장음표시 사용
161쪽
flἰmonia, otium laudes ae pramia merentur ι eia
jusmodi nempe composita propositio est qlia si aggregatum tot simplicium , quot sunt ejus subjecta , vel praedicata , unde qui compositam dicit veram, affirmat impricite singulas quoque simplices esse veras, quod utique falsum est, si vel una ex iis falsa sit. 4.ὶ Contra vero ad veritatem disjunctivae . ior . , propositionis tantupa requiritur , ut una dis. junitionis pars vera si, una enim solum disjunctarum partium in ea affirmatur; sic vera est haec v/I animus parit sum corpora, veι ρο mortem corporis est superster. Falsa autem erit, si nullum disjun tionis membrum verum sit , quod contingit, cum disjunctio est in completa g. cit. 1 chol. ut : ves animus perix cum
corpore , vel post mortem eorporis erix beatus o
Pariter , ut propositio conditionalis ss. vera sit , non requiritur ,. ut ii, quod
in conditione, & conditionato ponitur , να-xum sit sed solum , ut in conditione ratio conditionati contineatur, id est, ut ea detur connexio inter conditionem & conditionatum , ut unius varitas. ab alterius veritate pendeat cons. cit. cor. x. ). Ratio est :quia conditionalis propositio eam solum con nexionem affirmaet , abstrahendo, utrum con ditioni, aut conditio nato per se veritas m petati sic vera est haec: si anima humana scorpus , ea es corruptibilis a dc falsa hae e : si anima humana est in eorruptibilis , ea est spiritus , nam adhuc posset este ens simplex mae
II 2. , vera quoque s ejus subalternata I quod enim uili versialiter omnibus convenit , necesse est , ut etiam quibusdam sub iis contentis Conveniat , ut : omnis virtus es laude digna ba Iiqua virtus est laude digna. Si ob alternata
162쪽
i 11 ΡΛRs II. CAp. II dicatum enim, quod aliquibus non competit,
multo minus omnibus competere potest , ut: at quod virium est honesium, omne vitium es hone-flum. In materia contingente . 116.) ρο is subalternans esse falsa , quin ιJus Iubalternata falsa sit; potest enim nota mutabilis convenire
aliquibus , quin conveniat omnibus: ut, om-nss homo es eruditus , aliquis homo est erudi-eus. Non vero in materia necessaria, vel impossibili ;.ut : Omne vitium est honestum, aliquod vitium est honestum. Ob eamdem rationem potest in materia contingente vera esse subalternata, quin vera sit esus subalternans ἐυt et aliquis homo virtutem colit , omnis homo mirtutem colit. Non vero in materia necessa' Tia, ut et aliqua virtus est bonesta, omnis virius
Lo Roxn. In omni igitur materia valet conclusio a veritate subalternantis ad veritatem suta alternatae , & a salsitate subalternatae ad salsitatem subal ernantia r sed a veritate subalterinnatae ad veritatem subalternantis , dc a salsitarate subalternantis ad salsitatem subalternatae tantum in materia necessaria conclutire licet.
3. P8opositiones eontradisorsa . II 4. nequa simul vara , neque simul falsa esse possunt si enim primo simul verae essent , idem de eodem eum veritate simul a firmaretur , &negaretur, adeoque idem simul esset, & non esset, quod fieri neqvit ob axioma notissi
mum : ιmpossibile est , ut aliquid simul H , is
'on , sic si utraque vera foret et omnis vir tus est honesta , aliqua virtus non es honesta ,
tum aliqua virtus esset simul , dc non esset honesta , cum propositio universalis praedica. tum a firmet implicite de singulis sub subjecto eontentis I. io s. . deinde simul fal. De ement, tum aliquid simul nec esset , nec non esset, quod repugnat axiomati: quodlibet ossa
163쪽
vis us G honestis , tune, aliqua, virtus non
est honesta , & si iterum falsa est haec :
virtus non es homessa , tunc , aliqua Virritus non est non honesta , id est, aliqua τινὰ rus nec esset, nee non esset honesia r idem es
rius patet in duabus singularibus , quae comtradictoriis sequi pollent g. cit. cor. α. ); sit
enim utraque vera, Cicero es eloquens, Cicννο non est eloquens: erit igitur Cicero simul eloquens, & simul non eloquens; sit jam v, traque falsa: erit igitur Cicero nec eloquens,
nec non eloquensis COROLL. I. In omni igitur casu a veritatenius contradictoriae ad falsitatem alterius , aut a falsitate unius ad veritatem alterius valet itinlati a LOROLLe x. Ex duabus propositionibus contraia
dictoriis , una semper est determinate , & in se vera, altera determinate , in se salsa r& quia idem est , seu propositio sit de praesenti, seu de praeterito , seu de saturo datur determinata in se veritas de suturis contingentibus , ut et C us a vadet eruditus , Ca-jus uom ευadet erudi us , harum alterutra nunc jam, cum enunciatur, quoad se determinate vera est.
4. Propositionei contraria . D 3. num- Contrais quam possunt simul esse veras si enim verae so- riae' Tent, tunc , cum sint subalternantes , verae quoque forent earum subalternatae per L. a. Id vero est , quod fieri nequie : nam in hoc Casu , cum una subalternata sit alterius sub alternantis contradictoria , duae contradictoriae fierent simul verae, quod est contra L 3 Sic si vera esset utraque contraria, omnis vir tus est honesta, nulla virtus s. honestas verae etiam forent earum subalternatae: aliquo vir- ιut est hovsa , aliqua virtus non si honesta ;
164쪽
I 4 PARS IL& sic verse simul forent duae- contradictariae , nam prima subalternata oppollitur contradictorie secundae subalternanti , & secunda kbalternata primae subalternanti. At verinpossunt propositionea contraria simul ego falsa
in mutorias contingente mm tamen io ma erianere ria. Ratio primi est et quia,. quod. contingenter tantum spe diei convenit ,. potest in esse aliquibus individuis , aliis non unde tamiuniversalis a firmativa , quam universalis ne
gativae simul falsa esse potest; sic re ipsae salsae
sunt hae : omnI; homo est eruditus , nullus ἔρ-mo est eruditus.. Ratio secundi est: quia quod integrae speciei necessarium est, singulis. quo que . indi Viduis sub ea contentis: competere debet, sic falsae esse, nequeunt hae duae : omnia virlux est honessa, nullac virtus est Mnesta ..
Co R o L L. Igitur ire materia necessari rite conin eluditur ex veritate unius. contraria: ad salsi Metatem, alterius , Ze a falsitate unius adi veritatem alterius s. sed in. materia contingente Vaditet quidem illatio. a veritate unius ad falsita-Wm alterius. , non tamen vicissim a. falsitate. unius ad veritatem alterius' .
. . Propositiones subcontraria . 1 3. ii num quam pessunt esse simuI DIIa s nam cum sub-. contrariae sint subalternatae, sit ege, sinu I es.sent falsae , falsae quoque forent earum duae 'dubalternantes per L. a. atquct adeo duae contradictoriae forent simul falsae, quos em con, trai L. a. Sic s hae duae larent simul falsae
aliquis homo osi, pruditus , aliquis homo. non est. eruatisus , etiam simul falsae essent earum. sub'aliernantes : omnis homo est eruditus. , niatur
Asmo est eruditus sa sea inter has quatuor dum semper sibi contradictorie opponuntur cons. L, 4. in , adeoque duae contradictoriae forent smul falsae.. Sed tamen vera possunt simul insisse i mataria contingento nos viro in materia
165쪽
DE VERIT. IoaAavu. Istres &e. nuufaria. Ratio primi est: quia pr dicatum; quod speciei contingenter convenit, potest convenire aliquibus individuis, aliis non ι sic potest utraque esse vera: aliquis homo est eruauitus , aliquis homo non es eruditus. Ratio secundi ea r quia , quod necessario convenit , vel repugnat toti speciei, necessario etiam convenit, vel repugnat omnibus . & singulis individuis sub illa specie comprehensis; si e nequeunt simul esse veras hae duae : aliqua
virtus est honsa , alirun virtus non es ho-nsa. COROLL. Igitur in propositionibus subcontrariis semper valet illatio a salsitate unius ad
veritatem alterius , sed a veritate unius ad salsitatem alterius tantum in materia necessaria non in contingente legitime cone ludo.
CLUII. Ratiocinium interne , seu forma er eνum est , cum conclusio sequitur legitime ex antecedente , id est , eum datur conse. quentia, seu connexio inter consequens , &antecedens f. ix s. γ, sive dein antecedens illud verum sit , sive falsum ut omne eorpus in ens eampositum Ied animo humana est coriapus e ergo anima humana est eus composis iam .
Hac porro consequentia deficiente illuK erie formaliter falsum, sive deinde singulae judici 1
vera sint , sive falsas ut et aliqua υirtus est a-simanda ; Da pietas e β νινtus : ergo pietas essastimanda r vel aliquis homo est eruditus 3 Iad Cajus est al;quis homo: ergo jus ess erudituICLVlU. Ratiocinium exteν ne seu objectiυ ωενum est, cum singula ejus judicia objective vera sunt; ut 2 nullism ens simplex est corpus ;Ied anima humana ιβ ens simplex et ergo anim humana non es corpur. COROLL. I. Ratiocinium igitur sormaliter simul, de objecitive vernna est , quando & sia,
166쪽
pkas II. C p. II. gulorum iudieiorum veritas hibetur, εe eonti
quens legitimo nexu ex antecedente profluit ,
quale est illud c f. praes. allatum.
COROLL. 2. Conferenti S. 123. dc cor. petatebit toties ratiocinium , aut ejus consequens
. esse objective verum, quoties illud est materi liter verum , atque adeo haec duo pro eodem haberi posse. CLIX. Cum ex vero antecedente salsum consequens legitime non deducatur ri MCor. 3. can. I. & a.), necesse est, ut quando consequens ratiocinii est objective , sive materialiter falsum , etiam alterutrum vel, utrumque judicium antecedentis objective fal
sum sit ; sic quia in superiori exemplo c
I37. consequens : auima humana e F ens compsitim : objective falsum est, falsum quoquo est aliquod antecedentis judicium, nempe hoc Ianima humana est corpus. COROLL. I. In omni ergo ratiocinio forma luter vero valet illatio a veritate objectiva eo sequentis ad veritatem objectivam totius ante-aedentis , id est, utriusque judicii , quo. anteqcedens constituitur, & vicissim s item a se Itatate objectiva consequentis ad falsitatem saltem unius judicii in antecedente, ae vicissim. Co Rox L. a. Inde numquam in ratiocinio legitimo concesso jam- antecedente negari potest sonsequens. COROLL. 3. Cum argumentatio sit ratiocinatio
verbis explicata g. ii . in , adhuc dicta ad eam quoque, & praeeipue ad syllogismum, in quo Pariter concessas i aemissis conclusio negari na,quit, extendi dib t.
167쪽
INDICIIs VERITATIs, CERTITUDINE, ET EVIDENTIA.
CLX. Veritas cogitationum nostrarum per Quid , certa indicia, quae rationem in se continent, & qu Cur ea adesse intelligatur, se manifestare solet haec sunt fisseiantia, si nullo in casu faulatu: infuscimita vero, si quandoque fallant. verit
sc Hox, Cum in inquisitione veritatis., a4 quam tironem philosophum praesenti hoc labore ariptum eiscere cupimus , totum denique nego tium eo delabitur , ut judiciorum nostroruni , . sive, quod idem est, propositionum veritatem detegamus , jam fere de hac sola in futurum nobis sermo erit ; quae interea aiu veritatem quoque idearum, ac ratiociniorum pertinebilata facile a quovis dijudicari poterunt.
CLXI. Qui indicia saruientia , quae scit Quid
nullo in casta fallere, adesse cognoscit , ita eertita judicat de cogitationis. suae veritate , ut ne φ suspicionem quidem, etsi vellet , de oppostaeidem falsitate pruilenter in animum admittere possit,. tumque dicitur certus esse de veritate ut cum judico. et totum majus est fua aris . Qua. indicia solum insufficie tuta perspicis, habet se modo opposito , estque incarἡrus de veritate ut cum judico : dantur planetis in eoia . Ceνiiiudo igitur est affectio. quaedam, si vo status mentis sine omni sollici-.tudine , aut sormidine de opposito veritatirer indicia in cognitae adhaerentii.
168쪽
COROLL. I. Cum fieri possit , ut unus indi-eiorum, quae adsunt, sussicientiam perspiciat , alter non ; fieri quoque potest: , ut de eadem
veritate unus certus sit , alter incertus; sic o
lim incerti erant de veritate hujus propositionis e dantur astipodes a nos contra jam certissimi sumus. COR OLL. 2. Affcctionem meae mentis praeter me nemo cognoscit : igitur praeter me nemo certitudinis meae, neque ego alienae judex este
possum , cujuslibet proinde conscientia de sux certitudine judicat. 3e quo. CLXII. Certitudo ex indiciis suseientibus tu plua ' orta est triplex; vel enim ea indicia sunt ejusmodi , ut nullo absolute in casu fallere possint; vel fallere non possunt , quamdiu universales naturae leges obtinent; vel denique secundum leges humanae prudentiae faIlere nequeunt . In primo casu certitudo habetur metaphysica , . sive mathematica a ut in hac propositione : eiseulus est rotundus: in aliat ero phrsuas ut in hac : corpus non fu=ultum cniit : in tertio moralis ut in hac : Casar Gallos devicitia
SCHOL. Cum communes naturae leges ab earum auctore Deo immutari possint, ut in metaphysiea demonstratur , non est absolute impossibile , ut indicia tertitudiciem ceteroquin physicam habentia quandoque fallant. Verum lion est propterea certitudo haec minus vera adhuc enim omne prudens dubium de opposita falsitate excludit, cum aliunde curistet Deum . qui mundum secundum leges universales a se
. statutas gubernat, non nisi raro , de ex caussis gravissimis majestatem suam decenti L miracula patrare , atque illum eo etiam in casu alia suppeditaturain indicia, ex quibus facta imgia comm*nis mutatici satis manifeste colligi Pota
169쪽
DE INDIc. UERITA CERTIr. &c. possit. Prosecto tant1 est hujus certitudinis M.
rnitas , ut ad ean quotidianas vitae nostrae actiones indubitanter consormemus, neque con trarium sine inaximae insaniae nota agere possimus, quis enim, exempli caussa dictum sit , ab insania procul abesse eum judicaverit, qui,
dam domum quampiam trantienx tegulam ex tecto decidentem , capitique directe imminentem conspicit, loco tamen cedere renuat, ho ductus principio , non esse metaphysice ceris tum , fore , ut tegula lapsum ulterius continuet λ Idem eum proportione de altera, quantra oralem diximus , certitudine inteIligendum est; neque enim etiam humanae prudentiae an sensum suadenti prudent et obluctari , aut de Veritate dubitare pollamus, ut. contingit, cum laetum quoddam, historicum unanimi scripto. rum testimonio consirmatur , vel quando rei oppositum ratissime prorsus , di non sine summa dissicultate, contingere potest , quae enim raro i non nisi diificillime eveniunt , ex Iegibus humanae prudentiae ad impossibilia referuntur : sic moraliter certi sumus , nec pruindenter dubitamus. de acta ponendo ab homine, cdii , ubi multis jam annis validissimum. ejusdem habitum contraxit, rursus in eam se occasionem inunittit, in qua vehementer ad eum actuin ponendum allicitur. Utramque Vero tunc certitudinem firmitate longe superat metaphysica; quidquid enim fingas. , etii ad ipsam confugias Dei essicaci illiniam potestatem , fieri tamen nequit,. ut ejus indicia. ullo modo. fallant ; sic numquet in eisicies , ut circulus nom sit rotundus , foret enim simul , & non lare: circulus.
CLXdia Certitudo I 61. I 62. ὶ exposi- eetit tu. t λ resertur ad mentem. , & vulgo formisin do . Dr- nuncupari solet: quod si ea, ut nonnullis pla
cet, ad te a judicia , seu prop0sitiones rese- v. h
170쪽
16o p Ra II. CAP. III. - Tatur , orItur inde certitudo objectiva quae tum habetur , cum pro judicii, aut propositionis veritate tales pugnant rationes, quae ssi perspicerentur , indicia praeberent sussicientia. SCHOL. Omnis nimirum propositio indieiis sita, scientibus instructi dicitur in se vel quoado, vel objectitie certa. Sed facile patet, hanc certitudinem, nisi cognostatur, nihil prodesse, cum igitur ejus accedit cognitio, oritur in nobis certitudo formadis , quae solum in vero sensu certitudo eth, ae propositio compellat an quoad nos Vel subit Eiυε , vel se maliter Cerinta; sic propositio illa r dantur aulindes : et iam suit olim objective eerta, sed ubi instituta navigatione in certam eorum exsistentiae cognitionem pervenimus , effecta est ob .aive, seu formaliter certa. Me porro non m . nente manifestum est , certitudinem quoque objectivam in triplicem illam classem distribui posse; est videlicet propositio carinta , eam absque contradictione falsa esse.nequit : ut, totism est majur sua parta ph Dee8rta, cum secundum naturae cursuin falsa es.se haud potest: ut globust ex tremento ejectus eonfringat murum sibi oppositum s m rasiter. certa : eum secundum humanae prudentiae te ges salsum subesse non potest : ut Roma e
uia CLXIV. Cum in diei a veritatis suffieientia eviden' clare, & distincte percipiuntur, mens nostr quodam q aasi lumine collustratur , quod illi
- veritatem ita clare proponit , ut eam quasir oculis intueatur , nequeatque ullo modo eisdem assensum denegare: lamen illud ovi/en-