장음표시 사용
111쪽
Iicae imperitus , adjunctorum praesentium, marichinationumque ab hoste susceptuum, ignarus , non tamen ausu prorsus temerarIO de ignava belli ducis tarditate , aut inconsulta praecipua tia . aliisque sententiam serat Iudicia , quae in rebus litterariis fiunt, non magIs a temeritate quandoque absunt; judicatur enim steriquenter ab illis, qui eam rcle iam vix supre- i, degustarum labiis . Quid iam de illis cogitandum, qui de ipsa religione, de cultu Dei externo , aliisque rebus sacris temeraria , & ab surda in vulgus jadicia spargunt Noverat igitur philosophus naturalem hanc ad 3udicandunt pro sionem sibi omni vi esse coercendam, si colidum in litteris progressum facere , pluri-Maaque incommoda in civili, ac morali vita a se mertere velit: numquam judicet, nisii conis venientia , aut repugnantia idestrum clare , ac distincte eognita. p ks I. C A P. IX.
sNUNCIATIONE ET EIUSDEMvARIIS SPECIEBUS.
NClU. Enuntiatio, Nel proporitotest oratio,hlia judicium mente conceptum aliis lignificantus ut si dico e humaria est ypiritus.
Coio LL. i. Quaelibet enunciatio duos requirit 'terminos, quorum unus idem Iub ecti , alter pradicati exprimit , quique propterea eadem sortiuntur nomina: accedit eostula, quae anna lim convenientiae visae praestitum denota C ovo L . a. Enunciatio omnio quatenus ad io-
' gicam pertinet , tribili solum partib.
112쪽
Da g NirΗcIAr. ET EIUsD. &e. Ipsitus : nimirum sub Iano , predicato, de eopula 3 quidquid praeterea in eadem occurrit , vel ad subjectum , vel prodieatum, ut ejusdem a sectio referuid , ic non nisi ideam eam complexam esse ostendit f. s. schol.): ut si
dicas e mens hMmana natura sua immortatis est a Nereus bonorum ciernorum , qua sola eius desideriti fariare possunt , in hoc exempla mens est subjectum : Bumana natura sua immortalis est affectip subjecti ; αρρὰ tens vero est ejus praedieatum , cujus astectionem constituunt omnia ea, quae sequuntur.
seMo L. Cotyulam solum verbum substantivam , . dc quidem in praesenti tantum tempore agere potest a debet enim ea assensim , quem actumens conve mentiae duarum idearum nunc sibi . praesenti praestat, indicare , unde haec propositio: hos marmor fuit motu nil tim, hanc sensam facit, hoe ma8msν ast illuή . quod fuit rorum dum , in qua verbum est eopulam agit , Ilud praedicatum, quod fuit rotumdum , affectionen praedicati . Necesse tamen non est , ut copula semper explieite ponatue . sed quandoque m. missa subintelligitur , quandoque in apposito . verbo adjectivo latet; ut si dicam : mens υ-gitat , resolvi debet, mens est cogitans. Idem quoque de subjecto , εe praedicato notandum Venit , ut cum dico : eogito, id est : ego fiam cogitans . Nunc diversas propositionum species examinabimus.
XCV. Propositio sim ex est , quae unicum Quid e- subjectum , dc praedicat diri habet ; ut anima nun Cia flumana est substantia spiritualis . Composita vero quae aut plura subjecta , aut plura prae Iompo dicata continet ; ut anima Amana est spiri- , ratrualis immortalis.
XCUL Propositio simplex vel e nunciat si
113쪽
re pugnat- subjecto , vel non in primo casu
modalis 3 in altero pura audit. sc Mo L. Modi, quibus praedicatum subjecto conis venire , aut non convenire potest , sunt hi quatuor: neeesse, contingens, possibile, impo sibile. Erunt igitur propositiones modales hae, aut similes : eirholus necessario est rotundus emundus contingenter exsistit: possibile se, uealtar mundus axsistate Impossibile est, ut eirculus sit quadratus . Purae vero propositiones erunt , eirculus est rotundus : mundus exsisti εce.
XCVII. Propositio composita , quatenus ad usum nostrum pertinet , est quadruplex , Vi
'OP. XCVIII. Conditionalis . vel etiam Astpothertia ea propositio ea dicitur, quae praedicatum d dii i0ηρ- subjecto sub quadam conditione per particu iam si expressa affirmat , vel negat ut cui ni dico : se Caius in litteras sedulo incubueris ,
eruditus evadet ; vel si anima humana est os simplex, ea est incorruptibilis Quae e. COROLL. . Ia conditionali propositione duae jus par. sunt partes per particulam Is conjunctae, quai t runt prima conditio , vel ε=pothesis , vel aol reeadens: altera condiι Ionatum, vel con quensi appellatur . . . COROLL. a. Ipsa conditio continet in se ra-i tionem , cur in conditi alta praedicatum si
jecto conveniat, vel repugnet sie, cur in ν-- νώριibilitas animae humanae eompetat , rMio est , quia ea est ens simplex ἀ scuo L. Propositio simplex, quatenus spectatur . t ut opposita eonditionali, id est , quatenus ab-d solute , bc nulla adjecta conditione aliquiiu aD; firmat, vel negat, dicitur absoluta , sive cari
114쪽
plex sub alio respecta absoluιa , iab alio puraefle potest conLS. 96. XCIX. Caussalis propositio ea est , in qua
ratio , cur praedicatum iubjecto conveniae , vel repugnet, effertur per particulam causis salem, quia: ut anima umana est incorruptiabilis, quia non eousto ex distinctis partibus s jus est erudituo , quia egregiam operram liis ieris impendit ri LG Copulativa , vel conjuncta est propositio, in qua plura subjecta, vel praedicata perparticulas copulantes, is, atque, nec, neque conjunguntur , ut : intellectus . is voluntaront attributa animA humana δ vel, nec in tellectvis , nec voluntas est . attributum -ims
Cl. visjunctiva denique, aut disg-EM HIAdicitur propossitio, in qua 'per particulas disjunctivas , vel, aut, siυe , plura subjecta, aut praedicata colligantur ; ut nota objectorum vel sunt constantes vel mutabiles , anima humanaiisl est substantia spiritualis , vel materialis. Quid
ctiva scROL. Disjunctio est completa , 'um membra dividentia enumerantur , ita ut praeter xllata aliud non sit possibile , ut animμ eompla. vel perIt , euim eorpore ', via post morum raria talporis est operass. In easu opposito est intomia plata a ut illa Cieeronis: vel animas perit eum eorpore , veι post mortem Osrporis est boatur Apotest namque etiam perpetuo infelix eta.
115쪽
Qiid ε. Proprietates e nunciationum hic examr nuaeia. nandae sunt qualitas , quan tas, & oppositio , ionis de quibus ordine agemus . Qualitas proposi- δετ est ejuidem assirmatio , vel negatio ἐest autem omnis propositio, tui judicium sa. COr. 3. , vel a firmativZ, vel negativa , prout videlicet ea judicium assirmans, vel negans significat s ut anima est spirhus, animmo non est corpus. Quid e. CNI. In juditio negativo a firmatur repuῆ. nu Rei. gnantia inter braedicarum & subjectiam , si-
ter praedicatum, di subjectum, ut ex natura judicii patet: cum igitur copula denotet astensum convenientiae praestitum s .cor. I. & schol. , noni potest assensus repugnantiar id earum praestitus aliter indicari , nisi . egand' copulam : hoc est , ad hoc ut propositio judicium neg1tivum exprimat, seust ipsa revera negativa, requiritur, ut particula negans, vel aperte, vel implicite referatur ad copalam ; ut anisa non est eorpus: . nullus homo est sine d/fectu. Quid COROLL. Propositio igitur, in qua particula infinit ' negans non ad copulam , sed vel ad praedicatum , vel ad subjectum pertinet , in negativis haberi non debet ; sed speciem habens negati-Vae reipsa assirmativa est, & a philosophis diiaci solet infinita. Ut si dicam: judicium poesos
116쪽
, Da DivaRsIs E NUNC. PROP. 1 os . . non negativum s item homo e I non bellua , vel non bellua ea homo i faciunt enim
hune sensu in , homo est aliquid aliud , quam bellua a aliquid , quod non est bellua , Ur
G CIV. In omni propositione affirmativa prae- en an dicatum non secundum totam tuam extensio. , nem , sed solum secundum aliquam eius par-- . tem accipituri adeoque in omni propolitione , mima affirmativa praedicatum denotat ideam parti- tiva prῖ-cularem I. 63. schol. in . Et ratio est , quia
ad hoc ut affirmatio sit vera, non requiri cur, ut omnia , & singula , quae ad extensionem praedicati pertinent, conveniant subjecto; sed suffcit omnino, si aliqua sub extensione praedicati contenta connectantur cum subjecto ;sic si dicam. : anima humana est miriti s i vel temperantia est υἱrtus, sensus est: animam es se aliquem spiritum s temperantiam esse ali
CV. Contra vero in omni propositione negativa praedicatum sumitur secundum totam suam extensionem , quam habet , ac proinde 'irideam universalem denotat . 63. coroll. 3. Nam ad hoc, ut praedicatum cuin veritate negetur de sisbjecto , necesse eli , ut nullus prorsus inter utrumque nexus sit : id vero tum tantum contingit, quando nihil eorum , uae sub extensione praedicati continentur , ubjecto convenit sic cum dico : otium nomes virius, sensus est, otium esse nihil eorum ,
qua ob pradicato virtus continentur, adeoque nec esse pietatem, neque fortitudinem , neque temperantiam, neque ullam altam virtutem.
C ο κ o 1 L. Quantitas igitur cujuslibet praedicati Q daea qualitate propositionis pendrt , hancque sine ψ' exceptione legem sequitur: in omni Uirmatio- i. EI pradicatum partietilariter s in oran; nega- dicati ltioην universaιιιεν accipitur.
117쪽
i ros P Rs I. CAP. X. Quid e- CVI. stuantitas propositionis est ejuissentito,is,' --, pendetque constanter ab extensione qui ha subjecti . Cum itaque haec vel universatis , titas vel pati reicularis, vel singularis esse possit f.
que propositio ratione sitiae quantitatis ici hane triplicem classem distribuitur . Gniυer
ea est , in quae subjectum,. quod de
tio uni- ideam universalem denotat, secundum totam versa)isy suam extensionern sumitur , itae ut praedic
tum singulis individuis sub illo subjecto co
tentis , etiam seorsum acceptis, conveniat rid quod denotant particurae , omnis , nultas , nemo sub lecto praefixae , quae proptere A noistinive alitatis audiunt , ut omnis virtur 6'Apperenda , vel nullam vitium ut honestum. Et quo- SCHOL. r. Ejusmodi propositiones dicuntur cent- μῖἰς ' plato uniis ales , ut diit inguruntur ab iis , in quibus praedicatum non singulis individuis i. sed tantum singulis speciebus sub subje co
tentis convenit , quaeque propterea in complete nniversalos sunt ' ut si dicas : omne anima Pi fuit in area Noe vel omnia munia ab mo ad summum in repubdica Cajo a minimstrata sum. SCHOIA 2. Sed est Zc alia propositionum universalitas, nimirum moralis , sive in sensu aο- commodo , quando enuntians propositionem c teroquin vere universallam non ira stricte intelligi vult , ut praedicatum singulis prorsus individuis subiecti attribuatur, qii in unum, Vel
alterum inde ea cipi possit, & harum respecta si periores g. ioci. dici postunt metaph ice
universales, cum earum uni versalitas secundu in. εmnem rigorem metaphysicain aecipiatur. Sio, eum dicimus et omnes homines sua solummoda qua Mnt , non volumus significare nullam prorsus hominum ab hoc vitio immune mi
esse , sed inovom de plurimis id cum veritato
118쪽
perfrequenter in vulgari cum hominibus co suetudine , dc mos jam ita obtinuit, ut sere , quod plurimis convenit, aniversim omnibus tribuamus ἡ nemo tamen est , qui proptereta mentem nostram minus asima tuo , si modo , quid usui tribuendum si, non ignoretis Qui propositiones ejusmodi saepius in libria historicis, aut etiam dogmaticis occurrunt: Unde neis cesse est, ut vel ex adjunctis , vel ex collatione aliorum locorum . vel denique adhibiti liis adjumentis sub loeo suppeditandis determianetur; utrum auctoris propositio, qvie unive saliter enunciatur mesub sice , aut moratae
accipienda sit. CVII- Parti Disis propositio ea, est , in qua subjectum, quod de se idem universa lem exprimit,. secundum partem tantum suae extensionis sumitur , ita ut praedicatum non omnibus, sest aliquibus solima individuis seono sum acceptis conveniat : id quod denotant partieulae adjectae, aliquis , quidam , nonnul-μs , quae ea de caussa nua particularitatio appellantur, ut quidam homines sunt istiditi ς vel quidam philosophi do Dina sua ad
CUM l. In propositione particulari vel iluindividua subjecti, quibus praedicatum convenire asseritur , in se jam determinata sunt vel non , sed aliqua tantum ex omnibus poLsbilibu disjunctive aecepta intelligi debent.
In priori casu propositio est determinata , sive ut aiunt , supponit determinate s ut ethhaec : aliqui philosophi negant immortalitatem ima humana s aliquis huic ad elo ignem supposuit. In posteriori vero est propositio indeterminata , seu, vaga, vel supponit indeterminate . Ut aliguis calamus requiritur ad E fcr .
particulatis determia nata, di in deteris
119쪽
Quod ejus in indicium 3 Quid eis
Scuo L. Quotiesctimque praedicatum actionem , aut passionem quampiam denotat, propositio est determinata 3 cum enim actio & passio proficisci nequeat nisi a re actu existente, omnis autem res exsistens singularis sit, ac individua f. 39. schol. , necesse est , ut objectum il- Iud , de quo propositio enunciatur, in se ce eum sit, ac omnimode determinatum. Quodsi
vero praedieatum nerestatem aliquam, exigen-riam , debitum , atri cupiditatem exprimat, , non reqairitur, ut objectum illud sit existens, ac in se jam determinatum , . sed . unuin aliquod vage , ac indeterminate stimium ex omis nitiis omnino possibilibus duntaxat denotabitur , ut patet ex exemplis supra allatis . Id 4nsu per advertendum , aliud esse: objectum iu, o non esse determinatum , & aIlud objectun quoad nos non esse determinatum; hoc eniim posterius toties contingit, quoties nos illva
abjectum defectu notitiae determinare, seu p eius designare nec imus; sic etsi in se jam de terminatus sit ille, qui aedificio ignem supposuit, fieri tamen potest, ut mihi nondum conis
sto , atque adeo ut a me. nondum designati queat , non tamen propterea proposito illa. eria it minus determinata.
CIX. Singularis propositio ea est , quae in subjecti loco habet terminum singularem s. ut Plato fuit discipulus Socratis; vel foeadificium est secundum omnes architectonica leges exstrustum. SCHOL. Dantur quaedam propositiones , quae speciem quampiam universalium prae se ferunt, seipsa tamen in singularibus habendae sunt . Nimirum vocula omnis vel sumitur distributi-
120쪽
DE DIvERsrs EMUNC. PROP. Iop. me, si nempe omnia singulatim accipienda e se denotet, tumque est nota universalitatis S.
Φ6. : vel vero eouem υe, ut totam omnium
sumniam, sive collectionem per modum unius . individui accipi debere signifie et : tum vero ea essicit propositionem singularem , ut cum dico: omnes partes totum esciunt f Vel omnes Ili rara faciunt alphabetum s omnes vostoli fiant duodecim: in his vox omnis tantum adbibetur ad hoc , ut intelligatur , totam par. rium, litterarum , dc apostolorum collectionem
simul esse accipiendam , ut illis praedicatum cum veritate attribui possit. CX. Notae illae , omnia , nullus , &c. ali qui, &c. hic definiunt propositionis quantita- tem ββ. 1o6. io . io9- γ, unde propositio . finita cujus subjecto harum notarum aliqua praefixa est , dicitur definita a ut omnis virtus est ap- potenda , aliquis homo est eruditus. Cujus vero subjectum tali nota affectuna non est , indefinita audit ut virtus est appetenda , homι nes sunt eruditi. SCHOL. Reducuntur hae tamen ad definitas, &quidem ad universales, si praedicat uni sit nota lex de constans g. si. subjecti ; ejusnodi enim no- dijudita singulis individuis sub subjecto contentis
conUenit. Ita haec virtus est appeteuda , late inis qui paratur universali : omnis virtus es oppe, definirenda . Ad partieulares ' vero reseruatur , si Vt
praedicatum sit nota mutabilis subjecti s nota enim mutabilis namquam in singulis individuis deprehenditur; sic haec: homines sunt eruditi, aequi piratur particulari r aliqui homines oneeruditi.
CXI. Onostia propositioni im est pugna, si- Quid dive diversitas duarum propositionum , quarum idem est subjectum, dc praedicatum , inter se hositio comparatarum quoad quantitatem, vel quλli-