장음표시 사용
131쪽
COROLL. 4. In duobus tantum casibus fatiocinatio seri potest: igitur omnis ratiocinatio alterutro ex duobus primis axiomatis niti ne .cellario debet ; quare duo haec & requiruntur, di sufficium etiam , ea proinde , quae ab aliis
congeruntur, lato hic negligimus . SCHOL. Utor vocabulo cona munt in sensu latii limo , ut intelligatur qualiscumque convenientiae species; sensus proinde est e quocumque modo duo conveniant cum tertio , seu sint eadem seu simitia , seu quacumque ratione vel ad partem , vel ad totum quampiam relationem habeant, eodem prorsus modo ea ininter se quoque convenire. Haec porro axioma ta simili a ponuetibus petito tironi fero ad oculum illustiari possunt. Sint duae inasiae, argonii, una , aam altera : cupis scire, num a Ggentea i0 pondere conveniat cum aurea Z accipe tertiam quamdam in asi in cupri noti jana Ponderi r v. s. duarum librarum . Si jam suc. cessive aurum cum cupro , argentum cum cu- pro ponderes , deprehendasque argentum , &aurum cum cupro convenire , nonne indubitanter concludes argentum quoque eum auro convenire, hoc eii : aurum , di argentum inter se convenire quoad pondus, propterea quod quoad idem pondus conveniunt cum Letaria malla cupri assumta En casum primum , qui in proximo axiomate innititur. Pone por. ωοῦΚetri ἰura convenire cum cupro , non item aurum , nonne illico inferes , aurum cum argento non convenire , propterea quod unum tantum , non item aliterum quoad pondus cum Cupro ccinxenitὶ En casum alterum, qui in secundo axiomate innititur. Finge denique, sa-
icto examine neque aurum , neque argentum
conVenire' cum cupro , quid jam inseres aarum quoad pondus ean venire cum argento rit hoc non constat, & contrarium est possibile; si enim aurum stynius, argesita n trium
132쪽
. gibrarum, prosecto non convenient eam capro, '. quod ponitur 'esse duarum librarum sed Moetamen inter se convenient. Inseres ne , igitue aurum quoad pondus non convenire cum Min. - gento at neque hoc constat , dc contrarium . rursus est possibile; sit enim sarum trium, α. -argentum pariter Arium lior rum , ineu rum cum, cupro duarum librarum conueniet convenientitamen int*r se. Cum igitur utrumqete sit pos. .sibile, aα quos ruin sit, ex sola comparatio- . ne instituta non elucescat , illatione abstinendum erit . En casum tertium , qui in tertio axiomate innititur .
ΔRGUMENTATIONE , ET NOMINATIM DE SYLLOGISMO SIMPLIcia
CXXVII. Argummtatio est omnis ea ora- Quid tio, qua ratiocisi um metue conceptum aliis fgnificamuS. Co R o Lae: Argumentationi igitur' omnia. ea applicari debent, quae de ratiocinio dicta sunt , ut quod sit vel Hrmatisa , vel negativas
quod constet anteeedente, consequente, di eou- queraria 'velut forma quod consequens coa- tineatur in antecedente &c. &e.
Scalo L. Argumentatio est genus quoddam , di--eversasque sub se species continet, . videlicet, antismema, epicherema, dile ma, foriten , & inductionem. Princeps in his locus dari solet syllogismo : igitur de hoc primum, tum de reliquis agemus, plex CXXVIII. ΡΠogimur argumentatiodiorchenas; ZQ. F. quae
133쪽
aia Palis L CAp. XIII. quae tria jvilicia totidem propositionibus eis
nunciat ut : omne ens simplex est ineo rupi bila s sed anima humana est ens simplex et ergo anima humana. est insorruptibilis . Dicitur plex , cum ejus propositiones sunt simpluces, compositus vero: quando una ejus propositio est composita: nunc de simplici tantum. CXXIX. syllogi imi simplicis sunt Ii z' termini-; re propositiones praeter consequen- pilaii tiam, seu formam, de qua II. dcaas.
simpli- jam satis actum est . Termini ideas in rati cinio occurrentes . 'reti.) exprimunt, proptereaque non nisi tres esse possunt a duo, qui adeas duas comparandas cum inedia denotant, & hi extremit unus, qui mediam illam ideam , quacum reliquae .comparantur ssignificat . hic medius *ocatur . Extremorum unus est maser , ille videlicet , qui in ultima propositione praedicatum agit : alter' minor , qui ejusdem propositionis subjectum si os- CXXX Propositiones, quae alteram syllo rio ma- gismi partem constituunt , pariter non nisitor, mi- tres esse possunt . ai 8. o variamque ser tiuntur denominationem . Ea: in qua termi-
- nuS malor consociatur cum termino medio,
major, vel propositio sine addito: ea, in qua
terminus minor cum termino medio conjungitur , minor , vel assumtio e utraque simul pram usa: ea demum, in qua duo termini extremi inter se copulantur , consequens , cou clusio, vel complexio dici solet.' sc Rox. Nimirum cum ex tribus tantum termi- . Us cf. 119. tres propositiones exsurgere de-- beant , facile patet , quemlibet terminum bis esse ponendunt , .ut sic tria subjecta . & tria , praedicata ad totidem proppsitiones construendas necessaria obtineamur; id autem consequi-- mur, c in quemlibet terminum extrςmum se. i
134쪽
DE ARGUM2NT. ET NOM. DE SYLL. III sum cum ineato , & deinde duos illos extreymos inter se conjungimus; ut si sint tres terqmini : anima humana , ineorruptibilis , enssi lex , quorum duo illi sint extremi , hiemedius : conjungantur igitur primum unus extremus cum medio dicendo et om na ans simpleκ es incorruptibila 3 tum alter cum eodem me dio: anima humana est ens simplexi denique illi duo extremi inter se: anima sumana es in eorruptibills.. Hinc Petitur regula universalis, cujus ope tiro promtissime in syllogistro quocumque dato terminos dignoscat: attendens da nimirum est primo loco propositio tertia ,sive conclusio s duo termini in ea occurrentes sunt extremi , ita quidem , ut qui Praedicatum agit , ma3or ir qui vero subjectum , Minor dicatur tertius deinde, qui in utraque prae initari deprehenditur, aerit 1erminus medius 4 Deianique hoc quoque tironem ignorare non Oportet : etsi propositio major in sensu stricto ea sit , quae in se continet terminum majorem , sive conclusionis praedicatum , iam sere tamen '.usus obtinuit , ut seni per sine attentione ad terminum majorem primam in syllogistio pro. positionem majorem vocitemus . etsi ea quan idoque re ipsa minor sit; idque ideo , quia potutissimu in alias ob majorem eum naturali nostro cogitandi modo convenientiam major primo I co Profertura
CXXXI. Syllogismus , cuius conclusio est nid
assirmativa pariter affirmarisus est; ut e omne syllo.
ens simplex est incorruptibile , sed anima hu- ' es.
mana es ens simplex s ergo anima humana est livus de incorruptibilis . Cujus vero concluso est neis negati in gativa, negativus est ut 'et nullum corpus igitat s sed anima humana cogitate ergo anima humana non est corpus. Proinde omnis syllogismus vel Urmarimus , vel negativus cons. 9. II 6. cor. 3.) est.
135쪽
formalis veritas conclurionis ex universali illa, lege cf. Ias. cor. i.) allata semper ἡ & pro: omni casu facillime detegatur, adeoque ea s . la omnino di construendo , & dijudicando syl--. logismo cuilibet simplici sufficiat, ne quid tamen tironum commodo desit , praecipuas dia- lecticorum leges jam adducam. Harum aliae ad
terminos; aliae ad propositiones pertinent. ILiae sunt numero quatuor . Prima terminorum numerum definit , secunda cum tertia terminum medium: quarta extremos dirigit. Harum
binae qualitatem, binae quantitatem propositio anum constiruunt.
t Lages VIIog mi Simplicis.. ,.ὶ Tres tantum sint termini . Patet id ex , ct ipsa natura ratiocinii .i 2I. ,3zujus explicatio est syllogismus a sicut enim
in ratiocinio tres tantum ideae , ita hoc ipso cin syllogismo tres tantum possunt esse termini, cum quaelibet idea uno termino denotetur. Contra fianc legem peccatur a. si clare quatuor termini diversi adhibeantur . non tamen si snt synonimi: ut si diceres : omne eni simplex est incorruptibile s sed anima humana est euitans: ergo anima fumana est incorruptibilis. 2. Si terminus quispiam significationem mutet , est enim in eo casu aequivalenter duplex , cum idem si , seu duae ideae diversae per uviam terminum , seu per
duos fgnificetRur 3 ut: omne extensum est cor
pins s sc omne spatium est extensum r ergN Om ne spatiui est eorptis. Vox extensim hic mutat sensum i in majori enim significat extensum , in concreto , ct in minori extensum in abstracto. x. 3 Terminus modius neque ex toto , ne6φη parte ingrediatur consumem. Cum enim
136쪽
DE ARGUMENf. ET NOM. DE SYLL. Iosin conchisione termini extremi inter se conjungendi sint igo. ), locus non erit tC mino medio ; siquidem una qliaeque propositio
praeter copulam non nisi duos terminos, subjectum videlicet , & praedicatum admittit
. 94. cor. &. 2. . Contra peccarent ii syllogismi : omnis virtus honesta ; sed pie
tas est virtus r ergo aliqua virtus est honesta romnis habitus honestus est laudandus a sed pie tas est habitus , honestus : erga pietas honest s laudanda . 3. 3 Terminus medius fallem is una prL- missarum accipiatur universaliter , quidem eo tete . Nisi enim id fieret , mutaret sensum , adeoque aequivaleret duobus terminis , quod est contra L. I. Nam si medius terminus in utraque praemissa accipiatur particulariter , in utraque adstringitur ad eum senusum particularem, quem praecisa admittit atater e tremus , quocum in ea propositione
conjungitur ; cum igitur duo extremi inter se sint diversi , diversa quoque in termino medio significatio oriatur , necesse est ; ut si dicas: omnis liber est aliquod compositum-; sed aliquod compositum ess quodυis libri folium rergo quo is libri folium est ἱiber. DA et por
ro haec universabitas termini medii esse com
pleta io6. schol.) ι unde pariter vitiose
sic concludo : omne in republica muuux C jum ornavit i fed confulatus a Titio gestus essaliquod in republica munus r ergo confulatuya Titio gestus Cajum ornavit . Excipitur ta
men ab hac lege terminus medius, si sit sngularis i cum enim determinatum semper individuum significet, omne sequi vocationis periculum procul abest. Inde bene sic argumen. tor : Plato fuit discipultas Socratis ; sed Plato fundavit se iam academicam : ergo aliquis di δευώus socratis funda i sectam academicam . 4. in Tormi s extremus nou sumatur uu F 3 ver
137쪽
DE ARGUMENT. ET NOM. DE Sm. 11'. omnes tres sint assirmativae , vel Oae earum negativae, de una assirmativa.
r. Amba pramige non sint particulares . Sit enim t. Syllogismus assirmativus , erunt igitur duas praemissae assirmativae per L. OdSi jam duae praemissae essent particulares , medius terminus bis acciperetuc partaeulari.
ter contr2 L. 3. Nam omnes termins harum
propositionum sunt particulares; ii duo, qui subjecta agunt, propterea , quia subjectum Iropositionis particularis semper est partic are I. ro6. ror. , ii duo, qui praedica truagunt, propterea , quia praedicatum propositionis assirmativae semper sumitur particulariter . io . ; sed inrer hos medius termi-nta bis ponitur . ras. de schol. . Igitur& ipse bis particularis erit I ut:
est virtus 3 sed aliqua virtus est mansuetudo rergo aliqua mansuetudo est ira is Sit 1. Syllogismus, neotivus ,, erit igiturun 1 praemissa pariter negativa per L. 6. Iam . in hac praemissa negativa medius terminus
erit vel subjectum, vel praedicaetum . Sit priamo subjectum ; iterum bis accipietur particulariter contra L. 3. cum enim medius terminus in negativa praemissa , quae particula-'ris est ex hypothesi, ponatur esse subject im, erit is quoque ibi particularis I. ro6. ror. 3. In altera autem praemissi a , quae est particularis assirmativa , idem ille medius terminus semper erit particularis; seu agat subjectum, seu praedicatum' ββ- io 6. & io . igiturbis accipietur particulariter; ut si di eas: ali- qua ira est laudabilis , sed aliqua ira non est approbanda : argo aliquid laudabile non essapprobandum. Sit jam secundo melius te irinus in praemissa negativa praedicatum : hoc in casu non orietur quidem hoc vitium, quod jam bis assignavimus; cum enim omne prae-
138쪽
xl l ΡΑRs I. C4 P. ' dicatum propositionis negativae uisiversale sie j. ros. , medius terminus saltem semel ac, cipietur universaliter, adeoque satisfiet L. a. hed peccabitur contra L. A. Videlicet termi nus extremus , & quidem major in conclusione erit universalis , qui tamen in praemis.ss fuit particularis. . Nam ita hoc casu co clusio est negativa per L. o. igitur terminus
major , qui ibi praedicatum agit g. ix9. ) , in ea sumitur uni versaliter β. 1os. γ.: iapraemissis , vero, idem terminus major ives est subjectum praemi negativae cum ejus praedicatum ex hypothesi sit terminus medius Ivel aut subjectum , aut praedicatum alteriu& praemissae assirmativae quidquid horum, sit temper est particul ris subjectum enim utriusque praemissae est particulare propum suppositam particularitatem utriusque propositionis io6. io . 3 praedicatum pariter praemissae assirmativae est particulare per dicta, & g. io . ): ergo ubicumque in praeis missis in hoc caesu ponatur terminiis major , semper est particularis, sic v. g. quidam impias non fuit philosophus f sed quidam Atheus. fuit phitidophus s ergo quidam Atheus non fuit. Excipiuntur ab hac lege duae propo-stiones singulares; verum tunc solum, quando ipse terminus singularis. agit terminum medium, conL L. 3. λ; sic bene concludis 1 Cicero fuit princeps eloquentia , sed Cicero, fuit
consul Romanus . ergo quidam consul Roma nus fuit princeps eloquentia r inon Vero sc a.
Plato fuit discipulus Socratis 3 sed etiam xe- noson fuit discipulus Socratis e ergo Plato fuist
8. Si una pramissarum particularis sit .
sit quoque conclusio particularis . Sit enim I . utraque praemissa assirmativa: cuin una ex iis ponatur esse particularis , uterque terminus
extremus in hi5 praemissis erit particularis
139쪽
i DE AR66ENT. ET NOM. DE SYLI. ix nam tres termini harum propositionum suis mentur particulariter , nempe duo praedicata-
β. io . ), & subjectum praemissae particularis, & unicus solum universaliter, qui vide. ireet subjei: tum agit in praemissa universali . Hic vero : qui universa luer sumitur , neces- iario elt terminus medius, qui propter L. 3- Temel saltem debet accipi universaliter , ut si dicas : omni, Oiritis est honestas sed aliqua ira est virtus t igitur in hoc casu uterque extremus in praemissis sumitur particulariter ωIam vero, si conclusio fieret universalis , utique ejus subjectum, nempe terminus minor fieret universalis, quod eum per L. q. nota liceat, necesse est, ut conclusio fiat particularis ; igitur inserendum : ergo aliqua ira essionesta, non autem : ergo omnis ira es hon infla - Sit x. una praemisiatum negativa : cum rursus una ponatur esse particularis, duo tantum, termini, in hi& praemissis erunt nniveῖsa-- oles ; nempe , si universalis sit negativa, hujus negativae subjectum.& praedicatum, s si vero universalis sit affirmativa, subjectum a firmativae . & praedicatum negativae ; inter hos saltem semel debet esse terminus me
dius per L. 3. alter vero viti versalis po eri , .
esse unus ex extremis : proinde unu, extre.
morum cerre in praemissis erit particularis ut si dicas: om is mirtus est honesta; Ied ali 'qua ira non est vi s r si ve nulla mirim o fugienώ ς sed aliqua est virtuo : Jam vero , cum in hoc casu conclusio fieri debeat negativa, per L. 6. si , ea foret universalis
uterque terminus extremus in hac conclusio-
ne sumeretur uiti versaliter s .io6. ros. ), quod cum per , L. 4. non liceat , conclusio particulatis si, necesse est igitur inserenis, dum in primo: ergo aliqua ira non est honesta , non autem r ergo nulla ira est honesta α
140쪽
COROLL. Ex hae, & praecedente lege tiro rura sum colliget, nunquam omninci in syllogismo legitimo aut unam tantum , aut omneR tres propositiores posse esse partieulares. - sel. necesse generatim esse, ut vel omnes tres sine universales, vel duae particulares, de una uni versalis.
quatenus attentionem meretur , est triplex :'et conditionalis ,. vel, eonjunuivus , vel dis- De his. ordine . Syllogismus nitionalis, sive hypotheticus est, cum, una ejus. praemissia est propositio conlitionalistit: si mundus, providentia: regitur , Deias est ἐsed mundus providentia regitur; ergo Deus est m
. s XXIII. Syllogismus hic uoi ea hac lege
, ordinature a mala conditione a matur qu fudi conditionatum negato condationato ne satur condi: o . Cum. enim in conditione contineatur ratio , cur verum. st conditionatum
g 98- cor. I. , quamdiu ratio subsistit,. ve-Titas quoque conditionati subsistere debet , &si ab opposito veritas conditionati nota detur, neque ejus ratio in conditione dari poterit sic: si anima humana est: ens simplex, sa est λ- corruptibilis i sed anima humana est ens simplex; Io anima fitimana est incorruptibilis x vel γῆ-ηima est corpus es es is partibus comps