Adnotatio ad institutionum Gaji commentarios, auctore C. J. Van Assen liber primus

61쪽

Sina causa. Cognoscere, quae eausa justa sit Praetoris suit, Quaestoris ex lege Cornelia de Si-Cariis, Vel, ut tum orat conditio judiciorum publia Corum , Prac secti Urbi. Teneri sisetur. D ustiti. Funiri; sed rectius teneri quod eximie significat: lege et poena teneri. Alienum semum. Continetur etiam ususructuarius. I. . I. g. 2. D. ad leg. Cornol. de Sicar. Mae et major guoque as eruas. AEajor hic est, quae Superat modum, supra quem qui saerierit, is tenetur, Qualis intelligenda sit asperitas, Significat copiose Ulpiauus L. I. g. 8. D. de ossic. Praes. Urbi. Musaeem princi is constitutionem , hoc est, rem scriptum, cujus nunc sequitur argumentum. Haee igitur constitutio de asperitate temperanda diversa ruit a superiore de occisore servi sui. Ad fana Deorum, Mel aes statuas Princi um. Antiocce rescriptum nam Athenis praesertim servis hoc moris suisse videtur, ut docet una cum Tacito

Annal. III. M. Plutarchus opp. VI. P. 2. p. 10l0. ibique Wytte achius in datum fuit ad magistratum in Graecia aliquem y Romae jam antea cura hujus rei mandata Praesecto Urbi. L. I. l. 8. D. de Praes. Urbi.

Confugiunt, hoc est, confugere solent tanquam ad asylum, nam extrahi nefas stat, ut remitterentur ad magistratum , qui cognosceret. Hinc in lego mancipit: od statuam non confugisse. Vid. L. I9.

. I. D. de aedit. Ed. et quaestio de jure e L. I7. l. II. Cod.

62쪽

Praecenit. Habet vim juris; significat igitur

mandatum aut rescriptum dedit, per quod constituit et sanxit. In III. 192. usurpatur de ipsa lege XII Tabb. Laudanda hoc loco diligentia ordinatorum Institutionum, qui ipsa rescripti Verba a GH o praetermissa ex Ulpiani loco tu L. II. D. I. 4. descri serunt, ut omnis hic elegans locus magis illustra

Si intolerabilis - νMeatur , hoc est, si causa cognita apparet. Recte Theophilus : εi ραδε, toleralitis saepitia νMeatur. Hoc est iri uria non serenda propter violatam pudicitiam. Theophilus recte Vertit; υβριν, quod vocabulum in lege Solonis apud Aeschinem in Timaretium p. 30. eximie a

hibetur de vi illata pudicitiae.

Cogantur servos suos νe ere. Utitur Gajus tem-Pore praesenti, quia sunt ipsa verba rescripti tum recens dati. An hic exciderunt librariorum negliagontia verba bonis contaitionibus , quae in Institi. adjecta sunt 3 non videtur ; etiam in Digest. Il. non laguntur. Accessisse videntur textui, ut interpretatio quaedam legis, ad crudelium dominorum Daudem avertendam , qui inviti Parentes roscripto servos durissimis venderent conditionibus. Ceterum cons. Plutarch. l. l. et Hem stertiusius ad Lucianum

I. 277. Mox in foro agitata videtur quaestio de hujusmodi servo, an fugitivus haberi possit. Humaniter respondit negando Ulpianus in L. II. g. I2. D. de aedit. Edicto. Utrumque recte fit. Sentiebat prudens Jurecon saltus , Posse hic occurri a quibusdam , qai dicerent:

63쪽

Hjustum esse rescriptum Antonini , quo dominus .el invitus cogeretur Vendere servum suum. Solvit. igitur hanc dissicultatum , defendens justitiam et equitatem rescripti, quod utriqne et domino et servo opitulatur , graVisSimo HSus argumento ex lego XΙΙ de prodigis. Aliud autem exemplum invitae et coactae Venditionis servi ob domini asperiatatem exstat in I.. I. g. 17. D. de Quaest. Interaeicitur aiaministratio. Sic etiam Ulpianus in I. I. D. de Curat. sur. Ubi non addaut JCii vocabulum administratis , usurpant ablativum casum

bonis, ut Grius in L. 27. pr. D. de Min. et Ulpian. Fr. XX , 13. in formula Praetoris, quam exhibet Paul. B. S. IV. h. g. 8.I. 54. Apuά cises Romanos aevio su Gminiam, 'nam Mel in bonis. Vox Hominium usurpatur etiam de eo, qui tantum in botiis habet. An discrimen in foro obtinuit ex omissione rituum et formularum in rebus mancipi religioss observandarum et ipso tempore atque usu ab hoc vitio purgandarum 3 Vid. clegans exemplum infra II. 4 I. Noli autem confundere eum, qui in botiis habet, et bona fide PosseSSOrem, aut bonorum possessorem Creditorem ,

de quo IV. M. Nudum Ius iritium. Cons. q. 39 et 167. Itaque

nudum jus Quiritiam, ut vel ipsa vox nurium satis arguit, Si essectum ejus spectamus, magis in juris subtilitate positum fuit, quam in commodis domini jure Quiritium heno tuendis. Nihil ei adquirit servus. Vid. II. M. III. l66. Ulpian. Fragm.

64쪽

Eadem iuris subtilitas in provinciali solo cernitur Est quidem aut P. Rom. ant Caesaris, cujus, ut ait

Gajus, possessionem tantum et usumfractum hahere videmur. UMemur autem de industria addit, ut significet disserentiam revera non esse, existere tantum videri.

Potestatem habere non intelligitur. Vox potestas sejuncta ab omni notione Iuris Quiritium, quamquam is qui in bonis habet , potestatem non habet vindicandi servum IV. 16. , aut donandi eum justa libertate. q. 17. g. 35. h. l. quoes jus idem ac gurae potest . In Institutionia g. 55. hus est Ι. 9. jus pote3latis. Fere Add. q. 189. ubi Mitaeantur. In Institi. as verbium deest. Latini nominis socii apud Iavium XLI. 8. liberos suos mancipio dant civibus Romanis ea conditione, ut manumittantur.

Viguit igitur etiam apud Latinos et jus vendendi et jus noxae dandi prOPrium, non origine, sed vi et forma. Mus praesertim spectabatur vis in judicio domestico. Livius Hist. VI. 20. L. 62. Cod. Theod. XΙ. 30. . Unde Livius VII. 8. patriae potestati tribuit Majestatem. Adde Valer. Max. I. . b. siuatim nos habemus. Ubi Grius excitat ea juris

publici instituta, quae ad universam civitatem Pertinent, utitur Voce : PFulus Romanus. In privatis vero negotiis , quorum usus ad privatos quosviν cives pertinet, loquitur prima persona, quam Juxinianus quippe Imperator in titulo Institi. de patri

65쪽

Potest. inepte repctit. opponitur: alii homines ;add. q. 59. eam quae nobis a Plione - nγtis

foco.

Filios. In Institi. Iiberos; Gajus autem flios scripsit, quippe in quibus magis cernitur vis Potestatis. Mulieres autem apud omnes gentes quo dammodo in potestate et tutela Sunt. Ius is nutiis Arocreamus. In Institi. additur eae.

An hic est ablativus absolutus uadrianus Misto, quore pro osuit, signiscavit. Frequentes ad eum factae fuisse videntur preces de danda civitate et patria in liberos potestate. Iram ianus eae to, quod proposuit. Quandoquidem edicto de his constituit, frequens admodum fuisse videtur numerus petentium. Quodnam Edicti fuerit argumentum , non satis apparet; conjicere icci, Hadrianum , tum alia de modo et jure civitatis Petendae praecepisse q. 95., tum otiam hac op- Portunitate monuisse g. 94.: Oporiere Petentes civitatem et potestatem in liberos bene meminisse, adquiri hoc jure patriae potestatis talem in liberos Potestatem, qualem Nullus alius populus habeat. Fec me praeterit. Dicendi formula Ciceroniana. Add. q. 73. III. 76. IV. 24. Brissonius ex nullo alio JCto hane dictionem excitat. Gaius autem ea non alias utitur, quam Significare volens, id quod se non praeterierit, minus recte esse; quare crediderim , GHum impugnasse sententiam Cinlatarum , qui potestatem suam in liberos ita interpretarentur, ac si a civium Romanorum jure proprio parum Rutnihil distaret.

66쪽

Hahet a uicin verbum cretaere quod displiceat; naminon potuit de tam gravi re dubitari in ipsa civitato Galatarum. Cretaere autem est ejus , qui si hi pe Suaserit, Puta erit, CenSuerit; non ejus, qui sei verit certum sactum. Si votorum Gallorum , unde originem ducebant, instituta secum transtulerunt in novam in Asia sedem , viguit apud oos , haud secus atque apud Romanos , jus vitae et necis in liberos vid. Jul. Caesar, in Bello Gallico VI. I9. nam locus Pauli Apostoli in Ep. ad Gulatas C. 4. V. 1 et 2. Spectat tutelam testamentariam non patriam Potestatem ; jus autem tutoris dandi impuberi filio intestamento multum distat a patria potestate, ut o- tendit jus Atticum , ubi idem obtinebat jus, quamquam Pater earebat jure vitae et necis et in silii Pubertate omnem potestatem amittebat , cons. A schilles in Timarch. p. 44. Plutarch. in Vit. Solo p. 91. A. ores - Latinas peregrinaspe. Intelligendae q. 56. tum libertinae, quae manumissione obtinuerunt jus I .atinitatis Iunianae, tum mulieres natione Latinae, tum Latinae coloniariae, quac j. 9. peregrinorum

nomine veniunt. Jus autem connubii minimo venit ex Latinitate ν disexte concessum sit, neceS- ESt.

Ulpian. Fragm. V. 4. Cum quibus connubium habeant, hoc est, quibuscum populus Romanus societatem ita inivit, ut mulier peregrina civi Romano nupta ipsa Romana evaderet. Cons. Liv. Hist. 38, 36. 43, 3. ct de tempore Caesarum Ulpianus M. it. Concedebatur autem praesertim in gratiam militum Vetera-Diuiti eo by Cooste

67쪽

norum. Νοtum est in foederibus Graecorum ἐπινα - μiαν ἀιδογω, euin Puciscentes populi invicem sibi tribuunt jus Connuhit. Connubium ies essest. Connubium est uxoris juret ducendae facultas, Ulp. V. 4. Est jus reciprocum concessum, tum civilius Bomanis nuptias justas civiles contrahendi cum mulieribus ex populis foederatis , tum civibus ex iisdem populis ducondi uxores Romanas easque liberosque justos recipiendi in jus suae civitatis. Add. g. 77. an mulier et civis Romana istiusinodi justo matrimonio Omnia amitteret pristina jura, non satis nobis liquet. Sed in potes ate pat/ is sint. Pro sel jam in adnotatione nostra Conjeceramus sees et. Sint h. l. significat motum in locum et constitutionem alicujus

rei.

Veteranis quibus m. Non sunt certi quidam, sed genera cohortum honeste missarum uno tempore stipendiis emeritis. Concedi solet connullum. Non opus hic erat pactione aliqua cum populo, unde porcgrini essent oriundi, sed ipsis veteranis civibus Romanis hoc Caesarum benevolentia privilegium indulgebatur, ut quas MXores duxerint, has eodem jure duxerint, ac si jam connubium iis suisset. luas Primas post manumissionem. Ne heneficium connubii concessi latius pateret, plerumque cautum fuisse videtur, tum ut hocce cum peregrina Latinave matrimonium non prius iniretur, quam post honestam a militia missionem, tum ut hasce nuptias Diuitig le

68쪽

primas contraherent, De benescium pertineret αδ liberos. antea natos ex alia muliere ne periuntur tamen in recentissime inventis honestae missionis

tabulis in Museo Rhen. IV. 3. p. 383 in exempla,

ubi veteranis peregrinis civitas datur et ipsis liberis posterisque eorum et connubium cum uxoribus quas tunc habuissent, cum esset civitas iis data, aut si qui coelibes essent, cum iis, quas postea duxissent, duntaxat singuli singulas. Ex eo matrimonio nascuntur. Matrimonium hic opponitur justis nuptiis. In potestatem parentum sunt. Beete in hic construitur cum Aecusativo ; nam sunt habet motum in locum. Vide tamen g. 107. Gaius nusquam usurpat, nisi h. l. Potuisset usurpare hunc locum CLΚIenete , in doctissima adnotatione de hac praepositionis in Potestate , ad Fragm. Leg. Serviliae, P. 23. Dol. 8. Gajus in IV. q. 153. habet : esse in posse

sionem.

Abstinere Hebemus. Essicacius , quam quod in . 58.

Institi. est: abstinenaeum est. Abstinere neutraliter positum, quo eodem sensu etiam est in Collat. legg. Mosaic. in frugm. Ed. Dioclet. tit. 6. et in L. 12. l. 3. D. M Ritu Nupt. Significat h. l. religioni ducere et abhorrere a tam notariis coitionibus non propter cognationem, nam in adoptione eadem est vis vetiti, sed propter Violatum sanctum nomen parentum et liberorum. Add. g. 63. De aliis conjunctionibus dicitur prohibere et non licere. illac inter eas connutium est. Singularis est h. l. l. D. Distiiroo by Cooste

69쪽

vis vocis connisium. Significare Vult Gajus omnoni notionem licitae conjunctionis hic adeo remotam esse, ut nec de nuptiis nec de matrimonio jure gentium cogitari liceat. In Institutionibus omittitur, quia jus connubii tum non amplius, ni aetate GH sejungebatur a jure civitatis, nuptiaeque contrahe-hebantur eum omnibus, qui in imperio Bomano

essent.

Tales Personae coierint. Coire, et eoitus in s. 64st M. malo sensu. Ulpian. Fr. XVII. 1. bono utitur, et Paul. L. 24. D. de don. inter vir. et uxor. Parentum liberorumve locum inter se obtinent. Getim obtinere dicitur de ipsis naturalibus pare tibus et liberis. Mox parent m liberorumve Deo sibi esse dicitur de adoptatis. In Institi. I. I0. q. 2. additur M amuis et materseris, quae parentum loco habentur, quare et dissoluta adoptione non licero videtur adoptivi patris sororem Sive amitam ducere.

dit. h. l. E iam dissolum adostione idem juris maneat. Praecipit hoc et jubet sensus honesti, et ut recte Theophil. Instit. I. ἔ. 2. puta aciat quon m aEγ-tisum patris et avi m euatio. Add. L. 14. q. 2. D.

de ritu Nupt. Nec tamen negandum in L. I3. D. de adopt. universe Contrarium doceri. Recte autem Cria c. ad eam legem urget Vocabulum fere, et hoc ipsum vetitum testimonii loco adsert. q. 60. Ex transverso gradu et Ulpian. Fragm. V. 6. non tanω, i. e. , non tam late patens. q. 6 I. Eodem - eaesem - alterutro. Hoc est, Si uDiuitiam by Corale

70쪽

consanguinei sunt, sive uterini. Videtur Gaius significare voluisse disserentiam jucis Romani et Attici; nam Athenis sororem consanguincam ducere licuit. Sustecerit laudasse Cimonis et Elpinices nuptias, vid. Nepos in Vita Cimonis, cap. 2. Si ego emanciFatus fuero. In Institi. additur exemplum , quod h. l. omittitiar , petitum ex alio

G Mi loco , qui est in L. 17. q. l. D. de Ritu

Nupta Claudius Caesar Neronem adoptare Volens generi loco, filiam suam antea alii in adoptionem dedit. Vid. Dio Cassius. Hist. 60, 33. Ratio vetitarum nuptiarum inter adoptivos non magis quaerenda in honestatis sensu et necessitu innis gravitate , quam in ipso jure agriationis. Fratris illam uxorem ducere licet - in usum ve- ῆ 62.nιe eum Clauinus stadiis sitam inorem duxisset. Add. Ulp. FP. V , 6. Sueton. in Vit. Claud. c 26. Tacit. Annal. XII, 5. 7. Locus in Epitomo GHi I, 4. 3. misere est interpolatus. Fuere igitur hae nuptiae summo jure , conti a mores civitatis, licitae, donec Diocletianus jus vetus ante SCtum restituens istas denuo sustulerit, L. IT. C. de Nuptiis, cui adde L. est. Cod. de Incestis, ubi haec conjunctio Ath

nis honestissima et saepius necessaria habita serie tissimum vocatur contuberni m p Constitutiones Vero , quae istud turFissimum consortium Permiserant,

notantur ut impiae. Ceterum SCtum Claudianum non pertinuisse ad Provincias et L. 55 g. 1. de Bituli upt. de jure in Provinciis intelligondum esse, acute animadvertit Noodtius laud. a Cl. V oorda, Tites. Controv. Dec. III, 6.