장음표시 사용
151쪽
DE ARgma E L Byc. i ετ aliquis extremorum sit universalis in conet sone, qui parricularis suit in praemissis 3 Τum inspiciat propositiones , videatque , num utra- , que praemissa sit particularis , aut negativa Num una praemissarum exsistente particulari , aut negativa conclusio quoque talis sit ρ Haee uti uno veluti intuitu mente percurrere potest s ita quoque uno quasi momento vitium
syllogismi cujuslibet dati assignare poterit.
152쪽
VERITATE COGNOSCENDA. I. CXLVI. .
Acultas cognoscitisa mentis nostrae per operationes suas velitatem at eluere nititur, eaque in re a logica directionem exspectat s . s. et dat quare , expositis iam natura , proprietatibus, legibusque universalibus operationum ab ea facultate elicitarum, ordo postulat, ut, quid veritas sit, quibusque ea indiciis ab inimica sibi falsitate dignoscatur, dispiciamus ij. 46. Haec est summa alterius hujus partis.
SPECIEBUS.CXLVII. Vtris is, quatenus ad logicam spe veritas, ctat, est convenientia nostrae cogitationis cum
'r' suo objecto falsitas contra est disconveniensio. nostrae cogitationis cum suo objecto. Quod
153쪽
DE Vasti'ATE, Ac FAMIIATi. IUCOROLL. i. Veritas igitur est aflectio quaedant, sive modus f. 32. nostrae cogitationis . ab ' eaque pendet , nec per se sine ea realiter subos stere potest,in
COROLL. , .l Cum: porro ipsa cogitatio. aliud non 'sit , quam affectio quaepiam mentis cogim tantis , sulam est , veritatem realiter extra mentem cretiantem non exsistere. rC ROLI.: contradictorie opponitu:
veritati, & consistis in ipsius .negatione s c gjtatio enim, quae Mon αonvenit objecto, hoc ipso disconvenit . . scΗ o ι Neminem datere potest , veritatem hoc, Quid - modo intellectans solum in abstracto ff. o. yeritas i. considςrari , quae si in xoncreto accipia-
ur , erit ipla cogitario suo ob3ecto eo enta area . IIaec porro Veritas lutea compellatur,
ut diseriminetur ab ea, quam metaphysica, ac illa , quam philosophia moralis in contemplationem Vocat. Veritas metaphinea in eo con- m 4' sistit, ut res' actu exsistens habeat omnia , quae 'h, si ea, ad ejus realem , ac maturalem constitutionem & mois reqviruntur; sic enim dicimus Oerum esserum , cum res omnia habet , quae adu realem auri naturam per se requiruntur: huis veritati nihil opponitur nequit enim res non esse id, quod est. deinde moralis est convenientia sermonum cum mente, & sensu loquentis; nam veraeam dicimus , qui, ut sentit , loquitur , . etsi forte res se aliter habeat: huic adversatur mandacium.
CXLVIII. Cogitationes nostrae jeseruntur Quota- vel ab objectum, quod realiter extra nos tale non exsistit , quale a mente nostrλ conci- hieir pitur: vel ad objectum, cui exsistentia etiam
realis extra nos , ac independenter a nostro conceptu competit conf- I. cor. I. y3. .
oritur hinc duplex veritatis species maximi in recti cogitandi methodo momenti. '
154쪽
PAκs II. C A P.; Io , CXLIX. Veritas , est convenientia cogitationis nostrae cum obsecto, quod realiter extra nos.*liem tale non exsistit, ut eum cogito: circulus est rotundus'. vera est mea cogitatio , Otiamsi mullus extruesteret circulus ; tales sunt veritates omnes pure geometricae. Veritas externa, sive eHectiva est convenientia nostrae cogitationis cum
objecto ; quod realiter extra nos exsistit ;i ut . cum cogito : tellus ast minor folὸ a datur etiam veritas' externa , vel objectiva ; at cum cogito : mons aseeus praruptuo digietilier saniaditur ue haec cogitatio erit quidem interne vel formaliter, non vero externe, aut objective vera C OR OLL. Quamdiu veritatem 'itan internam
possidemus , non possumus diiudicare , de exsi- sentia reali objecti extra mentems at per V Titatem externam certi reddimur , objectum . quod est in nostra cogitatione , etiam exaraeamdem realiter ita exsistere. sc Hoet. Veritas interna est clara, distincta,
mulque inde sectibilis s clare enim, di distinete discernere possumus , num aisa idea KonVeniens alteri , m hae ideae sint ipsa mentis nostrae actio , per quam illa intime de εο ipsa, ac de suis operationibus judicat. Con - tingit id in geometria puta , quae aliud non est , quam systema quoddam, sive collectio vexitatum internarum, in qua , remota omni cuia
dia , ac sollicitudine de reali objectorum extra nos exsistentia, ex 'hypothesi quadam in men. e posita deducuntur consecutiones diversissi
, inae, quae totidem Neritates internas, ac irre-ffragabiles constituunt; sic demonstramus : globum etiam integrum rerraqueum , si parfecto in aquilibrio constitueretur , in minima neu s
aeuoiιι fustineri ρσε parum solliciti , num
155쪽
At vero veritas externa frequenter admodum' obscura, dubia, ac saltibilis eit persaepe enim
scire non conceditur an cogitationes nostrae
ipsis objectis, quae extra nos reapse exsistunt :conveniant. Atque inde est , quod praestantis. simi etiam logici , ac geometrae inge alia vo lumina egregiis quidem veritatibus internis . at simul gravissimis erroribus impleverint is cum
enim venitas interna sine externa subsistere possit , facile contingit , ut ea cum salsitate externa, ac objectiva quandoque conjungatur. Exemplo sit Cartesius : posito , ut vult, om-
Mem extensionem esse materiam , necesse omnino erit, dari ubique materiam, ubi extensio - concipi potest : jam vero , cum impisssibile. st , ut extra hunc mundum non eoncipiatue extensio, extra mundum quoque materia dabitur, atque adeo . mundus erit absque limitibus in infinitum extensus : porro cum quoque anae creationem mundi aliquam extensionem conc. cipere queam , oportet , ut materia jam ante creationem mundi exstiteritis quae, cum exten
. sionem eam absque initio concipiam, nec initiuin habuit, mee creata fuit, unde sequeretue. .materiam non a Deo factam , sed a se ipsa. exstitille . . En veritates internas icum gravissi- 'anis erroribus, ac sit sitatibus objectivis copulatas et omnes hae conclusiones sunt verissimae , . ac irrefragabiles , quamdiu in mente duntaxat considerantur; at salsae , ac absurdae , si ad rea.dem materiae exsistentiam reserantur. Non so-ret dissielle . complura ejusmodi exempla , si res posceret , hic addueere, praesertim si deis cantata illa Leibnitu, V volsique principia. aionis suseientis , ac indiscernibilium in examen paullo accuratius vocare liberet i sed de . his alias erit dicendi locus. L. Cum cogitamus, vel ideas tantum ,
vel judicia etiam , ac ratiocinia efformamus
156쪽
, 346 PA Rs II. C A P. II. I. 430: igitur , quae de veritate cogitatioitum in genere adhuc dicta sunt , jam nominatim ad triplicem hunc cogitandi modum applicari debent.
VERITATE ID EARUM, IUDICIORUM, . AC RATIOCINIORUM.
.. CLI- Cum omne idearum objectum vel posita his; h. sibile tantum , vel actu exsistens sit g. 31.
terna,& cor. 2. , istudque vel intra nos, vel extra
exlegii t nos tale esse possit cons. g. 73. , perspicuum est , ideam ad triplicis generis objecta referri possis. Idea est inearne , seu formaliter vera , quando objecto vel tantum possibili , vel actu intra nos exsistenti, ad quod refertur, convenit. Idea est externa, seu objective vera , quando objecto extra nos reapse exsistenti, ad quos refertur, convenit. Haec pomxo convenientia habetur , s notae , quas idea ut cum objecto coniunctas repraesentat , revera in , & cum objecto conjunctae sunt ut
idea 'Iolιs , cum eam magnitudinem , eum cou-ram , olendorem , motum , reliquasque notas ,
quae in sole insunt, repraesentat. In casu Opposito idea ιbJὸεΠυa falsa est ; nimirum si notae , quas repraesentat , non sint in objectoreali : ut idea , quae turrim quadratam longe distantem, ut rotundam , vel remum aquae im' mersum ni euretium exhibet: u - CLII. Omnis id ess intorne, seu formali re quam veru . Fieri enim absolute nequit , ut ideatii; ' iselum possibili, aut actu intra nos ex ustenti, ad quod refertur, non conveniat
157쪽
DA UERIT. IOEARuM, Iuvrc. dce. 147 4rom certe istud : quia non potest id non esse in mente , quod ipsa in se. percipid; sed neaque illud : nam hoc in casu mens ipsa sibi in otas quasdam componit, quae, quia inter se i non opponuntur , in uno , eodemque objeci' simul consistere possunt, atque adeo ipsa sibi suum objectum simul , dc' id eam consormat , - quae propterea inter se discrepare 'minime possunt. omnis igitur idea, quamdiu non --Jertur' ad objectum externum actu exsistens ἐvera est . Tales sunt idear Duraeum a geometris Drmatae s it etiam in moxalibus . formatur idea v. o. parrisidii conjungendo no- ' 'tas , duae sibi non opponuntur ii ne attentio- 'ne, u runt notae sic conjunctae Jumquami exsti- terint; sic item primi legislatores ideam poenae , qua Parricidae mulctandi essent, con r-
Sc HOL. I. si quis motas, quae , quia sibi opponuntur , .simul in uno objecto consistere nequeunt , un unam ideam xomponere tentet, is
obtinet ideam deceptricem c f. I . schol. , quae , cum reipsa nulla sit s f. est. α g. 3t. cor. 3. cum schol. , nec vera , nec falsa dici potest; quales sunt et wreati; creatura in ; circuli quadrati ; Iuni ferrὲi &c, , γScuo L. a. Est de aliud hidearum gentri , qu11 . imaginarias vocant I gum videlicet ob quam--i piam similitudinem nobis fingimus , quod non magina.. est , ut quasi .per imaginem Ubjectum i oeulis si , ς
praesens sistamus , ut cum nubis memoriam uxidearum reeotaetilum repraesentamus fruti e- ,e fal-'. nim in receptaculo quodam reposita alio, quan- sitas do dubitum fuerit , tempore resumimus , ita quasi ideas in memoria reponimos, Mallo it
rum tempore resumimus. Patet autem ejusmodi ideas imaginarias, quatenus fingunt , quod non est, salsas : quatenus vero id , quod est,
158쪽
se ; unde a V Volso vitaria realitum competilantur: earum usus in metaphysica patebit. CLIII. Iudicium a sermativum interne , seu Iormalitior verum est, cum ideae praedicati condi venit ideae subjecti, ut: eireu Ius est rotundus. Negativum di cum idea praedicati non conve- nil ideae subiecti s ut : eire u los non est qua aeratus.' Si oppositum obtineat, utrumque salsum erit , Miast quadratu , circulusinon est rotun με. SC MOL. Est videlicet veritas interna iudicii quae.
dam connexio , aut repugnantia . unius; ideae cum altera, quarum utraque simul praesens est menti, quae earum convenientiam , vel repu---gnantiam percipiet, quin necesse sit, ut aliquid' - extra mentem judicantem reipsa exsistat, quod sit realiter tale, quale illud est, quod actu incogitatione eidem obversatur. Consistit porro haec convenientia idearum relate ad judiciunt .amrmativum in eo, ut idea subjecti in se in . eludat Ideam praedicati , ita , ut nequeat destrui idea praedicati, quin hoc ipso destruatur idea subjecti. ; ut cum judico: eireulus est νο-sundus . id ea circuli continet ideam rotundi. aatis , di si nulla daretur rotunditas , nullu1 quoque daretur circulus. At salsum est hocta iudicium et en cuius es quadratus f possum axim destruere ideam ιν adraturae , quin destrua- , tur id ea circuli , cum possit dari circulus sine 'quadratura . Ab opposito , in judicio nega tivo irequiritur , ut idea subjecti non contineat , .sed a se excludat ideam praedicati ; sic verum, est et eireulus non est quadratias 3 falsum con- ara rii eirculus non est mundus . Atque hoc - mii versim. obtinet, neque circa judicia , quaec in materia contingente versantur, ulla est ex ceptio facienda', sit enim hoc judicium m-mor. est rotundum s vi datur quidem idea ro-
. tynditatis tolli posse , quin tollatur idea mar
159쪽
moris r at eo momento , quo hoc iudieiunilarinatum verum est , ipsa idea marmoris inacludit omnia adjuncta, ac notas marmori tu convenientes , atque ade ipsam quoque ro
tunditati ideam , quae hoc ipso destrui noci potest, quin simul destruatur ea marmoris i
ea, quae tuin subIectu in agit. Generatim igia, tur judicium a Srmativum veritare internat gauὰ det , quoties idea praedicati repraesentat notam vel eonstantem , vel mutabilem g. s1. in idea subjecti tum inelusam ; & judicio negativo eadem veritas competit , quoties idea - praedicati repraesentae notam vel constantem ,
vel mutabilem in idea subjecti tum pon. condi
CLIV. Iudicium externe , seu obiectiost ve- Quid rum est , cum idea praedicati ita ammatur . vel negatur de idea subjecti , ut res ipsae realiter exsistentes per has ideas repraetentatae te a Congruunt , vel non congruunt: se verum j test hoc judicium: tellus εβ minor sole. In ca .su opposito erit illud obj inve falsum i ut , tellus es majον sole. CLU. omne judietum vel verum est , vel An om falsum s cum enim falsitas contradictorie op-n' iudi-
ponatur veritati g. 34 . cor. 3. 3, fieri nequit, ut aliquod judicium simul verum sit & , ut saufalsum, aut nec verum, nec falsum; veritas hujus per se patet nititurque duobus axiomatis notissimis : Impas ita est, ut aliqui/ simul sit, O non sit a quodlibet eβ, υει non ego CLUI. Iudisium est neeessario verum, sye , uitia
ut a junt , ιn materia necessaria , cum ita veia iudi-.xum' est , ut sine contradictione falsum nequeat ; ut esreuius est rotunduι : Deus ex ito, kastit. Contra neeessario fassum, sive in materia continis impossibili , cui veritas pro omni casu repu- gontergnat ut ei culus est quadratus, Deus pendet ab alio, Cum autem judicio veritas it com sum
160쪽
iso PAas II. CAP. II. ipetit, ut tamen pro aliquo casu sina contra. ditione falsum esse possit , aut vicissim, erit illud in mataria eontingente , atquO eontinge - ναν Verum , ut: mundus exsistit a vel falsum , ut: tauus est Major ms .
QRROLM Cum propositio judicium internum enunciet g. 394. , quae det hujus veritate, .aut . , falsitate adhuc dictα sunt , ad eam quoque ρPs plicari debent. . SCHOL. Non est tamea semper pronum tironide cujuslibet propositionix veritate , aut salsitate judicium ferre qua in re ne offendat sinu ames quaspiam suppeduabimus se Zetes de dijudicanda Propositionum Rrhate,
i. γ falsas rapani Inde falsa est l. pro- Moda- positio imodalis . s F. 3, si praedicatum non conveniae subjecto eo modo, qui enunciatur, etsi ceteroquit, eonvenientia daretur. , ut
cireulus est eontingenter rotundus ,. mundus
Ciussi curario tia it . a. ὶ Propositio caussalis falsia ii, t est g. ys. in , si vel alterutra pars , vel ipsa ratio allata falsa sit ut : anima humana ess Mauria, quia est eo us , vel est eorruptibili quia est corpus , ut igitur ejusmodi propositio vera sit, requiritur primum, ut utraque pars si vera. , deinde etiam ratio per particulam quia prolata debet esse vera, ac legitima ratio , cur in altera parte praedicatum conveniat subjecto; ut : anima humana est in 'u
Coptita. Dibilis , quia est ans simpIex . 3. Propositiotivus copulativa ioo. , falsa est , si vel unum illius membrum falsum st; ut: anima humana es phitualia , ct morιalit, vel pistas , cav