장음표시 사용
121쪽
victio εχ εο PALs I. X. late in , vel utramque simul hinc tres ortu tur oppositionis species. CXII. Propositiones , quarum sola quantitas diversa est , dicuntur subalterna , ct in speete earum universalis , particularis vero subalternata audit ἔ ut : omnis de nitio eo ae generis disserentia: quadam definitio constat genere , , d eremia a vel nu Ium vitium est konestum t aliquod vitium nonos honestum. CXIII- Propositiones, quarum sola qualitas diversa est , stat vel ambae universales, recontraria ρ - : omne vitium est fugiendum , nullum vittam est fugiendum e vel ambae particulares , & subcontraria appellantur ut :aliquod υitium est fusten m , a liquod vis amnom est fugienaeum . LXIV. Propositiones d enique, quarum &quantitas , Ac qualitas, diversa est , eontradi
mrsa nuncupantur uat: nullum υirium s h nestum. , aliquod vitium est honestum ; vel omnis virtin est appetendo, aliqua vimus non essappetenda. COROLL. t Cum id , quod universaliter de quodam subjecto affirmatur , vel negatur, ALfirinetur hoc ipso , vel negetur de quovis in. dividuo in extensione subjecti contento , ut ex natura propolitionis universalis patet Io 6.ὶ , sequitur , par duas proposuiones contradictorias idem simul aifirmari, de negari, de quidem ita , ut si utraque vera foret, idem si inui esset , & non elset . Hinc contradimo dicitur esse simultanea adfirmatio , nega/Deiusdem da eodam sub eodem respectu. COROLL. Duae propositiones singulares, qualitate pugnantes assirma e idem simul esse, de non esse; igitur merito ad contradictorias r seruntur , ut C eero est princeps e Druentia Ro--aua , Cicero non es pr. nceps eis uentia Rom
122쪽
ENUNCIATIONIBUS IN METHODO SCIENTIFICA USITATIS.
Propostio , quae duntaxat nexumi subjectum inter, ae praedicatum indicati reo- retica tui anima humana est immemtalis. Quae vero aliquid posse , vel debere fieri aliarinat , aut postulat : practica cognominatur , ut, ad Eeatam immortalitatem eon sequendam opus est manno virtutum apparatu . Utraque vel ita per se, & intellectis solam terminis manifesta est, ut nulla prorsus demonstratione egeat, vel non : in primo casu indemonstrabulis : in altero ismonstrabilis dicitur. IXVia Propositio theo retica in demonstrabilis axioma : ut , quoi cogitat, ex iis vel
impossibila est idem simul esse , ct non esse .
Practica vero in demonstrabilis postulatum appellatur ut , excole mentem , cum necessitate noli pug mare. Hel ex puncta dato ad aliud datum ducere lineam rectam . . id eis
S e Mo L. Philosophi omnes propositiones , quae unica nituntur definitione, D, axiomatum locia habeat; ut si dicam : qui pollet ligi ea , p llet Dientia dirigεn e saeuitatem cognoscitavam . Item illas , quae oriunt iis , si de finatum cum sua definitione per copulam conjungatur , ut Ditea ast sciantia, dirigans faculas em cog festi υam . Porro axiomatum usus in om istientia eth amplissimus id solum magna cissa cavendam, ne Proyosuiones dubiae, a. u
123쪽
i 1 PARs L CAp. XI. eertae pro axiomatis jactentur , quod merito' niuitis veterum vitio damus. Sed de hoc a Iias. CXVII. Propositio theo retica demonstrabilis theorema audit , constatque proposidione , dc demonstrationes ut si sit propositio : ani ma humana est immortalis; si jam adjungatur ejus demonstratio, theorema erit completam. Uel : propositio : quaelibet enunciatio constat duobus terminis , copula . Demonstratio equalibet enunciat o indicat judicium mente eonceptum, in quo dua idea de se ormantur, vel negantur 3 sed hoc fit , si duo rarmini pareopulam conjungantur : ergo qualibet enuncia xio constat duobus terminis is copula. q. e. d. En theorema integrum.
CXVIII. Propositio practica demonstrabilis
problema dicitur , componiturque ex tribus partibus e prima aliquid faciendum postulat . altera modum suppeditat , quo id fieri debeat , tertia hoc modo rem petitam obtineri demonstrat ', in exemplo, sit problema : condere bonam definitionem cujuspiam rei . Haec est pars prima, quae dicitur propositio. Enu
mera tot, non plures , rei notas , quot ymui
runtur , is fusciunt ad eam rem ab omnibus aliis discernendam. Haec est pars secunda, &vocatur resolutio. Tum conditur bona definitio , cum idea distincta , ct completa .enunciatur ; sed hoc fit, cum tot, non plures re; nota enumerantAr , quot requiruntur , fustisiunx ad eam rem . ab omnibus aliis ' discernendam rergo bona conditur definitio , si tot, non plum res , rei uota enumerantur, quot fusciunt, reguiruntur ad eam rem ab omnibus aliis di scernendam . q. e. f. Haec eil tertia pars, ipsi videlicet demonstratio . En problema absolutum. CXIX. Lemma , vel pori a vocatur pro
positio quaepiam , quae ex alia scientia , vel sciena
124쪽
DE EMUNCIAT . IN METH. Ac. II 3 scientiae parte quasi mutuo accipitur , ut illius ope propositio nunc occurrens demon. streturi sic , ut in jure naturae demonstretur hominem e se eo fine conditum , ut perfectiones Dei manifestet , assiimitur propositio ex meta in physica: em toti mundo proxum esse gloriam
SCHOL. Hae vero propositiones lemmaticae quan- doque supponuntur suo loco dein onstratae, vel demonstrandae . quandoque tamen etiam , si id breviter , & commode fieri possit , ubi assumuntur, demonstrantur; sic physici , & astro nomi plurimis propositionibus, quas geometria demonstrat , utantur ad suas demonstrationes conficienda . CXX. Corollarium , , conso rarium ethpropositio, quae vel ex definitione quapiam , vel alia propositione jam demonstrata ita pro fuit, ut alia demonstratione amplius non indigeat ; sic ex hac demonstrata ἰ pietas est a omnia uti iis, sequitur pietatem etiam ad profectum in litteris faciendum multum conferre . Sc Rox. Seholia denique euilibet propositioni , prout res postulat subjungi possunt, in quibus
obscura, aut dubia elucidantur ; usus doctrinae praesentis indicatur aliorum seu veterum, seu recentiorum ea de re opiniones enarrantur 3 argumenta in oppositum respluuntur ι aut denique quidquid ad praesentem rem commodum , utile, aut non injucundium visam suerit , ad notatur . Haec de secundo exercendi facultatem nostram cognoscitiva in inodo dicta sussi
125쪽
Quomo- CXXI. Ciun idearum inter se comparat do ba--habitudo menti non relucet , iudiei inn
aliari in- proinde convenienter investigari debet: id quod hoc modo praestat . Assumimus ideam standa ρ qu mpiam tertiam , quacum successive duas priores conserimus, ac visa earum convenie tia, vel discordia colligimus eas quoque inter se vel convenire vel non convenire: hoc dum faei mug, ratiocinari dicimur. Oh;a CXXII. Ratiocinatio igitur , sive ratior . ratioei. nimo est assensus, quem mens convenientiae , η-xist vel repugnantiae duarum id earum praestat propter cognitam earumdem cum tertia idea assumta convenientiam , vel repugnantiam . Sic , ut sciam , num idea iseorruptibilitatis con veniat ideae anima humana , assumo ideam tertiam entis Implieis , di cum hac successive duas priores comparo; deprehendo igitur primum , maximam esse eonvenientiam interideam antis simplieis , & ideam incorruptib Litatis s dein etiam eamdem convenientiam esse inter ideas entis simplicis , & anima mana di visa igitur utriusque hujus ideae cum ἡtertia assumta convenientia , affirmo eamdem Quid quoque inter ipsas dari, & judico: Istar ei iam anima humana est ineoννώptibilis . Hoc Ititii;. judicium erit rλtiocinium.
discur- Conon L. Igitur ratioeinium a simplici judici sivum t non dicteri, nisi in eo, quod rudicium
126쪽
Da RATIOCINATIONE. I seium sit assensus praestitus convenientiae duarum idearum ex sola earum collatione, & quasi ipsa intuitione cognitae , quare etiam judiqeium insultimum dici salat s contra ver tiocinium sit ille assensus , qui praestMur convenientiae duarum idearum ex earum cum te
tia quapiam comparatione cognitae, unde judiaciam dile-sivum appellatur nim, Sedi eurrera philosophis idem sonat. sciso E. Tertiam illam ideam, quam assumimus, . Quilmadiam posthac ex usa recepto vocabimus ν , sive quia medio inter utramque loco colloeati m M'debet , si naturalem cogitandi modum sequi velimus 3 sive quia illa mediante in notitiam convenientiae, vel repugnantiae aliarum duarum
CXXIII. Cum duas ideas inter se vel coi venire, vel disconvenire colligimus ex paratione earum cum tertia , ratiocinamur palles γ β. rii. : igitur quodlibet ratiocinium duntaxat tres ideas admittit. Et quia porro haec comparatio unius ideae cum altera sine judicio non fit , tria semper concur unt judicia rduo , quibus ideae illae seorsum eum media 'tonferuntur, simul sumta efficiunt antecedenx ratiocinii ; tertium , quo ideae illae inter se conferuntur , consequens dicitur , proprie loquendo , actus ratiocinii consistit i cons. cor. q. praec. .
CXXIV. Cum in ratiocinio convenien- Quidi iam , vel discordiam duarum id earum collitaeon se- Iamus ex eo , quod eae cum quapiam tertiaquςntia ron veniant, vel non . m. , necesse est, it detur connexio inter consequens , & arp. tecedens, it udque ex hoc proflu t. Connexio haec vulgo eonsequentia audit, estque reis auisitum adeo necessarium , ut absque eo ram: iocinatio omnis illegitima, ac nulla sit. CHOL. Ratiocinatio, vatenus haee tria iudi is
127쪽
ut quo da in compositum, cuius unam partem; quam vocare placuvi, tria judicia abis solvunt; alteram vero partem, quae forma cognominatur, consequentia coni lituit.
Quia CXXV. Si consequens verum sit propter ςφη antecedens , id est : si ratio , cur consequens verum si, contineatur in antecedente , nutriae &ma-lus potest esse dubio lacus, quin detur nexus ς bipt inter consequens, & antecedens. Patet igitur, in quo eonsequentia consistat , atque inde universim legis initar obtinet : toties habetur in ratiocinio consequentia , adeoque forma, quoties consequens verum est propter antecedens, & tale consequens ajunt es e me- -m formaliter, sive ratione , aut vi forma , quod unicum est legitimum cum sic v. ratiocinor : omne ens simplex est incorrupt)λ-D , dc anima humana est ens simplex r ergo anima humana est incorruptibi is : datur consequentia , ac consequens est legitimum , issest , formaliter verum s nam anima humanaesti ideo incorruptibilis, quia omne ens simis plex, quale quoque anima est, est incorrupti bile. Hinc quoque ab opposito, si consequens quidem verum sit, sed non propter antece dens, ratiocinatio carebit sua forma, ac pro inde vitiosa erit . Dicitur hoc in casu consequens esse verum materialiter , sive ratione materia , quatenus nempe id praeei se in se
spectatur; ut est aliquod judicium , ct aliis de caussis contingit , ut id ita se habeat ,
quod in eo enunciatur : sic hoc ratiocinium nullum est : anima humana est materia , ct omnis ma-ria est substantia , ergo animn Bumana est substantia : nam licet verum si animam humanam esse substantiam , id tamen non rapter antecedens , quia nempe omnis
128쪽
materia est substantia , & anima humana est materia , sed aliis de caussis ita esse contingit; est proinde in hoc casu conse luens tan
tum materialiter verum , non vero formaliter a COROLL. i. Consequens igitur D mali teκ ve. rum , dc ma ferialiter falium, est illud , quod licet in se spectatum salsum sit , tamen cum antecedente connectitur, ut; omne vitιum est fugiendum , is temperantia est vitium d ergo, remperantia est fiagienda . Et contra consequens tam formal rer , quam materialite M sal sum est, cum illud neque come stitur cum an . tecedente , neque ut in ic praecise spectatum verum est ut: aliquis homo est eruditiai s sed Cujus f homo e ergo Ca,ui ast eruditus , si
COROLL. a. Universim facillime agnoscitur , nu in consequens sit formaliter si naul , ac ma. frialiter verum , adeoque legitimum , si illud resolvatur in propositionem caussalem fg. 99. quod fit , si ipsum antecedens per particulam quia conjungatur cum consequente : quod situm tota propositio causialis vera fuerit, eria in verum erit consequens tam formal ter , quam materi'lher ; sic in superiori ratiocinio tota haee caussalis vera est: anima Lumana es in coryuptibilis , qu, omne eni simplex est in eorruptibila, anima humana est ens simprox edi ideo hoc in casu etiam consequens ratiocinii anima huma, a est in eorri,pt ιι 1lis o ferin maliter , di stataria ille Verum est 3 contra iarium contingit in altero ratiocinio . in quo , quia salsa ratio assignatur , conclusio est malite V salsa , etsi malo Gatiter spectata Vera sit . Quod ratio in antecedente inclitia in se falsa quidem sit, attamen, si ex hypothesi inverea pro 'era assumeretur , legitima seret ra- ἱo consequentis , tum ipsum consequens eri ser- Quid
litet talissum Unde agnosciis tur i
129쪽
xig PAR s I. CAP. XII. formaliter vertim , sed veritate mateνIali de. stituetur ut: omne cosmus est ena compositum, sed Diritus ast eorpus et ergo spiritus est anseompositum; ubi resolutio fieri debet: Diritui Hr ens eo asium, quia spiritus est eorpus , omne eorpus est eos compositum fg. cit. COROIL. 3. Veritas materialis consequentis te. git uni nexu perpetuo , ac indisibiubili conso. ciatur cum veritate materiali antecedentis, ita ut una absque altera nullo simpliciter in casu dari possit. Istud & inde patet : cum ratio . cur eonsequens Imitimum verum sit , conti. neatae in antecedente g. ipsum quo dam modo consequens in antecedente includi.tur, atque adeo illud ipsum , quod in conse. quente explicite, ac aperte dicitur, jam prius in antecedente implicite dc occuli e dictum est, si ratiocinium vitio careat ι sic dum dico: omne ens simplex esse ineοννωρ libue, animam ossa ans si lax, jam implicite dico, animam esse incorruptibilem , quod deinde in consequente aperte enuncio . Jam vero , si aliquid verum, vel salsu in sit, dum implicite dicitur,
etiam veram, vel falsum esse debet, cum explicite enunciatur . Inde autem prossiiunt se. quontes canones, quorum tam in inquirenda , quam communicanda veritate usus est frequen. tissimus.
me 1. -EX Vero antecedente non potest legit L,itioci- me sequi salsum consequens. -xipni Σ ) consequens legitimum falsum sit, antecedens quoque falsum sit, oportet. 3. Ex falso antecedente non potest legitiane si qui verum consequens. q. Si consequens legitimum verum sit, an, ecedens quoque verum sit, oportet.
s. Quidquid diare potest , aut non potest
cum veritate antecedentis , stare etiam potest , aut non potest cum veritate legitimi Consequentis, cte vicissim.
130쪽
CXXVI. Quando duas ideas cum tertia Quρt ia
conserimus , tres nobis casus , nec plures , nec pauciores, eontingere possunt e vel enim r. utraque idea cum media convenit; vel et . alterutra tantum; vel I. neutra . In primo casu concludendum est eas quoque inter se convenire in altero , eas inter te non conis venire ; in tertio vero nihil concludi poterit, Haec porro nituntur propositionibus quibusdam adeo per se claris , ut in axiomatum
loco I. ii 6. tuto haberi possint , suntque
sequentes i, in Si duo eonveniant cum uno tertio , ea Quae a. quoque inter se conveniunt. xioma a. in Si ex duobus unum conveniat eum tertio , alterum non , ea inter se non Conveniunt .
a. si ex duobus neutrum conveniat cum tertio , ea possunt inter se vel eonvenire ,
vel non convenire. COROLL. I. Quando eoncludimus, proprie ratiocinamur c g. 123. )t igitur in duobus tantum primis casibus ratiocinatio est possibilis , in tertio numquam , sed tum oportet aliam id- eam mediam exquirere. COROLL. a. in primo casu ideae comparatae cum media inter se conveniunt, eaque convenientia in conclusione est affirmanda ; in secundo eae inter se non conveniunt adeo qui in conclusione convenientia est neganda : igi- tur in easu primo conclusio est afirmativa ,
COROLL. 3. Qualitas ratiocinii desumi debet aqualitate e f. io I. conclusionis , cum in ea Praecipue actus ratiocinii consistat f. ria. : igitur ipsum etiam ratiocinium in primo casa est asi mativum , in altero negat iuram , ac Consequenter omne ratiocinium vel Urmati Vel nuativum est.