장음표시 사용
211쪽
. CLXXXVIII. Omnis cognitio certa . ac evidens scientia ; atque judicium , quod de' serentia. pendenter ab ea formatur , sciant cum com- &. fudi
pellatur, ut cum judico: est majus
C o R o LL. Eam igitur propositionem scis, cujus veritas mihi evidenter relucet. Sc Mo L. Sumo vocabulum scientia formalher , seu subjectile, quatenus videlicet refertur ad . mentem ,. nam objectiυe , sive relate ad objectum , illud notat vel quamvis veritatem evi dentem, vel collectionem quampiam , seu Ῥ-stema veritatum demonstratarum , quale est geometria metaphysica &o. &c. Signiscat quoque per aliqpos scientia habisum demon. Brandi longiori usu , dc exercitio eo paratum , atque hoc in sensu ille. dieitur pollere scientia metaphysica vel geometrica , qui sa-cilitatem possidet compim si item asserta algeometriam vel metaphysicam spinamia demonstrandi.' 'CLXXXIX. Cognitio certa . ac evidens Q yp vel ex sola id earum inter se collatione, vel ope ideae cuj*sdam mediae obtinetur duplex igitur est scientia , intuitiva , cum ex sola id earum comparatione earum convenientia , vel repugnantia relucet; sic intuitive scio me esse , cogitare , circulum esse rotundum , totum esto majus sua parte &c. Demonstrativa , cum I ea.
212쪽
ad 2 PAR s III. CAp. I. idearum connexio imitas, . furim vi etiam aliarum intervenientium detegitur; scanimam esse in eorruptibilem deprehendimui ope idea media entis simplicis COROLL, Omnes igitur veritates , quae im-. mediate uel ex sensu. intimo , vel, ex sensat
naturae communi , vel ex. testimonio, sensuum externorum, proflunt, intus ius scimus. C Q R o L L, 1. Quando scientiam demonstrativam: habemus . , praestamus assentan convenientiae vel repugnantiae duarum idearum. proEter Vi
sam earumdem. cum tertia, convenientiam aut
repugnantiam ad cum, hoc facimux rstiocin inut rai. : igitur sciendia, demonstrVivati
involute. ratiocinium D. atque inde, omnes, Vertia
vel , quas. ex praedictis indiciis. legitime ratiocinando deducimus, demonstrative scimus. Sc M ox. Dicitue seientia intuitisa quia mens. ex folo. idearumi intuita , absque ulteriore curae, aut labore veritatem, assequituri, eamque
insallibiliter dijudicat : ut. Oculus apertus videtitiamen. solis, ita in hoc casu veritas, sese mentit attendenti manifestat, qui re ipsi, possibile sit
de ea. aut. serio. dubitare , aud ampliorenti inquisitionem. instituere ... Ad vero, scientiam gemmonstrat suam ,. etsi, eadem certitudo, , non ta .mem eadeM claritas, . ac evidentia. aeque. viva Tt
comitatur:ὲ im hae enim, mens, non sine magno. ivbore , , attentione pere longas a quandoque idearum mediarum, progrestiones. ducta. tandenti convenientiam ,. aut repugnantiam idearum de tegit con f fg. 16 ..dc. ι6 s. cum schol. . . . m. hoc plara. in capite: sequente ...
QuidΤ . CXC. Scientia, quam sensuum externorum radiumento obtinemus i , sive 3 - pi dilantia audit E comparatur igitur attentione ad eas mutationes, . quae in organis sensoriis ab objectis externis eff2iuntur . . DicituL, emern , ut discernatur a. sensu: intimo, qui
213쪽
CL. Experientia compellatur observatios & qu ejus vero objectum si illud ipsum tu Plς33
objectum. absque nostro labore tale exsistat . sic solem mane oriri , vespere. occidere phaeno manon, est , quod observamus is observatio porro velo absque insitumentorum. subsidio , vel eorum ope peragitur in priori casu vulgaris est, in altero artificiosa ἐ sic eclipsis luna vel libero oculo cum vulgo , vel cum H ouo mis adhibito telescopio , ut initium , finis, cu-teraque accuratissime adnotentur , observari potest. Si denique experientiae objectum nostra nobis, industria , aci labore praeparemus , instituimus,; ut 'cum quis pri
mo glisum a re plenum , 'tum eo extracEo ma
enum biIanci appendit, ut aeris inde gνavita
CXCII. Quidquid non sentimux, illud peg
e petientiam, notumi non est experientia; e- ό Tnim est' scientia, peC attentionem ad id, quod ptionis im sensibus. eoatingit , hoc est , ad ipsas se n. sationes comparata g. rq o. : errat igitur gravissime ,, qui. Assirmet se quidpiami experi xi, quod non sentit ut si quis dicat, I pertum fuisse efflumium magneticum D quo sar
Sc M o L. Vitiumi nuncuparit a-mat , committiturque- ab ' iis , . qui vel inimium; et imaginationi; indulge tu vel ' nescio qua Praejudicaret opinionae acti salta, sibi persuadesini se . aliquid experiri , quod . non essi , vel ii qRod: per legitimum. rariotiniuin ex praecedente' Κα- perientia. deducunis, pro . ipsa experientia. jactitanti . . Atque id ipsam quoque' ad e erientiami internam, sive sensum: intimum perraineta, nas α eo in casu sacile incauti in id. vitiu- inis currunt. Quam multi uni se intime experiri ,, I 6 EO
214쪽
sualis iaci PARs 1II. CAp. t. t corpus, ejus ludi membra ab anima ellieientes moveri, cum tamen aliud. non sentiant, quam 4 quod eo quasi momento quo anima vult, talis in corpore t motus. contingat; alii autumand diffusionem animae per totum corpus ab experientia sibi certissimo constaros ait miserrime. - hallucidantur, jam enim oppositum obtinere.. suis notum est inter philosophos. CXEm. Experie tia est. de . rebus duntaxat. Aingulatribus ta ea enim. tantum experimur quae in organa sensoria agunt Is . I haec vero omnia' exsistunti, quod enim non ex si- .
experientiam cstdunt. Gollo La. I. Qui universalia se experiri as exit . a vitio subreptionis immunis esse nequit. CcLROLL. 2. Qui pes ea perientiam quidpiam demonstraro nuitur, adferat , necesse est, mini, sum singularem, in quo4d expertus sit, nisi iv plane obvius, omnibusque per se a notus sit. Sc Hoa. ε Etsi vero judicia nostra in experientiailandata de se singultria sunt, sicile tamen in. universalia commutantur,. Si videlicet plures, - aec diversi obser vationum casus inter se conserantur . notenturque ea , quae Omnibu commmunia sunt ., levi negotio inde per abstractio-- rari o I. propositiones uni vhisales. est,r mari sicque ope experientiae cogni Ita aes et--.iami uni vensiles obtineri . possunt . Plura hic'. t nonia addo, quae enim. in . instituendis experi- άν inentis , machinarumque usu observanda .sna , - in . physicae. . prolegomenis. doceri debent.
CXCIN Scientia denique vel assis His est, quanta eam 'praesens, perceptio movenientiae, . ut sepugnantiae id earum comitatur; vel Ba-
215쪽
id earum relationem non percipit, ob memoriam tam ea ejus perceptionis. praeteritae ita. est comparat , ut quotiescumque- eaedem idear recurrunt , veritatem indubitanter agnoscat assensumque , vel dissensum absque omni. formidine, aut epondi, periculo praestet Co Rox L. inivis igitur scit omnes veritatesῖ. quas in memoria quasi reconditas habet , vii evidentis pereeptionis praeteritae, in quammens. . quoties saperi eas. refluctu , cum maxima stiluiscia innititur,
S CHOL. Neque hoc ullo jure in dubium vocari, potest . cum enim intellectus nostri tanta sit brevitas , ut paucissima solum uno eodeinque - tempore clare , . &- distincte concipere liceae , - profecto magnχ admodum nostra ignorantia λ- - ret, si non sciremus., nisi id , quod actu eo-- gitationum nostrarum objectum agit sis quique - doctissimus inter homines. habetur , ac pluri .mum scire putaturi, vix unam, de alteram ve- . ritatem , quot videlicet simul in mente camin. Electi postet , reapse sciret, .
CXCV. . Scientia . habitualis rursum duplex Quotu. est . vel enim ut primum veritates olim perceptae recurrunt , mens simul mutuam idea
rum relationem. clare dc distincte per videt;
vel vero iis recurrentibus mens Utticlem. de iisdem se antea. fuisse convi istam meminit , . nullo tamen modo. rationes , argymest/que ire vocare in memoriam potest- . . sciso L. Petunum contingit in omnibus veritatu bus, quas iniuitive seimus g. 189. tum e.
nim uno intuitu idearum recurrentium convenientia, aut repugnantia clarissime perspicitur: alterum vero in iis sere obtinet veritatibus
quas olim demonstrative scivimus pronii'. i- inuin enim est , ut iis recurrentibus earum ii,
mul demonstratio menti non currat s sie
216쪽
ι Rivisse: anianaim esse ens simplex, scit eam i v aitatem, quoties ea in. mentem venit. ac na .ilo modα de 'ex dubitare potest elu: demon strationis amplius. noni meminerit. : pareo haec veri nominis, scientiae s quammavim .enim, convenientia in inter ideas. animae , entisque
. simpliciis illarum idearumi adjamenso qμ rum,
opae eami olim' detexi nunci non persestiam , ingrediu ruun tamen, in earum. Iocum allax. ideae mediaz, qtiae mihi Ma mutus infallibili-eet, licet sortassis minus perspicue dictam. con venientiam actu ostendum , qμemadmodum tru-
. Pressionen .. magis vivacem sentio , dum remi: actu video , quattv eum solam me vidisse. recordor: immutabili tas nimirum 4 tque: aeternitas. - Ueritatum universaliivax. emeit , ut mihi evi- denter sonstet nunc a vero abelle non posse
r. . id , quod olim verum fuit. Profecto nisi. res . se ita. habereti, nulla geometrarum demonstrario, proi omnibus, universim casibus; valere Que libet, emini per se ad singularem: circulumvol. triangulum c. in charta depictum restria gitur , neque suanai universalitatem aliunde , quam ab immutabili , ac aeterna circulorum vel triangulorum die. relationae accipit: de quis asserat insignein mathematitum, nescire propositiones olim a se in librum congestas, demonstratasque, propterea quod ipsarum, demonstra tionum, jam non meminerit ' Id tamen. conle- qciens foret nisi eum. desectum immutabilis. idearum inter se relatio , quam: se: aliquando . elare , de distincte pereepisse certo- recordatur , abunde sapplereo. Atque: hoc memoriae testi moni una, ita . necessariuni est, ut absque eo potion hominum parae aut ad scepti ei sinam declinare , aut fingalix fere momentis sententianusitam mutare: cogeretur, quoties nimirum qi--d- .opponi audit, . quibus phendi satisficere viis in i mrauarin rationer olim perspectas, non sug,
217쪽
Da SCIENT. EIus Q. DIVE .. SPE C. gerentis, extemplo nequit .. Dissimulandum ta- naen non est multorum. in erroribus pertinaciam inde potissimum oriri , quod de sententia semel apud se stabilita decedere nolint; ve rum id non inde provenit , quod memoriae . confida ne in iis: rebus , de quibus rectum. olina. judicium formarunt , sed. potius, , quod ante inquam eas examinassent,. judiciam. tulerint, qui enim pertinacissime suae sententiae adhaerent , sere i, tantum. sunt , qui nullum umquanI sex lusin examen instituerunt, quique ad. tuendam quibuscumque sumtibus receptam a se sentenis tiam hac una ratione impelluntur , quod num- quam aliter judicaverint . Quare, ubi res fuerindi majoris . momenti , non soli semper mea
mariae fidendum ; sed rationes. etiam ipsae de
novo in examen. vocandae sunt. . Id quod prae- cipue usu venit cum in probabilibus solum veriasamur; vix enim ullus umquam certus esi e po a terit se omnia rationum momenta tam Pro.
stabilienda, quam . infringendat opinionis probari bilitate lassicienteri expendisse
PROBATIONE , ET DEMONasTRATI NE .
CVI: Ideae inediae, quarum op convenientia, aut repugnantia duarum. id earum de- pdais tegitur , veritatem dicuntur ; igitur probatio' generatim, accepta. em tali R. talium id earum mediarum dispositio, ut ejus. ope re- piae latio , quam . aliae duae ideae ad sese habent, reluceat. Eiiunctationes ex . illis id eis. 'ediis conserant ae , . quibus velut totidem fulcris 'niq;
218쪽
nas innititur probatio , ejus principia nunc
Coxox Le Cum idea media utimur , ratiocinamur g. I xi.) , ratiocinium porro per argumentationem cum aliis communieamus ' xi . ὶ : igitur omnis probatio argumentando conficitur. sc HOL. Utimur sere in probationibus nostrix' syllogismis, quorum praemissae ipsa sani prin- cipia, etsi id necem non foret r quaevis enim argumentationis species aeque servire posset . Perinde vero est , seu unus , seu plures adhibeantur. Quandoque nimirum rei Veritas unia. co syllogismo conficitur, alias non item, quo in casu polysyllogistica g. r 4, ) argumenis tandi serma in auxilium vocanda est. , . CXCVlI. Principia. probationis vel sene certa , ac erudentia , ves incerta , attaminprobabsilia , vel deniq*e solum pretaria id est, talia , quae aut omni ratione destituuntur, aut sne probatione assium untur : in primo casu habetur demonstratio ς in altero pro- 'st affidi probabilis; in ultimo nulla. Demonstratio igitur est probatio ex. principiis certis , ac evidentibus ducta. . Co R o DL. I. Demonstrationis principia non s. ne, nisi propositiones evidentes, quales sunt definitiones, axiomata, postulata, experientiae certae, ac propositiones jam demonstratae. COROLL. 2. Dimion stratio impertit veritati e . - videntiam; cum enim conclusio contineatur in praemissis 323. cor. 3. ὶ, nequit illa non est. evidens, si hae sint I sed. in. demonstratione praemissae sunt evidentes.r igitur 5e. con clusio; atque conclusio ipsa est veritas demon stranda : ergo veritas demonstrata sive per demonstrationem si evidens. Evidentiam porro hanc mediatam. esse Patet:. scons. g. ιο - . C
219쪽
quit g. i 66. in s eam igitur propositio demon- strata fiat evidens , ut ea Llsa sit , absolute repugnat ac proinde , si quidpiam , quod a nonnullis demolistratum. dicitur , salsum ess e subinde detegatur, ea demonstratio illegitima , atque ad paralogismos ableganda erit. ScΗo L. Dulici potissmum ex capite demonis. stratio illegitima. evadit; vel enim vitium serimae, quod quidem rarius contingit in argumentando admittitur.; vel quod longe freque eius est , propositioni dubiae , preeariae aut plane salsae inter principia locus latur. Exempla ejas rei complura tam in veterum , quam recentiorum philosophia prostant ut . cum VUolsus Leibnatii insistens vestigiis L cumque .: eo abi plurimi ejusdem sectae fautores demon strant mundum hunc esse omnium possibilitau: absolute optimum ; Dei, hominumque voluntatem in actionibus, quas sensus intimus libe-
. , ras essct testatur , egere ratione sum ciente e .
terna; nom dari pono neque per Dei omnipotentiam duo perfecte similia. &c. quae tamen omnia ab. aliis solidissimis argumentis relatanis'. ur .. Opera igitur danda est , ut nullis nisi eertis , ac evidentibus principiis utamur ', ca-Vendum, . ne ex majorum solum instituto, aut. aliorum auctoritate , aut longissimi temporis v, su axiomatibus adnumeremus ea , quae vere in se talia. non sint ; in constituendis definitio- 'nibius 'nomitialibus a, usu vocabulorum reeepto
non recederidum. ipsaqu8 rei possibilitas clare evincenda fg 86. cum schol. fc 8 2. Rhol: :. in realibus. vero solide comprobandis ε vires om-nes impendendae . . Acciditi tamen nonnumquam ., ut principiis dubiis , aut etiam salsis uti. isto- liceat , quando. videlicet. congrediendum' nobis est eum. determinato quod/m ad- . Versario, qui ea in certis , ac evidentibus ha-
beti: tum vero Κακ' ἀοθρωπον argumentari , di.
220쪽
etro P Ακs UL CAp. II.eimur; sic veteres Christiani ex libris Teismegisti , Sybillarumque oraeulis potitituram pa item suppositis idololatriam impugnarunt, quod ad ea veluti genuina , ac prope divini ipsi
uno- CXCVII. Demonstratio est a priori , cum
demon. e quibus ea petitur, rem demon- alitio 3 strandam Veractu, Vel saltem cogitatione nostra antecodunt ', ut si ex simplicitare anima fumana eius ineorruptibilit tem demonstr- . A . posteriori vero cum principia rem demonstrandam consequuntur, qualis est dςmonstratio Dei exsistentis ex rebus creatis ..CORo vivi I. Caussa ante e sectum , enentialia rei ante attributa , haec ante reliqua , quae rei conveniunt, concipiuntur: igitur omnis de- monsti alio ex his principiis ducis est a priar, quales sunt pure geometricae , de complurex metaphysicae ..e o R OL L. 1. Demonstrationem a posteriori ha-hebis , si ab emictu ad caussam, vel ab attribu tis ad essentialia argumenteris, εe universim quoties per experientiam aliquid demonstras snam experientia non nisi de effectibus diluc
sic is s. - . . ' CXCIX. Demonstratio dicitur direaa, seu sensiva cum ex ipsa idea subjecti evincitur
eidem convonire , . vel repugnare praedicatum .ut cum sic argui et ens necessarium a Mernum. ς sed Deus es ens necessarium : ervi Deus es aternus ἀBOmo Seu o C. Demonstrationenet directam eonδiturus:
deh. ir ideam distinctam , ac completam tam subjem , quam praestieati , propositioissis de-