장음표시 사용
91쪽
De aecidentibur superumientibus uirtutia Sensibita
Einde volumus narrare accidentia quae superueniunt virtuti: sensihil . M a simpliciori incipiemus, ut a virtute sensibili. Et dicimus v qua uis virius sen sibilis princeps communis sensibilitatis sit in corde, ut diis
ctam est, non in completur eius operatio manifeste nisi in cerebro, nuischa,& neruo. Et propterea haec membra quae dicta sunt, sunt frigidae compleo dicionis,& humids substantir, de sunt passibilia: nec est eorum dominatio, sicut dominatio cordis. Mideo fit, ut maior pars accide litium,qns superueniunt ope rationibus sensibilibus, sunt a parte cerebri,nuchς, & nerui. Sed cordi non potest accidere aegritudo, propter quam proueniat priuatio harum Virtutum , eo cr. a.l. eonue mors antecedit: quamuis non sit impossibile ut accidat ipsis a corde aliqua debilitas, &dimindito.& ascendit hoc, si incidatur una eN magnis arteriis aliis cui eκ membris, diminuitur sensibilitas illius membri. Et adhuc videmus in priis Matur sensus & motus. quando syncopirat. dc etiam fit mapnus tremor, quando homo multum timet.Et nos non facimus demo strationem istius, sicut facit Gaiade incisione nerui: quamuis declaratum sit, cor habet inuentione ur in opera otionibus harum virtutum. Et adducimus probationem a loco essendi & n5 essendi pro melioratione prohationis. Ac quia ita est, diκerunt Medici P caust aduEeus accidentium super has virtutes sunt a cerebro.& nucha.& neruo. Et tamen cum tu citras ista membra, caue ne obliviscaris curam cordis, sicut dictum est in Iibro Sanitatis . Deinde volumus narrare accidentia quς accidunt sensuit 4stus,& postea dabimus eoru causas. Et dicimus in fisc virtus est de genere viris tutum passiuarum, quia illa patitur a quatitor qualitatibus, quς dominatur in ea. Ipsius accidentia tot sunt, quot sunt accidentia aliarum virtutum: hoc est quia cor rumpitur penitus, sicut in membro paralytico: a ut diminuitur, sicut in stupore: aut permutatur in malam qualitatem, sicut est in sensu doloris . Sed priuatio sensus in toto corpore est mors de necessitate. sed priuatio in uno membro, & diminutio in toto corpore possibilis est .Et cau*,qus faciunt hcc accidentia, sunt de necessitate mala comple Nio materialis,& non materialis. & mala comple,
dicio,qus ipsa facit est in cerebro, nucha,aut neruo. Et est perscrutandum, si h se accidentia fiunt ab octo speciebus malς complere ionis, ant a parte earum. Et dicimus qusdam istorum membrorum sunt frigida & sicca, sicut nerui:& quidastigida & humida, sicut cerebrum. 8d nucha.& quia ita est, ista membra patiunis tur a frigiditate.aut a frigiditate & humiditate ut plus.& propterea sunt caula istorum accidentium iits duς res. Sed cp mala copleκio calida hoc faciat, non est impossibile .quia ia declaratu est, in operatio alicuius membri non copletur nisi per calorem mensuratum & temperatum. & non est differetia eκ qua quaisIitate eκ eat teperantia.& si accidit,est de raro contingentibus. Nec et est imis possibile, ut hoc accidat .Ppter siccitate: quia nos videmus decrepitos,qui valde parum sentiunt.sed si prouenit a siccitate, remotu est ut fiat subito. Et postquantqualitas frigida, inquantu est frigida,est causa horu accidenti ut pro maiori parte εκ istes coniuncta cu humiditate, aut non coniuncta: quamuis humiditas sit prς- parata ad hoc agendu, eo sp facit relaNationem, propterea qn est composita cacaliditate, reniorum est ut fiat hoc accidens. sed non dicimus . sit impossibile. sed difficile est inuenire compleκionem materialem solum humidam, nisi sit csiuncta cum caliditate, aut frigiditate: quia quod facit hoc non est nisi humor ere... tra naturam. Et humor non est nisi aut frigidus & humidus, aut frigidus M si cus aut calidus & huin idus, vel calidus & siccus. Et postquam dictum est quet species compleNionis pro maiori parte est causa huiusmodi accidentis dicenda est quomodo accidunt super has operationes. Et dicimus cp hsc mala coplexio, quado fit in cerebro, sequitur e re ea diminutio sensibilitatis in toto corpore. Sed quando fit in cerebro, fit in ipso primo & substantialiter, aut fit propter c5ica.
92쪽
1 fit in latere eorporis hoc accidens. Et similiter quando seneratur uiquis maius
humor dominans in aliquo neruo,tunc priuatur, aut diminuitur sensus illius meohri, cuius proprius est ille neruus. Et humor potest genera in neruo duobus mo. dis. Uno. fit ab humore, a quo nutritur neruus ipse , & tandem paulatim nutrie tur, donec acquiret malignam complere ionem. Alio modo, ut non sit humor in neruo, sed infusus in humore ipsum circundante.. Et aliquando accidit hoc a cidens neruo perforato propter oppilationem:& oppilatio fit aut propter apostema aut propter humorem prosium,aut propter compressionem. Et quamuis hic aegritudo sit morbus officialis, tamen etiam est consimilis: quia post apostema et prossiciem humorum, Se compressionem sequitur mala compleκio. Et quando istae causae fortificantur, erunt causae priuationis sensus in uno membro. aut in pluribus, aut in toto corpore.& cum causae istae sunt debiles, sunt causae diminutionis sensus. Sed quando permutantur ad malum, hoc est ut sit mala sensibili- eas, quae nominatur dolor, prouenit a mala comple Rione calida, aut frigida in teriali, aut non materiali. Et dolor fit, quando non dominatur haec mala comis pleκio su per totum membrum. et illa complereio nominatur a Medicis mala copleκio diuersa. Sed quando dominatur super membrum totum mala comple Nio, tunc non sentit ipsam, aut sentit stupide. Et causa huius Quare membrii non sentit ipsam, aut sentir stupide, non est nisi propter compleκionem suam natura o talent. Et quando fiet in parte ipsius mala comple Nio eκtra naturam, sentit i p. sam per remedium bonae comple Nionis . Et quando bona complereio erit permutata icta, tunc non sentiet dolorem , quia ncn erit cum eo causa sentiens, deerit membrum sicut mortuum. Et quaelibet qualitatum passiuaru in potest dare accidens hoc membro . propterea quia istς qualitates pro maiori parte habent
Ilus pati quam a 3ere, sicut caliditas & stigiditas plus habent agere quam pati.
Et solutio continuitatis non est causa doloris, sicut dicit Gal. sed solutio contun uitatis est causa complemionis, quae facit dolorem.quod est, quia solutio continuitatis est cum malo motu, Sc conueniens est ut talem motum sequatur mala comple Nio. Nec sunt et lana caust doloris duς res simul, videlicet solutio conti. nuitatis,& caliditas & frigiditas,sicut dicit errans Avicenna. quod est, quia deo claratu est iam in lib.de Anima,.iste sensus sentit primo inter sensus omnes, cqitatuor qualitates,hoc est calidum, frigidum, siccum,& humidum.ergo dolois res non fient, nec sentientur ab eo sensu , nisi quando multum superabunt sua propria sensata sicut accidit alijs sensibus . Similiter quia oculus non dolet nisi propter superfluitatem colorum,quando e Neunt viam temperatam vel mediam.& sic lingua cum saporibus, auditus cum sonis, & odoratus cum odoribus. Et si accideret huic sensui tactus dolor propter solutionem cotinuitatis,tuc esset suum proprium sensatum substantialiter solutio continuitatis solum Et sicut oculus do C let suderfluitatem colorum, propterea quia suum sensatum est de genere colora.& non res, que sit contraria colori. Sed solutio continuitatis est, propter quam accidunt qualitates supelfiue: & anima sensibilis non est nisi ad qualitates. Et Gal. etiam hoc confitetur, quando dicit in vota manus non fuit laeta in fine id perantiae, nisi ad apprehendendum contraria . Et ad hoc apparet, ν superfluitas conrrariorum est causa doloris, qui fit in sensu, eo v parum 8c multum de necessitate sunt sub eodem genere. Et delectatio, quς est contraria dolori, non est nisi comprehensio sensati temperati, &. similium : sicut delectatur sensus tactus eN aqua caIιda,& visus eκ coloribus viridibus , & gustus eκ saporibus dulci. Dus , Ac auditus eN amen is vocibus, & odoratus eκ odoribus aromaticis . δίquasdam delectationes praecedit molestatio, & ills sunt delectabiles naturς, δίquaedam sunt absq; nioic statione praecedente. Dolorum illida fiunt in toto cor Pore.& quidam fiunt in uno membro, sicut dolores qui fiunt ui stomacho, vel hepate,Vel capite, vel intestinis. Et nos loquemur de manifectioribus, & dice. mus eorum causas, Et dicimus o dolores, qui fiunt in capite, qui nominantur u Rrabico soda causς eorum sunt absq; dubio , aut e re mala compleri ione calida eorum, aut frigula:& sunt, aut materiales, aut non materialeri & hsc mala com-
prima quali tas M ouo uide r. Thetis
doloris essetffi soronem cotinui in li-
ius c. Primo Co firmatio. Scda ro a cotrario. Nota
ponit Gale. op.qua sequitur Auic, da
93쪽
nicationem arterius membri. sicut propter stomachum. Et horum quida sunt, qperseuerant longo tempore. sicut dolor oui: & fiunt paro κismaliter. &hoc fit propter malos humores, qui generantur in cerebro successive : tu sic permuta tu, sua cople Nio ad malum ad generandi7 hunc humorem semper.& per tandeviam currunt omnes peplitudines chroni cs: quia ills permutant complere ionem in inebris.& acquirunt dispositionem generandi malos humores . Unde earum curatio est difficilis, aut impossibilis, sicut est do Ior hemicranis. Et materia, em qua fiunt ali ius huiust nodi aegritudinis species , aliquando est in sanguine arteriali.& conuenit hoc, quia curatur gritudo , quando inciditur arteria . Et hcc aegritudo fit propter duas malas compleκiones, videlicet calidam, & frigidam. sed non est materialis: quia illa, qui non est materialis. longo tempore durat. Es membra consueta dolor osa sunt intestina.& sto inachus. Sc hoc accidit propter digestionem, que est in eis manifesta multum, quia errant *pe. Et causs,quq fa esurit dolorem in ipsis aut sunt cibi veniosi, aut humores grossi, aut melancholi ci.& dolor , qui prouenit ah eis, est multum fortis . & chronicus. & aliquando fiunt dolores sortes propter humorem cholericum. Sed humores, a quibus proce durat dolores chronici in intestinis, sunt aut humores grossi frigidi, sicut phleg etna vitreum,& eorum similes:& humores calidi. Sed dolores, qui continent totum corpus, sunt illi, qui dicuntur Iabores. & sunt trium specierum sed in Medi. cos. Vnus dicitur ulcerativus, alter eκ tensivus,& alter apostem ossis. Et quid istorum fiunt a rebus intrinsecis,& quidam ab e Vtrinsecis.& ulcerativus fit pe- nitus propter humores.& qui fit propter multum motum, fit propterea quia dinsoluuntur e re corpore humiditates propter ipsum motum. & illud accidit Ipter causam humoris materialis, qui est in corpore malς qualitatis. Sed alis duc spe. cies lassitudinis sunt una. nisi quia diuersificantur secundum magis & minus. quando superfluit dolor eκ tensivus, fit apost emostis. Et caula,qui sinitIiter facit hos duos dolores, est humor, aut motus magias lassitudin s.& ille, qui fit propter humores fit necessario propter multitudinem humorum . si sint distemperati in qualitate,aut non. Et multitudo humorum attribuitur duabus rebus: aut ut sit multitudo per accidens, hoc est propter defectum virtutis: aut ut sit multitudo per se: aut propter ambo. Et multitudo humorum quantitatiua cum sanitate virtutis nominatur repletio secundum locum: & multitudo, quς est cum vno malo. Tnm accidentium, nominatur repletio secundum virtutem. quod est, quia virta tes impediuntur pro maiori parte propter quantitatem , δί qualitatem. sed cum illo impedimento necessario coniungitur malitia qualitatis . Ac illi plus approopriatur. Et aliquando fiunt isti dolores propter malam compleκionem calida. aut frigidam sine materia. Et generaliter accidunt dolores in corpore causa apostematum accidentium causa grossorum humorum. Et propterea quia sensus, qui dicitur de syderium, est proprius oris stomachi, videnda sunt accidentia, quς eidem superuentulIt.
De aecidentibus f emniinuibus virtuti Appestive. cap. XXXII iET dicimus accidentia superueniunt huic operationi, secundum Paco
cidunt aliis,aut i per mutatur, aut diminuitur, aut corrumpitur. Et acci dentia diminutionis sunt sicut accidentia corruptionis.& illud, quod coermn psi appetitum. aut di in inuit,est de necessitate una cκ speciebus in is comple Nionis non materiaris, aut materialis, lus fit primo in membro patiente, aut per communitatem, quam habet cum aliquo membro.Et coinple Nio, luc
it in membro . qualis dicitur operatio ista, est calor eretra naturam. Sed quidam opinantur u frigiditas est causa magis propinqua dandi appetitum quam aufer Edi: propterea quia tisc operatio, que est in hoc membro, iuuatur,& completur ofrigiditatem,& aceto sitatem,qus ei transmittitur a splene. sed qliando licc stigiditas ult imatur, est causa priuationis istius operationis. Nec est dicendu ,u, aceto sitas, inquantum est iligida, adminiculetur huic operationi: sed inquatum est Ree
e iastest causa stimulaus ad bonitar, risimiliter quando domitabuntur liuinu
94쪽
a Das x siccitas impeglent hane operationem. quod est , quia nullum in ruri ,
agit,& patitur naturaliter. nisi propter compleκionem temperatam in quatuor qualitatibus. Sed is sio, quς fit propter colligantiam cum alio membro, est sicut mala comple Nio, quς prouenit a cerebro propter neruuin colligantem Utrunu: AEt aliquando accidit hoc propter repletionem corporis e re multis superfluitati huS. et propter hoc non indigem memhra cibo. quod est,quia apperiit non fit. nisi quando dissoluuntur eκ nostris conti ratius res, qus debent restaurari per si, mile.& non est contra Gal. ut sἰt vir talusa sensus istius membri, membra. quando carent nutrimento trahunt ab hepate, & hepar ab ore stomachi,& tuam de derium in os stoinachi.& nititur restaurati illud, quod distatutum est auro & aliis membris. Et motiis attractionis in stomacho per modum a petitus M sensus, est contra ruis motui attractionis qui sit per modum nutrimeti solum .quod est, quia ille qui fit per modum nutrimenti, est attractio oris stomachi ab hepa te. Sed attractio,a qua prouenit motus de*derii in stomacho, est attractio hepatis ab ore stomachi. Et nos non sumus locuti de hoc, nisi quia unicuiq: membro necesse est ut restauretur per simile.quod ab eo dita luitur:& tam eu nullum eκ aliis membris sentit euacuationem rei. lus dissoluitur ab eo. 8d si ita est, nullum membrum sentit euacuationem hisc, nisi per hoc membrum . 8c est eorum serom utens in hoc . Aut potest dici Q dimolutio,que fit in ipso, quasi colligata dissoluotioni aliorum membrorum in eo, est membrum eorum,& ipsa habent trahere ab eo. Sed propterea quia fortificatur de sydetium huius membri,quando dissolavuntur a membris humores,& debilitatur, quando non distbluuntur: apparet mhoc sit, propterea quia inter ipsum & alia membra fit similitudo,& societas sunctantialiter,& non per accidens. Et est hoc membrum, quasi sit species omnium membrorum,qua ipsa debent sentire hanc resolutionem . sicut nos videmus, 'ν membra sentiunt per neruum etiam in locis,qui non sunt neruosa , M sicut dis cernit lingua cthos conuenientes ab inconuenientibus toti corpori. Et proptove a quia sensus istius membri,& de syderium istius est substantis calidς &ficcc, sciat est cibus, vel frigidς & hiimidi, sicut est aqua: suit necessarium Ut venirent accidentia istis duabus speciebus.& iam diκimus causas corruptionis, & dimi Nurionis appetitus calidi &. sicci. Sed causa corruptionis a petitus frigidi Sc li midi fit propter hanc compIeκionem in eo e Nuberantem. propterea dicunt Medici . corruptio appetitus cibi fit per calidum de siccum superflues in membro, Et corruptio appetitus potus est perfrigidum & humidum e Nuberans in ipso.& uniuersaliter hoc non sit nisi propter malam complexionem nigidam de hurnidam,aut frigidam solum . quia difficile est imaginari, ψ hoc fiat propter mala
compleNionem calidam dc siccaria r saluo P opinatur Φ ab hoc etiam venire C possit in fine febrium ardentium quando appropinquatur morti. Sed corruptio istius operationis, aut eius eNitus a cursu naturaii fit propter qualitatem, aut qualitatem . Et quod fit propter quantitatem , sicut appetitus augmentatus come dendi multum , est propter unam duarum rerui maut propterea quia corpus est nimis di Tolutum, sicut in conualescentibus, qui habent fortiorem appetitum di gestione: aut propter frigiditatem multam oris stomachi. quod est, quia ists ope rationes, lecundum Φ dictum est a Medicis, iuuantur. 6c complentur frigidita- ώ- ..α
te temperata. & quando lartificatur, tamen non fit ultima, quia tune quidam ' appetitus falsis fit. Et aliquando accidit . ut hic mala compleκio sit non materialis , & aliquando est materialis, sicut propter humorem acetosum,aut meo Iancholiam . Et quod fit propter malam compleκionem materialem, dicitur Caninus appetitus. Sed causa superfluitatis appetitus frigidi δe humidi est de necessitate propter malam comple Nionem calidam & siccam , materialem vel non materialem. Et materialis, qus facit hoc accidens in hoc membro, est eh i era, aut phlegma salsum. Et hcc mala compleκio . quae fis in hoc membro, ait quando est primo proprie in eo , & aliquando propter communitatem alteri membruticut est hepar, & pulmo. & alia,sicut diNimus iuperius, quod sensus membrorum propter diMIutionem calidi M sieci ab eis causa est attractio/
95쪽
nire, o aliquando euenirent ma a aecidentia virtuti expulstitς, aut attractatius propter priuationem sensus membri.quod est, quia virtus no eκ pellit pro maiori parte, nisi quando sentit rem ipsam is lentem: sicut accidit intestinis. quia qirado diminuitur, aut priliatur eorum sensibilitas . accidit eis una species colics. Ecsimiliter quando diminuitur. aut priuatur sensibilitas oris stomachi, priuatur vutus attractiva,qus est in stomacho.
De accidentibus seuperueni ibus virturi Mαἰuae v
inntariae . cap. XXXIII. Υ postquam sumus locuti de accidentibus, qus aduenim sensul tactns,
deinceps narrandum est de his.qus accidunt motui voluntario. propterea quia ut plas quando unus corrupitur & alter corrumpitur, eκcepto
quando accidens est uniuet sale toti corpori. sed quando est particulare in uno membro, possibile est ut stilpe fiant, aut priuentur ambo imi ut & possibile est ut priuetur nus,& alter remaneat. Et lisc est sententia L. Al.& hoc con uenit cum eo. quod dictum est iii causa sensus motus.quod est,quia calor,cum 'quo fit sensus, non est idem cum eo, cum quo fit motus, δί diuersitas , quae est incis, non est nisi mensura temperantis in 'noquoque ipsorum calorum propria his duabus operationibus. Et propterea Dit necessiarium, ut sit eomple Nio neroi iorum motus a lia compleione neruorum sensus e propterea quia ipsi nerui h hent temperatum calorem,cum quo fiunt istae operationes. & propterea prima tur sensus, quando inciditur neruus sensus, & remanet motus. Sc quando modi ur neruus motus, aut percutitur , priuatur motus, dc remanet lenius. & quando inciduntur ambo, aut percutiuntur, priuantur anahq Operationes. Et quando ad lienit hoc accidens toti corpori, sit a poplereia. Ac quando accidit uni in embro, fit tunc paratu sis. Et tu seis per te ipsum omnia accidentia eκ accidentibus accidevium supra membra motus per ea, tuae praecesseruiit. de sic accidit quando priuatur virtus nerui vocis, quia tunc priuattir vo κ . Et quando priuatur virtus di phragmatis, sumcatur homo uniuersaliter in omnibus aliis motibus Volunta,riis: sicut accidit in motu mitsculi vesics, avi in musculo ani.quia tunc egrediuntur superfluitates humidae. 5c siccs sine voluntate. Er propterea quia tu scis ab alio loco loca nerui,& colligantiam quam habent cum quolibet membro, tu poteris cognoscere,quando fuerit laesa operatio alicuius membri, per quem neptia fuerit laen,Et accidentia, quς veniunt instrumentis motus, sunt tribus modis u- militer, aut ut priuentur eorum operationes, sicut in apoplereia, aut paralytia. aut ut diminuantur, sicut in stupore & dormitione: aut ut opeTationes permutentur ad malas, sicut in tremore aut spasmo.Et nos uolumus dare causas uniusculus m.
Et dicimus,causae diminutionis motus, aut corruptionis ipsius sunt ills eaedem caulae cum causis corruptionis sensus. Et debes hoc similiter scire, quod dictum est superius de communicatione cordis.& similiter quod diistu est in spectebiis male compleκionis,qus Deit hoc accidens, sic debet hic intelligi. Et scias eptremor est motus compositus, qui fit in membra et eo sp virtus animalis mortua pugnat cum virtute declinatiua, qus est in membro trahente membrum ad in. propterea fit in his motus contrarius aliquando superius,quando fortificatur virtus motiva:&'aliquando inferius, quando fortificatur virtus declinativa. Et cauosa istius accidentis est una eκ speciebus malς comple Rionis. & Ut plus accidit propter malam compleNionem irinidam & humidam uia neruus non debet IsIM. . Thei di .nisi per istas ut plurimum. Et spasmus, i dicitur in Arabico tameg, est coe. zir. ιract,9. tractio nerui in se. dc decurtatio sus longitudinis, propterea V contrahitur. cic s. colligitur. Et illud accidens aduenit membro propter duas res , sicut accidit in rebus emtrinsecis,cte in chordis, Se in similibus. & istae duae res sum, aut mala comple Nio calida dominans supra membrum , propter quam colligitur,& conistrabitur,sicut chorda in magno aestu:aut mala complerio humida materialis. Qimpiet neruum, x distendit ipsum:& Propterea crustu latitudo , α diminuuin
96쪽
A langitudo Deirmium propori lonem ementania latitudinis necentio. Et ista repletio,& distensio, quae fiunt in membro, fiunt propterea v illa humiditas con uertitur in substantiam aeream. dc ob hoc neruus laboriose eam continet, sicut nos videmus in utre Vini bullientis.& accidit propterea, quia partes aeres in digent maiori capacitate partibus aqueis aut terrestribus. 8c ob hoc, quando res humidς conuertuntur ad siccitatem.tunc nerui colliguntur et contrahunt uia sacra accidit corrigi js quae calefiu ut ad ignem. & quando conuertuntur ad aereitate. augmentatur eorum quantitas. Et scias P hcc est indigentia necessariae pzopter superfluam humiditatem, quae accidit in neruo, ad hoc ut ere tendatur. & crescat secundum omnes dimensiones, non ut contrahatur, aut colligatur . Et Vtina ego scire in ,quare e X tenduntur in latitudinem, & non in longitudinem . Saluo quia potest dici,ci, eκtensiones. quae fiunt in latitudine. vincunt, quando fit collectio. εκ tensionum, quae fiunt in longitudine:& propterea contrahitur neruus de ne rocessitate. Et Gal. non sentit in hoc nisi contractionem, qui est decrementum cascendent versus terram,& pluries appellat ipsum distentionem, S maκime cootractionem,qils continet corpus ante,& retro. Et plures Medici intendunt, Vide. riteris tensio sit opposita contractioni. sed hoc non accideret nisi propter humidita- tii. c.de T tem solum,& fieret longitudo. sed illis cadet idem dubium, quod accidit in di- traο.- stensione, quae fit ii, latitudine, siue in longitudine, quς est secundum Gale. cau. sa contractionis humidς. Et scias, verba Medicorum in hoc accidente uniuersaliter sunt propinquiora, ut sint verba Musicorum, quam ut sint.demonstrari. . Et si Deo placuerit, ego faciam unum eκ hoc solum tractatumi, qui sequetut viam demonstrationis, Sc poterunt intelligi ab illo res nobiliores , quam haec. Sed quando fit haec contractio, nascitur bellum inter duos motus, Ut inter mo tum virtutis moriun& motum contractionis. Sc aliquando fit in neruo unae spe cies contractionis, quς non accidis propter dominationem caliditatis, nec siccitatis, nec Propter humorem aereum qui distendat: immo est propter fortitudine virtutis e N pulsius,que est in neruo d resistendit m rei laedenti, & tunc colligue ur in seipso,& contrahitur, ut fortificetur super rem, quam eκ petiere intendita sicut faciunt animalia,qus volunt se mouere ad curiam vel ad saltum, in Ptimis colligunt,& contrahunt omnia membra, pollea complent eorum volui, atE. Et hcc species contractionis est velocis curationis, nec debet attribui aegritudiani, & dicitur erepandidatio .
De Sapore, O Odore in generali. cap. X X X II P I.
Ucusque declarauimus accidentia, quae fiunt super sensum tactus: deinceps Volumus loqui de accideiatibus superuenientibus sensui gustus. 8c primo dicemus de saporibus,& postea de odore. Et dicimus, propterea elementum non habet odorem , nec saporem, eo v is a duo no sunt nisi in composito.& corpus veste tabile & animale declinat ad calorem dc h miditatem: necessarium fuit,tapor naturali aer declinaret ad has duas qualit,tes. quia sapor iit per admiκtionem substantis siccae cum humida , quando c quia, ur per calorem decoctione determinata. Et propterea diuersantur species saporum secundum diuersi fitatem quantitatis huius. decoctionis. Propterea rem perata est calida & humida de lacii saporem dulcem: & distemperata est caliis da cte sicca.& facit saporem amarum.& ista duo sunt elementa saporum secundum nos, sicut album Sc nigrum sunt elementa colorum. Sed media, quae sunt inter ea, sunt secundum remissione ni vel crementum decoctionis . quia propinoquius dulci est unctuosus. δί propinquius amaro est salsus , de inter istos sunt acutus, stypticus.& aceto sus. Sed quia odores sunt e X radice vaporum fumoso rum,& ab hac parte est aer suum subiectum , si fuerint dominantes super ipsos caliditas & siccitas: propterea inuenies multas res,quarum odor non manifestatur, nisi quando calefiunt ab igne sicut ligniam aloes,3 similia. Et alis res sunt. Rus indiget fricatione manus: de tunc dant earum odores propter caliditate hiis
sationis ui M,Et Proptereλ viacturi homo sit aptior ad discernendum indis
97쪽
nidua odorabilium eaeteris aliis animalibus: quani ais quaedam animalia ha, ndieant fortiorem sensum odoratus a remotis.
Defensu Gusus,ct de aceidentibus ei s peruenientib-. cap. XXXV.
D Sinceps volumus dicere de sensu sustus . Iste sensus non indiget meis
dio eκtrinseco, quemadmodum indigent tres alii: propterea quia est quidam tact us,& sentit propter humiditatem,qus est in ore. Et propterea lacts fuerunt dias vens in linsua, ut continue senerent hanc humiditatem. & quando corrumpitur nec hunriditas in ore, sicut in infirmis, non possunt tunc Δpores veraciter comprehendi. Deinceps Volumus dicere accidentia, quet 'veniunt huic sensui. Et dicimus cp accidunt illis tribus modis, quibus accidunt aliis.& hoc est,quia aut corrumpitur iste sensus, aut diminuitur . aut conuertitur ad malum sensum. Corruptio sit propter Unam eκ speciebus nia is complere io, nis in eodem instrumento istius sensus. & istud est in lingua, aut membro communicante cum eo, licut in cerebro,& neruo misso a cerebro eidem. Et diminu
tio fit propter easdem causas, quando sunt debiles. Sed accidens, quod facit ip-funi sentire malo sensu, fit duobus modis, aut quia sentit aliquem saporem non discernendo quis sapor sit, aut quia sentit saporem contrarium ei. ficut si sentiat ndulce illud.quod est amarum: 8c sic de aliis. Sed si sentit aliquem saporem nullo saporato prς sente, hoc fit propter malam comple Rionem materialem. quod est. quia nos videmus, sentit saporem illius humiditatis. ita in si sit cholera, seniit amaritudinem:& si iit acetositas, laniit aceto sitatem: si est dulcis, dulcorem. Et quando fortificatur hcc mala comple Nio, tunc sentit omnia secuti dum illuni saporem. de iam declaratum est in Naturali philosophia, v omnia instrumenta sensuum sunt vacua a sentibilitate suarunt apprehensionum. quia si ita non esset. ipsa non apprehenderent eas. quod est, quia si pars visibilis oculi effet ccdorata. non reciperet omnes colores: quia in rebus naturalibus recipiens no recipit sua simile . sicut dicemus. δί sicut est in isto sensu, similiter est in aliis. Et propterea quando aduenit ei hoc accidens, sentit omnes sapores, sicut unum. Et aliquanis do accidit,quando iste sapor non erit multum sortis, ut sentiat sapores quali tE. peratos propter hunc malum saporem . quem habet. & hoc idem accidii etiam
propter res eκtrinse g. sicut accidit comedui res amaras, & postea bibit aqua. α tunc sentit eam quasi dulcem .
D sensu odoratus , se de accidentibus ei superumtanti . s. cap. XXX UI. B
IS te sensus recipit res odorabiles per medium aerE. Et in multis animalibus
reperitur sortior quam in homine , sicut in aquilis, apibus. Se similibus. Et propinqua sunt indiuidua odorabilia indiuiduis saporibus: saluo v nos non comprehendimus ita bene differentias odorum, sicut differentias saporii iti. quod est . quia iste sensus debilior est in nobis,&gustua est fortior: quia e t qui dam tristus,& sensus tactus est fortior in homine, quam in caeteris animalibus. quemadmodum quidam aliorum sensuum sunt fortiores in aliquibus aliorum animalium. Sed operatio aeris in sensu odoratus est per hunc modum , quia Rerfert illud, quod resoluitur e V substantia aerea eκ rebus hahentibus odorem pers militudinem, quam habet cum eo , quousque perducit ipsum ad sensum per se.& per adiutorium partis ignes. Et iste sensus inuenitur etiam in animalibus caniuersitas i rentibus sanguine, sicut in formicis, de apibus, & illis quς degunt in aqira. Et ter homine ditiersificatur homo ab aliis animalibus in hoc. quia homo non potest odorare, et cxtera ani nisi cum olla filone: sed multa alia animalia odorant sine olfactione, sicut anima mili lia, quς carent sanguine. Sed quomodo transiet odor per medium aerem. autisnem .nunc dicere volumus. Et dicimus quia prsparatio est in aere, ut accuriat vaporosuin odor bile vel odo sum, & etiam vλpore qui sit in aqua proo
98쪽
1 ur , qu m haben eIementa, ut unum ab alio recipiat vapores, qui te,nerantur in eis propter similitudine in , quς est in eis: ergo fit per hunc modum. quia terra mittit vaporem suum aquς, & aqua recipit ipsum propter similitudinem,qua habet cum terra in frigiditate, & humectatur in aqua : & aqua mittia vapore suum humidum aeri,& aer recipit ipsum propter is militudine ira, qua hahet cum ea in humiditate:& aer mittit igni propter sit litudinem , quam habet eu aere,& ignis recipit ipsum. & per hunc modu dissolutionis peruenit ad n seros sensus. Propterea dicendum est, u sensus visus est appropriatus a lus. Modoratus parti ignes fumost,& auditus aeri. tu propterea fuit malox pars odorahilium sanatio sgritudinum frigidarum cerebri. De odore vero rerum frigida
rum hic tractare volumus. Et deinceps volumus dicere , ', accidentia, huic senis sui venientia sunt sicut alioru . quia aut corrupiantur, aut diminuuntur, aut permineamur. Et corruptio fit propter Unam duaru rerum , aut proprer dominationem
malae compleNis, aut propter oppilationem factam in instrumento hoc. Et diminutio fit,quando istς causs sunt debiles.Et permutatio fit,quando accidit suo in frumento mala putrefactio. M tunc sentit omnes res odoratas foetidas. Notas
De sensu Amstiis , O de accidentibus ei situ menten-B tibus. cap. XXXVII.
Sonus fit propter iactationem corporum solidorum. & quanto illae iactat
etit sortior tanto erit sonus sortior, & acutior. & prodest ad sonum faciendum forma instrumentorum recipientium, Vt sint concaua . aut perlaaata aut rara.& apprehendit iste sensus mediante aere, aut aqua. Item diciturer sonus est pulsatio aeris refracti in talibus instrumentis. Et sicut aer ducit caIorem ad instrumetum Visus propter peruietatem corporis, sic adducit sonum d auditum propter Velocitatem receptionis motus istius rei:quis aer recipit ipsum velociter,& formatur in ipso,& remanet hcc impressio motus, Et iam postquase paratus est motor,& similiter forma,qus fit ab illo,& similiter remanet in aere sonus tempore sufficienti, donec possit ventre ad aurem: propterea quia sonus est motus vel a motu, M omnis motus est in tempore . & hoς est contraria rei visus. Et propterea audimus tonitrua post visionem eorrus tionis, & videt homo ictum loctricis vltra acuam,antequa audiat sonum: luamuis ca amboru st eadem. Ethsc est causa quare audimus Vltra murum, es non videmus vltra murum. Et etiam figura instrumentorum est causa istius.& quelibet iactatio aut pulsatio facit reuerberationem.& propter hoc accidit, ut homo audiat sua propriam vocem. Et voκ fit per instrumenta anhelitus. Et proptereae non potest ho-G mo facere vocem,& anhelare simul quia tussis nec voκ non fit nisi propter aliqua imaginationem. Et instrumentum, cum quo operatur sensus auditus, est aer receptus in aure, M secundum v aer est quietior & subtilior, est operatio eius perlaetior & similiter est in odoxe. Et hcc operatio priuatur propter malam cJ- pleκionem,aut propter obpilationem. factam in instrumetis istius sensus, hoc est in aure.Et ab his eisdein causis fit diminutio , quando sunt debiles . Sed auditu phantasticus fit propter viam d axum rerum: aut propter acumen a itus,quod est in instrumento auditus.. quia sentit etiam Paruuin motum qui fit in aure: aut propter ventositatem,qus fit in teso. eritra uMuram.
De siensis Visus, de accidenti H eis peruenientibus. cap. XXXVI II.
PRoprietas visus et st, u recipit colores non denudatos a materia, & proopterςa habet conuenientiam propriam cuin materia.& propter illam c
uenientiam est factum proprium abstractum a ratione . & ab intellectu.& non esset sic. ipse intellectus esset. Et hcc receptro fit mediantibus aeo ,vςl aqua. Et ista duo elementa sunt quasi media inter materialia & forma
ιμα propterea sum dominantia super hoc instrvinemo aqua,& aer: quamuin Vidi
99쪽
hic cadat aliquid dubii: quia iam dictum est, in ignis est vel eius medium. quod Iest inter formam Ac materiam.& hanc solutionem volumus relinquere alteri tepori. Et adductio coloris quam facit aer ad visum , fit per corpus peruium cum
Lux quid. adiutorio lucis. Et si tu quaesieris quid sit IuΜ: R espondeo est illud, in quo fit
umbra eκ corpore grosso. Et scias in sensus visus recipit formas retu in hunc modum.quia aer mediante lumine recipit formas rerum primo, postea mittita interiore. ad tunicam inferiorem, et illa dat aliis. quousque hic motus peruenit ad tunicam postremam post quam stat sensus communis. qui apprehendit Mimas rerum. Et in medio illarum est tunica glacialis, ius est sicut specularm. media inter natu tam aeris quia est sicut speculum:& mittit eas aquς . quia sua natura communiocat istis duabus naturis. Ac aqua quam dicit Aristo. q, stat post humiditate in gi, ciale in , est illa,quam appellat Gale. vitream . Et in hoc recipit sensus communius latinam . di quando ipsam recipit. mittit ipsam imaginatiliae. Ad ibi recipitur
spirituali receptione. Et propterea dicitur m forma recepta habet tres fradus: primus est corporeus: secundus spiritualis. qui est in sensu communi: tertius gra dus est spiritualior qui est imagina tuo. 8c ah isto gradu deuenit ad alios gradiazaltiores,& nobiliores. Et qui argumentantur a lineis radiosis, ius e Reuiit ab oculo,& vadunt usque ad rem visam: dico in inuentio talium linearum non hahet intentionem secundnm sensum, sed secundum liuellectu .ut intelligatur qualiut e Xeant ab oculo. Sed vere videre.& quod accidit ab eo non completur nisi per intentionem harum linearum in figura noua: Sc figura noua est vera κ. δίpropterea subiectu in harum dii nesionum est corpus peruium: quod est, quia hoc corpus a sua natura habet recipere lumen. 8c colorem tali receptione. Et qui sta Argumltd. re vult super hoc, legat secundum librum de Sensu Sc Sensato. Et scias in vi. Wid visus no sus hoc modo recipit colorem:quia aer recipit ipsum primo. δί postea transmi t e retramit tit ipsum vi sui: eo q, est corpus peruium luminabile. Et v hoc lῖt Perum, Q aer ipsum recipiat, est, quia videmus nebulas raras, ultra quas Sol pertransit . quia tunc corpora quς supponuntur istis nebulis , colorantur suo colore . Deinceps volumus dicere de accidentibus, ius superueniunt sciasu i visus, quae fiunt tribus modis. nam aut priuatur lisc operatio,& dicitur caecitas: aut debilitatur. 8d dicitur olfiscatio: aut permutatur in malum visum non hene apprehendentem . Et hoc accidit propter aliquod corporum,quae laut ordinata ad hanc apprehensi nem, Vel plura. Et iam tu scis e N quot rebus compositum est instrumetu in istius sensus.& propterea volumus dicere causas istorum accidentium pcr hunc modum. Et dicimus et, caust caecitatis sunt multae. quia aliquando accidit propter oppilationem, quae fit in neruo , per quem transit spiritus visibilis a cerebro ad oculos. Sc non est impossibile hoc accidere propter malam complexionem factant in ipso spiritu: quia tu pluries sciuisti si, membra non habent agere, nec Pati, nisi propter compleκionem conuenientem illis in qualitate,& Qualitate. Sed malitia compleκionis aut est frigida, aut calida. 6c si est frigida, tunc in grossat spiritum taliter, i, instrumentu in visus non potest recipere ab eo. dc si est calida unc subtiliantur spiritus.& sparguntur ita, v formae non post uni fixi in eo. Item prouenit hoc a passione humoris glacialis. vel telς aranes. vel ab ambo hus,quado obscuratur eorum claritas propter multas causas,quae hoc lacere eoo sunt,quia tunc conuenienter colores non possunt figi in eis . Item potest accidore propter decursum a lus in humiditatem albugineam taliter, ut obscuretur cla ritas. Et etiam accidit,quando vulneratur cornea: δί tunc egreditur vuea. 8c hoc fit sicut granum. vel scabies uiis nascitur in oculo. Item potest accidere,quandrifluit humor,albqgineus. Item accidit propter virgulam,que nascitur in coniun et tua, quando cooperit totum foramen vues. 8c maiora δί peiora accidentia, Per quae prouenit caecitas, sunt mala apostemata,qus fiunt in totalitate oculi: ita v aperiuntur omnes partes oculi, aut plurimae, Ac effluit oculus, aut fiunt fistu
is, que rodunt ipsius tunicas. Et nunc dicamus de causis debilitatis ipsius visus. Et dicimus ', causs debilitatis,& diminutionis visus sunt diuerss. propterea uaaccidit debilitas visus hominibus multis modis . quia quidam sunt, qui vident areniolis,& non vident a propinquis.& quidam sunt,qui vident econtra. Ac quidam sunt,
100쪽
A dam sunt. qui debiliter, vident.& longe & prope. Sed istorum, qui habent dehilem a propinquo, habebunt debiliorem in remoto. & hsc species est opposita optimo visui.quia optimus visus non est, nisi quando videmus in remotis,&propinquo, dehito modo. Sed uniuersaliter non dicitur quod virtus vitibilis si foristis, nisi quando videt remotas res. sicut dicitur ψ' turtur habet oculcs liniales cci . a. .vult lori rubini. & videt multum longe,& dicitur m habet lartem visum. & hoc acis eidit ei propter elaritatem instrumenti, & bonitatem virtutis, Sc subtilitatem sensus, sicut videmus in Vulture,& multis aliis volucribus. quod est, quia dicitur in eo eκistente in Damasco,Videbat carnes morticinas Rabylonis.quia, sicut dictum est superius, in hoc sensu sunt plura animalia fortiora homine,& maxime quedam volucres.& similiter in instrumentis visus,& auditus sunt tartio, a.Et postquam nos diκimus debilitas virtutis, lus est opposita optimo visui, Optimus sensit propter debilitatem virtutis istius sensus,aut fit propter claritatem instrimi en sus-n coisti: ergo optimus visus fit propter bonitatem omnium istorum. Et aliquando de' preliedit pluhilitas ista est naturalis.& aliquando est accidentalis. & naturalis est propter re, drias senis eminentiam nimiam,quia tunc debilitatur visus propter multitudinem aeris, & sibilium 5e smultum lumen, quod colligit. Item debilitatur,quando dilatatur laramen Vue. maiori dista propterea quia aer dominatur super compleπione oculi, Se ipsam permutat, Et tia. Ide. . deo largitas istius Braminis fit aut propter corrugationem,qus fit in Uuea Versus cir catalia eun ferentiam propter siccitatem, aut Propter multam humiditatem fluentem tu eo, Iuc ad ipsum dilatantem. Et aliquando fiunt hae debilitates propter stricturam ' 'illius soraminis. Et strictura eidem accidet aliquado, qua do paralyticatur mea. quia ipsa paralyticatur, aut per multam humiditatem ipsius, aut propter defecta albuginei: quia ob illius causam paralyticatur.& cadent partes ipsius super partes. Et est dictum m si strictura istius foraminis sit naturalis, ipsa est laudabilis. Et aliquando fit debilitas visus propter passiones Palpebrarum oculorum, sicut diκimus in aliis nostris voluminibus: spicatores,&collectores etiam ip
sam mi merauerunt.& hoc fit propter malam compleNionem naturalem. Et tu
debes dicere uniuersaliter: quoniam causae debilitatis visus sunt sicut medietas causarum caecitatis. Et illi qui vident res propinquas & bona visione, & res novident a remotis, visus ille non est adeo bonus, ut est Visus eorum , qui vident propinqua, & remota, bona visione. Et est dicenduinis debilitas visus istorum est media inter visum debilem penitus, & inter illos qui habent bonum visum penitus: ideo quia impossibile est esse visionem rerum propinquarum Ec remo tarum aequalem, nec in debili in fine, nec in bona in fine. Aut possumus dicere tu, sanae visiones non habent eκcessum super alias nisi in visione remotarum rerum. quod est, quia res propinquae videntur a debilihus & fortihus secudum C unum modum: quia sine dubio nos videmus res propinquas, sicut vident aquil . quia aquilae non habent eκ cessum super nos in visu, nisi in rebus remotis . de sicut haec res inuenitur in specie,ita in indiuiduis. Et causae in illis, qui vident axe motis,& non vident a prope est debilitas instrumentorum ipsorum . Et proispterea quia res visibiles non videntur,nisi mediante aere lucido, indiguerut deis hiles oculi pluri luce oculis tartibus.& quando visibile est remotum ab oculis. Iux, quae est inter ipsum & oculum, est in maiori quantitate. Item quando res visibilis erit remota, erit motus, quem facit Visui, debilior.& propterea oculus de hilis poterit melius recipere. sed quando visibile esset propinquum, oculus debuiis pati non posset. Et quidam dicunt-hoc accidens fit propter grossiciem spiritus visibilis. quia quando erit longa dimensio inter oculum & visibile,tuc subistiliabitur spiritus in aere,&erit aptior recemio impressionis visibilis factae in aere.Et quamuis hoc verbum sit declaratum, ipsum declinat opinioni illorum, qui dicunt v radius visus defertur ab oculo ad rem visam. & illa opinio repro- .hata est,& nos etiam reprobabimus. Et quia colores non apparent nisi mediante aere lucido, ideo pupilla non potest viciere res,quae superponuntur ei: propterea quia apprehensio istius sensus non fit nisi mediante aere. Et sic debes vide.
re quod deditis visus non comprehendit bene res visibiles propinquas. Et qui vident bene propinquum, de non vident remotum, eorum oculi indigent forti