibus est iu dicandum. Quae mihi in praesens ad propositae enarrationis explicatios o nem abundὰ sussicere sunt visa.
De risis natura , oe causis, m ad quam presimum partem referri debeat: qui , ab ea cosequatur.
V M pauca omnino sint ea, quae de risu actasticis medicinae autoribus in hanc usep aetatem monumentis pro dira, tantaem rei explicare naturam possint: sive Graecorum , siue Aras bum,siue etiam Latini orbis autorum scripta requiras: tans
o ta uero animaduersione res ipsa mihi sit uisa, ut nihil se rὰ quicquam ex corporeis fumstionibus risu admirabilius spe stari u sequam possit: operaepretium iacturum me sum arbitratus, si de omni rissus natura, assietione,ac causis, quae huic negotio tanto congruere uides huntur explicatius aduocatis ad partes praecipuis autoribus, quantum quidem ex eorum scriptis hac de re excerpere potuimus, etsi pauca ea ε 3 omnino
227쪽
omnino sunt enarrauero. Cum enim risus & propria maxime sit homi
Ub de quin- nis affectio,vel Porphyri j censura: nec cuiquam alteri inter tot animan. q e M ih um genera quam uni tantum homini conueniat, ac ingenti quodam pra
prio. neq; inenarrabili motu corpus uniuerium quatiat, ammio gaudio ac laestitia exultatis certissima nota sit, magnum quiddam id esse omnino oporatet, magnarum Φ uiriu, quod tam ualidos in corpore ciere motus possit.
De risu igitur tria poti Limum sunt quae quaeruntur: Unum,quid sit: alterum, unde sit: tertium, cuius partis affethio sit. Atq; illud primum, uuae risus natura essentia. existat continet. Secundum, quo paeto risus
concitetur, unde tam repente emanet, at ita saepe erumpat, ut eum cuν pientes tenere, nequeamus: & quomodo simul latera, os, uenas,uultum,
oculos occupet. Tertium, quae nostri corporis pars per risum assici pro prie ac maxime uideatur. Quae etsi dissicillima, ut certὸ sunt, haberi abs quouis possunt: nos tamen quantum quidem per ingenii nostri medios critatem licuerit,ea explanare: & quam sint clariora facere adnitemur. Ut autem omnis risius natura explicari commode possit, praelibanda quaedam censeo, fine quorum cognitione risus essentia intelligi nequic quam potest. Ea autem sunt,animi partes nolle, ut a cuius partis imperio atq; motu affectio haec in nobis oriatur,sciri possit: tum, quae praecedere
affectum hunc, qui risus dicitur, necessarid habeant :&num in actione dc motu, num potius in eorum genere, quae subsistere dicuntur, illius essen tia posita sit. Osibus sane explicatis consestim ipsa risiis natura sese ipsa..er ,ae prodet. Animum itaq; Plato in duas potissimum partes seiunxit, quarum alteram rationis participem, alteram expertem secit. Cum quo sensiste Galenus cum U. tum I N. de Hippocratis & Platonis decretis plena fide est uisus, dum easdem quas Plato animo tribuit partes. In participe ita rationis parte ponunt eam animi assiecitionem, quam ipsi Graeco
more ὶαν, siue γαλῆν , nos traquillitatem dicimus, id est,placidam quicitam Q constantiam, qua sibi consentit animus, nec in ullam rapitur paratem: in illa altera motus turbidos & irrequietos tum irae tum cupiditas 3 tis rationi saepe contrarios & inimicos. Itaq; quum natura duce, omnes ea quae bona nobis uidentur sequamur, fugiamus contraria: efficitur, ut ad id adipiscendum,quod bonum uideatur, sponte nostra ducamur atq; id adepti,in eo conquiescamus,&adeptos esse nos gaudeamus. Id autem fit interioris in nobis facultatis munere, quum aestimatiua nostra potenstia ubi obiecta boni species est, ad illam toto impetu sertur. Itaq; cum ita movemur ut in bono esse aliquo nobis uideamur,dupliciter id contingit: placidὸ inquam atq3 constanter commoto animo, uel inaniter & estusd. cista; quid. Si placide: ac moderate,id est,cum ratione animus praesens concipiat bonum, aste citio ea gaudium dicitur: quum autem inuse & impetu quoή ς Laetitisv- dam, tum illa laetitia gestiens, uel nimia dici potest. Ad eam igitur animi' ' partem risus reserri commode potest, quae tota in assectibus posita, bo num a malo disternere potest: illud is prosequi,hoc uitare. Insitum enim nobis a natura est, ut quae bona sunt amplectamur, noxia repellamus. Quamobrem cum boni speciem concepimus, mox animi iudicio in id se
228쪽
LIBER T E R T I V s. ais rimur,& adepti valde laetamur: ad quam sane laetitiam,risus, ceu internar animi assectionis certissima nota,& ueluti index consequitur. Hinc natus rae prouidentia admiranda spectari ab emunctae naris homine potest, quae certos quosdam nobis indidit in corpore motus, qui quid mird in animo geramus uel concepti gaudin, uel moeroris, ipsi abunde explicent. Horum unus uel praecipuus risus est, qui conceptam animo ob praesentis cuiuspiam boni opinionem, laetitiam oris ac laterum motu ac diductione quadam exprimit. Praecedunt autem necessario risum quod secundo lo,co dicturos nos proposuimus tum boni alicuius consequutio, tum inoso terna animi laetitia,eius boni adeptione cosequens: quae Sc ipsa demu ceu sui indicem ac nullum,animi imperio risum parit. i ta sele inuice motus ij consequutur, ut primum quide naturae ductu ad boni cuiuspia adeptio. nem moueamur,adepti gaudeamus,gaudentes autem & lstitia pertu si,inrisum erumpamus. Duci autem nos ad bonii Aristotelis sentetia constat,
qui omnia bonu appetere primo Ethicorii indubia fide astruxit. Laetari autem ex boni indeptione eo accidit, quod gaudium seu laetitia ut rectὰ Acicenna tradidit est appraehensio propriae cuius perfectionis ab ali/ Lib. de uir qua uirtute appraehensiva. Unde fit, ut in sensuum functionibus ii recte . obeantur, Plurimum laetemur, ut cum gustu dulcia. iucunda percipi, t '
mus: auditu, quum temperatos sonos at* uoces: olfactu, quum odorasta: uisu quum medios coloresintuemur: quod ab ins moderate occurren' 'tibus perfici nossentiamus. Est enim facultatis cuius* in nobis persectio, functionis integritas, ut in appetitrice facultate declaratum mox a nobis est. Idemin in irascibili euenit. Victoriae enim adeptio,eius potentiae Perssectio ac finis est: ac proinde parta de hostibus uictoria ualde laetamur. In superiore quo P animi parte, qua ratiocinamur & intelligimus, haud
dissimile accidit: cum enim acri animi intentione ueritatem in abditit Sisinis rebus inquirimus, ea mo tandem consequimur, mirificam ea reS nos
bis laetitiam parit: quod ,ut idem Avicenna ait, unicui p in nobis facul a ubis am ii sua sit perfectio, quae illi sit congenita, ac naturalis : & a qua si modo eam adepti sumus laetamur : ut male sentire hac in re Nicolaus Floren/ --
tinus, uir alioqui in re medica ut sua ferebant tempora) suminus, mihi tructi. ω uideatur: qui gaudium non consequi meditationem,seu ut ipse loquitur, )ε actum puri speculatiuum impudenter ac temere dixerit: cum si rem recta reputemus uia,nulli bi uberius gaudium proueniat, quam tibi meditatios ne,ia mentis in abditissimis quibuscp rebus agitatione, ueritatem sumus adepti. Unde enim uoluptas maior, quam ex ueritatis cognitione, Perquam 5c scientes & prudentes euadimusr Falsum & illud quo , quod ab
eodem autore assertur,in actu pure speculativo, ut eius ipsius uerba rese εο ram qui est de rebus non habentibus bonum, ne* causam finalem, dele/ctationem non inest . Nam intentio illa animi ad ueritatem inda andam
qui actus purὸ speculatiuus a barbaris,& ipso met Nicolao dici tuo fisnem certὸ habet alcy scopum, eum Optimum: nempe ueritatem in res hus,hoc est, cuiuscp rei in sua ipsius essentia notionem. Haec est enim ues uminis ritas in rebus, sua cuiΦ esentia ait natura. Ita* iunctio illa, res ut sunt N-ν -
229쪽
--Σi1 B N A R. IS B D i C IN.A L iv Mcontemplandi, & bonum habet, & finalem etiam causam: nempe rerum ut sunt cognitionem, ipsanach adeo ueritatem. Adde, quod nullus inuoniri actus potest, functio nulla, siue illa ad superiorem animi partem, siue ad inferiorem pertineat, cuius non sit unus aliquis finis in quem functio dirigatur. Einis enim est, cuius gratia reliqua fiunt, ut recte a Platone Κν Metaphori Aristotele traditum est. Habet igitur intenta illa animi ad ueritatem in f, hue R. ait d/g dam speculatio,bonum ipsum pro scopo ac fine: ueritatem inquam
ditu. . . ipsam rerum, quaS meditando contemplamur, contra quam senserit Flo,rentinus. Sed eo in suo errore relicto,ad institutum redeamus: si modo id P. O, ad nostrorum robur dictorum, ex Aristotelis primo Rhetoricos rum cap. X X X. sententia adiecerimus, Mentis agitatione qua quippiain discimus,lucuditatem uoluptatem* adserre. Addiscere quoque inquit Sc admirari iucundum est ex parte magna. Quid uero discere sit, paulo Did explicans, subdit: Discere uero est, naturae perfectionem Sc numegros assequi, Sc propterea idem autor inchoata absoluere iucundissimum este,eodem ipse loco censet: propterea quod res quae persecta non est, sapixi Pu quasi opus eius esticitur qui manum extremam imponit. Sapientem item haberi, iucundisiimum statuit, quod sit uidelicet sapientia, multarum re rum 8c admirabiliu scientia, per quam caeteris praestantiores meliores lhabemur. Unde constat in sapientia, doctirma, Sc uaria rerum cognitio ciere. i.osc. ne summam subesse uoluptatem: quae, ut Plato Sc Cicero tradunt, mira- φ' th biles sui in nobis excitet amores. Nec huic meae inertioni ea Aristotelis
sobli ... sententia pugnat, qua in problematis astrVere uidetur, speculantes nos non gaudere. N m etsi uerum est, Rerum earum, quae natura lege incona mutabili tales e de uoluit, ut aliter se habere nequeant, conditionem eam esse, ut suapte n tura nos non obierunt: ear tamen res, suae tantummodor tionis contemplatu nos alliciunt 8c oblectant, ut cum triangulum duo
bus rectis pares angulos inter nos habere speculamur, nihil sane in eo de Icistamur, ut belle eodem loco Aristoteles: quod scilicet siue duos, siue Plures aequales habeat angulos, ipsa quidem res delectationem ex se nubtam affert: uerum eius rei contemplatio, delectationem parit, quod cer' titudo demonstrati thematis, ueritatisΦ inuentio nobis sit maxime iucunda.E t propterea eo in problemate, reeste Aristotelas adiecisse uidetur,nisi sorte in speculatione ipsa delectandum sit: quasi uelit, ea quae suapte na tura aliter se habere non queunt, qua talia quidem sunt, nos non oblectas re: sed quatenus eorum naturam speculantes ueritatem rimamur: quod quidem ipsum longe expressius Plato in Protagora explicasse uidetur.
Gaudio inquio afficitur ille, qui discendo & contemplando ipsa intellis
gentia delectatur. Quamobre magis iii eo nos oblectari contingit, quod a conlisio nostro Sc opera, quam quod mentis agitatione conficitur. Ac proinde, si ingens aliquid nostro consilio aut opera estedium sit, ea ex re magis Iaeramur, quam si omnes Geometricorum thematum demonstrastioneS, Omnes naturae motus fuerimus alta mentis indagine contemplati.
Vicisse itaque Olympicis ludis, aut apud Salamina nauali pugna hostes superaste, quod Aristoteles citato loco tradit delectationem secum mas
230쪽
ximam asserant: quod in actione posita, & consilio nostro, prudentia i , ta militaris artis peritia eskeia, autores suos multa laude & gratia qua omnes trahimur Simpellimur cumulent. Rerum enim gestarum & spesculationis, per quam sand diuersa ratio est. Inde p efiicitur, ut quae ab rebus gestis prosecta sunt, laetabilia in parte, si seliciter ea cecideritu in parte tristia, si incommode eueniant. Omnia aute laetitiae tristitiae ueratione aut uitamus,aut persequimur. Ato ex ijs patere abunde arbitror,quatonus in speculatione, quatenus item in actionibus, quae deiecitu a nobis fiunt , delectatio contingat: item & qui animi motus risum praecedere. io quasi causa effectum debeant. Superest ad risus explicandam naturam,ut quo in genere entis reponi debeat explicemus: quum entium quaeda sint, quorum ratio tota in fieri,
ut medici loquuntur posita sit: quaedam quae uere sub listant, R de persmanentium genere censeri debeant. Illa philosophi succedentia uocant, qualia sunt uox, sonus, ad io, motus: quorum stilicet nullam est dare manentem & stabilem partem: sed tantisper esse dicuntur, dum fiunt. Haec c5stantia & permanentia, ut quae firmam habeant stabilitatem at* ε, nconstantiam: ut allectus omnes,qui cessante eorum unde nati sunt causa,
ipsi per se subsistere queunt. I lao risus, quum motus quidam sit, ut pauloco post a nobis monstrabitur: consequens est, ut de genere pathematum ocsuccedentium, non autem permanentium este dicatur. Quicquid enim in actione Sc motu positum est, idipsum permanens este nullo pacto potest: quum tantum tunc sit, cum in motu subsistit. His autem praelibatis, consequens quidem est, ut risus natura definitione comprehensam paulo plenius explicemus. Risus itam naturam inter Poenos medicos celebris semper hasitus Isaac Israelita definitione explicare primum omnium ags Lib. Eω gressus est. Nam ex Graecis, nemo quisquam, ut qui de tota hac tractatio, ne uix sint leui Opera locuti. Is ita insum ad hunc definiuit modum , ut ni vi δεμ sit tremor quidem & sonus mustulorum thoracis ex sanguinis feruentis ' in eas partes sublatione,natum agitatione ab animi motu concitatae,cum 'id quod laetitiam aisteri in animum inciderit. Haec sanὸ perplexa risus
il Poeno autore descriptio, quae germanam eius a flectionis naturam exsplicare haudquaquam uidetur. Nam neq; proprie tremor est,nec muscus lorum thoracis sonus. Tremorem autem non esse,illud indicat,quod tremor inuoluntarius quidam motarum partium sursum & deorsum in tus sit: ex impotentia regentis nostrum corpus facultatis, hoc est metriacis,quae prae imbecillitate membrum regere nequit. ut bellὸ libro de tres clavi more Galenus, sicubi enim naturae robur cellerat,quae corpora erant ele/ M tW-uatione, deorsum grauitate propria feruntur, & ibidem desident, non se,
O cus ac in resolutionibus, ubi potestatem omnem uis penitus amiserit, si quid supersit, quod corporis motionem rursus tentet, uerum ex infirmistate id non potat, sed portiunculam quod est maius dimittendo tollat:
imperfectam motionem & mancam relinquens, membra deorsum serriiterum permittit, quo saepius astecto, Sc sursum uersus delationem quae fit deorsum insequente, huic p quae sursum uersus fiat iterum adiuncta,