장음표시 사용
31쪽
dico, tantam quantitate exhibendam suadeam, sed ideo ne plus
aequo umeant medici, maxime ubi ueterum accedat authoritas.
ERROR XILI Gnorat nostrae aetatis Medici, Mesuen Arabes
reliquos imitantes, quid sit radix quam pro Tui
bit officinae vendunt, tanta est in iis rebus,quae sunt in usu frequentissimo,Medicorum incuria .
An notadum est in primis authores Graecos de ea radice sub no mine Turbit nihil penitus scripsisse. Barbara em uox est Turbit, Ma posterioribus medicis quae iam ea si sic appellata. Nam quod apud Dioscoridem Lib. iiii. Cap. civi. de Pityusa haec uerba graeca inserta sunt, οῦν καλουι normτ , Id est, Quam uocant turbit, id a posterioribus factum est, & Dioscoridi adiectu, ea enim in nubiniis ueteribus graecis aut latinis leguntur codicibus, nec etiam legi debent. Proinde cum graeci nihil de ea certi tradant, necesse est nostrae aetatis medici eius radicis descriptionem ab Arabis petant. Quod eis tentaverint,no est tame Φ certi quicu de ea radice apud eosdem offendere queant, quando quid per Turbit intellexerint dissicile, imo serme impossibile,suerit diuinare. Aliud enim de ip so scribitSerapio, aliud metue. Serapionis equidem haec de Tur, bit uerba sunt,Turbit est planta quae in littore maris nascitur in lo, dis scilicet quae mare cooperit quando crescit: quado uero est tran, quillum non tangit ea, non enim nascitur intra aquam nec procul, ab ea. Habet soli a similia soliis plantae quae dicitur Ara satis, qua , uis hoc uerbum corruptum lit ac pro eo legedum Isatis nisi quia, sunt crassiora. Habet stipitem duobus palmis longum, diuisum in , summitate. Elos eius mutat colorem suum ter in die, quia mane est, albus,& meridie declinans ad purpureum colorem , in uesperis, uero sit rubeus. Radix uero eius odorisera est, dc alba, quae quan, do masticatur calefacit linguam. Quod si uerum hoc est Tuimit a Serapione Mauritano descriptum, certe nihil a Tripolio disseru, nam omnia quae Serapio de turbit scribit, ea Dioscorides ac Plini, us Tripolio tribuunt. Dioscorides nari lib. iiii. cap .cxxvi. de Tripolio ita disserit. τι πολiον φοετα εν-το πισο
32쪽
ctus peruenit S regreditur, no tamen in arida necu in mari. Folia ' habet liaudi similia, crassiora tamen. Catilem dodratalem insum 'vinose diuidentem, Fertur flos eius ter quotidie mutare colorem. γνMatutino enim albet, meridie purpurescit, Uespere puniceo UM lore fit. Radix illi est candida, odorata, gustu seruida. Plinius ue rolib.ovi. cap. vii. Tripolium in huc modum depingit, Tripo lium in maritimis nascitur locis, ubi allidit unda, net in mari, neq; in sicco, solio Isaudis, crassiore, palmo alto, caule in mucro ne diuisio, radice alba, odorata, calida gustu. Hinc Pandectarii deprehenditur error, qui in suis Pandectis, multa mendatiorum laustra continentibus, duo facit capita, unum de Tripolio Di coridis, alterum uero de Turbit Serapionis, quasi Turbit apud Serapionem sit aliud a Tripolio Dioscoridis. Verum Serapionis Turbit, quod idem est, ut iam ostendimus,cum Tripolio Dioscoridis, non esse Turbit quo nunc passim ossicinae ututur, ex eo manifestum sit, quia radix Tripolii secundum Dioscoridem 5c Pliniti odorata est: qua uero nos utimur pro radice Turbit, ea omnino odore caret, proinde Serapionis Turbi tesse non potest. Quod aute Turbii Mesue non sit Tripolium apud Diosi oride, adeoq; diuersum ab eo quod Serapio describit, lacile ex eiusdem uerbis animaduerti potest. Inquit enim, Turbit est radix herbae cuius solia sunt, sicut solia serulae, minora tamen, δc est ex habentibus lac Horum naiam nihil in Serapionis Turbit deprehendere licet. At nec Turbit descriptio, secundum mesue, ex genere habentiu lac constare potest. Nam si uera esset, consequeretur Turbita Melae descriptum uel esse aliquam speciem Tithymalorum, uel radicem Pityusae, quorum tamen neutrum astrui potest. Sunt etenim se plena Tithymalorum species, Dioscoride Lib. iiii. Cap. civ. teste, sed nulla earum esse potest Turbita mesue pietum. Siquidem nulla ex illis habet solia similia serulae qualia habet Turbit esues, ut constat ex Dioscoride singulas Tithymalorum species per solia, ac flores, dc reliquas notas describente. Ne Turbita mesue de
signatu Pityusae lactariae herbae radix dici potest, solio enim piceae .
33쪽
eonstat non seruiae : quemadmodum ex lib.iiii. cap. sci. Dioscos, ridis liquet, cuius de Pityusae haec sunt uerba. o M M καυλον πηs, mλor γν, Φυπαριο ico M λεῆοις, κατειλημμε i νον, 'bies πιτιγ. Quod es Caulem ex semittit cubitos s maiorem, multis raniculis interfectum, acuminatisin soliolis ue
, , stitum, piceae similibus. Nec dissenui Plinius Lib. xxiiii. E .Q. , , dicens, Uityusam quidam in Tithymali genere numerant, fruteπ,, est similis piceae. Accedit iis ' laxe radix Pityusae non Turbit a Serapione, sed Scebram, id est Esula nuncupatur: id quod palam set coseren ii ea quae Serapio de Scebram ex Dioscoridis au thori tate serio sit. Ouod si uero quis contendat Turbita Melae descriptum eme posse uel Latii vi in uel Peption,quado 5c illas inter lactarias herbas conumeret Dioscorides, is sciat neutrum fieri posse, cum utrius radix a Dioscoride censeatur inutilis. Videant iam ueritatis amatores quot difficultates,& quidem inexplicabiles occurrant medicis, Arabum placita sectantibus, hi enim non mo do a Graecis, sed a seipsis quo dissentiunt. Proinde, si ueritatem rimari animus est, omnino satagendum ut solium uiride inspicia/tur, & an si solio Isafidis, aut serulae simile: uel etiam neutro, dili genuus coiisderetur. Scribit autem Ioannes manardus, exacti iudicii uir, primo suarum Epistolarum libro, se a fide dignis intelle xisse, in ea radix qua pro Turbit utimur,m planta accipiatur,quae latio myrti constet. Quod si uerum est, certe secunda Inhymalo,, rum species erit. Haec enim ut scribit Dioscorides rari ε μvρσίν i. Id est, solia habet myrto similia. Clarum ita ex iam
dictis utros , & Serapionem &Melaen, aberra sie. Plura ea de relegito apud Leonicenu in Epistola ad Hieronymum Henochiu.
E Rrant edici, qui Arabum authorti Sandaracha, a GrForuelIediuersam no animaduertiata
i Arabes uniuersi Sandaracam esse gummi scribunt, quod alio nomine Verniκ appellatur. Id quod in primis Serapio indicat ita . , scribens, Sandaraca est gummi callidae α sic cdplexionis, &est, , simile Karabe, sed non est ita durum,&in eo est parum amaritu . , dinis, dc affertur a terris Christianorum. Graeci contra & Latini
per Sandaracham lapidem metallicum intelligunt. Fuit quoia
34쪽
dam Graecis &Latinis scriptoribus duplex sandaracha. metalli. ca pluribus locis sostilis,Galeno enim Libro de simplicibus medicamentis ad Paternianum Cap. coxiX. teste, affertur a Ponto. Cappadotia, & Cilitia, dc est lapis ignei coloris. Plinius quoque Sandaracham lib. xxxiiii. cap. xvii inter metalla conum erat di cens, inuenitur 6c in aurar is Sc in argetariis metallis, melior quo s. magis russa, quom magis uirus redolens, ac pura setabilisq;. Dio , , scorides etiam Lib. v. Cap. lovi, inter metalla de Sandaracha agens,hunc in modum inquit, νον γρον δε προκριπιον τἰν κα- ,.
χοαν επι δεε Θρω δε απι pes ν άχουσαν. Id est, Eligenda Sanda , .racha est, quae ad satietatem flammeo colore russescit, fragilis, pla , .na, purat, oc cinnabaris colore aliquo, sulphuris etiam uirus o- , .iens. Altera deinde fietitia dc adulterina Sandaracha est, quae excocta cerussa fit, qua solidius pictores ri medici usi sunt. De qua Plinius Libro quinquagesimo quinto, p. vi. ita scribit, Fit ad ui , , terina & ex Cerussa, in fornace cocta. Et Victruvius septimo suae . . architecturae commentario, Cerussa, inquit, cu in fornace coqui ,, tur, mutato colore ad ignem incendit Sandaracha sit. Lapsos ita , ,
arbitror Arabes, Sandaracam esse gummi Putauerunt, curandem ueteres omnes inter lapides metallicos connumerarint. Id
ποτον δε TM. Id est, Vires cocturamq; easdem Auripigmento , ,
35쪽
habet. Resina excepta capilli defluuia sanat. Cum pice scabros nestu ungues pedictiosis ex oleo prodest, panos cum adipe discutit. Narium & oris ulceribus accommodata esst,& cum Rosaceo caeteris pustulis Sc condylomatis. Datur Sc contra purulentas eXcrea -- nςi m musos O COHx R ueterem tussim,cum resina incediturhu Ie eiuS S duracto. UO m purgat cum melle suspirio s cum e na deuoratur. Eadem uero inter Latios,lmius, ubi supra, de Sadaracha citro scribit, inquiens Ualet purgare, sistere, excalfacere, perrodere. Summa eius dos sepu
ram facit. Suspiriosis tussientibus iucunde medetur, cum resina
aequo uerbosior sim,unus Avicena,qui Lib. II. p. DCXXVII. de Sandaracha in hanc sententiam scribit iussciat, In ipse est stinuntas & proprietas retinendi sanguinem. Desiccat si situlas quan o . eum ea suffumigatur. Eius sumus prohibet catari hos. Eluxum de humidum sua etaiccatione arcet. Vtuturea luctatores,ut dissicultatem anhelitus non incurrant. Quar ut sinem tandem faciam, errasse Arabes uerisimile est, Sandaracam gummi statueteS, cu ex ueteria decreto potius lapis sit metallicus-
ERROR XIIII in Allucinantur edici Iunio S, Theriaca, iam a bile antidotum, non a seris, scd Tiro nuncupantes, cuius etiam cum certa no habeatur scientia nihil mirum,si cos non praestet effectus , quos de caueteres pollicentur. ιFrigidum plane est Barbarorum commentum Theriacam noαχ ν ν Hoc est, a seris, cotra quorum uenena exhibetur aut quae in eiusdem compositione miscentur L. A ri τε t 'quem liuicantidoto ad fere oporteat zonien
36쪽
verum ad ista tanu leuioris operae conluendum erat, nisi maiora in huius antidoti compositione errata c5mitterent. Nam necpser pentem illum norunt, quem Tirum uocant, ne pleraq; alia,quae in eadem copositione iungiitur. Eumenim serpente eta Aegyptousippetunt, cum tamen in media ipsa Italia magna eius copia reperiatur. Neet enim Tiri nomen in libris Arabum aliud significat, cieam serpentis speciem,qua Graeci εχιδναν. os uiperam appella mus. Adeoq; uidetur Arabes, quod nome est generis apud Grar cos, tribuisse speciei. Cum enim uipera di ει ιυ,id est, ferae species sit, Arabes tamen Viperam pro Therio tirum, corrupto uocabu in appellarunt. Qui em a Galeno trochisci siue pastilli Theriaci nucupatur,qin in iplis Theriae, idest Vipers, que egenere serarii sunt commiscentur ab Nicolao in descriptione Theriaces An droma elii trochisci Tiri appellantur. Quod uero nihil aliud in libris Arabum signiscet Tirus ut uiperam, uel eo potissimu argumento Fbatur, quaecunq: Serapio de Tiri carne conscripsit,& q nam mo
do ad usum medicinae paretur, et quosnam praestet effectus, haec omnia a Dioscoride, Galeno Sc Paulo de uipera serpente tradun tur. Proinde mirum admodum est multos nostri seculi Medicos, haec uaria in diuersis interpretamenta parum dilige ter intuentes, una aliquando Tirum,aliquado uiperam in medicorum libris lectitarent, non nominum tantum, sed animalium quoqdiuersitatem esse existimantes,alios trochiscos e Tiro,alios e vipera credi
disse: Tirumq; esse peregrinum serpentem, qui apud Aegyptiosaantum reperiatur,ati adeo n6 aliunde ex Memphi optimam ad nos Theriacam apportari, arbitratos esse. Cii tamen, ut paulose pra annotauimus, passim in Italia reperiatur Tirus seu uipera, uulgo in dicatur, Marassus, quae certe nomenclatura nec barbarain, nec citra rationem excogitata. Quippe a Marsorum populis interpretatione etymologica duci nomen uidetur, quia id genus moime cdsectaretur Marsi, circunferret . Quod ne quis cosctu nullo authore arbitretur, indicat equidem id Aulus Gellius Lib. xvi. Noctium atticarii cap. xi. dices, Gens in Italia Marsorum or ta sertur a Circes filio Marso, propterea Marsis hominibus, quorudutaxatfamilia cum externis cognatioibus nodum etiam permiaetae corruptaeq; sunt,ut quadam genitali datum, ut serpentium uirulentorum domitores sint, incensionibus herbarucpsuccis faciant medelaru miracula, Plinius quoq; lib. π. ca. iauthor est Marsos a.
37쪽
Circes stio ortos, ob id Q affuisse illis ingenitam uis eontra serpetes. Quod idem innuit & Virgilius lib. vii. Aeneid. iis uersibus. Quin dc Marruvia uenit degete Sacerdos, Fronde super galeam,& selici comptus oliva, Archippi regis iussu sortissimus Vmbro, Vipereo generi dc grauiter spirantibus hydris, Spargere qui somnos, cantuqr manu. solebat, mulcebat iras, Oc morius arte te Dabat. Syllius quocii Italicus libro inflauo de Harsis ita loquitur, Hae bellare acres norat, ac Marsica pubes, Et bellare manu,& Chelydris cantare soporem. Vipereum m herbis hebetare fc carmine dentem. Lubes hic praetereo errores Avicenae quos in Theriaces descriptione comisit, sicut in q, bis repetit Centaurium, ac Penta phyllon praetermittit, de quibus omnibus,si placet, Nicolaia Leo
nicenum, uirum in omni do ei inarum genere exercitatissimum.
legito. Nos in praesenuarum hoc solum demonstremus, m nostra
aetate uerae Theriaces nU habeatur certa cognitio, quando multa
existant smplicia medicamenta, ad eiusdem compositionem ne cessaria, quae nostro hoc aeuo neq; a Graecis, necγ a L atinis, nedita Bassiaris cognoscantur. Quemadmodum sunt Balsamus, Myrrha, Rheon, Amomum, Cinnamomum, Cassa, Schoeni anthos, Dictamnum, Petroselinon, Scordion,Thlaspi, Hedychroum malagma, quod Alindaracaron Arabes uocant. Aspaththon, Cala mus odoratias, & alia multa. Primu oim uerum opobalsamu uel ad nos no affert: uel si adserε, tanti precii existit, ut totius antidoti precium prsuertat. Duodecim enim drachmas,praeter id quod in Hedychroo apponi debet,tota Andromachi compositio recipit. Diuidere licet apud Galenu libro de comoditatibus Theriaces ad Pisonem. Vix etiam credibile syncerum & recens ad nos asportari, quado Dioscoride&Galeno testibus multifariam adulteretur haliami liquor . Argumento est,quoniam is qui ad nos assertur, colore, odore, substa nita, longe a uero distat. Quod mox coperiet.
enim odorata est, ut ea quam Dioscorides Lib. l. Cap. lxxv. describit, sed pro odoris suauitate teterrimu uirus obolet. Rhetabar harum porro nostrum ab eo quod Antiqui descripserunt esse diuersum errore tertio ostendimus. Verum Amomu, hoc est quale Dioscorides describit Libro primo Cap. misi. s.
38쪽
κιλον. Id est, candidum, modice ruisum, semine plenum, uua rum racemis simile, ponderosum, ualde odoratum, sine Carie, acre, gustum erodens, simplici non uario colore, no arbitror esse quod passim in ossicinis vendunt. Praeterea manardus, uir non utiletariter doctus, lib. vi. suarum Epistolaru medicinalium, contendit id quod passim ex India, praecipue a Lusitani regis classe in
Europam inuenitur,non esse uerum Cinnamomum: ido Galeni dictis ex Lib. de simplicibus medicamelis ostendere conatur. Cuius nimirii sententiae ut non prorsus accedo, ita nec in uniuersum repugno. Nam Dioscoridem expendenti facile animsi subit opis nio, eκ tot ὁeneribus Cinnamomi non optimum ad nos asportari,maxime ii quis nostrum cum eo quod bonitate alia omnia antecedit,c5miserit. Caeterii Cassiam, qua nunc ossicinae utuntur, non
esse ueram quam Dioscorides, ac alii ueteres describiit, ostensum est errore decimo. Idem quot in Schoeni flore, quem nostri bar baro uocabulo Squinantum uocant, accidit. Nam qui passim in ossicinis prostant,sestucae magis sunt Q flores. Lemnia etiam terra sue sigillata, quae passim uenditur, nec facie nec uiribus uerae similis eximi, quae debet esse rubri coloris, in uda non ualde lenis, gu
stu non mordax, sed modicae astringens, tenax aliquo modo dc lubrica, ita ut in aqua resoluta,similis fiat molli cerae. Portatur ex Lemno insula Graeci aqua Lemna uocata est, sormulis paruis, quae antiquitus, teste Galeno lib. ix. cap. ii. de simplicibus medi. camentis, imagine Dianae sigillabantur, unde&Lemnum sigilissa Grecis appellatur. Commentitium uero est quod Dioscorides Lib. v. cap. lxvii. scribit incolas eam terram in pastillos coso ales figura capraesgnare. Nam Galenus cum aliarum rerum quae sunt in medicinae usu, tum huius praesertim terrae scillatae diligentissmus uestigator: ut qui, quemadmodum de se ipso scribit,logis itineribus ad Lemnam insulam nauigari ob nullam alia caussam. nisi ut Lemnium Sc quomodo nasceretur, Sc quale nam esset, oculis contemplaretur, Dioscoride nominatim perstringit, sanari l anae, non caprae signo a Sacerdote eius hanc terram adierit. Falsum etiam est quod traditidem Dioscorides Lemniae terrae capri num misceri sanguinem, id quod Galenus eodem etiam loco docet. Proinde Galenus Dioscoridi in Leniae terrae historia per omnia sere contrarius est. Verii Galeno tanti oculato testi ea in re magis ut Dioscoridi accedendu est, Dictamno insuper omnino GAE
39쪽
m, remus. Dioscoride nanq; teste Lib iii. cap. xxxiii. X cras De mav γ ές κρηπικοῦ θι λύα, λεῖα, ομοια ληχνι . Micio δὲ x, ααφα a ' δε, τα φυνα εχε . Pitri Asmin επιφυnt Firri δεείν&s Oim κὴ ' o ονψὶIE. Quod est, Dictamnus herba est Cretensis sapore acri, , , habens leuorem simi lis Pulegio, maioribus tamen soliis, tomen tosis lanosam pube obductis. Non florem, non semen sert. Accedit Plinius qui Lib. XXV p. viii. de Dictamno in hunc modum, , scribit, Dictamnu Ostedere, ut indicauimus, uulneratae, eo statim , , decidentibus telis. Non est alibi ci in Creta, ramis praetenue,Pule, , gio sinite, seruens N acre gustu, foliis tantum utuntur. Flos nul , , Ius ei est, aut semen , aut caulis, radix tenuis & superuacua. Cum ita ex ueterum descriptione uera Dictantis flore, caule et semine earere debeat, nostra haec uulgaris qua passim utimur, istis maxi me abundat. Radicem item temuem Sc inutilem cum uera habeat:'nostra cotra magna, et Rus ad usum sola, neglectis soliis, uenit: lus equidem imponenda theriacae essent, non radix. Deni cu Dictanus in Creta priuatim nascatur, ut praeter Dioscoridem & Plinii xii. AeneidiΡ Virgilius quom ita canens indicat,Tum Venus in , , digno nati cocusta dolore, Dii iam num genitrix Cretaea carpit ab , , Ida Puberibus caulem soliis, & nore comantem, Purpureo: nos, illa seris incognita capris . Gramina cum tergo uolucres haeserenior gittae, non est certe creandem habeamus nisi rursus Venus ab Ida cleportet. Porro Plures quo di, ne dicam omnes nostrae aetatis medici Petroselinii opinantur elle id genus herbae, quod ubio serme in hortis nascitur. Qua in re ostendunt uulgarem semotius quan dam habere herbarum notitiam, in eam quam Dioscorides, Galenus ac reliqui ueteres medicae rei aut hores suis in libris, posteris reliquerunt. a Petroselinii,ut Lib. iii. Cap. lxxi Dioscorides scribit, , φατια ενει κεδεν-. ἐναπικfκ die το me, αγερε ια ἔχω ζρικοσνγ . Id est, nascitur in ,, Macedonia praeruptis locis. Semen habet Anami simile, odorati as iis tamen acre dc aromati simile. Id quod Sc Galenus libro suo de
simplicibus medicamentis ad Paternianum cap. ccxx. indicat di ascens, Petroselinum nascitur circa saxa, is optimum est Macedonicum. Proinde eius semen quod miscendum theriacae iussit Andromach us, non est id quod passim in hortis nascitur, sed quod in Macedonia praeruptis & saxosis locis producitur. Accestitiis omni thus error uulgatissimus, ut quoniam Scorodon saniscat apud
40쪽
Graecos alliis, pro Scordio alliu sylvestre, non modo in Theriaca. sed& in pluribus aliis composuonibus, accipiant: ade in iactu ut non solum herbam ipsam Scordion uocatam amiserimus, sed i etiam uocis ipsius significatum, allium sylvestre eius loco , n omsenis similitudine decepti, accipientes. Verum, aliud est
αγtiop,id est, Allium sylvestre,aliud σκορδεορ herba, quae ut Ui
'mu δης ατα m εινασμα. Hoc est, Nascitur in locis montanis &palustribus,solia habes similia Chamaedryi, minora tamen, nec a.deo per ambitu incisa aliq modo allii odore reseretia,adstringeri na & amara ad gustu. Virgulas quadratas,in quibus subrubescessos est. Vim habet herba calefactedi ac urina ciendi. Potat dc sicca , ,
in uino decocta cotra sementium morsus ictus Ue ac contra uene ,sna. De hac eade herba Galerius quoΦ lib.de simplici.medica. ad . Paternianum ita scribit: Scordium herba est, uirgulas producens quadratas, rectas&oblongas, solia adstringenua, &ad gustum subamara, odore Allium reserenua, flore subrubicundo. Vires habet calefaciendi 8c urina ciendi, ac contra viperarum ictus. Hac pariter herbam idem Galenus Lib.viii. de simplicib. medic. Cap. xvii.inter caeteras quae putrefactionibus aduersantur,comendat. Hine est, quod a grauissimis ac fide dignis medicinae authoribus scribitur Scordii tantam esse vim, ut cum corpora eoru qui in proe' lio ceciderant,diu insepulta iacere contigisse quaecunqr sors tulit, ut supra Scordium iaceret,diutius incorrupta manerent, minus*. 6 reliqua putredinem sentirent, secundum eas praecipue partes,
i ipsam attigerant. Unde creditu est eandem uenenis estiseris medicamentis,quae uim putrefaciendi habῆ creougnare. Thiaspi nostro seculo penitus incognita uehementer repugnare. Thiaspest, quamuis Ioannes manardus Lib. vi. suarum epistolarum medicinalium apud Ioannem Augustum Lauriensem Episcopum si hi compertam esse herbam scribar,quam ueram esse Thiaspi existit . met, quando in totum Dioscorides Lib.ii. Cap. cxxxxii. noua